Камивал ва хъуркьувал

                КАМИВАЛ ВА ХЪУРКЬУВАЛ
            (Краткое выступление перед табасаранскими писателями)

       Ц1ибди, лап деринариз дурушди, гъийин ихь поэзияйин камиваларикан ва хъуркьуваларикан пуз ккайиган, дурарин фици гъавриъ ахъну ккундуш гъилигнийиш харжи даршлийи.

       Гьюрматлу, хилиъ кьалам айи касар! Му меселйирикан улхруган, учв, автор, фикирназ гъадагъури шулхьа…
       Фицики, ихь улихь гьадму ЮРУШ дийигънайихь… мисалназ «…кьят1кьят1ар… …аьшягъягъйир…» ясана: «…кучIкIучI кюкю…», даршишсана: «…кьюжли гьярфар…»…
Гьаддиз, ушвниан идипруб вари, гьацдар касибдиинди улубзурахьа: ХЪЯЛРА,ТЯГЬНАРА, ТЯРИФРА.
       Мици фикир ап1увал, ихь табасарандиз дубхну, инсанарин фикриъ ипнайи КАМИВАЛ ву.
       Ихь абйири ухьуз гъибтнайи ХАЗНА, ухьу тина дап1ну ккундар.
       Хъа фу вуйи думу, к1урубси гъабшиш: ИНСАН ЗААНДИ ДИСУБ.

       Учв, Инсан, фуж вушра, САР ШЛИЗ вуш ккунир ву.
       Гьаддиз, дугъаз гиран дархьбан бадали, ухьу ИНСАН тахсир ап1урадархьа,
       хъа дугъахьди ап1уз гъитрайи КАМИВАЛАР тахсир ап1урахьа.

       Мисалназ:
       "Мална хазна тув аьдуйиз,
       Кьикьнягъди абц1 тямягькар ул,
       Футнакар юк1в кят1ябхъяйиз,
       Гъибайиин ап1ин машгъул".

       Му ц1арар гъидик1у кас, фицир вуш аьгъяхьуз, ГИРАМИР, хъа чпи ц1арар фу ву? Дурар дугъан кьалмиккан ккадауз гъибтуб фу ву?

       "Узуз, анжагъ гьунар ча ц1иб, –
       Буржар кьяляхъ тувузди яв.
       Хиянатвал, куч1ал, аьйиб…
       Сяргьятариъ гизаф аяв". (Шиърар ва поэмйир.109 - маш.)

       Му ц1арар гъидик1урра гьадму КАС ву…

       Лигай, авторин юк1в, фици убгурайиш, хъа дугъан фикриъ ипнайибди – фтихъна хураш?
       "Узуз, анжагъ гьунар ча ц1иб", – миди, гьадму касдин саягъ ва гьял улурура…
       "Буржар кьяляхъ тувузди яв" – хъа миди, думу кас улдугуз гъитра.
Янаки:
       – Узура, Увут1ан дархьур дарза, хъа Яв туврайи гьунар, Яв буржар ктирчузт1ан дариз! – рябкъюрайчвуз авторин кьалмиинди иблисвали чан ляхин фициб жюрейиинди арайиз хураш!

       Гьаци вуйиган, ихь фикриъ ипнайи гьадму КАМИВАЛ марцц ап1идихьа, ва идипнайи ЗААНВАЛ, хъана кьяляхъ хибдихьа!

       Жараси к1ури гъабшиш, му, авторин камивал вуйинхъа, даршиш – хъуркьувал?
Авторин мурар дидик1найи ц1арарт1вн дар, хъа думу ц1арари камивал уьмриз кечирмиш ап1ура.
       Яна Инсан ухьуз Заанди рякъбан бадали, ЗААНВАЛ фу вуш ва думу фициб уьлчмейиинди йибцруб вуш, аьгъяди хьуб ужу ву.
       Му гафариз гьамцира лигуз шулу:
       Камивал – улихьна гъягъюз айи мумкинвал ву. Мисалра хуз шулу: Чвул… Багъ… Вичар… Багъдиз гъюрза… Вичар ккуркьундарзуз…
       – Гьаз?
       Тягьнайи к1ура:
       – …уву дарабшвну дина гъябгъяйиз!..
Йиз КАМИВАЛ, му улари, чан бегьем ДАРХЬУ метлебниинди йибцура…

       Хъа жара улар, шадну кудут1на:
       – …гьаци шул чаз!..
Йиз КАМИВАЛ, му жара улари, чан бегьем ГЪАБХЬИ метлебниинди йибцура.

       Садар, узу камивал деебтну к1ури, пашман духьна, садар – шад.
       Гьерхраза: гьаци вуйиган камивал ужуб мутму ву сарун?
       Ав к1урудариз к1ураза: ужуб мутму вушра, пашман гъахьидарира, шад гъахьидарира жвуван камивалиин лик иливура.
       Жикъидиси, камивалра, жвуван хайирназ илт1ибк1уз аьгъяди вуш ужу шул.

       Хъуркьувал – хъуркьну, мидхъантина фурс ап1ури гъузрувал ву.
       Хъа, фурс фу вуш аьгъдрували, инсандикан гьап1ри шулу?
       Жикъидиси, хъуркьувалра, камивалси гьисаб ап1уз шулу,
       фицики КАМИВАЛИ хъуркьувалихъна, улихь, гъахурава,
       хъа ХЪУРКЬУВАЛИ – камивалихьна гьаърава, хъана улихь гъягъбан бадали.
      
       Магьа гьамциб гьялнаъ а ихь гъийин прозара, поэзияра.

       Хъа эгер ихь гьам ражари ухьуъ ивнайи фикриинди к1ури гъабшиш, гьамци шула:
       – Дубгъай учвуз Сувайнатдихъан… варидюняйиъ… сабпи йишв…,
       Эльмирайихъан… варит1ан заан йишв…
       Гюлбикайихъан – сарпирт1ан сарпир духьнайи… ва к1ару малси жафа зигурайи…
       – Хъажабгъну убгъай… классик Шагьвеледдихъан… юморист Кюрейихъан…
      
       – Лигай тугъан, Аьзизуфдин, эсерар вуйиз к1ури дидик1найидариз… Гьамцдари ихь гъийин табасаран поэзия кьяляхъ ап1ура…
       – Гьаз к1урдар хъа, – пуз мумкин ву Пирмягьямад Аслановди, – мурар ва мицисдар вари, ихь литературайиз вуйи аьхю камивалар даринхъа?!
       …
       Гьациган ухьу, бик1рудар, ДЕВРИХЪДИ душну ккундар,
хъа девир, ихь АЬГЪЮВАЛАРИХЪДИ гъарабхри…

       Сабсана: гъи интернет аьгъдру кас, адар.
Узу зиихъ гъапи гафарин деринвал абгуз ккунидариз,  Прозаруйиъ Рашид Азизовдин статьйир а.
       Чухсагъул учвуз, заанди арайиз духнайи касар!