Тхьацэ

Пшысэ
Хъулъфыгъэ горэм инэепсыягъэ гъунэгъухэми, Iахьылхэми, ныбджэгъухэми ашIэщтыгъэ ыкIи ащ «ТхьацэкIэ» еджэщтыгъэх.
Зы мафэ горэм къужъ ышхы шIоигъоу ыгу къызэкIым, сомипшI ышти, къэлэ бэдзэрым кIуагъэ. Ащ къужъ зэфэшъхьафэу щащэщтыгъэр бэ. Ахэм къужъыпс IашIоу акIэтым, щэфакIом ыIупс къагъэчъагъ.

- Уикъужъ сыд фэдиза епIуалIэрэр? – пхъэтэпэмыхь ышIырэм фэдэу, ау зыIубзэихьэзэ ар щакIом еупчIыгъ.
- Сомэ щэкI, - къытыжьыгъ адрэм джэуап.
«ЛъэпIаIомэ сшIэрэп, седаомэ уасэм къыщигъэкIэна, шIо?» - тхьацэм гукIэ зэриIожьи, щакIом зыфигъэзагъ:

- Нахь пыутэу къысапщэмэ сщэфыщт, армырмэ нэмыкI горэм сыщыщэфэщт,- бэдзэрым ежь нэмыкI щэфакIо темытыжьым фэдэу, къыIуагъ.
- КIо! Тэу къыозытын бгъотынкIи мэхъу, - мыгумэкIыхэу адрэм къыриIуагъ.
Хъулъфыгъэр нэмыкI горэхэми аIухьагъ, ахэми ащэрэ къужъхэр дэхагъэх, зэрэIашIухэми щэч хэлъыгъэп, ау шIолъэпIагъэх: сомэ щэкI – сомэ тIокI аосагъ. Сыхьат фэдизэ бэдзэрым тетыгъэу, зыгорэм сомипшIыкIэ къужъхэр ыщэу ылъэгъугъ, ау ахэр шIоцIыкIухэти, иахъщэ ыгу кIэлъыгъужьыгъ.

- Арэп, синыбджэгъу, ыпкIэ сымытэу къужъ зыщызгъотыщтыр пшIэрэба?- Зыщэрэм еупчIыгъ.
- СэшIэ, - къыриIожьыгъ адрэм. – Къушъхьэм абгынэжьыгъэхэу псэупIэхэр щыIэх, ахэм ящагухэм адэт чъыгмэ апытыр мэкIоды. УкIомэ, узыфаем фэдиз къэпщэщт. Уимызэкъоным пае, зыгорэ зыдапщэмэ нахьышIу.
Нэепсыежъыр гушIом рихьыжьагъ. Кушъхьэфэчъэжъ горэ иIэти, ащ зэкIэ унэм дзыоу ригъотагъэхэр зэкIиугъуаи, къытрипхыхьагъэх. Зыми дэгощэнэу фаепти, шъэфэу, аримыгъашIэу, къушъхьэм кIуагъэ. Апэрэ псэупIэу зыдэхьагъэм ищагухэм чъыгэу адэтмэ апытыр шIомакIэу, нахь лъагэу къушъхьэм дэкIоягъ. ЛъыкIуатэмэ, кIозэ, псэупIэ горэм зыдэхьэм, зылъыхъурэ шъыпкъэр щигъотыгъ. Щагумэ адэт чъыгмэ пхъэшъхьэ-мышъхьэу апытым, къутамэхэр къыракIыкIэхыщтым фэдэу, апизэу зелъэгъум, къэгушIуагъ:

- Сшхын ыкIи сщэн! Сщэн ыкIи сшхын! - орэд ышIыгъэу къыIозэ, дзыуиплIыр къыушъагъ.
«Нэепсыем ыIэ шIоIэбэлъабэ» - аIоба?
Пшъыгъэ. Хьалыгъу цэкIэ гъугъэ ыIыгъыгъэти, къужъ дишхи, псы тыришъухьажьыгъ. Сыхьат ныкъо горэм зигъэпсэфыгъ. Гъогум къытехьажьын ыгу хэлъэу, кушъхьэфачъэм дзыохэр къин мыгъуаекIэ къытригъэфагъэх, пытэу къытрипхыхьагъэх. Сыдэу щытми, ерэгъэ дэдэу, зэрыкIорэ гъогури тэрэзэу ымылъэгъоу, къэкIожьызэ, ежь фэдэу, псэупIэм угъоякIо къэкIоу хъулъфыгъэ къыIукIагъ.

- Олахьэ, уихьылъэ ин дэдэм, сикъош, дзыуитIур къэгъан. КъушъхьэтIуакIэм удэфэнкIэ щынагъо. Джыри укъакIомэ нахьышIу, – къыриIуагъ.
Тхьацэм, зэхимыхыгъэм фэдэу зиудэгуи, джэуап римытыжьэу, ыпэ ригъэхъугъ. Къушъхьэ цакIэм рекIокIырэ гъогу лъэгъо псыгъом къызэсым, кушъхьэфэчъэ ушъагъэм зэрэдытемыфэщтыр къыгурыIуагъ, ау нэепсыягъэр къытекIуагъ. Еплъыхымэ тIокIэ куум ышъхьэ ыгъэуназэу, къушъхьэ цакIэм готэу рекIокIызэ, ошIэ-дэмышIэу, зыгорэ къеIункIыгъэм фэдэу, кушъхьэфачъэм телъ хьылъэр къэукъощи, хъулъфыгъэр ефэхыгъ. Iэо-лъаозэ, жьым зэтхъони, ыубытыни химыгъуатэу, къушъхьэ тIокIэ куум дафи, мыжъошхо цакIэм тефи, ыукIыгъ. Икъужъ-мыIэрысэхэри, кушъхьэфачъэри кIэлъыкIожьыгъэх.

Джары сомэ щэкIым шъхьасыгъэ тхьацэм къыщышIыгъэр.
Нэепсыягъэр насыпынчъагъ.