УЛАР

                УЛАР
                (Ихтилат)

       Ляхлаъ а школа. Школа а Ляхлаъ. А ургупи класс – ургур кас.
       Гьяифийк1ана: ккудубшу уж’вал – узухъна дарс гьерхру нубат гъяйиз саб ваз гъябгъюйи. Агъяйзуз узу фила адауйиш доскайихьна. Вазлиъ – саб дарс!
       Гьаци зурбади вуйи думуган классар. Алфавитдик гьярфар гьурк1дайи классариин иливуз «а», «б»… «ю», «я»!
       Ризин айи шуйи шалврар. Шлин кидирху, шлин мелзар идирчу – калушар! Хъуршларна кьамкьар гъяч1яргъю, шлин вуш ккадахьу, палтар пуз даршлу – улурччврудар! Сябун дярябкъю машарна кушар! Гар али т1убарна лугар! Ва ппулариан хълигури чру хьурхьлар! Хъчвухури зисди! Иш дап1ну гат1ахьуз, к1югълидар!
       …
– Ккажак, бай, яв гьадрар!
– Яв фу хъаяв дурарихъ?! – к1уйи, тинди душну ккажакайиз.

       Чилингъаб, удрубзруси, улихьинди дазабгну – саб хлиъ, тмунубдиъсана шуйи турба вая сумка Думурхьланмина гъюрударихь дифариъдина, кьяшишнаъдина, аязнаъди мик1 хъайи.
       Гьай наан ва фици вуш жвув паста хъайи стержендин эйси гъахьиган, дид'инна ургъуйча халар, телефнарин гьар рангнан шунурарикан.
       Ручкйир ваъ гьа, хъа ич1и пастйир пай ап1ури ккебгънийи школйириъ.
       Гьаддихъантина перуна чилингъаб хури даршиди гъахьи.
       Ва палтарра тувуйчуз школайиан, йимишарра, гъифитарра.
       Багъ–бистан кивуйча, лихуз дубгъуйча мастерскайиъ.
      
       Зарафтарра ап1уз аьгъяйи: кьялхъянди дуфну шалвриз сабпну асисди зигуйи ва варидарин улихь идирчуйи «жакьвар».
       …
– Пяяя! – уьлюбхюйи вариди.
– Узу яв диван ап1идизияв, узуз ккахъидарна!!! – шалвриз дишла кьяляхъ дизигну хъипуйи гьергну гъушурихъ маш уьру гъабхьири.
       …
       Гьар заманайиз айи хас вуйи лишнарна тамашйир.
       Мялимарира кивуйи дарсар! Урхурира вуйи! Ударникар!
       …
       Ургур касдикан гьамус сар староста ву! Сарсана – дугъан заместитель! Хъананурсана – старший помощник! Мугъахъна вуйир – помощник! Хьурпирсана – смотрящий за порядком! Тмунурсана – дежурный! Ургурпир – урхурайир!
       Гьурк1радар урхрудар! Урхурадар – гьурк1надруган!
       Гьубк1ну вари а, а пну «ударникар» хьуз ккундар! Гъуллугъчйир ву вари!
       Фу фтикна вуш варидариз рябкъюра! Уч1рудар адарин, дустагьлар, ихь дустариъ, улар! Гьудгьудайинстар?! Дарш т1ипранстар?! Мукьан ужуз ухьу дарап1архьа дурар: к1архьа – люкьранстар!
       Зав’ан люкьраз рябкъюру кьюл – ву учв рази!
       Хъа ихь дустариз заварра рякъюра, ургур аьршарра, аммаки хъюхънихь хьайиб рябкъюрадар!
       Сар аза адрур улар!
       Улар адрур рякъюрадар дурариз! Ургурпир!

       ***

       Думу гъюч1вундайи тамашайигъ устлариин йишвар дисру!
       Ургур а дупну, йирхьуб курси адагънийи классдин арайиз ва ккебгънийи чпин тамаши.
       Хъа Ургурпирнур, улар адрурнур, гъушнийи ч1атна. Ва гъафундайи.
       …
– …саб, кьююб, шу-буу-гьуб! – мялимдин «гьуб» кудубк1айизра, йирхьуб устдихъан хът1ик1урайи ученикар саб дупну деу.
       Йирхьбидарра, дюнья чпиз тувганси гъаши рази!
       Варидариз йишвар ккуркьну аьхир!

       ***

       Мици ужуйи дар! Вари разиди!

       ***
…
– Наши тму?
– Думу ч1атна душна, мялим!
– Староста!..
– Гъюз вахт ву аьхир! Лиг гьеле, Заместитель, нашдиш!
…
– Лиг гьеле, Старший помошник, гьап1раш гъушури!
– Лиг гьеле, Помощник, гьаз гъюрадарш думу!
– Лиг гьеле, Смотрящий, фу дубхьнаш!
– Лиг гьеле, Дежурный, дугъу кьан гьаз ап1ураш! – дежурный гъушу ва гъафи.
…
– Ка чаз деъну гюнейик, Смотрящий, каргри!
– Чаз душну ригъдихь деъна, Помощник, гьявун кюлерикк!
– Чпин ччилариз ужударстар гьявун кюлер ккагра, Старший помощник, школайин зиихъ машарик!
– Гьявар алдат1уз гьязур шулайи, Заместитель, думу!
– ...гарк1алра хьайи, Староста, дугъахь!
– Гьявун гъвач, гъабхуз, йибт1урайи, Мялим, думу, ч1атна гъягъюрза к1ури, гъубшубди!

       Паччагь мялимди чан везирара хъади классдиъ гъалабалуъ гъит1ибкку.
       «Америкка ухь’ин алархьура!» «Ихь устлар, яни гъуллугъар, ухьхьан тадагъура!» «Гьяракат ап1инай, нашдиш думу вероотступник ва предатель, агай!»
…
– Наши, думу, наши? – гьуч1вну учитил вари свита гъубшу, гьитну дежурнийра улихь.

       Ул’ан идипнайи уларбай, деънайи ригъдихь, лигури аскканзина ярхлариз.

– Учу уву агури, мушвахь гьаз дуснава Аьжжизуф?
– Я, мялим, мушвахь табиаьт, уларикк Кьаркьул…
– Яв улар ут1урччврияв! Увуъ улар ануъ лигуз, кур! Варидаригъди гьаз гъядарва? Учухъди тамашйир гьаз ап1урадарва?
– Я мялим, узуз фу шулу-хъа, ккудрубкьру устлихъан хъч1ихуз?
– Аьзизуф аьжжузди махьан, увура чарйир ап1ин! Увузра, сабан дарш сабан ккубкьур!
– Ккудрубкьруб аьгъязуз! Хъа ккубкьиш, узу гьялдира гъядратруб аьгъязуз! Хъана, жвуван Кьаркьулиз лигури…
– Лигуз фу ка душвак, гьала учузра йип, улуп!
– Улупуз улупарза, хъа рябкъидарчвуз?
– Улар адру увуз рябкъруб, улар айи учуз, гьудгьудйириз, рябкъдар к1урана?
– Рябкъяй, къаршувал адариз! Гъамгьа, Вилаятарин рякъ’антина сюрю гъябгъюра. Марччлихъан улихь хьа! Марччлихъни чан марччар ужудар чру яйлагъариз гъахура! Рякъюн му дарг, тму дарг кюкйири дибиржна! Ямажарик кьюлари жилиан к1ару ругар адагъура! Зиин люкьяр т1ирхура кьюлар уьрхюри суларихьан!
…
– Скорийдиз, чкиди, дих ап1инай! Ай Аьжжизуф, Аьжжизуф! Гьарза улхури духьнава гьа! Староста!..
– Заместитель!..
– Старший помощник!..
– Помощник!..
– Смотрящий!..
– Дежурный!..