Насланнё

(Полымя, №5 2001)
   
                Мікола Захаранка
 
                НАСЛАННЁ
                Апавяданне

    Вакзал таргануўся, зрушыўся з месца і паплыў у вагонным акне. Палёгка і падарожная ўтульнасць увайшлі ў грудзі Сымона Сымонавіча Салавейкі і па старой завядзёнцы сталі ўладкоўвацца там на ўвесь час падарожжа.
    У свае трыццаць сем гадоў Сымон не страціў хлапечага трымцення перад дарогай. У душы ён быў паэт і містычны філосаф, у жыцці, наадварот, працаваў карэспандэнтам раённай газеты. У “вобласць” ён дабіраўся звычайна на рэйсавым аўтобусе па абрыдлай за дзесяць гадоў брукаванай шашы, язду па якой за падарожжа не лічыў.
     Не тое, што сёння.
     Сёння ён сядзеў у амаль пустым вагоне прыгараднага цягніка Гомель–Калінкавічы, які тры гадзіны з гакам будзе калыхаць і гайдаць яго, і, калышучы і гайдаючы, везці ў вільготную глыб Палесся. Ужо другі дзень Сымон Салавейка знаходзіўся ў заслужаным чарговым адпачынку, цяпер вось ехаў да брата аж у Мікашэвічы святкаваць уваходзіны (брат пабудаваўся) і, седзячы а трэцяй гадзіне апоўдні ў напалову пустым вагоне, быў амаль шчаслівы.
    “О дарога! Ты апошняя надзея і прыстанішча; ты існуеш у прасторы і часе; ты чацвёртае вымярэнне жыцця, па якім можна крочыць нагамі і нават нажыць мазалёў!”
    Сымон высунуў галаву ў адчыненае акно. Цягнік набіраў ход, паскараўся і рытм Сымонавай оды дарозе.
    “Ты – мокры брук, ты – чорны асфальт, ты – прысак і пыл, ты – сталёвая рэйка...”
    Раптам ода спынілася. Прычынаю гэтага стала ўбачанае краем левага вока відовішча.
    Па перону, услед за цягніком, нібы ў замаруджаным кіно, перабіраючы нагамі, бег дзядзька... у конскім хамуце. Сымон засуперажываў.
    “Ну, ну, наддай, напружся, чалавеча!”
    “Чалавеча” наддаў і ўхапіўся рукою за поручань вагона. Зрабілася лягчэй, але цягнік таксама наддаў і ўжо сам валачыў дзядзьку за сабой. Той заперабіраў, замільгаў нагамі з ненатуральнай хуткасцю эквілібрыста, усё хутчэй і хутчэй, але поручня не кідаў. На што спадзяваўся? Хамут рытмічна падскокваў на карку і біў дзядзьку па жываце. Гэтак жа рытмічна дзядзька хапаў паветра шырока разяўленым ротам. Нечакана перон скончыўся, і дзядзькавы ногі з усяго маху ўрэзаліся ў калядарожны жвір. Іскры шуганулі з-пад абцасаў дзядзькавых кірзавых ботаў, а за падэшвамі назад, у бок вакзала, пацягнуліся дзве шызыя ручаіны дыму. Магчыма, гэта падалося Сымону ад вялікага напружання нерваў, і ён зрабіў тое, чаго ні разу ў сваім жыцці не рабіў, але пра што, як пра страшную забарону, марыў з дзяцінства. На паўсагнутых нагах ён слізгануў у тамбур і рвануў на сябе запаветны нікеляваны крывы рычаг стоп-крана. Тонкі дрот, на якім трымалася пломба, парваўся, рычаг падаўся, і Сымонаў слых працяло пранізлівае сіпенне сціснутага паветра, якое прагна напаўняла тармазныя цыліндры вагонаў. У момант прыціснуліся да колаў тармазныя калодкі, і цягнік са скрыгатам пачаў тармажэнне. Разам з ім запавольваў свой неймаверны бег і дзядзька... З сіпеннем расчыніліся дзверы. Калі Сымон адарваў раптам самлелыя пальцы ад рычага, дзядзька ўжо лез у тамбур. Стомленасць і хамут перашкаджалі яму, але агаломшаны ўчыненым, Сымон няўцямна назіраў дзядзькавы высілкі, не спрабуючы дапамагчы.
    – Паспеў, душа з яго вон! – пераможна выдыхнуў дзядзька, і Сымон наткнуўся на ідэальна сіні, па-ідыёцку шчаслівы позірк дзядзькавых вачэй на няголеным, ледзь не дзіцячым твары.
    “Дзядзька! Гадоў трыццаць, не болей...”
    А “дзядзька” ўжо асвойтаўся, паглядзеў на сарваны стоп-кран, потым на Сымона, высунуўся ў адчыненыя дзверы, зірнуў у адзін і другі канец саставу і дзелавіта параіў:
    – Уцякаць трэба.
    – Куды?
    -У другі вагон, – патлумачыў “дзядзька”. – А то спаймаюць – штрафу дадуць.
    Убачыўшы, што субяседнік не выказвае кемнасці, дадаў з дакорам:
    – За тое, што ты кран сарваў.
    Маўляў, а-я-яй, як не сорамна краны зрываць!
    – Я? – чамусьці абурыўся Сымон.
    – Ну.
    З суседняга вагона чуліся ўстрывожаныя галасы – ужо праваднік з машыністам шукалі злачынцу і месца злачынства.
    – Што, не даходзіць? – пакруціў каля скроні пальцам “дзядзька”.
    Да Сымона дайшло. Ён ірвануўся ў вагон, на хаду прыхапіў з сядзення свой рукзак, пабег па праходзе і выскачыў у тамбур з процілеглага канца.
    I нос у нос сутыкнуўся са... Смерцю.
    Зрэшты, жанчына была самая звычайная. Але яе твар... Спакойная, нібы з белага гіпсу, жахліва-прыгожая маска сумна ўсміхнулася Сымону, ашчэрыўшы роўны рад велікаватых бліскучых зубоў.
    “Свят, свят, свят!”
    Ён праціснуўся бокам да дзвярэй на пераходную пляцоўку і, нібы той злашчасны стоп-кран, ірвануў дзверы на сябе. Шалёны грукат вагонных колаў ударыў у грудзі, аглушыў і гэтак жа раптоўна, як толькі Сымон апынуўся ў тамбуры наступнага вагона і зачыніў за сабой дзверы, знік. Ён павольна пайшоў па праходзе, выбіраючы чысцейшае акно. “Дзядзька” соп ззаду.
    “Чаго я спужаўся? – здзіўляючыся, думаў Сымон. Штрафу? Ці, можа... гэтай?.. Фу, ты!.. Адна касметыка. Тынк!”
    Цягнік ужо разагнаўся, разляцеўся і весела ляскатаў коламі, і гайдаўся ўбакі, быццам і не прыціскалі яго толькі што да рэек гвалтоўным экстраным тармажэннем.        “Дзядзька” сядзеў насупраць і ціхамірна пазіраў у акно. Новы жоўты хамут ляжаў побач на лаве. У вагоне, бы ў хаце кушнера, пахла свежавырабленай скурай.
    “Гэты, таксама... На волас ад смерці быў, а як і не было нічога, як з курорта едзе. Алімпіец...”
    – Во, хамут вязу, – перахапіў Сымонаў позірк “алімпіец” і, як на жывую істоту, паказаў на хамут. – Купляю ў жончынага дзядзькі каня ў Мікашэвічах, так? Дак ён каня прадае, а хамута – не. Думае, як з хамутом аддась, дак коні весціся не будуць. Во, забабоны! Ці, можа, не?
    – Забабоны, – сказаў Сымон, з асалодай адчуваючы, як адлягае ад сэрца.
    – Дак я ад брата еду, з хамутом...
    – Ты ад брата, а я да брата. Так што давай вып’ем. Па сто грам. – Сымон моцна падзівіўся са свайго імпэту выпіць і палез корпацца ў рукзачку, выцягваць бутэльку “Сталічнай”, якую вёз да непітушчага свайго брата, ведаючы, што той, непітушчы, можа і не “паставіць”.
    “Хаця, хто ведае... Уваходзіны, як-ніяк”.
    – А я, ета... – “дзядзька” заёрзаў на лаўцы. – Не п’ю.
    Сымон, вядома, не паверыў вушам. Не стасавалася са здаровым сэнсам тое, што гэты дзяцюк у адпрасаваных штанах, вабраных у халявы кірзавых ботаў, – ды не “пацягне”.
     “Паляшук без прымусу за стол не садзіцца – саромеецца”.
    –Не п’еш? Чаму? – спытаўся Сымон, абы спытацца. Пальцы ўжо намацвалі “казырок” на бляшаным бутэлечным корку.
    – У мяне ета... Эпілепсія.
    Сымон уразіўся: “Прыпадачны!”
    “Ляшак мяне тузаў цягнік тармазіць”.
    – Цябе як завуць? – хаваючы пляшку і прыкрасць, развязна-абыякава спытаў Сымон.
    – Мяне? – моцна здзівіўся “дзядзька”. – Дак, ета... Валодзя.
    – А мяне Сымон.
    Валодзя хітра-недаверліва зазірнуў Сымону ў вочы і блажліва ўсміхнуўся: маўляў, ведаем, які ты Сымон.
    Сымон усміхнуўся.
    “Буду я табе маніць, ты што – дзеўка? Ахламон!”
    Памаўчалі.
    – Сымон... Эта значыцца – Сямён?
    – Ну, Сямён...
    Цягнік паслухмяна спыняўся на станцыях і паўстанках, пнуўся з разгону, каб сцішыцца, спыніцца і зноў, працавіта тужачыся, набіраў ход. Па двое-трое заходзілі і выходзілі людзі. Новыя пасажыры падплывалі на вузкіх бетонных пляцоўках аднекуль з будучыні і рассядаліся па лаўках, а тыя, што выйшлі, – павольна адчальвалі назад, у мінулае, разам з перонамі пакінутых станцый.
    Апошнія ліпеньскія дні, здавалася, ужо ўдыхнулі будучых жнівеньскіх шчодрасцяў, і жаўтаваты колер там-сям умяшаўся ў буйное зяленіва прыроды. Жытнёвыя палі, самлелыя бульбяныя гароды з векавечнымі грушамі-дзічкамі на межах і рудыя паплавы суладна чаргаваліся між сабой у аконнай раме. Лес то падступаў да чыгункі каравымі чорнымі стваламі алешын, то адбягаўся, красуючыся суцэльна-зялёным сваім відарысам.   Усё блізкае імкліва слізгала назад, далёкае, упарта марудзячы, плыло ўслед, але і яно адставала, сыходзіла ў нябыт, саступаючы месца іншаму калячыгуначнаму сусвету.
    Утульна. Хораша. Душа лятае.
    Сымон зірнуў скоса на суседа і ўбачыў: той аднае з ім думкі – утаропіўся ў акно і нібы кіно глядзіць.
    “Такі самы аматар пакатацца”.
    – А я, можна сказаць, укругасветную еду, – адвёў вочы ад акна Валодзя. Сымон не   зразумеў і схітрыў: перапытаў, нібы разумее.
    – Чаму?
    – Што – чаму?
    – Укругасветную...
    – Цераз еты хамут.
    – Як гэта – цераз хамут?
    – Еду з Мінска, так? Еду ў Мікашэвічы, так? А цераз Гомель! – Валодзя аж галавой крутнуў ад захаплення парадоксам. Сымон таксама крутнуў, але ў чым парадокс не разумеў. Валодзя гэта заўважыў.
    – У Мікашэвічы ж з Мінска цераз Калінкавічы ездзяць, а я – цераз Гомель.
    – А хамут прычым?
    – Дак хамут жа з Гомеля. Я ж казаў: брат жыве ў Гомелі, а робіць конюхам дзе-та за Гомелем... ён і казаў дзе, да я забыўся. Я еты хамут у яго, можна сказаць, купіў... А жончын дзядзька – у Мікашэвічах – прадае мне каня. Ну?
    – Дык... – зусім заблытаўся Сымон. – А ў Мінску што ты рабіў?
    – Я й не ў самом Мінску, а можна сказаць, пад Мінскам. У Навінках ляжаў.   Шаснаццаць дзён.
    – У бальніцы?
    – Ну... У псіхічаскай. – Валодзя прасвятлеў тварам. – Там етых карпусоў – цэлы горад. Там усякія ляжаць, і алкаголікі, і так...
    – А ты? – Сымон сказаў і асекся. Пытацца ў чалавека, чаму ён ляжаў у псіхбальніцы, усё роўна, што пытацца ў зэка, за што ён сядзеў. – А-а! – нібыта ўспомніў Сымон, – эпілепсія?
    – Не-е... Мяне туды за дурасць адтарабанілі. Ні за што, можна сказаць... Ну, але, можна сказаць, і сам вінаваты. Уляпаўся дак уляпаўся… Валодзя вінавата ўсміхаўся і лез у кішэню па цыгаркі. – Хадзем пакурым.
    – Не, я не куру... Кінуў. – Чамусьці было няёмка за тое, што кінуў курыць.
    – Ну, дык сцеражы хамут! – пажартаваў Валодзя і пасунуўся ў бок тамбура.   Анічога, Валодзя Сымону падабаўся. “У яго не ўсе дома, яго ўсе любяць, яму ўсё можна, усё – як з гусі вада”, – з замілаванай усмешкай маляваў у думках Сымон   “літаратурны партрэт героя”.
    У мернае, мякка-рахманае пастукванне колаў раптоўна ўварваўся гулкі металічны шум. У акне, як на экране, крыж-накрыж замільгалі перакосіны фермы моста, і далёка ўнізе плыў назад разам з берагамі, упоперак свайго рэчышча, млявы Дняпро.
    – Рэчыца! – дыхнуў над вухам тытунём Валодзя. – Я тут служыў. Не тут, канешна, а ў лесе. У ракетнай часці.
    “Эпілепсія, псіхбальніца, ракетная часць – тая яшчэ біяграфія! Ён і ў цягнік садзіўся, як дэсантнік...”
    – Камісавалі? – Сымон не хаваў іроніі і недаверу.
    – Чаму? Не! Два гады два месяцы і адзінаццаць сутак адбухаў.
    – Пераслужыў...
    – Ну.
    Рэчыца дадала ў вагон пасажыраў болей, чым узяла. Цяпер Сымон будзе ехаць з землякамі.
    “Свае людзі”.
    Праз гадзіну яны выйдуць у родных яму Васілевічах, дзе ў яго нікога ўжо роднага не засталося.
    Ён там не выйдзе.
    Цягнік гайданецца на крутых васілевіцкіх стрэлках, працягнецца міма сонных, бязлюдных, гарачых ад спёкі  пясчаных вулак, прыпыніцца на хвіліну каля няўтульнага новага гмаху вакзала, непрыкметна кранецца і рушыць далей.
    Ён не заўважыць, ён будзе спаць закалыханы, стуліўшыся ў куточку на лаве, абапёршыся локцем на свой палінялы стары рукзачок з няхітрым халасцяцкім дарожным скарбам.
    “Маёмасць бабыля”.
    Так ужо выйшла, так павялося – паехаў, пакінуў, збіўся, потым, нібыта, узбіўся – а ўсё роўна духам сіроцтва патыхала з тае пары ад ягоных “скарбаў”. Ад гэтага ўбогага, нібы жабрацкая кайстра, лінялага рукзачка, ад пасады літсупрацоўніка раённай газеты, ад той адзінай нізкі вершаў, якую нарэшце надрукаваў сталічны часопіс, ад гэтага шэрага колеру фетравага капелюша, які ён ашчадна паклаў на калені, перад тым як заснуць.
    “Сіроцтва”.
    На Васілевіцкіх могілках яе пахавалі, адтуль і сіроцтва пайшло. Хто была яна яму, хто ён ёй, так і не ўведаў Сымон.
    “Кахаліся”.
    Павярнулася яму гэтае каханне сіроцтвам на ўсё жыццё.
    Зрэшты, ён хаваў яе два разы.
    … Аднойчы ў маленстве Сымон захацеў “памераць тэмпературу” ў агня. Пакінуты дома   адзін, ён выцягнуў з шафы медыцынскі градуснік, крадком – матчыны вочы далёка бачаць! – узяў з пячуркі запалкі... Калі паднёс полымя да таго кончыка, які “засоўваюць пад паху” – шкло трэснула і на стол пляснулася бліскучая важкая кропля... Яе нельга было ўтрымаць у руцэ! Звышнатуральным чынам, як бесцялесны прывід, яна працякла паміж пальцамі: вось была яна вялікая, адчувальная, важкая, і вось няма яе, уцякла – хапай-не схопіш – закацілася “пад мост”, у шчыліну пад падлогу.
    Яна ўцякла ад яго, як тая кропля ртуці. З усмешкай, быццам нічога
с т р а ш н а г а  не адбываецца, адыходзіла і адыходзіла далей і далей. “Чужынела”.       Аднойчы ён пранізліва ўсвядоміў незваротнасць страты і сваю бездапаможнасць перад гэтай незваротнасцю. Такое заўсёднае бяссілле адчуваюць, халадзеючы рукамі і нагамі, людзі перад смерцю. Але прайшло, адхлынула…
    Неўзабаве яна раптоўна выйшла за настаўніка фізікі з іхняй школы.
    Другі раз яна памерла не толькі для яго аднаго, а і для ўсяго гэтага бессэнсоўнага, як яму тады здалося, свету, на якім ён мусіў пакуль заставацца. Яму напісалі пра яе смерць на Поўнач, дзе ён, узяўшы акадэмічны водпуск пасля першага курса універсітэта, ці то шабашыў, ці то бічаваў. Яна памерла пры родах, нарадзіўшы дзіця, казалі – дачку. Пасля, праз паўгода, прыехаўшы дадому, ён не пайшоў на яе магілу: спалохаўся сустрэчы...
    Потым у сухі жоўценькі пясочак васілевіцкіх могілак па чарзе ляглі бацька і маці. Абодва разы ён спазніўся на пахаванне.
    Сымон не любіў радзіму, яна яму балела.
    Колькі ж гадоў ён не быў дома?
    Прачнуўся ад болю і жалю, якія мучылі ў сне яго сэрца.
    I ад цішыні. Вагон спыніўся якраз насупраць трафарэтнай шыльды – “Васілевічы”.
    “Вось так!” – сумна ўсміхнуўся Сымон прывычнай наканаванасці свайго  лёсу нават у дробязях. І, усхваляваўся, устрывожыўся. Захацелася выйсці, саскочыць з вагонных прыступкаў долу, каб скрыпнуў шчэбень пад падэшвамі, і апынуцца… дома.
    “Дома!..”
    Сымон прагна прыпаў да акна, усмоктваючыся позіркам, ліхаманкава вачамі фатаграфуючы на памяць родныя рысы свайго мінулага, у якое ён зарокся ўглядацца, столькі гадоў адводзіў вочы, і вось жа!..
    Серабрыстая таполя на беразе колішняй сухой копанкі; знаёмая зялёнымі дзвярмі, калісь драўляная, цяпер абкладзеная белай цэглай крама; некалі брукаваная, цяпер заасфальтаваная вуліца ўпоперак чыгункі, напрамкам на поўдзень…
     Так глядзяць не наглядзяцца на мілы твар чалавечы пасля важкай разлукі ды перад апошнім развітаннем.
    Крануўся цягнік і, нібы незнарок, доўга не разганяўся, вольна каціўся ўздоўж пустога перона. Толькі нейкая панурая постаць у заваксаванай форме чыгуначнага рабочага самотна тырчэла пасярод. У тамбуры чулася пасадачная валтузня – можа, нехта, як той Валодзя, даганяў, садзіўся на хаду, і яго чакаў машыніст?
    А можа, замарудзіўся час.
    “Усё тое ж, усё як тады, нідзе не дзелася...”
    Нават вільготным паветрам патыхнула ў вагоне, нібы там, тады, даўно ў дзяцінстве, аднойчы перад ліпеньскай навальніцай. Прымроілася, як насланнё .
    А на сканчэнні перона ў чорнай сукенцы стаяла яна, тая што павінна была ляжаць на могілках, у магіле, на якой ён не быў, і паглядала ўслед цягніку ўмольным позіркам. Ненатуральна белы твар яе быў падобны на той, спатканы ў тамбуры.
    “Смерць”.
    Зрабілася важка дыхаць. “Трэба ўзяць сябе ў рукі”.
    Але рукі калаціліся і не трымалі.
    “Нервы... Трэба з гэтым канчаць”.
    З чым канчаць, аднак, Сымон не ведаў. Крадком зірнуў на суседа – ці не бачыў ягонай душэўнай сумятні? Не, не бачыў, спіць, адкінуўшы галаву на спінку сядзення, пасопвае. Гледзячы на яго, супакойваўся і Сымон. Пачаў думаць пра сустрэчу з братам.
    Брат Іван рабіў на Мазырскім нафтаперапрацоўчым, дакладней – дарабляў апошні месяц. Жонку меў з Мікашэвіч, тая і перацягнула бліжэй да свайго радавога кубла.     Цяпер меўся ўладкавацца на Мікашэвіцкі гранітны кар’ер майстрам ці падмайстрам, Бог яго ведае кім. Пераязджаў з Мазыра не на пустое месца, а ва ўласную хату, якую змудрыўся пабудаваць “завочна”, жывучы ў Мазыры. Сымон мала што ведаў аб братавым жыцці, дый не цікавіўся. Ён ехаў да Івана ў Мікашэвічы, бо выпаў адпачынак, бо патэлефанавала Іванава жонка Надзя і з паўгадзіны горача пераконвала прыехаць “на ўлазіны”, таму што “будзе ўся-ўся радня!” Апошнія дзве начы снілася ўсялякае нядобрае, і Сымон згадзіўся.
    Зрэшты, сваёю воляю Сымон ехаў толькі да Калінкавіч, дзе яго перахопіць, едучы з   Мазыра, Іван, каб ужо далей, да Мікашэвіч, дабірацца ўдвух. Так дамовіліся.
    Насустрач цягніку, які зноў распачаў сваю вясёлую калатнечу, з паўднёвага захаду ўсходзіла чорна-шызая з фіялетавым водсветам хмара. Яна, бадай, і не ўсходзіла, стаяла на месцы – гэта цягнік уязджаў пад яе.
    “Пад утульныя шаты Палесся”.
    Чэрава далёкай пакуль хмары двойчы асвяцілася знутры кароткімі ўспышкамі нябачных бліскавіц. Будучыня абяцала навальніцу, магчыма, буру з дажджом і градам.     Але пакуль што квітнела, млела, раскашавала ліпеньскае лета, як спелага веку кабета:   усё ёсць, усё пры сабе, усяго аж залішне. Бор, бярэзнік, абкошаны поплаў, нечапанае разнатраўе ляснога балота з сінім вокам вады пасярод, раптоўны, паміж драбналесся, разгалісты дуб, утравелая сцежка лясная. Пакажацца з лесу пясчаны шлях спадарожны і схаваецца ў лесе, праплыве лазовае кустоўе, мільгане шлагбаум і будачка на пераездзе, і зноў бор, драбналессе, балота, бярэзнік. Веласіпедная сцежка ўздоўж палатна то ўзбяжыць да самых рэек, то стромка нырне з крутога насыпу на кладку цераз равок.
    Сымонаў сусед расплюшчыў вочы і здзіўлена, нібы першы раз бачыць, угледзеўся ў рухомы краявід за акном.
    – От, як усё круціцца, бляха! А? – падзяліўся назіраннем Валодзя. – А вот вы ведаеце, каля якога места зямля круціцца?
    Сымон быў засмяяўся.
    – Што: ха-ха-ха?! – пакрыўдзіўся і раззлаваўся Валодзя. – Не ведаеш, дак так і скажы.
    – Чаму не ведаю? – у сваю чаргу пакрыўдзіўся і раззлаваўся Сымон. – Вакол Сонца!
    – Ну, то само сабой, – адмахнуўся Валодзя. – Вакол сонца яна ляціць. А вакол чаго круціцца?
    – Вакол чаго?
    – Вакол цэнтра зямлі! – Валодзя задаволена, даланя аб даланю, абтрос на падлогу вагона нябачны прах зямны.
    – Няўжо?
    – А той цэнтр, – не заўважаў іроніі Валодзя, – находзіцца ў Слуцку. Раз у дзвесце гадоў зямля павяртаецца там на сто восімдзісят градусаў.
    – Ды дзе ты чуў? – ад такой “касмалогіі” ў Сымона заняло дух.
    – Дак пісалі.
    – Хто пісаў? Дзе?
    – У газетах пісалі. I етыя... філосафы, ці як іх...
    Сымону зноў зрабілася весела.
    – Ну, а сам ты дзе чытаў?
    – Я? Дак я ж сам быў там, я ж у Слуцку ў бальніцы тады ляжаў.
    – Калі – тады?
    – Ну, як зямля павярталася.
    – I што, цэнтр зямлі ў Слуцкай бальніцы?
    – Ну.
    Сымон толькі махнуў рукой. “А можа, і праўда, які-небудзь малавывучаны феномен, поле якое-небудзь... Аднекуль жа чуў ён гэты звон! Хм!..”
    – Туды к нам спецыяльна Еўдакімаў прыязджаў. Эта як усёраўно, юбілей быў.  Канцэрт, людзі сабраліся...
    – У бальніцы?
    – Ну.
    – А дзе там, у бальніцы, можна сабрацца?
    – У весцібюлі, не міргнуў вокам Валодзя. – Там, пасярэдзіне, стаіць кол... I ён кругом абгароджаны каменьчыкамі. I мох пасланы... На нас усе ўрачы і сёстры крычалі, каб мы бычкі не кідалі ў той мох. Дак мы хадзілі на вуліцу курыць.
    “Якія падрабязнасці! Мох, каменьчыкі, “бычкі” Мастацкія дэталі!” – захапляўся Сымон, гледзячы ў нявінныя Валодзевы вочы. Яму карцела выказаць сваё захапленне ўголас, але ўвесь воблік Валодзі, і асабліва вочы, казалі што не, ён не маніць, дый самы ягоны аповед, калі ўдумацца...
    – А той кол у вестыбюлі... Ён што – быў забіты ў сярэдзіну зямлі?
    – Ну.
    – I ты сам быў на тым канцэрце? Валодзя чамусьці сумеўся, адвёў вочы.
    – I быў, і не быў.
    – Як гэта?
    – А-а, доўгая песня... – Валодзя дзівакавата памаўчаў – Быць-то не быў, а чуць – чуў. Нас, бальных, хто ў бальніцы ляжаў, туды не пускалі. Сказалі сядзець па палатах  і не пікнуць. Урачы – і тыя ціхенька хадзілі... ці сядзелі вабшчэ.
    – А хто ж тады быў на канцэрце? – спытаўся Сымон. “Падлавіў-такі манюку!”
    – Як хто? Вучоныя папрыязджалі... Слуцкія людзі... І з сёл... Ну, усякія. Жонка мая была.
    – А жонка як туды трапіла?
    – Яна ка мне прыйшла, пасядзела трохі ў палаце, пакуль адна такая ўрачыха, палячка, не выгнала. А патом спусцілася ў весцібюль. Ну, а там – усе, афішы ж па ўсяму Слуцку віселі. I якраз Еўдакімаў прыехаў.
    – А пра што афішы, пра Еўдакімава? Ці пра зямны кругаварот?
    – I тое, і тое...
    Афішы! Хаця нічога дзіўнага няма ў тым, што ў горадзе Слуцку развешваюць афішы.
    – Да людзі й так ведалі, – задумліва казаў Валодзя далей – Тады ж, мо за суткі да таго кругавароту, на дваццаць кілометраў усё чутна стала, па зямлі перадавалася.       От стукне хто ў якім сяле абухом ці чым па зямлі – у Слуцку, у цэнтры, аддаецца.
    – У бальніцы!
    – Ну.
    Сымон адчуў, што пачынае вар’яцець ад “праведнага” гневу. Гэта было смешна: ён успомніў свайго светлай памяці хроснага бацьку Алёшку Банэда, які ў бяседах са сваімі дружбакамі-сабутэльнікамі, калі, здаралася, нехта нешта “прыпляце”, выходзіў з сябе, бялеў, стукаў кулаком па калене і казаў: “От не люблю несправедлівасці!”
    – Ты кім працуеш, Валодзя? – падазрона спытаў Сымон.
    – Я? Механізатарам.
    – Трактарыстам?
    – Ну. Шырокага профілю, – усміхнуўся Валодзя крыху іранічна.
    Трактарыст не можа прыдумаць такую прыгожую фантасмагорыю! Нават самага шырокага профілю... “Тут нешта ёсць”. Сымон не ведаў, што думаць.
    Яны пад’ехалі пад край чорнай хмары і спыніліся пад ліўнем на мокрых калінкавіцкіх рэйках.
    – Поезд дальша не ідзёт! – прадэкламаваў Валодзя, беручы хамут на плячо і выводзячы Сымона са стану ўстойлівага здранцвення.
    – Табе ж тожа, ты казаў, у Мікашэвічы? – крычаў пад дажджом Валодзя, цягнучы за сабой Сымона да вакзала.
    – Ну, – сказаў Сымон і засмяяўся. “З кім павядзешся...”
    – На табе хамут, ідзі ў сам вакзал, а я – у касы, – крыкнуў Валодзя. – Пабачу, як там і што.
    Сымон абышоў лужыну на асфальце, пазмагаўся з дзвярамі – моцна перашкаджаў хамут – і апынуўся ўнутры пустога вакзальнага гмаху. Брат Іван убачыць – не пазнае.
    “А хто гэта такі пад гальштукам, з хамутом і торбай?!”
    “Гэта я, брат твой Сымон”.
    I гэтак далей...
    Сымон слаба ўсміхнуўся гэтай уяўнай сцэне і адразу забыўся на яе – не надта ён калі зважаў на свой знешні “антураж”
    “Дый на ўнутраны...”
    Рассеўшыся на вольнай лаве, паклаўшы побач хамут і касйтру, ён з задавальненнем пачаў удыхаць вакзальна-чыгунныя пахі: рэстарана, свежых агуркоў, вэнджанай каўбасы, апельсінавага лупіння, паравозна-вугальнага гару (“колькі гадоў няма паравозаў?”), аліфы, шпатлёўкі, парфумы, вільготнага скразняку.
    За вокнамі ліло, струменілася, плёскала па падаконні. Невыразныя людскія сілуэты праплывалі ў замутнёных шыбах, нібы істоты з іншага жыцця і свету. Зіхотка-матавае святло маланкі выхапіла з паўзмроку залы некалькі застылых самотных постацяў, і доўга-доўга не было грому. Але вось забурчэў ён, пакаціўся па вакзальным жалезным даху і грымнуўся вобзем недзе каля ўвахода. Зрабілася ціха і цёмна.
    Сымон сцяўся. У дзвярах узнікла з н а ё м а я жаночая постаць і папраставала наскрозь, з дзвярэй у дзверы, да выхаду ў горад. Гэта была  т а я  с а м а я.
    У чорным даўгім, перахопленым у вузкай таліі плашчы вастраверхім, нейкім сярэднявечным, “інквізітарскім” капюшонам, з абярэмкам жывых пунсовых руж.    Выходзячы, яна азірнулася на яго. Белы заплаканы ці заліты дажджом  твар зноў паглядаў умольна і з дакорам.
    Здаецца, ён пачаў ужо прывыкаць да гэтай хваравітай, вабнай сваёй галюцынацыі.   Ён не ўзрушыўся, не ўсхваляваўся, нават не надта здзівіўся. Нейкая хвароба пачала  ўладна займаць жыццёвую прастору ў ягоным целе – ён гэта адчуваў.
    “Мой чёрный человек меня тревожит...”
    Не трэба было вяртацца на гэтыя старыя каляіны.
    “Чаму яна плакала?”
    Думкі блыталіся, але не было пільнай патрэбы іх парадкаваць, бо ішоў дождж і было ўтульна.
   – Во, дастаў! – торкаў пад нос здабытымі квіткамі абмакрэлы Валодзя і поўніўся радасцю перамогі. Сымон яго пахваліў.
    – Ну, ты зух. Што, людзей шмат ля касаў?
    – Аніводнага! – сказаў Валодзя горда, быццам у гэты была яго асабістая заслуга.
    Сымон хмыкнуў і палез у кішэню. Колькі я табе... за білет?
    – Ат-т!..
    – Не... ну, як жа... – разгубіўся Сымон.
    Ён усюды, заўсёды, змалку і цяпер саромеўся, баяўся, ненавідзеў такія вось, “славянскія”, двухсэнсоўна-шчодрыя грашова-разліковыя рытуалы – маўляў, ат, дробязі, чаго там, свае людзі, ты мне, я табе... “Што – ты мне? Што – я табе?!!”
У касцях у яго гэтыя азіяцкія хітрыкі.
    – На, бяры грошы, не дурыся! – напушчана строга, хаваючы няёмкасць, загадаў   Сымон, каб у зародку спыніць маючы распачацца прыкры гандаль невядома чым.
    – Ідзі ты на..! – проста і бестурботна сказаў Валодзя, і апошняе слова было за ім.
    ...Незаўважна, міма волі і міма свядомасці, Сымон апынуўся ў неяк адразу разагнаным да вялікай хуткасці прыгарадным “дызелі”. Падступіла мройлівая бяздумнасць вандроўніка, бадзягі, якога вядуць. Вёў, дакладней – вёз, яго, безумоўна, гэты Валодзя (нават за свае грошы!), які зноў сядзеў на лаве насупраць, як нічога і не было.
    “А што, уласна кажучы, было?”
    Аднюсенькая трывожная думка, як парваная струна, слаба трынькнула ў галаве:    “Дамаўляліся з Іванам сустрэцца ў Калінкавічах...” – і ўцякла, не далася ў рукі розуму, які намогся быў яе ўхапіць і ўсвядоміць.
    Тая жанчына... там, на вакзале... Ты бачыў? – спытаўся Сымон на ўсялякі выпадак, каб усё ж такі напэўна ведаць, што яго хворае ўяўленне тычыцца толькі яго і не атручвае навакольнае асяроддзе, часткай якога, прынамсі, з’яўляецца спадарожнік    Валодзя. Спытаўся, каб убачыць на Валодзевым твары здзіўленне і быць спакойным хаця б за глузд Сусвету. I дарэмна.
    – Белая? – будзённа перапытаў Валодзя.
    – Белая... – спалохаўся Сымон .
    – Ходзіць...
    – Ты бачыў яе?
    – Не-е...
    – Дык чаго ты тады... Хо-о-дзіць! – перадражніў Сымон недарэку. Але недарэка быў ціхамірны і непарушны.
    – Калі белая, дак то – Смерць. Тут послі Чарнобыля яна часцяком людзям на вочы пападаецца, эта не вы адзін бачылі.
    – Валодзя, які надоечы на вакзале “паслаў” Сымона на тры брыдкія літары, тут, у вагоне, зноў чамусьці перайшоў на гжэчнае еўрапейскае  “вы”.
    – Эта ат радзіяцыі, – патлумачыў ён.
    – Што – ад радыяцыі?
    – Ат радзіяцыі ў вачах здаецца. Тут жа зона.
    – Якая тут зона? Адсюль да зоны... – Сымон прыблізна прыкінуў: – кіламетраў сто–сто пяцьдзесят.
    – Не-е... Эта толькі так пішуць, каб людзі не ўнывалі, на самам дзеле – зона.
    Сымон не стаў спрачацца.
    – А дзе ты чуў пра гэтую...
    – Пра Смерць? – Валодзя паблажліва ўсміхнуўся. – Пішуць жа. I ў кіно паказувалі
    –Ды хто піша, Валодзя?!
    – Ну, етыя... ты ж сам казаў... філосафы ці як іх... Хрэн яго знае... забыўся.
    – Нічога я табе не казаў, – засмяяўся Сымон, бо на Валодзю злосці ўжо не хапала.
    Шэры змрок дажджлівага вечара на вачах ператвараўся у амаль начную цемру, але машыніст, з прычыны ўсё ж яшчэ ранняга часу, святло пакуль не запальваў, і ў вагоне было цямней, чым вонкі. Спрытны “дызель”, нібы самалёт на ўзлёце хутка разганяўся, аж прыціскала да спінкі сядзення, і гэтак жа, не доўга марудзячы, тармазіў, застываў на хвілінку на паўстанках, з мяккім пнеўматычным гумавым грукатам адчыняў і зачыняў дзверы, аддаваў і забіраў палешукоў, якія ад станцыі да станцыі рабіліся ўсё больш   с а п р а ў д н ы м і.  Вагон напаўняўся старажытнейшай гаворкай і старажытнейшымі клопатамі.
    “Я ў Зарэцкім лесе буў, дак узёў дзвесце грыбоў”.
    “Узяла прымака, дак ён і жэрткі не абцеша. А яна ж і сама кату хваста не заўяжа”.
    “Я ўжэ й места сабе на могілках вубраў.”
    “Сённі ў орсаўскім магазіні дзешовае віно давалі.”
    “Карэц меду...”
    Два дзядзькі з цяслярскім інструментам у адмысловай дашчанай скрыні цэлыя тры перагоны грунтоўна разважалі аб выгодах рамеснага жыцця. Іх змянілі дзве гаваркія цёткі з клункамі і ў квяцістых хустках і стомлены чыгуначнік-пуцеец з пакамечаным тварам і пакамечанай фуражкай, са скруткам меднага дроту цераз плячо. Потым тры дзецюкі, пазваўшы ў кампанію чацвёртым Валодзю, гулялі ў карты. Маладая цыганка з чорна-вільготнымі, як слівы, вачамі прысела побач, неспакойна паазіралася наўкола і сышла ў змрок далёкага канца вагона.
    Часам здавалася, што цягнік коціцца па доўгім-доўгім пакатым схіле да месца прызначэння – канцавога прыпынку, на самае дно колішняга Палескага мора, дзе, нарэшце, усё набудзе жаданую ўстойлівую раўнавагу і спакой. Даўно за вскам ледавік-далакоп ледзяной рыдлёўкай, аздобленай каштоўнымі камянямі Скандынавіі, закапаўся ў грудзі матухны-зямлі і выштукаваў палешукам іхняе Палессе – на вечнае жыццё і вечны спачын.
    Сымон адчуваў, як рэшткі ягонай волі пакідаюць яго, вызваляючы душу ад заўсёднай катаржнай працы – выбару.
    Выбару ўчынку, дзеяння, слова, прыхільнасці...
    “Свабода волі...” – падумалася млява.
    Не хацелася думаць – хацелася адчуваць. Ён адчуваў прыемную прастудную гарачку.
    “Прадзьмула на скразняках”.
    Потым была канцавая станцыя. Але не Мікашэвічы, а, як высветлілася, –    Жыткавічы...
    Да Мікашэвіч было яшчэ далекавата.
    Валодзя вінавата апраўдваўся.
    – Не на той селі. Я ж ёй казаў: давай білеты да канца!
    – Яна й дала – да канца.
    – Ну. От даў маху! Нахран мне етыя Жыдкавічы, ё-маё... Пакінуўшы Сымона (з хамутом) на пероне, ён надоўга некуды знік, вярнуўся запыханы і павёў-пацягнуў кудысь цераз пуці. “Дагаварыўся з адным баявым другам, ён акраз туды па рабочых едзе!”
    Потым ехалі ў кузаве пад брызентавым тэнтам на гурбе зваленых духмяных бярозавых венікаў, якія шафёр, баявы друг, вёз ці то да цесця, ці на продаж – Бог яго ведае, баявога друга... Прыцемкам, ідучы па нейкіх вясковых з выгляду мікашэвіцкіх вулках у аднаму Валодзю вядомым напрамку, Сымон апрытомнеў і з непрыемнай выразнасцю ўспомніў, што ён не дачакаўся брата ў Калінкавічах, як дамаўляліся; што Іван падумае, быццам у яго не атрымалася прыехаць сёння, і таму застанецца чакаць да заўтра – на такі выпадак таксама была дамова; што ён, Сымон, у дадзены момант начнога часу нікога, акрамя нейкага Валодзі, тут, у Мікашэвічах не ведае і таму, хочаш не хочаш, а лёс ягоны па-ранейшаму застаецца ў Валодзевых руках.
    – Куды вядзеш? – пацікавіўся сваім лёсам Сымон.
    – Ну, я ж казаў: туды, дзе каня куплю. Ік Мільгуну.
    – Куды?
    – Жончын дзядзька. Мільгун! Забыўся?
    – Ды не, помню... Як, ты кажаш, яго завуць?
    – Эта яго так прадражнілі – Мільгун. За тое, што вачамі маргае.
    – Мільгае?
    – Ну, маргае.
    – Значыць – Маргун?
    – Ну, Мільгун.
    Мільгун уяўляў з сябе зборны тыповы вобраз кінематаграфічнага паліцая, забойцы, правакатара і ката. Вялізны, нязграбны, лысы, шыраканосы, танкагубы “фашысцкі прыхвасцень” выйшаў на ганак у старым шынялі невядома чыёй арміі з дапатопным газавым ліхтаром, спытаўся, “каго там чорт прынёс”, тыцнуў ліхтаром у Валодзеў твар, паміргаў вачамі, пазнаў і шырока расчыніў дзверы ў сенцы.
    – Ты, Валодзя, не мей такой прывычкі – поначы прыязджаць. Не да дзеўкі... – сказаў ён, упусціўшы гасцей у хату, і паставіў ліхтар на прыпечак.
    – Дак... ё-маё! Так паязды ходзяць, што я – вінаваты?
    – Паязды...
    – А чаму свет не ўключаеш? Уключы свет. – Валодзя пстрыкнуў выключальнікам на вушаку.
    – Уключыш... – прамармытаў Мільгун. – Не ўключаецца, атрэзалі.
    – О, ё!.. – здзівіўся Валодзя. – За што атрэзалі?
    – За што... Злавілі. Шчотчык не ў той бок круціўся, гы-гы-гы!
    Мільгун жыў адзін і, мабыць, цалкам заслугоўваў свайго звярынага лёсу. Калі госці, не дачакаўшыся запрашэння, самастойна паўсядаліся за стол, ён моўчкі паставіў на яго чыгунок з халоднай бульбай. Неахвотна. Але калі Сымон паставіў і сваю пляшку   “Сталічнай”, – прынёс з сянец кавалак сала і вядро маласольных агуркоў. Устанавіў яго пасярод стала – “вячэрайце!”
    Вячэралі. Пілі Сымонаву гарэлку з рознакаліберных чарак, якія Мільгун, хвіліну падумаўшы і паміргаўшы на Сымона, здабыў аднекуль з паліцы за печчу. Рукамі бралі бульбу з чыгунка, цягалі хрумсткія, амаль свежыя агуркі з вядра – закусвалі.
    Прыемна захмялеўшы ад першай чаркі, Сымон з задавальненнем адзначыў, што і    Валодзя выпіў сваю, як вадзіцу, нават не занюхаў.
    “Эпілепсія! – зларадна ўсміхнуўся Сымон. – Убачыў, што тут упрошваць не будуць, – дзе тая эпілепсія дзелася”.
    У слабым святле лямпы фантастычныя людскія цені палахліва кідаліся па чорных сценах і столі, пераскоквалі з бэлькі на бэльку, пачварна выгіналіся і знікалі ў непрагляднай цемры хатніх куткоў.
    Мерна цокалі нябачныя ходзікі.
    За вокнамі, у Мільгуновым садзе, у кронах старых яблынь шапацеў дождж.
    Узгадалася восень.
    Сымон усё дзівіўся з незвычайнага, цяпер ужо лагоднага, спакою душы. Здавалася: яшчэ нешта адно маленечкае ўхапіць, спасцігнуць, усвядоміць – і болей нічога ад жыцця не спатрэбіцца! I было гэтае “нешта” тут, блізенька, зусім побач.
    “Не дзіва, адсюль і да сярэдзіны зямлі як рукой дастаць”.
    – Валодзя, а як ты трапіў у Мінск? – наважыўся, парушыў цішыню Сымон.
    – У дурдом?
    – Туды.
    – Ат-т...
    – Ну, усё-ткі?
    Але Валодзя павярнуўся да Мільгуна.
    – Помніш, дзядзька, як у том месяцы зямля павярналася на сто восімдзісят градусаў?
    Мільгун неспакойна паварушыўся, пажаваў сківіцамі.
     – Я тады акраз у Слуцку ў бальніцы ляжаў, – працягваў Валодзя. – Тут у вас не чутно было?
    – Што?
    – Па зямле не перадавалася?
    Мільгун варожа памаўчаў, зірнуў скоса.
    – Не.
    Валодзя недаверліва паглядзеў на Мільгуна і павярнуўся Да Сымона.
    – На том канцэрці, – я табе казаў, – як толькі Еўдакімаў запяе – і начынаецца!    Ва ўсіх жа сёлах чутна, так? Дак яны – хто палкай аб вугал, хто камнем аб камень, хто ў таз, хто ў цэбар – хто ў што! Нас у палаце трое ляжала. А на чацвёртай койцы была засланая кляёнка... ну, мо сцаўся нехта. Дак мы тапкі пазнімалі і – шлэп, шлэп па кляёнцы. Яно перадаецца, а мы ж чуем: там, дзе ён выступае, у весцібюлі, –  “га-га-га!”. Рагочуць, а ён ніяк не можа песню дакончыць.
    – Навошта вы гэта рабілі? – не разумеў Сымон драматургіі падзей у слуцкай бальніцы.
    – Усе ж стукалі, і з сёл...
    – Ды навошта?!!
    – Ну... каб апазорыць етага Еўдакімава, – няўпэўнена сказаў Валодзя і, памаўчаўшы, сумна дадаў: – Чутна было, як дзеці плакалі.
    Успамін пра дзяцей агаліў захмялелую душу бяздзетнага Сымона, пазбавіў яе рэшты самавітасці.
    – А чаму яны плакалі?
    – Ад грукату, можа... Ці, што канцэрт сарваўся.
    “Пры чым тут дзеці?”
    – Я ляжу, чую – мой сабака вішчыць! А тады свіння. Я прыслухаўся – а ета ў нашым сяле. Чую, Сашка Парамончык б'е іх палкай, а яны вішчаць. Ён тожа трактарыст, на МТЗ робіць.
    – А як ты пазнаў, што – Парамончык?
    – Дак я ж голас чуў. Перадаваўся, ну!
    – А што ён казаў?
    – Хто?
    – Парамончык.
    – А каб ты здохла... Каб цябе, падла... Усяк матам... Валодзю было крыху няёмка перад Сымонам за калегу  Парамончыка.
    Я выйшаў з палаты, пракраўся па калідору, тады на вуліцу. Канцэрт ідзе. А бальніцу ж амон акружыў, бачу амонаўскі номер на “ўазіку”. Адзін падзывае мяне: “Ты пачаму ў тапках?” – “Як! У бальніцы ляжу!” – “Ідзі ў палату!”. Я вярнуўся. Кажу   Сашку: “Перастань, Парамончык, сабаку біць!” А ён: “Не тваё дзела”. Усё ж перадаецца... Я тады і выскачыў з акна. Міліцынер сразу: “Ід-дзі суд-да!” За рукі, за ногі – у Навінкі...
    Валодзя замоўк і горка зажурыўся. Потым падняў здзіўленыя свае вочы на Мільгуна.
    – Хрэн яго ведае... Я ж і п'яны не быў. Дур зайшла некая...
    – А чаго яны? – нечакана абурыўся Мільгун. – Калі п’яны не быў, не імеюць права!
    – Дак я ж у крыві ўвесь. Я, як шыбку высадзіў, дак парэзаўся.
    – А чыя свіння вішчала? – спытаў Сымон і здзівіўся.
    “Якая мне розніца?!”
    – А хрэн яго мацяры знае... Я шкадаваў сабаку толькі. Харошы сабака, аўчарка, дваццатага акцябра будзе год. Сто тысяч аддаў. Прыбалеў быў, чумка некая... Сястра прыехала, уколаў надавала – аджыў! А то б здох. Харошы, чорны такі. Аўчарка.
    – Нямецкая? – ажывіўся Мільгун.
    – А хрэн яго... Нямецкая.
    – Эта добра.
    “Пэўна ж, добра. Табе, прыхвасню, усё нямецкае – добра”, – з замілаваннем думаў Сымон.
    – Нямецка-фашысцкая, – яхідна сказаў ён уголас. I пашкадаваў. Мільгун утаропіўся доўгім, вывучальным, важкім позіркам, прычым у цёмных вачах (люстэрку цёмнай душы!) бліснулі пагроза з небяспекаю. “Нахран табе яго чапаць?” – сказаў бы Валодзя.
    – Ты, ета... са сваім напарнікам па кабылу прыехаў? – спытаўся Мільгун у Валодзі, пазіраючы пад стол.
    – Ну.
    – Дак німа.
    – А дзе?
    – Здохла.
    – О, ё!.. – выдыхнуў Валодзя і хутка-хутка заміргаў вачамі, не горш за таго   Мільгуна. Здавалася, вось-вось заплача. Але Мільгун адвярнуўся да лямпы на прыпечку і затросся ад глухога подлага смеху – аж светлавы “зайчык” заскакаў на яго бліскучым нізкім ілбе здрадніка.
    “Куды глядзіць Беларусьфільм?!”
    – Эта я пашуткаваў, – сказаў Мільгун.
    – Ну, ты даёш! – у Валодзі адлягло ад сэрца. – Дак эта... – пакутліва шукаў ён па-садысцку абсечаны Мільгуном кончык размовы. – А! Я ж і п’яны не быў... Нехта нам сказаў, што тых, хто шлэпаў тапкам па кляёнцы, – будуць растрэльваць. Ну, я – ходу.  Парэзаўся... Зашывалі жывасілам. Кручком некім. От балела! У іх жа цяпер ні лякарства німа ніякага, ні наркозу!
    Адсутнасць “у іх” наркозу здзіўляла Валодзю яшчэ больш, чым уласная “дурасць”.
    – Галадранцы. Калхознікі, – сказаў Мільгун і злосна вылаяўся, – гэта ў ім на момант прачнуўся застарэлы кулацкі ген.
    – Нічагусенькі німа! – здзіўляўся Валодзя. – З намі, у другой толькі палаце, двое ляжалі: адзін – старшыня калгаса “Маяк”, а другі гарадскі. Дак яны толькі на абход прыходзілі – есці не было чаго. Уранні вінігрэт, чай, масла. На абед боршч, макарон – і ўсё! Міска, ложка, кружка –усё сваё з дому. Мне жонка насіла кефір, мінералку – усё сваё.
    – А што ты з іх хацеў? – іранічна бліснуў вокам Мільгун. – Я ў сорак другім з нарывам у Любані ляжаў, палец нарвала... Дак там, курва, кураціну давалі!
    – У Слуцку я кураціны не відзеў. А радам жа – пціцафабрыка!
    – Што робіцца! У цэнтры зямлі! – прытворна абурыўся Сымон.
    Нядобрая ўсмешка расцягнула вузкія Мільгуновы губы.
    – А ім што цэнтр, што сярэдзіна.
    — Ну, – прастадушна згадзіўся Валодзя з імі.– Цяпер усё
перакулілася на сто восімдзісят градусаў.
    Па роду сваіх заняткаў Сымон ведаў, што такое мастацкі вымысел і чым ён адрозніваецца ад праўды жыцця. Зараз, на ўскраіне палескага мястэчка Мікашэвічы, ноччу, у цёмнай хаце, нехта Мільгун, гаспадар гэтай хаты, і нехта Валодзя, пляменнік па жонцы, пілі яго, Сымонаву, гарэлку і будзённа разважалі менавіта аб жыццёвай праўдзе, нават аб жыццёвай прозе. У іхняй прыземленай гутарцы не было месца падману, як просты люд называе той самы мастацкі вымысел.
    – Я, от, думаю... – хрумснуў агурком Мільгун. – Ты з бальніцы чаго ўцякаў: сабаку ратаваў ці ат растрэлу?
    – Хрэн яго знае... I тое, і тое.
    “Дурдом!!!”
    Сымонава неразуменне перарасло ў раздражненне, раздражненне – у злосць. Ён зноў успомніў свайго хроснага бацьку Алёшку Банэда і засмяяўся. Валодзя з Мільгуном не звярнулі ўвагі.
    — Я табе не веру, – сказаў Сымон. – Брэшаш ты ўсё.
    У тое, што ён брэша, Валодзя не паверыў. Але, відаць, крыху засумняваўся, бо не данёс бульбіну да рота.
    – Не можа быць! – прагнаў ён спакусу сумнення і ўкінуў бульбіну ў рот. – Ідзі ў жонкі маёй папытайся. Яна патом, цераз два дні, прыехала ка мне... ну, у тыя  Навінкі, дак я пытаюся: “Можа, скажуць вакно засцякліць ці штрафу дадуць?” – “Не, – кажа, – назаўтра самі ўсё засцяклілі”. – "Ну, добра, а то я перажываў”.
    – Што вакно пабіў – веру. А што галасы па зямлі перадаваліся – не веру! – упарціўся Сымон. – I што цэнтр зямлі ў Слуцку...
    – Ты што? – уразіўся Валодзя. – Жонка не дась збрахаць!
    – А ты яму вер, – вынырнуў з дна сваёй душы і ўмяшаўся ў спрэчку Мільгун. – Ты яму вер... Як я. От ён шчэ ўсе грошы за кабылу не аддаў, а па кабылу прыехаў.
    – Да ты што, дзядзька? – ушчэнт разгубіўся Валодзя. – Жонка ў суботу астальныя давязе.
– Жонка... – усміхнуўся Мільгун, прычым так брыдка, што Валодзя ўмомант прыняў рашэнне.
    – Так! Значыць так. Шчас запрагаем Фрэду і едзем на Вольчын хутар...
    – На хутар бабачак лавіць, гы-гы-гы! – Няйначай, Мільгун падумаў, што і пляменнік “шуткуе”.
    – Табе, – Валодзя ўзгневана звярнуўся да Мільгуна, – Галя аддась грошы, і кацісь дамой нахран. А табе, – гэта ўжо да Сымона, – Галя дакажа, ці я брашу! А не – сядам на папутку і – на Слуцк! Я цябе сам у бальніцу завяду, там урачы не дадуць збрахаць.
    Безапеляцыйная палымянасць чырвонага палітрука памножаная на тактычную аператыўнасць начштаба вермахта моцна ўзвысіла духоўны воблік Валодзі ў вачах апанентаў, і Сымон з Мільгуном паддаліся ягонай волі і рашучасці.
    – Шчас, – помсліва казаў Валодзя, запрагаючы кабылу Фрэду, пры святле     Мільгуновага ліхтара. – Я вам дакажу!
    Калі выязджалі з двара, Мільгун капітуляваў.
    – Чаго ты петушысся? Што я, Галю не ведаю? Аддась яна грошы, гары яны гарам, чаго я поначы пацягнуся на той хутар?
    –Як хочаш,–Валодзя тузануў лейцы. – Но-о, воўчае мяса!
    Дажджу не было, але цёмнае набрынялае вільгаццю неба кожны момант пагражала перакуліцца на зямлю новым ліўнем. На калёсах, па самыя драбкі, ляжала сухое сена леташняга ўкосу – Мільгун расшчодрыўся, ускінуў аж трое вілак. Але галоўнае – вялікі скрутак брызенту, які той жа Мільгун паклаў на воз, кіруючыся, відаць, бліжэйшым прагнозам надвор'я і першапачатковым сваім намерам ехаць разам з усімі.
    – Я з ім доўга не базарыў, – пасля працяглага маўчані захіхікаў Валодзя. – Па конях, і наперад! А то б ён брызент, як піць даць, атабраў. Куркуль!
Колы грукацелі па вулічным бруку, як вадзяны млын, шапацелі спіцамі ў лужынах, потым каціліся цвёрда, скрыгочучы абадамі па асфальце пустой аўтатрасы. Мінулі могілкі справа ад дарогі, мястэчка засталося ззаду, і Сымон не ўяўляў, у які бок і куды яны едуць. Валодзя прачытаў яго думкі.
    – Дзержым курс на поўнач, у Слуцком напрамку.
    – А што гэта за хутар?
    – Які хутар?
    – Ну той, куды едзем.
    – А-а, Вольчын хутар. Там мая сястра Волька жыве з мужыком. Дак там цяпер і жонка будзе, па ціліфону казала.
    – Далёка ехаць?
    – Кілометраў дваццаць.
    Вялікая чорная птушка бясшумна кінулася ім у твар, крута вільнула і знікла ў цемры. Фрэда шарахнулася ўбок, Валодзя схапіў лейцы.
   – Тр-р-р! Баісся ты... – упікнуў ён кабылу. – У іх заўтра ўлазіны, дак і мая там будзе.
    Валодзя схіліўся над далонямі, чыркнуў, прыкурваючы запалкай, і ў яе святле праступіла з цемры пяшчотная дурнаватая ўсмешка. "Мая там будзе..."
    – Знудзіўся па жонцы? – усміхнуўся і Сымон.
    – Ат-т...
    “Знудзіўся, ахламон”.
    – Вольчын Вася, сястрын мужык, з лесніком – дваюродныя. Дак навазіў лесу, старую хату – на дровы, а новую паставіў. За шэсць месяцаў! Тожа трактарыст.
    Ноч, злавесная птушка, тытунёвы смярдзючы дым, які паўднёвым ветрыкам віўся паперадзе воза, пяшчотна-тужлівы ўспамін пра Мільгуна, які на развітанне пацопаў яе па сцягну з ласкавым мармытаннем “лос-лос! пашла-пашла,”, своеасабліва падзейнічалі на Фрэду, і яна пайшла рыссю.
    Валодзя пачаў напружана ўглядацца ў левую абочыну шашы.
    – Паварот пільную, – растлумачыў ён. – Каб хаця не прапусціць.
    Напружанне і трывога перадаліся і Сымону. Калі, нарэшце, з'ехалі на вузкую грунтоўку, ён уздыхнуў з палёгкай. Хаця воз падскокваў на калдобінах і штыляў падбочча, здалося, што ехаць стала цішэй і мякчэй, і на душы паспакайнела.
    Дарога нырнула пад чорныя дрымучыя шаты таемна-жудаснага лесу, зрабілася цёмна.    Так цёмна, што не сорам было жахнуцца.
    Ні сэнсу, ні выйсця болей не было бачна ў гэтым свеце.
    “Аід.”
    Безвыходнасць набыла рэчаіснае аблічча, калі мокрая галіна балюча шарганула па твары, калёсы зачапіліся за нешта непераадольна-ўладнае, Фрэда захрасла ў хмызах і спынілася.
    – Ё-маё... Чаго яна... – прагучаў аднекуль здалёк разгублены Валодзеў голас.
    У гэты момант нябесныя начоўкі перакуліліся, і вада з шумам абрынулася на зямлю.
    – Каюк! Прыехалі! – нема закрычаў Валодзя ў твар Сымону.
    Навобмацак хапаючыся, замінаючы адзін аднаму, раскацілі брызент. Знайшлася папона і для Фрэды – стары, мо з вайны (ці не нямецкі?), Мільгуноў шынель, з якім   Валодзя, перахрысціўшыся, скокнуў у цемру, каб ускінуць на Фрэду, і праз імгненне зноў апынуўся на возе.
    – Чуць вока не высадзіў. Цырк!
    Пад жыватворным раскошным Мільгуновым брызентам, у цёплым чэраве сусвету, у выратавальным крузе быцця яны апрытомнелі і набылі згублены з пярэпуду дар разважаць.
    – Нічога, выберамся, от няхай развідняе, – абнадзейваў сам сябе Валодзя.
    Сымон асцярожна выглянуў з-пад брызента.
    Ці то цемра пад брызентам была яшчэ гусцейшая, і вочы прызвычаіліся, ці дзесьці там, за дажджом ды хмарамі, узышоў над зямлёю месяц – але бачнымі сталі прывідныя контуры знешняга свету. На светлаватым фоне блізкага хмарнага неба, прама над возам, распасцёрлася гіганцкая лапа – галіна вялізнага дуба. Астатняя крона ўтварала суцэльны глыбокі сусвет, межы якога, як і належыць межам сусвету, губляліся ў цьмянай бясконцасці.
    – Так што, хана, – прашаптаў ля вуха голас. Валодзя таксама быў уражаны гэтым дрэвакасмічным відовішчам. – Начуем.
    Дождж не сціхаў. Пад накрыўкай у сухім сене хапала месца абодвум. Валодзя пакубліўся, пакешкаўся ў цемры з курыцельнымі прыладамі і там жа, пад брызентам, закурыў.
    – Сена не запалі. – Сымон быў рады паху цывілізаванага жытла, якім зараз, ноччу, у мокрых пушчанскіх нетрах здаваўваўся яму гэты мілы сэрцу водар смярдзючай Валодзевай "Астры".
    – Трохі камароў паганяю.
    Лівень, мабыць, злітаваўся ці ўзяў перадых, бічаванне тугімі струменямі па брызенту змянілася на мірнае шапаценне. Затое пачуўся глухі рокат далёкай навальніцы. Шматабяцальны: хмарная бліскавіца ўжо тройчы асвятляла неба ад краю да краю.
    – Валодзя, спіш?
    Валодзя спаў.
    Сымон вызваліўся з-пад брызенту, перакінуў ногі цераз драбіны і саскочыў з воза.   Трухлявая лісцевая пасцілка, як ні дзіўна, была сухая і, здалося, цёплая. Сымон пайшоў па ёй да чорнага неабдымнага тулава іхняга гаспадара.
    “Дуб. Волат. Узрытая кара. Хатні дух. Дух лясны. Тысяча гадоў”.
    Балела сэрца.
    Ён прыслухаўся. Нечы голас, ці плач, ці песня, там, наперадзе! З усяе сілы, ажно дапамагаючы душой, угледзеўся.
    I ўбачыў.
    Белая жанчына праступіла з цемры і ўжо болей не знікала.
    “Божа мой, Божа, і тут!..”
    Яна стаяла каля Фрэды, абхапіўшы рукамі конскую шыю і нешта мармытала-плакала.     Гэта была песня, яна спявала.
    Косю мой, косю,
    не брой пада мною,
    капыцечкам зямлі не крой...

    Потым яшчэ цішэй:

    Кроіцца на маім сэрданьку,
    што я без роду, без племені...

    I ўсё, болей нічога, толькі ўсхліп нямога плачу.
    А! Вось яно тое маленечкае “нешта”, якога не ставала тады ў Мільгуновай хаце!
    “Косю, мой косю, не брой пада мною, капыцечкам зямлі не крой. Кроіцца на маім сэрдайьку, што я без роду, без племені…”
    Пражыць жыццё – выплакаць душу. I ўсё, болей нічога.
    Раптам яна зірнула на яго, успыхнула тварам, заззяла, як белая бліскавіца, і ступіла насустрач. Крок, другі... Балюча было вачам, але і адвесці іх не было як.     “Якая зіхоткая Смерць!” – захоплена падумаў Сымон, трацячы прытомнасць, не адчуваючы, як валіцца на спіну ў густы арэшнікавы куст...
    Маланка трапіла ў дуб. Гром ударыў разам з успышкай святла. Вялікі кавалак кары адскочыў ад ствала, упаў каля воза і закурыўся.
    – Э! Э! Чуеш? Э! – Валодзя шкамутаў Сымона, трос яго за плечы, лупцаваў па шчоках, пакуль той не ачомаўся. – Э! Чуеш? Дзе... Дзе Фрэда, а?
    – Стой... Ціха, не біся ты!..
    – Дак дзе Фрэда?
    Сымон наўколенцах выбраўся з куста, стаў на ногі. У вачах плавалі каляровыя бурбалкі, у вушах звінела.
    – Не ведаю.
    – Яно я-а-ак гахнула! Дак я спрасоння чуць не налажыў... – Валодзя нервова захіхікаў. – Бачу – цябе гром убіў. Я тады зір-зір, туды-сюды, бачу – кабылу нехта распрог! А? – ён быў агаломшаны не меней за Сымона.
    Дождж перастаў, і добра такі развіднела. Фрэду знайшлі крокаў за дзвесце ад воза. Рассупоненая, у новым сваім хамуце, з аброццю, але без дугі і церассядзёлка, яна смірна стаяла ля гонкай бярэзіны, акуратна прывязаная лейцамі да белага ствала.
    – Ё-маё... – казаў Валодзя. – Ё-маё! – ён дзівіўся з таго, якім чынам былі завязаны лейцы. – Вузел не вузел, а пальцы паскручуеш, пакуль разматаеш!
    Фрэду вызвалілі і падвялі да воза. Валодзя мітусліва запрагаў, адбіваўся ад шалёных перадсвітальных камароў, нешта мармытаў пад нос – лаяўся, ці што? Сымон тупаў вакол, не ўмеючы нічым дапамагчы. Раптам позірк яго зачапіўся за нешта... не тое, каб незвычайнае, – нечаканае. Кінулася ў вочы шаўковая стужка чырвонага колеру, прыгожа, як у дзявочую касу, уплеценая ў Фрэдзіну грыву. Валодзя таксама заўважыў яе і не ведаў, адкуль такое дзіва, – не Мільгун жа заплёў! – але ўпарта рабіў выгляд, што не заўважае і, як мог, адводзіў вочы Сымону, а калі яму здалося, што Сымон адвярнуўся, – вышмаргнуў каснічок з грывы, закінуў у куст. Відаць, за начныя прыгоды і звышнатуральныя з’явы ўключна, Валодзя адчуваў персанальную адказнасць і выглядаў збянтэжана. Толькі калі паселі на воз і зрушылі з месца, ён сказаў з выклікам:
    – Тут усё можа быць, зона ёсць зона.
    З незразумелым болем Сымон развітваўся позіркам з параненым дубам.
    “Ніколі болей сюды не вярнуся”.
    Надзіва хутка знайшлі тую самую лясную дарогу, з якой збіліся ноччу.
    – От цяпер правільна, цяпер выедам, – з палёгкай казаў Валодзя, і Сымона як адпусціла. Што было, тое ззаду, што будзе – тое будзе. “Вязі, Валодзя, куды вязеш, рабі сваю справу”
    Першыя сонечныя промні наскрозь пранізалі суцэльную крону мокрага лесу, закурыўся туман на прыпёку ў прагалах, свежа і соладка запахла кветкамі і сырым сенакосам.
    Фрэда ступала павольна.
    – Дома поўна работы, – казаў да яе Валодзя. Фрэда адмахвалася хвастом. – Ляжыць два рулоны руберойду, трэба нек накрыць паветку... Цэменту паўтара мяшка ў хляве, можа, атсырэў ужэ... Забяру Галю, дай паедам адсюль дадому сваім ходам... Х-хэ! Яна табе паедзе сваім ходам! Каб сраку адбіць? От жа, едрыттваю! А раньша казала...
    Сымон не чуў, што казала Галя Валодзю раней, бо праваліўся ў нябыт. Прачнуўся ад грукату колаў па драўляным мастку і Валодзевага воклічу:
    – Тр-р, бля!
    Пярэднія колы захраслі ў яміне на з'ездзе з мастка, і Фрэда панічна і бескарысна шкрабала капытамі па коўзкім схіле дарогі.
    – Чаго ты буксуеш, бля! – лаяўся Валодзя, злазячы з воза. – Іч, моду ўзяла – буксаваць!
    Сымон таксама саскочыў, Фрэда тарганулася і выцягнула воз.
    – Задрамаў, – коратка павінаваціўся Валодзя. – Ужэ прыехалі, вунь Вольчына хата.
    Дарога вынырвала з лесу на невялічкую, засеяную грэчкай паляну, крыху вільнуўшы, абгінала сялянскі двор, агароджаны новым шчыкетнікам, і зноў хавалася ў лесе. Ля варот, пад старою ліпай, стаяла маладзіца ў жоўтай кофце, чырвонай спадніцы і з-пад рукі паглядала ім насустрач.
    – Мая стаіць, – заірдзеўся Валодзя. – Кажацца, яна.
    – Тр-р! – тузануў за лейцы ў Валодзевых руках Сымон. Фрэда спынілася. – Што ты ёй скажаш... пра мяне?
    – А што? Ну, от сам папытаесся... – Валодзя запнуўся, скеміў нешта сваё. – Але не... Давай, перш я сам перагавару. Но-о!
    Ён спыніў Фрэду, не даехаўшы крокаў дваццаць да варот.
    – Шчас.
    Сымон з замілаваннем назіраў ідылію спаткання закаханых пасля разлукі. Яе ўсмешка – яго разгубленасць, яго ўсмешка – яе збянтэжанасць, позірк убок, словы ні аб чым, чуханне кудлатай патыліцы, ахарошванне прычоскі, гжэчнае абтрасанне неіснуючага пылу са спадніцы, зноў нешта абыякава прамоўленае... Але не! Вось яна ўскінула чорныя свае бровы, падцяла чырвоныя свае вусны і нешта коратка сказала. Як ударыла. Валодзя раптам звяў, перакасіў вузкаватыя плечы, пераступіў з нагі на нагу і паплёўся назад да воза.
    – Перагаварыў? – Сымон ужо ведаў сэнс і вынік гэтых “перамоваў”. Як ведаў і аб сабе, што ён не проста з’ехаў з глузду, а самым прымітыўным чынам зваляў дурня, даў сябе абдурыць, паддаўся на хітрыкі кампанейскага прасцячка Валодзі, у якога “не ўсе дома”, але якому сумна было дабірацца да гэтага Богам забытага хутара аднаму – вось і наплёў баек, заманіў сабе “таварыша” ў дарогу.
    “Госпадзе! Сярэдзіна зямлі, Яраслаў Еўдакімаў, Сашка Парамончык, свіння і сабака! Госпадзе!” Хаця... Завязаў жа нехта лейцы на бярозе!
    – Яе Галя завуць?
    – Ну.
    – Ну што?
    – Кажу, раскажы яму, як там Еўдакімаў выступаў...
    – А яна?
    – Кажа... ты зноў памяшаўся?
    – Так і кажа?
    – Ну.
    Сымон быў блізкі да істэрыкі, грудзі скаланаў задушаны рогат.
    – Ты мне вось што скажы, Валодзя... Ты мне скажы, з чым ты ў слуцкай бальніцы ляжаў?
    – Дак эпілепсія ж.
    – А, ну так... А як мне адсюль бліжэй да мікашэвіцкай шашы?
    – Дак во, ідзі далей па етай самай дарозе. Два кілометры.
    – А чаму ж мы тады... праз лес! Можна ж было... – Уразіўся Сымон, але махнуў рукой. – Ну, бывай здароў!
    Валодзя з радаснай ахвотай падаў руку.
    – А можа, у Слуцк махнём? – зачапіў яго Сымон на развітанне. Валодзя сумеўся, разгубіўся, пачырванеў і азірнуўся на жонку.
    – Я б паехаў, дак...
    Сымон не стаў яго мучыць.
    – Я пажартаваў. Перадавай прывет Галі.
    – Ну! – уздыхнуў Валодзя.
    Сымон падхапіў з воза торбу і пайшоў па дарозе. Міма Галі. Галя паглядала на яго з дакорам. Сымон гатовы быў паклясціся, што праз румянае жыццярадаснае аблічча на яго зірнулі вочы Той, якая пераследуе яго ў гэтай вар'яцкай вандроўцы.
    “Я ж не павітаўся, трэба было павітацца”.
    Адчуўшы спіной халадок жаху, ён паскорыў хаду, амаль пабег. Дарогі ён не заўважаў і часу не лічыў.
    “Прэч, прэч!”
    Назад у Мікашэвічы. Там ён распытае, дзе жыве брат, павінны ж ведаць мясцовыя, не вялікая сталіца – Мікашэвічы. А не знойдзе – вернецца ў Гомель, на прыгарадных, пёхам! Досыць “рамантыкі”.
    Бяссонная ноч, прастуда ці якая іншая хвароба рабілі сваю справу. Блакітная раніца чамусьці ўпарта здавалася вечарам.
    Траса Мінск–Мікашэвічы сустрэла не надта ажыўлены рухам. Сымон перайшоў цераз яе, стаў на абочыне і падняў руку. Два “"дальнабойшчыкі” пранесліся міма, выцяўшы     Сымона ўдарнаю хваляю, трэці здалёк пачаў тармазіць, узняўшы апраметнае выццё на ўсю акругу, і скавытаў да поўнага спынення. Няўклюдна хапаючыся, Сымон ускараскаўся ў высокую кабіну МАЗа. Шафёр, не павярнуўшы галавы ў яго бок, неяк грэбліва працадзіў:    “Дзверку не закрыў”.
    Ехаць было не надта зручна. Важкая гружаная фура, здавалася, наўмысна торгала ўзад-уперад лёгкую ў параўнанні з ёю кабіну, каб не даць задрамаць ні вадзіцелю, ні пасажыру.
    “Даплачваць яму за гэтую тузаніну, ці што?”
    Ужо высокае сонца прыпякала ў правае вуха, і Сымон агледзеў, што даўно падарожнічае без капелюша. Ён успомніў: капялюш застаўся там, пад дубам, ля арэшыны.    Млява падумалася: чаму сонца справа, калі еду на поўдзень, здаецца ж, раніца... Але потым сонца зазасціла чорная хмара і пытанне адпала само сабой.
    Шэрая стужка дарогі слалася пад колы, і гэтага хапала стомленаму чалавеку, каб супакоіцца пачуццём вяртання і прадчуваннем адпачынку.
    Сымон любіў маўклівых вадзіцеляў, але гэты разбурыў першапачатковае аб сабе ўражанне.
    – Чуў, што сёння ноччу абвалілася шахта ў Салігорску?
    – Не, не чуў.
    – Гухнула так, што ў Швецыі зарэгістравалі землетрасенне!
    – А чаму... у Швецыі? Мы б тут першыя пачулі.
    – Тхэ! – шафёр кінуў свой грэблівы вадзіцельскі позірк на Сымона. – У іх жа прыборы!
    – А якая прычына? – асцярожна спытаўся Сымон, баючыся знішчальнай шафёрскай пагарды. I дадаў неразумна: – Можа, дыверсія?
    – Якая дыверсія... – нечакана сур'ёзна, як роўнаму, адказаў шафёр. – Тут усё можа быць. Зона ёсць зона.
    Слова ў слова паўтораная Валодзева “мудрасць” сцебанула нібы токам. Сымон пільна прыгледзеўся да шафёра, але нічога, апроч прафесійнай шафёрскай сумленнасці і, прафесійнай жа, лёгкай пагарды да наваколля, не ўбачыў на ягоным твары.
    Наперадзе справа раскінулася нейкае досыць буйнае паселішча.
    “Няўжо Мікашэвічы?”
    Але дарожная шыльда абвяшчала: “Старобін”.
    Старобін... У назве – сама старажытнасць.
    “Ста-ро-бін, Ста-ро-бін, Ста-ро...”
    Як – Старобін?!! Чаму?!!
    – Э! – вырвалася ў Сымона. – Куды мы едзем?
    – У Слуцк, – вадзіцель падазрона паглядзеў на пасажыра. А ты куды хацеў?
    – Я? – ускінуўся Сымон. I абвяў. – Я ў Слуцк і хацеў...
    У імгненне вока свет павярнуўся на сто восемдзесят градусаў. Дарога, якая дагэтуль вяла на поўдзень, у Мікашэвічы, зрабілася зараз дарогай на поўнач...
    Вядома ж, на поўнач!
    “Таму і сонца справа”.
    Мірна падвываў рухавік, узад-уперад торгалася кабіна, імкліва адляталі назад верставыя слупы.
    Пакорны лёсу Сымон Салавейка са свяшчэнным жахам набліжаўся да Цэнтра Зямлі. З захаду зноў ішла навальніца, пачынаўся дождж, і вадзіцель уключыў “дворнікі”.

    Травень 98