4. 4. Нравственность

4.4. Сумленнасьць

Маральнасць ўяўляе сабой сукупнасць сумленных стандартаў, уласцівых алгарытміцы псіхікі асобы.
Кожны маральны стандарт (як кампанента маральнасці ў цэлым) функцыянальна — аналаг аператара ўмоўнага пераходу, якія добра вядомыя ўсім, хто вывучаў праграмаванне для кампутараў: "калі выконваецца ўмова "А", то выканаць дзеянне № 1, калі ўмова "а" не выконваецца, то выканаць дзеянне № 2", напрыклад: "калі x>2, то перайсці да дзеяння № 2000, інакш — да дзеяння № 3000".
Калі нейкі алгарытм прадставіць як блок-схему, то ў аператарах ўмоўнага пераходу, паслядоўнасць аперацый, уласцівых алгарытме, разветвляется. Калі шукаць бачную матэрыяльную аналогію, то дзеянне аператару ўмоўнага пераходу аналагічна станам стрелочных пераводаў на чыгунцы: стрэлка пакладзена ў адным кірунку - цягнік(інфармацыйны паток) ідзе на адзін шлях, калі стрэлка пакладзена ў іншым кірунку цягнік(інфармацыйны паток) накіроўваецца ў іншым кірунку.
Адсутнасць пэўнасці ва ўмовах пераходу (перанакіравання інфармацыйнай плыні) — аналагічна паламанай чыгуначнай стрэлцы, якая не здольная накіраваць цягнік ні
па адным з двух шляхоў, выходных з яе, што звычайна цягне за сабой катастрофу. Адпаведна амаральнасць - гэта адсутнасць пэўнасці ў некаторых маральных стандартах, заўсёды робiть багатыя катастрофы.
Напрыклад, у адным экзэмпляры алгарытму варта ўмова "калі x>2, то перайсці да аператара №2000, інакш - да аператара №3000«, а ў іншым "калі x>20, то перайсці да аператара №2000, інакш - да аператара № 3000". Адпаведна ў гэтых экземплярах аднаго і таго ж алгарытму, пераход да аператара №2000 будзе выконвацца толькі ў тым выпадку, калі x>20. У дыяпазоне значэнняў 2 < x <= 20 першы асобнік алгарытму будзе накіроўваць інфармацыйны паток да аператара №2000, а другі да аператара №3000. У дыяпазоне значэнняў x <= 2 абодзве працы алгарытму будуць накіроўваць інфармацыйны паток да аператара №3000.
Зразумела, што вынікі апрацоўкі адных і тых жа зыходных дадзеных на аснове кожнага з асобнікаў аднаго і таго ж алгарытму, якія адрозніваюцца стандартамі супастаўлення хоць бы ў адным з аператараў умоўнага пераходу, будуць супадаць не ва ўсіх выпадках.
Калі ад гэтай аналогіі вяртацца да нашай двухузроўневай мадэлі псіхікі чалавека, то маральнасць, як сукупнасць сумленных стандартаў індывіда, функцыянальна аналагічная сукупнасці аператараў умоўнага пераходу ў любым алгарытме апрацоўка інфармацыі. І адпаведна гэтая аналогія азначае, што характар і вынікі пераўтварэння інфармацыі ў псіхіцы чалавека перш за ўсё іншага абумоўлены яго маральнымі стандартамі: маральныя стандарты кіруюць усімі інфармацыйнымі патокамі ў псіхіцы чалавека. Адпаведна гэтай акалічнасці мудрасць розных народаў абвяшчае: што б ні зрабіў добры чалавек - дабро, што б ні зрабіў злы чалавек — зло.
Па-за залежнасці ад таго, з'яўляюцца маральныя стандарты,  якiя кіраць інфармацыйнымі патокамі ў псіхіцы асобы, ўзаемна ўзгодненымі альбо ж сумленнасьць як сукупнасць маральных стандартаў ўнутрана канфліктна (т.е. у ёй маюцца несумяшчальныя адзін з адным маральныя стандарты), маральнасць у псіхіцы чалавека адзіная: яна адна і тая ж і для ўзроўню свядомасці, і для несвядомых узроўняў псіхікі. Валодаючы апісанай вышэй функцыянальнай значнасцю, маральнасць з'яўляецца спецыфічнай складовай часткай светапогляду і, у залежнасці ад таго, наколькі яна ўсведамляецца і выяўляецца у лексіцы, - частка якая складаецца з друг іншых частак светаразумення.
Аб'ектыўна ўласцівая індывіду маральнасць навогул — гэта тая, якая выяўляецца ў яго рэальных дзеяннях, а не тая, якая ім заяўляецца ў самаацэнках і дэкларацыях на публіку. Аднак трэба мець на ўвазе, што ў сілу асаблівасцяў ўзаемадзеяння свядомага і несвядомага узроўняў псіхікі, сам індывід далёка не заўсёды можа ўсведамляць разыходжанне сваёй дэклараванай і рэальнай маральнасці. Гэта адно з выразаў ўнутранай канфліктнасці Я-маральнасці як сістэмы маральных стандартаў. Таму ёсць людзі, якія шчыра перакананыя ў тым, што іх дэклараваная маральнасць і ёсць іх рэальная маральнасць, а ўсе папрокі ў свой адрас яны ўспрымаюць як не абгрунтаваныя. У такім выпадку пажадана дапамагчы чалавеку ўбачыць разыходжанне яго рэальнай і дэклараванай маральнасці ў рэальных жыццёвых сітуацыях, удзельнікам якіх ён быў ці з'яўляцца.