Баят фу

                Баят фу
                (Гьикая)
Кьуд лагьай классда кIелзавай Расула кIвализ хтана, ктабар авай портфель кIвачин къапар хтIунзавай чкадал гадарна, тадиз кухнядиз чукурна, гьарайна: - Баде, - заз гишин хьанва, тадиз недай затI це.
- Школадай хтайла, гъилер чуьхвена кIанда, Расул, - лагьана муькуь кIвале газет кIелзавай чIехи бубади.
- Исятда, исятда чан зи кIел, - шаддиз къаршиламишна вичин хтул Валя бадеди. – Исятда за ваз як квай шурпа гуда.
Расула гъилер са гьалда кьежирна, дасмалдай михьна, ахпа ам чIехи буба ацукьнавай столдихъ фена. Буба айнайрин винелай килигзавай. И карди ам са квел ятIани нарази тирди къалурзавай. Расула гъилер михьай лацу чичIедин дасмал пичинин турбадай чIугурди хьиз чIулав хьанвай.
И арада бадеди столдал тарелкада аваз шурпа ва кIусар-кIусар авунвай лацу фу эцигна. Расула тадиз тIур хкажна, муькуь гъил фал яргъи авуна. Лацу фан кIус гъиле кьуна, ам адаз гьар патахъай килигна, тупIари кьаз чуькьвена, ахпа чин чIурна, сарсахвилелди пIузарар кIватIна вичин наразивал къалурна, ада фан кIус столдин къерехдал гадарна, анлайни ам столдин кIаник аватна.
- Фу баятди я, заз кIандач, - хъелна Расула.
Столдин кIаник аватай фу акурла, Халил бубадиз гзаф хъел атана. Ам гъиле авай газет эцигна, айнаяр хтIунна, кIвачел къарагъна. Расулаз гьич садрани чIехи бубадиз икI хъел атана акурди тушир. Адан вилер еке хьанвай, чин ажугъди яру авунвай.
- Ваз и фан къимет чидани? – хабар кьуна Халил бубади хъел кваз. Ви фикирдалди адан къимет 25 кепек я ман! Ваъ, бала! Фаз къимет авайди туш. Адан къимет квелди алцумиз жеда? Пулуналди? Ваъ! Ваз каш чидач, чан хва, я чирни тахьурай, гьавиляй ваз фан къадирни чизвач. За исятда са ихтилат ийида, вуна хъсандиз яб це.
 Халил буба са бубат секин хъхьана, столдихъ ацукьна, ихтилат ийиз башламишна.
- Ватандин ЧIехи дяве куьтягь хьайи са кьве вацралай зун кIвализ ахъайна. Ракьун рекьин станциядал кьван зун яхдиз хтана. ХарапIайриз элкъвенвай кIвалер куьчедин кьве патани лал тир. Са касни ина амачир. Зун, жуван рикIяй дяведиз лянет гъиз, рехъди физвай. Бирдан зи япарихъ са зайиф сес  галукьна, на лугьуди ничхирди явашдиз уьфт  яна.  Куьчедин и пата а пата вил экъуьрайла, заз зи къаншарда авай цлан кIане са дишегьли акуна. Ада са гъил чиле акIурна, муькуь гъилелди гьихьтин ятIани ишара ийизвай, зун гъавурда акьурвал, къарагъун патал куьмек кIанзавай.
Мергьематлу касс, - ван хьана заз адан, - са кьас фу це… Аллагь….аллагь… рази жеда валай…бегьем  рахаз тежез, ада каш язавай.
Патав фейила заз яргъалай яшар хьанвайди хьиз аквазвай и дишегьли жегьил тирди чир хьана.  Адан I8-I9 йис тир. Амма руш акьван зайиф хьанвай хьи, адавай гьич кIвачелни къарагъиз жезвачир. Чиле акIурнавай вечрен кIвач хьтин шуькIуь гъил акурла заз ам гзаф язух атана.
- Са кьас фу…минетна мад руша.
За тадиз зи кIула авай солдатский мешокдай фадлай ана хуьзвай чIулав буханка акъудна, ам рушалди яргъи авуна.
Руш кьулухъди хьана, ада гъилералди фу вичивай къакъудзавай: - Ваъ, ваъ – шехьна ам, - зал хъуьремир… са кьас фу…
- Ма, вири къачу, за ваз вири гузва.
- Ваз гьайиф къведачни? Сагъ са буханка… а?
- Ваъ, къачу, неъ. – Жезмай кьван хъуьтуьлдиз инанмишарна за ам.
- Руш, бухунка вичин хурудив агудна, заз килигна.
- Сагърай, мергьематлу солдат, - лагьана, ам буханкадиз теменар гуз эгечIна. Ахпа адаз фаз кIас ягъиз кIан хьана, амма фадлай мешокда аваз хъукъвана кIарас хьиз хьанвай адак рушан сарар акатнач. За, жибиндай чукIул акъудна, са кьелечI чIук атIана. Руша ,сарари чIахрахдин ван  ийиз, фан кIус тIуьна.
И гьал акурла за мад са кIус атIузвай, амма руша зи гъил кьуна: - Ваъ, бесрай, солдат. КIвале зи диде ава, ам гишила кьвед- пуд югъ я…
Рушавай вичивай къекъвез жезвачир, гьавиляй за адаз кIвализ хъфиз куьмек гана.
- Диде! Шаддиз гьарайна руша ракIарай кIвализ гьахьайла, - диде за ваз фу гъана, сагъ са буханка. Иниз килиг, вилер ахъая. Ада буханка дидедин хурудал эцигна. Амма кроватдал кьулунал эцигнавайди хьиз къатканвай дидедиз мад фу герек амачир. Ада вилер ахъайнач.
Халил буба акъваз хьана. Адаз вичи ийизвай ихтилатди туькьуьлвал гузвай ва рикIел дяведи авунвай хирер цIийи хъийизвай. Амма и ихтилат ада хтулдиз фан къадир чир хьуй лагьана ийизвай эхир.
- Буба, - бирдан хабар кьуна Расула, - бес а руш ахпа гьиниз фена? Ваз ам мад акун хъувуначни?
- А руш захъ галаз Дагъустандиз хтанай. Адакай ваз, ингье, - тIуб туькIуьрна бадедал, - баде хьана. Валя баде ва я Валентина Сергеевна.
- Баде, - гьарай акъатна Расулай. Ам, чукурна фена , адан къужахда гьатна. Баде, - тикрарна Расула, кьагьур кваз, багъишламиша.- За мад гьич садрани фаз рехне ядач. Багъишламиш ая, баде…


Перевод на русский язык Гюзели Гасановой "Черствый хлеб" . Смотреть ниже.