Мариет инасып

МатIыжъ Аминэт

Мариет ищыIэныгъэ зэманитIоу гощыгъэ хъугъэ: «унагъом зесымрэ» ыкIи «къызекIыжьымрэ». ОхътитIум язэу нахь тхъагъоу ежь ылъытэрэм уехъырэхъышэжьынэу щытэп.
Мариет къызэрыхъухьагъэр унэгъо зэгурыIоу, зэдэуIжьэу щытыгъ. Адыгэхэм «хабзэ илъ» зыфаIорэхэм ащыщ. Баишхуагъэх пIонэу щытыгъэп, ау ашхыни, зыщалъэни зэрагъотылIэжьыщтыгъэ, унэгъо IапIэу илъымкIи ягъунэгъухэми, Iахьылхэми къащагъакIэщтыгъэп. КIо, нахьыбэр зэрэщыIэм фэдэу щыIагъэх. Ежь пшъэшъэжъыер «щы» хэмытэу еджэрэхэм ащыщыгъ.

Гурыт еджапIэр къызеухым, юрфакым чIэхьагъ. Адвокат хъунэу рихъухьагъ. Ахъщэ тIэкIуи халъхьан фаеу хъугъэ, ау кIо… хэт ар зышIогъэшIэгъоныр. Джырэ дунаим еджэни, IофшIэни пкIэ хэмылъэу къыздэхъурэр насыпышIо дэдэу алъытэ.
Апэрэ курсыр къыух пэтэу Юныс ыгу рихьыгъ. Ежьыри къыпэгушIатэ фэдэу къызшIошIым, ыгу шъхьартIупщ ышIи, шIу IэкIэлъэгъуагъ. Къуаджэм гъэмафэм зэкIожьым, мэзитIур фэмыгъакIоу гузэжъогъу хэтыгъ. Къызегъэзэжьым, Юныс елъэгъуфэ ыгу лъэпэрапэу ежагъ. Адрэр кIалэхэм ахэтэу къызIокIэм, макIэу ышъхьэ къыгъэсыси, сэлам къырихыгъ нахь, ежь зэрэгугъагъэм фэдэу къыфэчэфыгъэп.

Мариет лъэшэу ыгу хэкIыгъ шъхьаем, «кIалэм сыд фишIэна, сэ сыгу илъыр?»  зэриIожьи, зэушъыижьыгъ, арэу щытми, дэхэкIаерэ зэридзагъ, ыгъэчэфынчъагъ. Пшъэшъэгъухэри зыгорэм зэригъэгумэкIрэм гу лъатагъэу къеупчIыщтыгъэх:
-Мариет, сыдэу учэфынчъа?
-Сыда узгъэгумэкIрэр?
-Хэта угу хэзгъэкIыгъэр?

Ау зыми римыIоу, тIэкIу-тIэкIузэ кIалэр зыщигъэгъупшагъ. ЕтIанэ пшъашъэ горэм игъусэу Юныс тIо-щэ зелъэгъум - «хъужьыпагъэ». Илъэс тешIагъэу коридорым зыщыIокIэм, ишъыпкъэу кIалэм пыплъыхьи, ежьми ыгъэшIагъоу гукIэ зэриIожьыгъ: «Сыда ащ фэдизэу хэслъэгъуагъэри, силIыкIын сшIошIыгъагъи?». Ышъхьэ къилъэдэгъэ гупшысэм щхыпцIыр ынэгу къыригъэчъагъ, къыгъэчэфыгъ.

Институтри къыухи, къалэм Iоф ышIэнэу къыдэнагъ. Илъэс тIокIырэ тфырэм ихьагъэу инасып къыкъокIи, Руслъан шъхьагъусэ фэхъугъ. НыбжьыкIэфэхэ яшэни, ягущыIакIи, яеплъыкIи – зэтефэ къыпшIуигъэшIэу, узэзгъэзэгъырэ гуфэбэныгъэшхор азфагу илъыгъ. Ау илъэсхэр тешIэ къэс, Руслъан ишэн ыгу шIуцIэ зэришIырэр, къин зэрэдилъэгъурэр Мариет зэхишIэу фежьагъ. ЫщыIэщтыгъэ – шъэо цIыкIуитIум зыкъаIэты, атекIодэщтыми хэхъо… Узэгупшысэн щыIагъ.

ИлъэсипшIыр кIуагъэ. ИщыIакIэ зэримыгъэразэрэр къыгурыIуагъ ыкIи ыушъэфыгъэп. Пшъэшъэгъуи, Iахьыли Мариет фэмгъотырэр къагурыIощтыгъэп. «Адэ зыгори пщыIэщт. Тэри тэщыIэ. ХэтакIоп, ешъуакIоп, унагъом фэгумэкIы», - къеушъыищтыгъэх. ЧыжьэкIэ ущытэу укъаплъэмэ - зэкIэри тэрэз! Шъыпкъэр зышIIэрэр унэм дисыр ары.

Руслъан тхьуасхалэп, шэнычъ пIонэу щытэп, ау удэпсэуныр-хьэзаб. Тесый! Тхъагъо ылъэгъугъэми, гушIуагъо зэхихыгъэми, хъун къыриIуалIэщтыгъэп. Мариет чэфынэу, гушIонэу амал къыритыщтыгъэп, ыпчэ къыпиутыщтыгъэ. Хэт сыд ышIагъэми – тэрэзэу ышIагъэп. Дунаем икIодыжьыгъо къэсыгъэ зэпытэу ущыIэн плъэкIына?! Телевизорым хъун къытырэп, орэдыIохэр - мэкъэнчъэх, гъэзэтым пцIы фэшъхьаф къыратхэрэп, Iэшъхьэтетхэр - Iушхэп, Iоф дэзышIэхэрэр - къулайцызых, гъунэгъухэр - акъылынчъэх, Iахьылхэр - къешъугъух.

Мариети, икIалэхэри ахэм зэратекIхэрэ щыIэп. ЗэкIэ - аIуи, ашIи - дэи, тэрэзэп. ЩыкIэгъэнчъэ щыIэп, адрэ бзылъфыгъэхэм амышIэрэр ащ ышIэрэп, ау бын-унагъор къэбзэ - лъабзэу, пщэрыхьэмэ уемышхэкIэу, хьакIэ пэгъокIыщтми, цIыф хэхьащтми къэзымгъэукIытэжьрэ бзылъфыгъэм - зы гущыIэ дахэ зэхихрэп. ЛIыр къегыи зэпыт.

Iанэм къытригъэуцуагъэр шIу дэдэу ышхынышъ - зыгорэ къыпиIухьажьыщт: мыщыу, щыугъэ, бжьыныр макIэ, пынджыр жъогъащэ, лыр мыжъо,… Ежь, Мариет иджанэ мыIо-мышI, ышъхац зэрэшIыгъэр къекIурэп. Шъхьауз къекIун е къэпсын фитэп – гукIэгъум щыгугъырэп, зэрэмысэ хъущэ къытрипхъэкIэщт. КIэлэцIыкIухэр хъыенхэк1и, Iэбэнхэк1и мэщынэх. Ар зы мафэп, мазэп, илъэсэп. ИлъэсипшIыр – лIэшIэгъоу къыщыхъугъ.

Зыгорэми Мариет ыгъэмысагъ, «унагъор зыфиптэкъухьан фэдиз икъурэп», - зыIони къахэкIыгъ. ЗэкIэмэ уикъэбар афэпIотэна? «Xэти ишъхьэуз нахь узышхошъ-шъхьадж иIэзэгъу лъэрэхъу» гукIэ афидзыжьи, ищыIакIэ зэригъэтэрэзыщтым еусэу фежьагъ.
Апэ дэхэ-дахэу риIокIыщтыгъэ: цIэцIэ зэпытмэ зэкIэми агу зэрэриутыщтыр, зэрауджэгъущтыр, загъорэ цIыфым узэрэщытхъун фаер – гущыIэ дахэр хьайуанэми ик1ас. Ау Руслъан, ежь зэресагъэу гыемэ, къакIоцIыдысэмэ, къыхэпыджэзэ, итесыягъэ хэхъуагъэ нахь, зыкIи нахьышIу хъущтыгъэп.

Сыд фэдизэу Мариет егугъыгъэу, «джэхашъор шъхьацкIэ фипхъэкIыгъэу», «ышъо тырихэу, лъэгукIэтын фишIыгъэкIи» - фэгъэрэзэщтэп, ау ежь ипсауныгъэ зэщыкъогъахэшъ, къэнэжьыгъэм зыфэмысакъыжьмэ, иакъыл щыонышъ, зыфэмыIэжэжьэу гъогум къытелъэдэщт. Мары, гомы1у горэ зызэхихкIэ, ынэпс къечъэу, ыIэхэр кIэзэзхэу хъугъэ. Ыгу къэкIодыгъ. Икъущт! Фэ-лъэ-кIыжь-рэп!

Сымэджэщым чIэгъолъхьан фаеу хъугъэ – нервэхэм къаригъэIэзагъэх. КъызчIэкIыжьым, лIым гокIыжьмэ, ежьыркIэ нахь тэрэзэу ылъытагъ. ЗэрэриIощтыр ымышIэу, гущыIэхэр зэригъэзафэу, егупшысэу тIэкIурэ зекъудыим, ыгу лъэпэпрапэу, ыIэхэр кIэзэзхэу къыублэжьыгъ. Нахьыбэ тыригъашIэмэ джыри IэзапIэм зэригъэзэжьыщтыр къыгурыIуагъ.
Пчыхьэм уц горэхэм яшъуагъ, зэдэгущыIэгъум зытригъэпсыхьагъ.

Пытагъэ къызхигъэфэнэу зэушъыижьыгъ. Руслъан, зэхихыгъэр шIошъхьакIоу къэгубжи, бэ къытрипчъагъэр: Мариет зэрэбылым щымыIэу, унэм зи къыримыхьагъэу, унэгъо- шIэным хэшIыкI фыримыIэу, къырахьылIэрэри фэмгъэзекIошъоу, шэни, акъыли имыIэу, теплъаджэу, хэта зищыкIагъэр, сыда зэрэбылымыр – сыдми къыриIонэу къыгъэнагъэ щыIэп. Мариет зэхихрэр шIогъэшIэгъоным ишIуагъэк1э, шъхьакIо ышIынэу игъо ифэжьыгъэп. ШIу къызэрэримы1ощтыр ышIэщтыгъэ, ау ащ фэдэ зэхихыным ныбжьи егуцэфагъэп. ЗэкIэм, къэрэхьати, ышIэрэр зэрэтэрэзымкIэ емыджэнджэшыжьэу ри1уагъ:

- Ащыгъум узфэе шъыпкъэр къыпфэсшIагъэба! Къин плъэгъоу укъыскIыгъоу сшIагъэемэ, пэсаIоу сшъхьэ щызгъэзыеныеба!
Руслъан мытэрэзэу ыIуагъэхэм гу алъитэжьи, кIэгъожьыгъ, ау зэкIэкIонэу ыгу къыфимыдэу «лIыгъэр» текIуагъ.
- Гъогур зэIухыгъ, елъэкIон! Зыми лIыгъэкIэ уиIыгъэпышъ, гъогумаф! –Къыфидзи, пчъэр къыриутэкIыгъ.

ЗыкъызэкIиуIапIи, кIэлэцIыкIуитIур игъусэхэу, джа пчыхьэ дэдэм тыщым къыгъэзэжьыгъ. КIалэхэр ятэ пэIапчъэ ышIыгъэхэп, зэIукIэ зэпытыщтыгъэх, джы нахь нэшIо-гушIоу къызэрапэгъокIрэм гу лъатагъэу, зэрэдэмыпсэужьырэхэр ягопагъ пIоми, ухэукъощтэп. Ныбджэгъуи, Iахьыли яIоф хэмыгущыIэхэ хъуна – хэгущыIагъэх. ЛIым «ихьау» зэримыIэри ыушъэфыгъэп, ау Мариет къезгъэуцолIэн кIуачIи, гущыIи дунаим тетыгъэп. Ыгъэзэжьыным ыпэу – лIэныр къыштэни. КъызэринэкIыгъэ щыIакIэм зи зыкIэхъопсыжьын къыхэнагъэп.

Илъэс фэдиз тешIагъэу Руслъан нэмыкI шъхьагъусэ зэригъэгъотыжьыгъ. Мариет къэбарыр псынкIэ дэдэу къызнагъэсым, зэхишIэгъахэп.
- Къыщагъэм, щэIагъэ Тхьэм къырет,- ыIуагъэу зэхэзхыгъэхэм, «ревновать ешIы» къашIошIыгъ. Ау ащ фэдэ Iоф хэлъыгъэп – ыгу жьы дэхьагъ, джы рэхьат шъыпкъэ хъугъэ. «УныбжьыкI, джы ебгъэжьэнышъ ущысыщта?», - зыIуагъэри бэ, ау ежь ыгукIэ: «зыхэзгъэделыхьажьыгъэу цIыф ылъэгъунэп, сикIалэхэр спIоу, рэхьатэу сыщысмэ, зэкIэмэ анахь тхъагъу» зэриIожьыгъэу, «сыкъзекIыжь нэужым изэман» зыфиIорэ щыIакIэм ригъэхъугъ.

Мариет илъэс щэкIырэ тфырэ хъугъэ. Лъэгъупхъ, пчанэр псыгъо, лъэкIапIэхэр занкIэх, шъхьац шхъомчышъом нэгушъом ифыжьыгъэ нахь нафэ къешIы, нэпцитIур – бзыу там, нэ къэритIум нэфыр къакIэщы. ИIоф шIу елъэгъу, егъэцакIэ, ащ ипэгъокIэу ежьри лъытэныгъи, уаси къыфашIы. Зыми ехъуапсэрэп, ежь къызэхъуапсэхэрэм фэд.

Хъулъфыгъэ заулэхэм нэплъэгъу фаби, гущыIэ дахи къыфашIыгъ. Пшъэшъэгъухэри къыдагъэгущыIагъэх. Ау джырэ псэукIэр гум нахь къыштагъ – зэрихъожьын щыIэпышъ, укIэмыупчIэжь. Хьау, Мариет гъучIы хъугъэп: ыгъэшIонэу, уасэ къыфишIынэу, цыхьэ ежьри фишIышъунэу ыпэ къэкIыгъагъэмэ, хэта зышIэрэр – зиIэтыжьынкIи хъуни. Ау фэдэ IукIагъэп, ежьми ащ фэдизэу зиплъыхьащтыгъэп. Дэгъухэм унагъохэр яIэх, мыдэгъу – мыдэихэри урамым тетэкъуагъэу тетхэп, адрэ зыми имщыкIэгъэжьэу къэнагъэхэр, рэхьатэу щэрэIэх, ежьри къарэмыгъэгумэкI!

Арэущтэу илъэс пшIыкIутф кIуагъэ. Шъаохэри, нахьыжъыр – Мурат, нахьыкIэр – Айтэч, лIы къэхъугъэх, еджагъэх, къащагъ. Нахьыжъым шъэо цIыкIу, илъэситIу ыныбжьэу иI, шъхьаыфэу щыI, ау ишIуагъэ зэрилъэкIэу Мариет арегъэкIы. Сабыир къыфащэ зэпыт, ымлъэгъумэ фэзэщы, шIу елъэгъушъ, зишIэжьрэп. НахьыкIэр ежь хэс, сабый къафэхъунэу щыт. Мариет зэкIэмкIи ищыIэныгъэ рыраз. Шыкур!

Бзылъфыгъэм ыкIуачIи, ипсауныгъи зымгъэхьаулыен Iофи ошIэ-дэмышIэу къыкъокIыгъ. Ятэшыпхъоу Симхъан къуаджэм дэс, жъы хъугъэ, ипсауныгъи лъэш дэдэу къыхэIагъ. Мариет ащ фэгумэкIыщтыгъэ, гъэ къэс кIоти, хатэр филэжьыщтыгъэ, унэми щыкIагъэу иIэхэр ыгъэцэкIэжьыщтыгъэ. Ятэшыпхъур изакъоу псэущтыгъэ: сабый иIагъэп, ишъхьэгъуси дунаир зихъожьыгъэр бэ шIагъэти, бжыхьэм лэжьыгъэр зиугъоижькIэ, Симхъани къалэм къыздищэжьти, гъатхэр къэсыфэ щигъаIэщтыгъэ. Ежьри Мариет къыфэрэзэ дэдагъ:
- О насыпэу уиIэ щыIэп, ау сэ синасыпышху, о узэрэмынасыпышIор! – Ыгу къыфэузэу къыриIощтыгъэ.

Джаущтэу джыри илъэсипшI кIуагъэ. Мариет ищыIакIэ блэхъопсыкIрэп. Шъаохэм пшъэшъэ цIыкIу зырызрэ, шъэо цIыкIу зырызрэ Тхьам къаритыгъ. Ябын цIыкIухэр зэкIужь – зэдэIужьхэу мэпсэух. ИкIэлитIу апсэхэр ным хэтIагъэхэшъ, сыд ашIэщтми, яупчIыжьэгъу. НыситIуми «мыр ахэмылъыгъэмэ е къахэмфэгъагъэмэ» ыIонэу, ыгу римыхьын ахилъагъорэп. Ежьхэри къыфэдэгъу дэдэх. «Къо зиIэм – ныси иI» зыIуагъэм, зэкIэ къыIогъахэба.

Симхъан мэшэлахьэу илъэс тIокIиплIырэ пшIырэ хъункIэ мэзищ щыкIэу ыгъэшIагъ. Зыгорэ мэузы ыIоуи, ыгъэгумэкIэуи къыIуагъэп, ау икъарыу къызэрэщыкIэрэм Мариет гу зылъетэм, врачхэм аригъэуплIэкIугъ. Зи къагъотыгъэп: жъы хъугъэ, щыIэныгъэр кIэм факIо – сыда пшIэщтыр? Рэхьатэу, бырсыр къыпымыкIэу зэрэщыIагъэм фэдэу Симхъан идунаи ыхъожьыгъ – пчэдыжь горэм къэущыжьыгъэп.

Гъэр къызэсым, апэрэу ятэшыпхъур ак1ымыгъоу, ыкъохэри, инысэхэри, кIэлэ - цIыкIухэри игъусэхэу къуаджэм кIуагъэх. Хатэми рассадэр хагъэтIысхьагъ, кIэлитIум гъэпсэфыгъо уахътэр аухи, Iофым Iухьажьыгъэх. Нысэхэмрэ кIэлэцIыкIухэмрэ Мариет игъусэхэу къанэхи, мэзэ псаум щыIагъэх, етIани кIэлэцIыкIухэр къыдэуцухи, гъэмафэр екIыфэ къэтыгъэх, тхъэжьыгъэх. Сабыйхэм ахэхъуагъ, япсауныгъи нахь пытэ хъугъэ. Нысэхэри, кIэлитIури, шэмбэт – тхьаумафэ бламгъэкIэу, къэкIо зэпытыгъэх.
 
Зы пчэдыжь горэм зэкIэри чъыг чIэгъым чъэсхэу, къалмыкъщаимрэ щэлэмэ гъэжъэгъакIэмрэ япчэдыжьышхэу, къуаджэм жьэу дэтыр зэрэкъабзэм, пчыхьэрэ аргъойхэр ары мыхъугъэмэ, ублэмхъопсыкIын аIоу, зэрэгъэгущыIэхэзэ, Мариет къыIуагъ:

- СиIоф згъэтIылъынышъ, сытIысыжьынэу сыгу къихьагъ.
- Упшъыгъа, симам? - Мурат янэ къыдэплъыягъ.
- СшIэрэп сыпшъыгъэми, ау сшъхьэ сыфитэу, сыфаемэ – сыкIоу, сыфаемэ – сычъэу зыфаIорэм фэдэу сыщыIэ сшIоигъу. Гъатхэм щегъэжьагъэу бжыхьэ нэс мыщ сыщыIэн, кIэлэцIыкIхэр еджэным пыхьажьыфэ тхъэжьхэу къыздыдэсыных, сыда къэлэ плъыгъэм дашIыхьащтыр? Пхъэшъхьэ-мышъхьэрэ, хэтэрыкIрэ – узфаеу къыдэмыкIэрэ щыIэп, псыхъори мары, пIэ пщэимэ унэсыщт.

- Ар гъэмафэр ары, ау бжыхьэм уфэзэщынба Iофым?- Айтэч ишъыпкъэу къеплъыгъ.
- Сыфэзэщынэп къысшIошIы, сикIал. Жьы къызIумыкIыжьэу къэчъагъэм сыфэд. Сыфэзэщмэ Iофым, сшъхьэ сыфэлэжьэщт. Адвокатым ышIэн ыгъэтынба!- къэщхыгъ Мариет, кIалэхэми къыдрагъэштагъ.- Шъо шъуныбжьыкI, шъулажь, шъуишIэныгъэхэм ахэжъугъахъу, шъуиIофшIэнхэмкIэ шъудэкIуай. Сэ сшIагъэр икъущт. «Нэнэ  IэнатIэр» къыхэсэхы, сэркIэ джар нахь тхъагъу.

- Дэгъу, джы гъэпсэфакIо IэкIыб къэралыгъо горэм илъэс къэс удгъэкIощт. Санаторий - курортхэм къыщуядгъэIэзэщтых, – нысэ нахьыжъым къыIуагъ.:
– Унагъохэр. тэбгъэшIагъэ, укъыддеIагъ. Тхьауегъэпсэу. Боу шIу утэлъэгъу ыкIи тыкъыпфэраз! Джы удгъэтхъэщт!- нахьыкIэм къыпидзэжьыгъ.

Мариет ащ фэдэ зэхихынэу ышIагъэп. ОшIэ-дэмышIэу ныситIум агу фэбагъэу илъыр къызраIотыкIым, ынэпс къышIокIуагъ. ЗэрэзэхашIыкIырэр, лъытэныгъэрэ уасэрэ къызэрэфашIрэр лэш дэдэу гуапэ щыхъугъ. Мэфэ реным тамэхэр къызгокIагъэм фэдагъ. Чэщым зэгъолъыжьым, ищыIэныгъэ, тхылъ тхьапэхэр зэпригъазэрэм фэдэу, хэплъэжьыгъ: гу къызIэпишIыхьажьэу, унагъом къимыкIыжьыгъагъэмэ, хэта зышIэрэр, джы нэс къыгъэшIэщтыгъа, къымгъэшIэщтыгъа?
- Синасып! - зэриIожьи, ынэгу гушIом къыгъэнэфэу, хэчъыягъ.