1. 2. Предметная область социологии и её отрасли

1.2. Прадметная вобласць сацыялогіі і яе галіны.

Прадметная вобласць сацыялогіі ўключае ў сябе ўсе бакі жыцця грамадства як сістэмы, створанай мноствам людзей у пераемнасці пакаленняў, а таксама — аспекты жыцця кожнага чалавека, якія характэрныя для ўсіх людзей, якія складаюць грамадства ў цэлым або якія ўваходзяць у склад сацыяльных груп, якія выдзяляюцца ў гэтым грамадстве. Індывідуальна-своеасаблівае — тое, што адрознівае адну асобу ад іншых і вылучае яе з таго ці іншага мноства людзей, — уяўляе цікавасць для сацыялогіі, калі гэта індывідуальна-своеасаблівае змагло (ці здольна) аказаць лёсавызначальны ўздзеянне на жыццё грамадства, якога не могуць аказаць ўсе астатнія. Разам з гэтым сацыялогія павінна ўключаць у сваю прадметную вобласць праблематыку ўзаемадзеяння грамадства і людзей якія ахопліваюць жыццё грамадства прыроднымі сістэмамі і працэсамі.
Адпаведна таго, якое грамадства разглядаецца — глабальна цi рэгіянальна лакалізаванае, — сацыялогія можа быць глабальнай iль спецыфічна рэгіянальнай.
Паколькі чалавек — частка біясферы планеты, сацыялогія немагчымая без некага мінімуму ведаў агульнай біялогіі, біялогіі біяцэнозаў і біясферы, біялогіі чалавека.
Паскольку не ўсё інфармацыйна-алгарытмічны забеспячэнне паводзін чалавека перадаецца ад пакалення да пакалення на аснове генетычнага апарату біялагічнага віду «Чалавек разумны», так выключную ролю адыгрывае культура, культуралогія як адмысловая навука аб культуры(*1) — неабходная кампанента сацыялогіі. Пры гэтым нельга забываць аб тым, што тыя ці іншыя рэлігійнасць, вераванні і містыцызм ўласцівыя людзям на працягу гісторыі ўсіх таварыстваў; што яны аказвалі і аказваюць уплыў на лёсы народаў і цывілізацый, з прычыны чаго гэтыя аспекты жыцця індывідаў і грамадстваў таксама павінны ўваходзіць у прадметную вобласць сацыялагічнай навукі і, адпаведна, — вывучацца па сутнасці — па-за залежнасці ад таго, ці верыць сам сацыёлаг альбо не, містык ён альбо «прагматычны рэаліст».

*1 Культура чалавечых таварыстваў — сукупнасць усяго інфармацыйна-алгарытмічнага забеспячэння жыцця людзей, не перадаецца ад пакалення да пакалення ў гатовым да ўжывання выглядзе на аснове генетычнага механізму выгляду «Чалавек разумны». Гэтая фармулёўка ў
Канцэпцыі грамадскай бяспекі — термiн.

Паколькі жыццё цывілізаваных таварыстваў забяспечваецца гаспадарчай дзейнасцю на аснове калектыўнай працы мноства людзей у розных галінах вытворчасці ў розных рэгіёнах пражывання, то і эканамічная навука (яна павінна ўключаць у сябе і біёлага-экалагічную частку), — таксама адна з прыкладных галін сацыялогіі  i тым больш, што змест эканамічных тэорый шмат у чым абумоўлена прама і апасродкавана панавальнымі ў грамадстве сацыялагічнымі поглядамі, а сама па сабе эканамічная навука не ў стане быць сродкам вырашэння ўсіх праблем грамадства.
Паколькі ўсе грані жыцця таварыстваў і склад іх людзей ўяўляюць сабой выраз індывідуальнай і калектыўнай псіхічнай дзейнасці людзей, то псіхалагічная
навука — таксама адна з прыкладных галін сацыялогіі. З прычыны гэтага:
Псіхалагічная навука — самая значная навука нашых дзён, паколькі яе дасягнення — ключ да развіцця людзей, грамадства, культуры і да дасягненняў ва ўсіх галінах
грамадскай дзейнасці.

У прыватнасці, паколькі сама навукова-даследчая дзейнасць — адна з разнавіднасцяў псіхічнай дзейнасці людзей, тэорыя пазнання і творчасці паўстае не толькі як неабходная кампанента адукацыі і форма субкультуры(*2) навуковай і творчай дзейнасці, але і як адна з абласцей даследаванні сацыялогіі, хоць традыцыйна ў структуры навукі тэорыя пазнання адносіцца да кампетэнцыі філасофіі, якая шануецца «навукай навук». Аднак сама філасофія — як складнік культуры — уяўляе сабой аб'ект даследаванняў культуралогіі, якую мы аднеслі да галінах сацыялогіі. Але разам з гэтым філасофія можа быць уподоблена камертон ў тым сэнсе, што на камертоне немагчыма выканаць ні адно музычны твор (так і філасофія сама па сабе не здольная вырашыць ні адну прыкладную задачу), а з другога боку па камертон наладжваюцца ўсе інструменты аркестраў, з прычыны чаго камертон нябачна прысутнічае ў гульні кожнага з іх (так і філасофскія сістэмы, якія існуюць у культуры грамадства, фармуючы светапогляд і светаразуменне людзей, нябачна прысутнічаюць ва ўсёй іх дзейнасці, абумоўліваючы яе).

*2 У гэтым кантэксце пад субкультурай разумеецца асаблівая
культура, уласцівая вылучаемай паводле якой-небудзь прыкмеце (або групе
прыкмет) сацыяльнай групе.

Тэорыі і практыцы пазнання ў культуры грамадства неабходна надаваць асаблівую ўвагу таму, што эфектыўнасць культуры пазнання (у сэнсе яе здольнасці да выяўлення і вырашэння перашкод у жыцці грамадства), яе распаўсюджанасць і
ўзнаўленне ў грамадстве ў пераемнасці пакаленняў чым вызначае перспектывы таварыстваў, т. е. мноства аб'ектыўна адкрытых магчымасцяў іх развіцця і выбар
магчымасцяў для практычнай рэалізацыі.
Паколькі ўсе працэсы ў жыцці грамадства могуць быць інтэрпрэтаваныя як працэсы самакіравання альбо ж відавочна ўяўляюць сабой працэсы, кіраваныя, то сацыялогія без дастаткова агульнай (у сэнсе універсальнасці прымянення) тэорыі
кіравання не можа быць адэкватнай жыцця. Адпаведна гэтай акалічнасці юрыспрудэнцыя, як адзін з інструментаў кіравання грамадствам, з'яўляецца адной з прыкладных галін дастаткова агульнай тэорыі кіравання і прадметнай вобласцю даследаванняў сацыялогіі і адной з яе галін.
Гістарычныя хронікі, мемуары людзей, хроніка бягучых палітычных падзей ўяўляюць сабой фактологическую базу для сацыялагічнай навукі.
Усе гэта кажа аб тым, што засваенне сацыялогіі і навуковадаследчая праца ў ёй першапачаткова патрабуе досыць шырокага кругагляду на ўзроўні больш высокім, чым «верхоглядство». Індывіду, які не валодае досыць шырокім кругаглядам, усякая сацыялогія ўяўляецца штучна сканструяванай ідэалагічнай сістэмай, з прычыны чаго сапраўды ненатуральная ідэалагічныя сістэмы, якія прадстаўляюцца ў якасці сацыялогіі, — з аднаго боку, і жыццёва заможная сацыялогія — з іншага, становяцца для суб'екта з вузкім кругаглядам неадметнымі.
Але і сам па сабе шырокі кругагляд недастатковы, паколькі сацыялогія патрабуе культуры мыслення, якая дазваляе ва ўсім мора факталогіі, якая адносіцца да розных спецыялізаваных абласцей ведаў, выявіць прычынна-выніковыя ўзаемасувязі,
валодаючые значнасцю для выяўлення праблем у жыцці грамадства і іх дазволу.