Беларусская Литература. Николай Чергинец. Сыновья

M;asir Belarus ;d;biyyat;



Nikolay ;erqine;








O;ullar


roman










Bak;-2017 M;t;rcim











 
"O;ullar" v; onun m;;llifi haqq;nda

H;yat davam edir. Xalq;n yadda;;nda ";fqan m;harib;si" kimi qalan hadis;l;r d; getdikc; bizd;n uzaqla;;r. Ax; bu, h;qiq;t;n m;harib; idi! Faci;l;ri, qurbanlar;, q;hr;manl;q n;mun;l;ri, ;;r;fli v; ;;r;fsiz d;y;; s;hn;l;ri il; birlikd; yad;m;zda qalan m;harib;...
M;n Termez ;traf;nda Amud;ryan; k;rp; vasit;siyl; ke;;n sonuncu sovet ;sg;ri olmu;am. Do;ma V;t;n; aparan o bir ne;; y;z metrlik k;rp;n; add;mlad;;;m anlar m;nim h;yat;m;n ;n unudulmaz anlar;yd;. Vaxt s;r;tl; gedir, onu tutub saxlamaq olmur. Lakin ;fqan;stan daim yada d;;;r: gah b;g;nk; dinc qarnizonlarda g;r;;;b rastla;d;;;n d;y;; dostlar;m;n s;hb;tl;rind;, gah da Herat v; Vaqram ;traf;nda, yaxud Salanq y;ks;kilikl;rind;  h;lak olmu; ;sg;r analar;n;n m;ktublar;nda...
Bu g;n Belarus yaz;;;s; Nikolay ;erqine;in "O;ullar" kitab; m;n; yen; ;fqan;stan; xat;rlatd;. 
M;n bu kitab;n m;;llifi haqq;nda h;l; Belarusiya H;rbi Dair;sinin hiss;l;rind;n birind; xidm;t ed;n zaman e;itmi;dim. Onun kitablar;n;n q;hr;manlar;ndan xo;um g;lirdi: c;sur, qorxmaz, ;dal;tin z;f;r ;almas; u;runda h;r zaman h;r c;r s;naqdan ;;xma;a haz;r olan adamlar idi. Bu kitablardan  m;nim ev kitabxanamda da vard;. Kimin a;l;na g;l;rdi ki, ill;r ;t;c;k v; h;rbi tale bu kitablar;n m;;llifi il; m;ni g;r;;d;r;c;k?
G;r;;;m;z is; bel; ba; verdi: yad;mdad;, adi g;nl;rin biriydi. H;mi;;ki kimi g;rgin i; saatlar;nda says;z-hesabs;z z;ngl;rin, m;ruz;l;rin, q;rarlar;n i;ind;yk;n q;rargah r;isim m;n; bir polkovniki t;qdim etdi; polkovnik d;y;; tap;;r;;;n; yerin; yetirib t;z;c; qay;tm;;d;:
 -;erqine; Nikolay ;vanovi;...
Bizim tan;;l;;;m;z da bel; ba;lad;: adi h;rbi g;nl;rin birind; adi h;rbi m;lumatlarla ba;a ;atd;. Bu m;lumatlarda d;y;; ;m;liyyatlar;n;n n;tic;l;ri ;ksini tap;rd;: Pakistandan karvanla silah ke;ir;n d;st;nin m;hv edilm;si, bizim s;rh;d zastavalar;na h;cumlar;n d;f edilm;si v; bir d; "qara zanbaq"lar;n h;znl; bortunun g;zl;diyi h;lak olmu; ;sg;rl;rimizin adlar;.
Bel; bir m;s;l var: toplar guruldayanda ilham susur. M;nc;, he; d; bel; deyil. M;bariz, d;y;;k;n zabit ;erqine; q;hr;mancas;na vuru;urdu v; bunu onun sin;sini b;z;y;n Q;rm;z; Bayraq v; Q;rm;z; Ulduz ordenl;ri, Qardez yax;nl;;;ndak; da;larda ald;;; a;;r yaralar; v; kontuziyas; da s;but edir. Onun d;y;; xidm;tl;rin; ;fqan;stan Demokratik Respublikas; h;kum;ti d; y;ks;k qiym;t verib. Lakin h;tta o g;nl;rd; bel; ;erqine; h;m c;sur d;y;;;;, h;m d; f;dakar yaz;;; idi; o, gah zirehli d;y;; ma;;n;n;n periskopundan ;traf; diqq;tl; m;;ahid; edir, gah da ;z ;sg;r yolda;lar;n;n taleyini d;;;n;rd;; h;r ;eyi ;l;;b-bi;ir, t;hlil edirdi. B;t;n bunlar sonradan onun kitablar; ;;;n canl; h;yat materiallar; oldu.
Bu kitablar aras;nda ilk olaraq "Sirr. Qaralar. Da;lar" meydana g;ldi. N. ;erqine; bu kitab; birba;a yorucu piyada y;r;;l;ri zaman; qurulan ;ad;r d;;;rg;l;rind; z;if lampa i;;;;nda, h;z;n d; lap zirehli ma;;n;n i;ind; yaz;b. Nikolay ;erqine; h;l; h;rbi ;m;liyyatlarda i;tirak ed;n zaman onun roman; Minskd; ;apdan ;;xm;;d;. V; ;fqan;standa biz onun ilk oxucular; idik.
H;rbi;il;r ;d;biyyat;;nas deyill;r, lakin bir m;s;l;d; ;ox d;qiq g;r; bilirik: m;asir ordu bar;d; yaz;lan h;r hans; bir ;s;rd; m;;llif t;svirl;rinin d;z, yaxud yanl;; oldu;unu. G;r;s;n bu m;;llif h;rbi;i h;yat;na b;l;ddirdmi? B;lk; e;itdikl;rini yaz;r?

Biz ;sg;rl;r h;r zaman hiss edirik ki, bu v; ya dig;r ;s;r ya "q;sa yarad;c;l;q ezamiyy;tind;n" sonra, ya da h;qiq;t;n q;lbd;n, a;;ldan s;z;l;n ya;ant;larla yaz;l;b. Nikolay ;erqine;in ilk ";fqan" kitab; h;tta o adamlar ;;;n idi ki, onlar he; a;;llar;na bel; g;tirm;zdil;r ki, kitab;n m;;llifi d; biz ;sg;rl;rin aras;nda ya;ay;r. Nikolay; gah ;sg;rl;rin aras;nda, gah da; ;;;;rlar;nda, gah g;ll; ya;;;; alt;nda ged;n zirehli ma;;n;n i;ind;, gah da pusquya d;;m;; desant;;lar;m;za d;h;;tli at;; alt;nda  qorxmadan k;m;y; t;l;s;n ;zabke;, m;bariz ;sg;rl;rin s;ras;nda g;rm;k olurdu.
Nikolay ;erqine;in yeni roman; ;z b;ddi obrazlar;yla, m;lahiz; v; d;;;nc;l;riyl;,  yaz;;; t;x;yy;l;nd;n s;z;l;n faktlar;yla, ;sg;r v; zabitl;rin, onlar;n do;ma v; yax;n adamlar;n;n real talel;riin t;sviriyl; yadda qalacaq; b;t;n bunlar oxuculara imkan verir ki, bizim tariximiz bir par;as;na d;n;n yax;n ke;mi;d;ki hadis;l;r; d;r;st n;z;rl;rl; baxs;nlar. M;n; el; g;lir ki, roman;n son c;ml;si d; el; onun ;sas n;tic;si, ba;l;ca qay;sini ehtiva edir:  bu, ekstremal d;y;; ;;raitin; at;lm;; sovet h;rbi;isinin m;n;vi ucal;;;na veril;n qiym;tdir. O sovet ;sg;ri ;n ;;tin anlarda bel; V;t;nin ;mrini yerin; yetirm;k bar;d; d;;;n;rd;. ;lb;tt;, o m;harib;y; qiym;t verm;k pe;;kar siyas;t;il;rin i;idir. Lakin biz, ;sg;rl;r, bir ;eyi bilirik: ;n ;;tin v; a;;r anlarda h;rbi and; d;;;n;rd;k. Bizim h;rb;i ;;r;fin; x;l;l g;tirm;y; haqq;m;z yox idi.
D;;;n;r;m ki, "O;ullar" bar;d; ;d;bi t;nqid;il;r ;z s;zl;rini dey;c;kl;r. M;n; g;linc;, dem;liy;m ki, bu kitabla insan kimi tan;; olma;;mdan m;mnun qald;m. Bu kitab bir daha m;n; ;fqan;stan;n od sa;an, at;; ya;an yollar;nda ;b;di dost oldu;umuz insanlar;, o a;;r, unudulmaz ;zabl; d;y;; g;nl;rimizi xat;rlatd;.
Boris Qromov,
Sovet ;ttifaq; Q;hr;man;, general-polkovnik, Q;rm;z; Bayraq ordenli Kiyev H;rbi Dair;si Qo;un hiss;l;rinin komandan;, ;fqan;stan Respublikas;nda Sovet qo;unlar; m;hdud kontingentinin ke;mi; komandan;.

;a;;r;;

Anan;n yuxusu qa;m;;d;. Ota;;n i;;;; ;oxdan s;nd;r;lm;;d; v; m;nzili gec; s;kutu b;r;m;;d;. B;y;k o;lunun azca xorultusu g;lirdi. Bu ad;t onda ;sg;rlikd;n sonra yaranm;;d;. Vera Fyodorovna h;rd;n onunla zarafat edirdi:
- Seryoja, b;s evl;n;nd;n sonra neyl;y;c;ks;n? Onda g;r;k iki yataq ota;;n;z ola!
- Ana, narahat olma, - Sergeyin ;v;zin; ki;ik o;lu cavab verdi, - buna ehtiyac olmayacaq...
- Niy; bel; deyirs;n? - Vera Fyodorovna soru;du.
- ;;nki o, q;z r;fiq;sini el; sevir ki, evl;n;nd;n sonra yuxular; sevindiyind;n qa;acaq... 
Bu s;zl;rd;n sonra b;y;k qarda; ki;ik qarda;; qovdu, m;nzild; o ba; bu ba;a qa;d;lar; ki;ik qarda;; tutdu, ;arpay;ya y;x;td;, t;l;b el;di ki, ;zr ist;sin. Nikolay; ;m;lli-ba;l; t;k;r kimi f;rlatd;, ki;ik qarda; daha  m;qavim;t g;st;rm;di, lakin ;zr d; ist;m;di. Bu zaman ana i;; qar;;d;.
- Sergey, u;a;; burax! Bo;arsan onu, ax; s;n yek; donuzsan, o s;nin yan;nda quzuya  ox;ay;r...
V; ana ;z; Sergeyin ;st;n; cumdu, Nikolay; onun ;lind;n alma;a ;al;;d;.
"M;nim o;lanlar;m ;m;lli-ba;l; b;y;y;bl;r!" ana d;;;nd;, g;zl;rini ota;;n uzaq k;nc;n; zill;di, k;;;d;n ke;;n ma;;nlar;n i;;qlar; divar;n ;st;nd; oyna;;rd;. "Kolya g;r nec; tez b;y;d;! El; bil h;y;t-bacada m;h;ll; u;aqlar;yla top dal;nca q;;q;ra-q;;q;ra qa;an d;n;nki u;aq deyil! Kolyan;n art;q on doqquz ya;; var. S;h;r h;rbi komissarl;;a getm;lidir. Art;q ;sg;rlik vaxt; ;at;b..."
Gec; yar;dan ke;mi;di. He; olmasa bir az yatsayd; pis olmazd;. Lakin xatir;l;r onu amans;zcas;na ke;mi;; qaytar;rd;... 
Min doqquz y;z q;rx be;inci il. M;harib;n;n son g;nl;ri. Bird;n d;h;;tli x;b;r g;ldi: Macar;standa atas; h;lak olub. ;ki il ;td;. Alt; ya;l; Vero;kan;n anas; ;rinin q;brini ziyar;t etm;k ;;;n yola d;;d;. Avtomobil q;zas;... V; Vero;ka t;k qald;...
Sonra u;aq evi, m;kt;b, t;l;b;lik ill;ri...N;hay;t, Veran;n h;yat;nda ;n xo;b;xt g;n- ;r; getdi. U;aqlar... ;; o;ul anas; oldu. Ona el; g;lirdi ki, n;hay;t, xo;b;xtlik ;z;n; g;ld;. Amma yox, yen; b;db;xt hadis; ba; verdi- zavodda q;za n;tic;sind; ;ri t;l;f oldu, sonra da ilk u;a;;n; itirdi... ;r;k q;suru... Bu, taleyin ona vurdu;u b;lk; d; ;n yum;aq z;rb;siydi... B;t;n bunlar; ya;amaq ;;;n...
Bu ac; xatir;l;r bird;n-bir; niy; ba; qald;rd;? Vera Fyodorovna anlad;-ki;ik o;lu ;;;n h;y;can ke;irir, ona g;r;di. "G;r;s;n ;sg;rliyini harda ke;ir;c;k? Bird;n ;fqan;stana d;;d;?"
Ana yataqdan qalx;b oturdu, dolab;an;n g;z;n; a;d;, d;rman g;t;rd;. Bir azdan hava i;;qlanacaq. Vera Fyodorovna ayaqlar; il; ;ap-;uplar;n; axtard;, geyindi v; vanna ota;;na ke;di. ;;;ri gir;nd; i;;;; yand;rd;, g;zl;ri qama;d;. G;zg;d; ;z;n; baxd;: g;z qapaqlar; ;i;mi;di, iri mavi g;zl;rind; h;zinlik vard;, a;;q r;ngli sa;lar; sol;un sif;tin; d;;m;;d;. Kolyan;n s;zl;rini xat;rlad;: "Ana, s;n g;z;ls;n" - k;d;rl; g;l;ms;di. O, sa;lar;n; h;mi;;ki kimi d;z;ltdi v; vannan;n q;ra;;nda oturdu. ;st;di bir q;d;r ;z;n; ;l; als;n, sakitl;;sin: "Ax; n; ba; verib? O;lu ;sg;rliy; gedir d;! Burda n; var ki? B;t;n o;lanlar bu m;kt;bi ke;irl;r. Seryojaya bax, g;r nec; m;hk;m olub, b;y;y;b g;lib!.. N; qa;qaba;;n; t;km;s;n?"
U;aqlar;n yatd;;; ota;;n a;;q qalm;; qap;s; a;z;ndan ke;;nd; bir anl;q ayaq saxlad;, o;lanlar;na baxd;. ;irin-;irin yat;rd;lar. ;z ota;;na ke;ib p;nc;r; qaba;;na g;ldi. Binan;n qar;;s;nda, k;;;nin o ba;;nda cavan a;aclarla dolu b;y;k bir ba; uzan;rd;. Bu ba;; ke;mi;d; bataql;q olan bir ;razid; salm;;d;lar. Xat;rlad; ki, alt; il bundan qabaq onlar ;;; d; mikrorayonun o biri sakinl;ri il; birlikd; bu ba;da i;l;mi;di. N; q;d;r yer qazd;lar, n; q;d;r ;ala qazd;lar... allah bilir.... indi is; bu ba; Qorki k;;;sinin yara;;;; olub.
Yax;; ki, ;;h;r r;hb;rl;ri k;;;nin bu hiss;sini  abadla;d;rmama;; q;rara ald;lar. Bax, odur, orda n; q;d;r bo; yer var... Pay;z girs; d; g;nd;zl;r isti olurdu. Mavi s;ma v; a;;q r;ngli yarpaqlar adam;n g;zl;rini sevindirirdi.
Vera Fyodorovna d;rind;n n;f;s ald; v; m;tb;x; ke;di. S;h;r yem;yi haz;rlamaq laz;md; v; bir d; Kolya ;;;n yola bir ;ey g;t;r;b qabla;d;rmal;d;r. Yar;mqaranl;q d;hlizin k;nc;nd; motosiklet ;lemi i;;ldad;. "Bu d;mir papa;; burdan g;t;r;b antresola qoymaq laz;md;" Vera Fyodorvnna d;;;nd;,"onsuz da Kolya qay;danad;k laz;m olmayacaq!"
Bu yax;nlarda Vera Fyodorovna il; Sergey Kolyadan x;lv;ti pul y;;;b onun ;;;n ;ex "Yava"s; ald;lar. Kolyan;n sevincinin h;ddi-h;dudu yox idi. Kolya motosikletin; canl; varl;q kimi qulluq edirdi. Kolyan;n sevimli iti Kuzya da sanki ac;;a d;;m;;d;, motosiklet; h;r;rd;, a;;q-a;kar sahibini d;mir par;as;na q;sqan;rd;.
Vera Fyodorovna m;mk;n q;d;r s;s-k;y salmama;a ;al;;d;, q;hv;dan; qaz;n ;st;n; qoydu.
- Mamulya, sabah;n xeyir! - Kolya maykada, idman ;alvar;nda v; ayaqlar;nda da ;ap-;ap; anas;n; salamlad;. G;zl;ri yuxulu, sa;lar; p;rtla;;q idi.
- Niy; bel; tez durmusan, o;lum? Yatard;n da...
- ;sg;r ;;;n saat alt; qalxmaq vaxt;d;, yolda; star;ina!
Kolya sa; ;lini gicgah;na apar;b fara;at durdu.
- Hey, ;sg;r, s;n o bo; ba;;na ;lini aparma!-o;lunun yana;;ndan ;imdikl;di v; sonra ;lav; el;di: - G;r n; g;n; qalm;san, he; sif;tin; d; toxunmaq olmur...G;r;k ayaq ;st; durasan... - Vera Fyodorovna ;al;;d; ki, s;si g;mrah ;;xs;n, amma s;si insafs;zcas;na titr;di: - Orda bizsiz nec; qalacaqsan?
-Ana, b;sdi, noolub ax;? - Kolya onu qucaqlad;. - Ax; biz dan;;d;q s;ninl;! S;n ax; qabaqc;l, m;asir qad;nsan. Bu n; sir-sif;tdi bird;n-bir; yaran;b s;nd;?!
Nikolay zarafatla barma;;n; silk;l;di.
- Oyyy-oy-oy, anacan, ;z;lm;! Orduda xidm;t el;m;k b;t;n o;lanlar ;;;n faydal;d;.
Vera Fyodorovna g;l;ms;di, o;lunun ;iyinl;rini s;;allad;.
- Yax;;, yax;;, m;nim balam, daha ;z;lm;r;m!... Do;ru-d;zg;n xidm;t el;... Biz d; s;ni s;birsizlikl; g;zl;y;c;yik.
;st;yirdi desin ki, bax ha, orda ;uluqluq el;m;, ;z;n; yax;; apar, amma dem;di. O;lu m;layim, s;z;baxan, adamlarla h;mi;; m;d;ni r;ftar ed;n u;aq idi, ona bu s;zl;ri dem;y; ehtiyac yox idi.
- D;n;n pe;; m;kt;bind; oldun?
- ;lb;tt;, yolda; komandir!-Kolya h;rbi qaydada cavab verdi.
- H;, n; oldu?
- M;;lliml;rl;, u;aqlarla xudahafizl;;dim...
- Sveta nec;di? Bu g;n yaman gec g;ldin...
- Ondan he; c;r ayr;la bilmirdim, ana, - lap u;aq kimi cavab verdi.-Sveta s;z verdi ki, m;ni g;zl;sin. Ona inan;ram.
- H;, h;, Sveta yax;; q;zd;...
Nikolay d;n;b vanna ot;;na girdi.
Qalan vaxt qu; kimi u;du. S;kkizin yar;s;nda ;;; d; evd;n ;;xd;.  Kolya ;z itiyl; vidala;anda anas; a;lamaqdan ;z;n; g;cl; saxlad;; k;;;k is; duyurdu ki, ayr;l;q d;midir, zingild;yirdi, Kolyan;n ;ll;rini yalay;r, ona k;d;rl; bax;rd;.
;amadan; Sergey tutmu;du. Asta-asta dim;zc; gedirdil;r. Kolya ;;h;rl; vidala;ark;n ;trafa boylan;r,  h;r yana ;;n;b bax;rd;.
Bu da h;rbi komissarl;q. Darvaza a;z;nda zabit v; ;sg;r durmu;du. Vera Fyodorovna zabitd;n soru;du:
- Biz d; onunla b;rab;r gir; bil;rik i;;ri?
- Olmaz,- zabit q;tiyy;tl; cavab verdi.
Onlar t;l;m-t;l;sik vidala;d;lar. Kolya ;amadan;n; g;t;r;b darvazadan i;;ri gir;nd; geri d;nd;, g;l;-g;l; dedi:
-  ;al;;acam ;;l; ;;x;m...
Sergey Vera Fyodorovnan;n ;ll;rind;n tutdu.
- Ana, ged;k ora, - ba;;yla al;aq hasar;n k;nc;n; i;ar; el;di; ora ;a;;r;;;;lar; ;t;rm;y; g;l;n adamla doluydu.
Sergeyl; anas; ;zl;rin; yamacda yer el;dil;r, burdan h;rbi komissarl;;;n h;y;ti g;r;n;rd;. D;rhal Kolyan; g;rd;l;r. O, o;lanlarla hasar;n yan;ndak; skamyada ;yl;;mi;di. Kolyan; asanca tan;maq olurdu. ;;nki ba;;n; q;rxd;rmam;; t;kc; o idi, qalan o;lanlar;n ba;; q;rx;l;yd;; kimi beret qoymu;du, kimi d;  kepkadayd;. Sergey yava;dan s;sl;di:
- Kolya!
Nikolay ba;;n; s;s g;l;n t;r;f; d;nd;rdi, baxd;, izdiham;n aras;nda ;z;n;nk;l;ri tapma;a ;al;;d;, hasara yax;nla;d;.
- G;zl;m;s;niz yax;;d;...Deyirl;r, burda h;l; ;ox qalaca;;q. Sonra da vilay;t h;rbi komissarl;;;na,  ;a;;r;; m;nt;q;sin; aparacaqlar. Yax;;s; budur, ev; ged;siz.
Sergey anas;na macal verm;di.
- Eybi yox, g;zl;y;rik.
Kolya ;iyinl;rini k;n;ls;z-k;n;ls;z ;;kdi, arxaya baxd;.
- Biz; hasardan boylan;b dan;;ma;; qada;an edibl;r.
- Get, get, Kolenka, get u;aqlar;n yan;na, - Vera Fyodorovna ucadan s;sl;ndi. - Get, biz burday;q... Bax;r;q...
Kolya s;x;la-s;x;la g;l;ms;di, sonra oturaca;a sar; add;mlad;. H;y;t; bir prapor;ik ;;xd;, ucadan q;;q;rd;:
- D;zl;n!
U;aqlar y;nd;msiz-y;nd;msiz d;z;lm;y; ba;lad;lar. Prapor;ik c;rg;nin qaba;;nca bir-bir ham;n;n ;a;;r;; v;r;qini y;;d;, ;lind;ki siyah;da da qeydl;r apard;. Sonra ham;ya ;mr el;di ki, yerl;rind; dursunlar, da;;l;;mas;nlar, ;z; is; k;hn; k;rpic binaya girdi: bura rayon h;rbi komissarl;;; idi.













;ox ke;m;di ki, binadan bir qrup h;rbi;i v; h;kim ;;xd;. Vera Fyodorovna qabaqda ged;n komissar; tan;d;, yava;ca p;;;ldad;:
- H;rbi komissard;, podpolkovnik ;ernov, onun arxas;ndak; is; mayor Sumskidir. G;r;rs;n, h;nd;rboy t;k;bb;rl; v; pis adam;...
- Ana, noolub s;n;?- Sergey t;;cc;bl;ndi.-Niy; bel; deyirs;n?
- Oy, Seryoja, o, do;urdan pis adamd;. S;n orduya ged;nd;n sonra dem;k olar ki, bir ay s;nd;n m;ktub almad;m; o zaman h;rbi komissarl;;a getdim, mayor Sumskinin yan;na...O is; insan kimi m;niml; dan;;maq, m;ni sakitl;;dirm;k ;v;zin; ba;lad; ;;;;r-ba;;r salma;a: "Niy; m;n; mane olursuz? Sizin o;lunuza he; n; olmaz. T;nb;ldi, t;nb;l, buna g;r; d; m;ktub yazm;r!"
M;ns; ona dedim ki, o;lum ;ox diqq;tlidir, b;lk; onu ba;qa yer; g;nd;ribl;r, ;nvan; d;yi;ib... O, is; m;n; qap;n; g;st;rib dedi: ";x;n gedin burdan, yoxsa sizin o t;nb;l o;lunuzu ;fqan;stana g;nd;r;r;m!" ;z;m; el; itirdim ki...;ox pis oldum, d;hliz; ;;xd;m, ba;lad;m a;lama;a. He; inanma;;m g;lmirdi ki, bizim ordumuzda bel; zabitl;r ola bil;r.
- S;n he; m;n; bu bar;d; dan;;mam;;d;n...
- Qan;n; niy; qarald;rd;m ax;? ;;k;r Allaha, bel; adamlar azd;. H;, onda d;hlizd; m;ni h;rbi komissar g;rd;. Soru;du ki, noolub s;n;. M;n d; ona h;r ;eyi s;yl;dim. D;rhal m;ni kabinetin; d;v;t el;di, Sumskini d; ;a;;r;b m;nim yan;mda d;rsini verdi. Bundan sonra mayor d;rhal harasa z;ng vurdu, s;nin ;nvan;n; ;yr;ndi. Sonra ayd;n oldu ki, s;nin ;; m;ktubunu q;zetl;rl; birlikd; bizim po;t qutusundan qon;u u;a;; ;;xar;rm;;.
- H;, h;, Oleq, s;ks;n yeddinci m;nzild; ya;ayan. M;n art;q bunu bilir;m...
H;rbi komissarl;;;n h;y;tind; h;kiml;r ;a;;r;;;;lara yax;nla;;r, n; bar;d;s; s;hb;t edirdil;r.
- Sa;laml;qlar; il; maraqlan;rlar,- Sergey izah el;di,- lakin tibbi m;ayin; vilay;t h;rbi komissarl;;;nda olacaq.
Daha sonra ;a;;r;;;;lara h;rbi komissar yax;nla;d;. Astadan dan;;;rd;, ;t;rm;y; g;l;nl;rin durdu;u yerd;n onu e;itm;k olmurdu. Budur, o;lanlar t;rp;ndil;r, ;amadanlar;n; v; bel ;antalar;n; g;t;r;b iki-iki c;rg;y; d;z;ld;l;r. Komanda verildi, ;a;;r;;;;lar s;rayla darvazaya t;r;f add;mlad;lar. ;t;rm;y; g;l;nl;r d;rhal qap;ya y;y;rd;l;r, ham; ;z;n;nk;n; arama;a ba;lad;, onunla bir c;rg;d; yerim;y; ;al;;d;. 
Sergey qarda;;ndan soru;du:
- H;, nooldu, Kolya?
- H;l; he; n; bilmirik. Dedil;r ki, ;a;;r;; m;nt;q;sind; m;lumat ver;c;kl;r, kim hara d;;;c;k, orda dey;c;kl;r...
D;st; yeyin gedirdi. Vera Fyodorovna g;cl; ;ata bilirdi. Seryoja anas;n;n ;lind;n tutmu;du, anan;n yem;k qoydu;u bazar ;antas;n; da al;b saxlam;;d; ;z;nd;...
Yar;m saata kimi yol getdil;r. ;ri d;mir darvazaya ;atanda ;t;rm;y; g;l;nl;r dayand;lar, onlar; i;;ri buraxmad;lar. Vera Fyodorovna g;rd; ki, ;a;;r;;;;lar binan;n i;;risin; girdil;r, sonra a;r-a;;r n;f;s alaraq izdihamdan araland;. Seryoja onu skamyada oturtdu.
- Ana, s;n burda otur. ;ox g;zl;m;li olaca;;q burda...
Vera Fyodorovna skamyan;n q;ra;;nda oturub fikr; getdi. "G;r;s;n indi Kolya orda n; edir?"
Orda is; o;lanlar tibbi m;ayin;d;n ke;irdil;r. Komissiya ;mr el;di ki, ;a;;r;;;;lar soyunsunlar, bir-bir k;ncd;ki qap;dan i;;ri girsinl;r. Kolya i;;ri gir;nd; qap;n;n a;z;nda yek; bir prapor;ik durmu;du. G;l;ms;di:
- Ke;, ke;, day;a! Qorxma, yem;zl;r s;ni!
Zalda ;n az; on qad;n vard;. Kolya ;;kin;-;;kin; ;ll;riyl; ay;b yerini ;rtd;, h;y;canla p;;;ldad;:
-  Ax; orda qad;nlar var?
- Noolsun?- prapor;ik istehzayla g;ld;. - ;skiyin ;;xmaz, qorxma. G;l, ;sg;r, tez el;, cum o cavan q;z;n yan;na, o s;ninl; ;;xs;n tan;; olmaq ist;yir... S;ninl; dan;;acaq...
Kolya ba;;n; d;nd;rib k;ncd;ki stolun arxas;ndak; cavan qad;n; g;rd;. ;al;;d; ki, yanak; add;mlas;n, stolun qar;;s;nda dayand;.
-;yl;;,- qad;n ba;; il; tabureti i;ar; el;di.- Familyan, ad;n v; atan;n ad;?
O;lan oturub yava;ca cavab verdi.
Qad;n soru;du ki, n; vaxt v; harda anadan olub, n; vaxtsa x;st;lik-filan ke;iribmi, yara, yaxud z;d;-filan al;bm;?
Jurnala n;s; qeydl;r ed;nd;n sonra qad;n yen; ba;;yla yax;ndak; stolu i;;r; el;di.
- Ora ke;.
Nikolay;n r;ngi a;arm;;d;, yaz;q g;rk;m alm;;d;, n;vb;ti ctola yax;nla;d;, orda da qad;n oturmu;du...
Ba;; tamam ke;;l q;rx;lm;; Kolya s;x;la-s;x;la soyunub-geyinm; ota;;na qay;td;. O biri u;aqlar;n da s;sl;ri x;rp k;silmi;di. Hiss olunurdu ki, tibbi m;ayin; proseduru he; kim; m;mnunluq g;tirm;yib. ;ndi ham;n; bir m;s;l; narahat edirdi: kim hans; qo;un hiss;sin; d;;;c;k?  Nikolaya qabaqcadan artilleriyaya d;;;c;yini des;l;r d;, ;r;yin; damm;;d; ki, tale onun ;z;n; g;l;c;k, onu desant qo;unlar;na g;nd;r;c;kl;r.
;ox ke;m;di ki, komandalar; komplektl;;dirm;y; ba;lad;lar...M;c;z; ba; verm;di. Kolyan; top;u d;st;sin; yazd;lar. H;y;td; ;a;;r;;;;lar; komanda-komanda y;;ma;a ba;lad;lar. El; bil Kolyan;n ac;;;na yan;nda duran u;aqlar; desant d;st;sin; yazm;;d;lar. Nikolay desant;;lar; toplayan kapitana v; onun yan;nda duran iki serjanta h;s;dl; bax;rd;: mavi beretl;r, gimnastyorkan;n alt;ndan g;r;n;n alt k;yn;kl;r... O bu geyim formas;n; el; arzulay;rd; ki! Kolya ;a;;r;;;;lara g;z g;zdirdi. Ham; onun kimiydi, lap u;a;a ox;ay;rd;lar! H;r halda, o, he; d; onlardan pis deyil!
H;y;t; iki b;y;k avtobus girdi. Avtobuslara iki qrup mindi, onlar yava;-yava; darvazadan ;;x;b izdiham;n aras;nca ehtiyatla h;r;k;t etm;y; ba;lad;lar. 
Bird;n Nikolay g;rd; ki, desant;;lara h;kim yax;nla;d;. H;kim o;lanlardan birind;n n;s; soru;du v; onu binan;n i;in; apard;. On d;qiq;d;n sonra h;kim geri d;nd;, kapitana dedi:
- O ;a;;r;;;;n; saxlay;r;q, n;s; s;hh;ti yax;; deyil. O;lan; bir d; m;ayin; etm;liyik, g;r;k n;yi var...
- ;;; d;;m;dik?!- kapitan od g;t;rd;.- Dem;li, m;nim komandam natamam olacaq?!
- Bu, art;q sizin ;z probleminizdi!- h;kim qad;n t;mkinl; cavab verdi, sonra da m;sl;h;t verdi: - R;hb;rliy; m;raci;t edin, b;lk; onun ;v;zin; bir ba;qas;n;  verdil;r.
- T;;;kk;r edir;m,- kapitan q;tiyy;tl; qap;dan i;;ri ke;di. Bir azdan o podpolkovnikl; geri d;nd;. Podpolkovnik mehribancas;na deyirdi:
- Narahat olmay;n, yolda; kapitan, s;madak; piyada d;st;sinin x;trin; d;ym;rik. G;rm;rs;z, n; q;d;r qartal;m;z var? Ham; g;zl;yir...Hans;n; ist;yirsiz, se;in...
Nikolay udqundu. H;, h;r;k;t el;m;k laz;md;! V; bird;n q;tiyy;tl; aya;a qalxd;.
- Yolda; kapitan, m;ni g;t;r;n! M;n el; desant qo;unlar;nda xidm;t el;m;yi arzulam;;am!
Kolya g;rd; ki, kapitan onu diqq;tl; s;z;r, ;lav; el;di: - M;nim b;y;k qarda;;m da sizd; xidm;t el;yib!
- M;nd;?
- Yox, yox, desant qo;unlar;nda.
- Yolda; kapitan, b;lk; el; onu g;t;r;siz,- podpolkovnik g;l;ms;di.- O;lan ;z; ist;yir, g;rm;rs;z? Dem;li, ondan bir ;ey ;;xacaq...
- Ar;qd;,- kapitan t;r;dd;d el;di.- H;nd;rd;...
- M;n yax;; g;ll; at;ram, motosikl s;r;r;m, f;ndl;ri bilir;m...-Nikolay yalvar;; dolu bax;;lar;n; kapitana dikdi.
- Familyan?- n;hay;t kapitan ;lini q;tiyy;tl; yell;tdi.
- Koblik Nikolay!
Kapitan podpolkovnik; sar; d;nd;:
- G;t;r;r;m onu. S;n;dl;rini t;z;d;n nec; d;z;ld;k?
- Ged;k, m;n h;ll ed;r;m.
Kapitan Koblik; baxd;.
- ;eyl;rinizi g;t;r;n, m;nim komandama g;lin.
- Oldu, yolda; kapitan!
Kolya sevinc;k ;amadan;n; g;t;r;b c;ld desant;;lara t;r;f y;r;d;.
- F;rari!- artilleriya;;lardan kims; daldan q;;q;rd;. Kolya incim;di. Bu anlarda o, d;nyan; ba;r;na basmaq ist;yirdi.
Onlar;n qrupuna dedil;r ki, h;y;tin bir k;nar;na ;;kilsinl;r, he; hara da;;l;;mas;nlar. Koblik sakitc; ;trafa, yeni ;a;;r;;;; yolda;lar;na g;z g;zdirm;y; ba;lad;. Onlardan birini, Paveli tan;y;rd;. Qon;uluqda ya;ay;rd;, h;rd;n h;y;td; futbol oynay;rd;lar. Pavel ;z; ona yax;nla;d;.
- M;nd; bir az yem;k var, ist;yirs;n?
- Yox, sa; ol. Anam m;nim ;;;n o q;d;r yem;k qoyub ki, ham;ya ;atar. H;l; bir yar;s;n; ;z;nd; saxlay;b, ;z;yl; da;;y;r...
- M;nim d; anam burdad;...Heyif ki, onlarla dan;;a bilmirik... Nahaq yer; g;zl;yirl;r. Ev; gets;ydil;r yax;;yd;...
- Getm;zl;r,- h;nd;r da; hasardan boylanan Nikolay ;minlikl; dedi. -T;s;vv;r edir;m, indi qal;blar hasar;n o tay;nda, amana b;nddil;r ki, x;rda yar;q tap;s;nlar v; bizi g;rs;nl;r.
Nikolay bilmirdi ki, do;malar; onu g;r;rl;r. Buna ;min olmaq ;;;n g;r;k diqq;tl; baxayd;, qon;u binan;n iri p;nc;r;sind;n anas; v; qarda;;n;n ona baxd;;;n; g;r;rdi. Sergey d;rhal m;;ahid; m;nt;q;si tapmaq bar;d; d;;;nm;;d;, "k;;fiyyat"a getdi, geri qay;d;b anas;yla birg; qon;u binan;n be;inci m;rt;b;siyl; alt;nc; m;r;t;b;si aras;na qalxd;, ordan komissarl;;;n h;y;ti ;l i;i kimi g;r;n;rd;. Vera Fyodorovna Kolyan;n bir qrupdan o biri qrupa ke;irilm;sini anlamad;. Sergey art;q ba;a d;;d; ki, qarda;; bir qo;un n;v;nd;n dig;rin; yaz;ld;. Sergey t;xmin;n bildi ki, Kolya desant;;lar qrupuna d;;d;, lakin bu bar;d; anas;na he; n; dem;di.
Ax;ama yax;n Kolyan;n yaz;ld;;; qrupu s;raya d;zd;l;r. Vera Fyodorovnayla Sergey d;rhal qa;;b darvazan;n a;z;na g;ldi. ;zl;rini vaxt;nda ;atd;rd;lar.  U;aqlar darvazadan ;;x;b Nemiq k;;;siyl; va;zala t;r;f gedirdil;r. S;raya yax;nla;maq ;;tin idi. ;t;rm;y; g;l;nl;r h;dd;n art;q ;ox idi, Kolya da d;st;nin lap ax;r;nda add;mlay;rd;. G;r;n;r, u;aqlara x;b;rdarl;q el;mi;dil;r ki, s;rada dan;;maq olmaz, buna g;r; d; onlar s;ssizc;, dinib-dan;;madan add;mlay;rd;lar. Vera Fyodorovna n;hay;t, ;z;n; saxlaya bilm;di, Kolyan;n arxas;nca ged;n kapitandan soru;du:
- Yolda; kapitan, bu n;dir, y;ni o;lumun hara d;;;c;yini bilm;k olmaz?
- Narahat olmay;n,- kapitan g;l;ms;di,-sizin o;lunuz hava-desant qo;unlar; hiss;sin; d;;d;.
- Oy, Aman Allah! Ax; o, bir d;f; d; olsun para;;td;n tullanmay;b!
- Eybi yox!- kapitan yen; g;l;ms;di,- tezlikl; ;yr;n;r! Qay;danda is; onu he; tan;mayacaqs;z! ;sl ki;i olacaq!
Kapitan ;sg;r anas;na n; dem;k laz;m oldu;unu, bel; v;ziyy;td; anan; hans; s;zl;rl; sakitl;;dirm;yi yax;; bilirdi. Vera Fyodorovna ;r;kl;ndi, bir q;d;r sakitl;;di.
Perrona ;;xd;lar. Vera Fyodorovna q;fl;t;n Kolyan; g;zd;n itirdi, Sergeyd;n soru;du:
- O;lum, Kolyan; g;r;rs;n?
- Yox, ana. ;z;m d; aray;ram. G;r;s;n harda itdi?
- Q;rib;di...Ham; art;q vidala;;r, dem;li, bu qatarla ged;c;kl;r...
Sergey cavab verm;di, ax;r;nc; vaqona t;r;f yeridi. ;a;;r;;;;lar onlar; yola salma;a g;l;nl;rl; durub dan;;r;d;lar.
B;s bu Kolya hardad;? Sergey h;r ehtimala qar;; b;t;n p;nc;r;l;r; bax;rd;,  ba;a d;;;rd; ki, Kolya xudahafizl;;m;mi; vaqona gir; bilm;z. Kapitandan soru;maq ist;di, o da harasa yox olmu;du. Anas; yax;nla;d;.
- ;lahi, ax; bu u;aq hara yox oldu?
Sergey add;mlar;n; yeyinl;dib bir q;d;r d; ir;li getdi, qarda;;n; g;rd;. Kolya v; d;rd o;lan iki serjant;n m;;aiy;ti il; hans;sa ye;ikl;ri da;;y;rd;. Sergey qarda;;na k;m;k el;m;k ist;di, lakin daldan g;l;n serjant h;kml; bildirdi:
- Ona mane olmay;n, ye;ik a;;r deyil.
Onlar vaqona yax;nla;d;lar. Serjant ;mr el;di ki, ye;ikl;ri vaqonun i;in; da;;s;nlar. Kolya lap ax;rda mindi, bu vaxt peyda olan kapitandan d;rhal komanda g;ldi: ham; vaqona, ;z yerini tutsun!
Nikolay p;nc;r;y; yax;n ke;idd; dayanm;;d;. ;n yax;; yerl;ri o biri u;aqlar tutmu;dular. Buna g;r; d; o, ba;;n; qald;rmal; olurdu, o biri u;aqlar;n ba;lar; ;st;nd;n boylan;b bax;rd;. O g;l;r, ;lini yell;dirdi. Vera Fyodorovnan;n g;zl;ri ya;ard;. O da h;y;canla Kolyaya ;l el;m;y; ba;lad;. ;min oldu ki, Kolya g;r;r, sonra o;luna i;ar; el;di ki, g;lsin vaqonun ax;r;na.
Sergeyl; anas; c;ld vaqonun ax;r;na yeridil;r, d;rhal Kolyan; g;rd;l;r. Kolya art;q p;nc;r;nin qaba;;ndayd;. Ba;; q;rx;lm;;, ;z;n; itirmi;, lap u;aq kimiydi. Ana ;r;yi daha da s;x;ld;, lakin g;cl; irad; onu g;l;ms;m;y; m;cbur edirdi. ;s;s odur ki, o;lu s;x;lmas;n. Kolya da g;l;ms;yirdi, ;l edirdi. Eh, anan; aldatmaq olar? Vera Fyodorovna yax;; ba;a d;;;rd; ki, o;lunun bu hal; n; dem;kdir.
Qatar q;fl;t;n t;rp;ndi; vaqon yava;-yava; ;t;b getdi. Vera Fyodorovna v; Sergey d; vaqonla birg; add;mlay;rd;lar. S;r;t artd;. Bird;n Vera Fyodorovnaya el; g;ldi ki, Kolya a;lay;r. Sanki arvad;n ;r;yin; iyn; bat;rd;lar; o, vaqonun ard;nca qa;ma;a ba;lad;. Ana o;lunun yan;nda olmaq ist;yirdi, onu qucaqlamaq, ba;r;na bas;b s;;allamaq, onun g;z ya;lar;n; silm;k ist;yirdi.
Sonuncu vaqonun i;;qlar; da ;oxdan itmi;di. Vera Fyodorovna is; h;l; d; perronda durub qatar;n dal;nca bax;rd;. Sergey anas;n;n ;lind;n tutdu.
- Ged;k, ana...-dedi.
Onlar ev; piyada qay;td;lar.  Qap;n; a;;b i;;;; yand;rd;lar. K;;;k Kuzya d;;;m;d; uzanm;;d;,  ba;;n; da Kolyan;n d;mir papa;;n;n i;in; soxmu;du, ev; gir;nl;ri g;rm;di.   






K;m;k

Kapitan Bo;arovun rotas;na ;mr g;ldi: piyadalar;n d;y;; ma;;nlar; il; Momozi rayonu ;traf;nda yerl;;;n du;manlara ;imaldan t;cili z;rb; endirm;k laz;md;r; orda ;fqan sarandoy v; t;hl;k;sizlik q;vv;l;rin; k;m;k edilm;lidir.
- Bilirs;n, -batalyon komandiri Buntsev Bo;arovu t;limatland;r;rd;,- ;fqanlar Momozi k;ndini v; onun ;traf m;nt;q;l;rini quldurlardan t;mizl;yirl;r. Bu k;ndin ;halisi ;oxdan oran; t;rk edib. Bu yax;nlarda is; oraya du;manlar t;k;l;;;bl;r. S;h;r ;fqan rotalar; k;nd; gir;nd; du;manlar onlar; h;r t;r;fd;n m;hasir;y; al;blar. ;fqanlar radio ;laq; yaradaraq bizd;n k;m;k ist;yibl;r. Orda daxili i;l;r nazirliyi v; d;vl;t t;hl;k;sizlik xidm;tinin iki rotas; var.
Batalyon v; rota komandirl;ri podpolkovnik Buntsevin kabinetind; divardan as;lm;; iri x;rit;y; bax;rd;lar.
-  K;nd b;y;kd;r, - Bo;arov dal;;n-dal;;n dedi.
- H;, o k;nd; iki yol var, mina yoxdu. Du;manlar c;nuba, da;lara do;ru getm;y; ;al;;;rlar. ;z;nl; top;ular; v; havadan at;; a;an at;c;lar;m;z; g;t;r;rs;n. Laz;m olsa, vertolyotlar; da ;a;;r g;lsin.
Kombata qulaq asa-asa Bo;arov ;z x;rit;sind; hans;sa qeydl;r edirdi.
- ;fqan rotalar;yla nec; ;laq; saxlayacam? - soru;du.
- Sizinl; ;fqan zabiti ged;c;k, rus dilini yax;; bilir, onunla b;rab;r rabit;;i d; olacaq. K;nd; yax;nla;anda ;fqan rotalar;n;n komandirl;ri il; dan;;;n, birg; ;m;liyyat; raz;la;d;r;n. Tap;;r;q ayd;nd;?
- B;li, yolda; podpolkovnik! ;caz; verin gedim.
- Gedin, yolda; kapitan. ;cra edin, amma ;vv;lc; q;rargah r;isinin yan;nda olun. Batalyon q;rargah;yla daimi ;laq; saxlayacaqs;n;z.
Rota komandiri ged;nd;n sonra Buntsev x;rit;nin qar;;s;nda bir q;d;r d; dayand;. "Heyif ki, g;c;m;z azd;"-d;;;nd;, -"bel; v;ziyy;td; da;lar;n ba;;na desant d;;;rtm;k daha yax;; olard;. G;r onlar c;nubdan k;nd; nec; basq;lar edirl;r! Biz o k;nd; birini d; buraxmazd;q".
P;nc;r;d;n matorlar;n gurultusu e;idildi. Buntsev qap;ya t;r;f getdi. Q;rargah batalyon ;;;n ayr;lm;; meydan;an;n ortas;nda m;v;qq;ti y;;;lma barakda yerl;;irdi. Bo;arov q;rargahdan ;;x;b c;ld s;raya d;z;lm;; ;sg;rl;r; sar; yeridi.
Bo;arovun rotas; kombat;n yan;ndan ;t;b ;;x;; qap;s;na, daha do;rusu, 2 n;mr;li yoxlama n;zar;t m;nt;q;sin; (YNM-2)-; do;ru getdi. Qabaqda minaaxtaranlar;n zirehli ma;;n; gedirdi. Yek; Sezar ad;ti ;zr; zirehli ma;;n;n ba;;nda otrumu;du. ;tin kefi yax;;yd;, ;trafa g;mrah-g;mrah bax;rd;, it ba;a d;;;rd;: madam ki, onu zirehli ma;;n;n t;p;sind; oturdublar, dem;li, i;-zad olmayacaq, onu yax;; g;zinti g;zl;yir. Pulemyotun l;l;si arxas;nda minaaxtaranlar;n komandiri prapor;ik Svyatsov oturmu;du. O, kombata ;sg;ri salam verdi. Buntsev sa; ;lini yell;d;r;k cavab verdi. Zirehli ma;;nda daha alt; ;sg;r oturmu;du. Dalda, dem;k olar ki, matoru ;rt;n ;;r;iv;y; rezin sand;qca birl;;dirilmi;di, burda minaaxtaranlar ;;;n su saxlay;rd;lar.
Zirehli minaaxtaran ma;;n; ard;nca piyadalar;n d;y;; ma;;n; ir;lil;yirdi. Rota komandiri bu ma;;nda oturmu;du, o da kombat; salamlayaraq ;li il; ma;;n;n t;p;sind; oturan ;fqan zabiti v; rabit;;isini ni;an verdi. Y;ni, h;r ;ey qaydas;ndad;r v; raz;la;d;r;l;b. D;y;; ma;;n;n;n yan-y;r;sind; desant;;lar oturmu;du. Ham; kaskada, bronejiletd;ydi, sakit v; arxay;n g;r;n;rd;.
Kombat b;t;n kalonun ;t;b ke;m;sin; q;d;r g;zl;di; q;rargah r;isinin Bo;arovun rotas;na iki tank verm;sin; ;min olandan sonra d;y;;l;ri idar; ed;n m;rk;z; yolland;. Q;rargah r;isi burdayd;. Bu g;n batalyonun dem;k olar ki, b;t;n q;vv;l;ri h;r;k;t; g;lmi;di. H;l; s;h;r Kabilin c;nubunda yerl;;;n Loqar ;yal;tin; y;k da;;yan avtokalonu m;;aiy;t etm;k ;;;n iki rota da g;nd;rilmi;di.
Podpolkovnik sakitc; barak;n i;ini n;z;rd;n ke;irtdi. Divarlardan s;x-s;x x;rit;l;r, sxeml;r v; plan;etl;r as;lm;;d;. Stollar;n ;st;nd; telefonlar, ratsiyalar s;liq;yl; d;z;lm;;d;. H;r bir rota il; daimi ;laq; saxlan;rd;. K;ncd;ki stolda ba; leytenant-t;yyar;;i, onun yan;nda is; rabit;;i ;yl;;mi;di. Buntsev ba; leytenantdan soru;du:
- Hec;di, ;ahinl;rimiz haz;rd;?
- B;li, yolda; podpolkovnik, haz;rd;lar. ;ki manqam;z ;; d;qiq;y; haz;rd;, hey;tl;r art;q ma;;ndad;...
- Yax;;,-dey; kombat q;rargah r;isin; d;nd;.- ;van Pavlovi;, Loqara ged;n kalondan n; x;b;r var?
- H;l; ki, normald;r. Do;rudu, ;aharasiab rayonuna d;n;nd; du;manlar kalonu pulemyot at;;in; tutub; onlar da;lar;n ba;;nda m;skunla;;blar...- mayor q;l;ml; x;rit;d; n;qt;ni g;st;rdi.-Amma bizimkil;r pulemyotu d;rhal susdurublar.
- ;tki var?
- Yox, h;r ;ey qaydas;ndad;. ;ndic; 3-c; rotan;n komandiriyl; dan;;d;m. M;ruz; el;di ki, kalonu arxadan m;;aiy;t edir, h;r ;ey qaydas;ndad;...
Buntsev i;in d;qiq ah;ngini pozmaq ist;m;di, dedi ki, yerind; olacaq v; qap;ya sar; yeridi.  Qap;dan ;;xanda g;zl;ri divardan as;lm;; iri fotoya sata;d;: xaricd; istehsal olunmu; s;yyar zenit-raket kompleksinin fotosuydu, a;a;;s;nda is; onun texniki xarakterisitikas; g;st;rilmi;di.
- Bu g;n g;tiribl;r?
- B;li, s;h;r. General-leytenant Dubik... D;n;n gec; s;z vermi;di, ;;xs;n ;z; g;st;ri; verib ki, bu materiallar; biz; g;nd;rsinl;r.
Sol k;ncd;n Amerika istehsal; olan "Stinger"in fotosu as;lm;;d;. Onun ;st;nd; ayr;-ayr;l;qda raket v; burax;c; konteyner vard;. Buntsev oxudu: "PZRK Stinger" (AB;). Vizual m;;ahid; edil;n hava h;d;fini vurmaq ;;;n. Qovma v; qar;;-qar;;ya g;lm; kurslar;nda at;;a;maya qabildir. H;d;fi s;s s;r;tiyl; vura bilir. ;nfraq;rm;z; v; televiziya g;st;ricisi vasit;siyl; avtomatik i;;d;;m; aparat; var.
Kombat Amerika istehsal; olan "Reyd-Ay" v; "Seybr", ingilis istehsal; olan "Cevelin" v; "Bloupayp", ;inin istehsal etdiyi "Hunyin-5" v; frans;zlar;n "Mistral" silahlar;ndan x;b;rdar idi. Bu silahlar;n ham;s;n; yax;; tan;y;rd;. O, Dubikd;n xahi; el;mi;di ki, "Stinger"in  fotolar;n; g;nd;rsin, ;z; ;;;n yox; zabit hey;ti v; t;z; g;l;n ;sg;rl;rin onlar;n texniki xarakterisitikalar; il; tan;; olmas; ;;;n laz;m idi.
- ;van Pavlovi;, g;st;ri; verin b;t;n bunlar; t;lim sinfin; apars;nlar, qoy ;sg;rl;r tan;; olsunlar.
- Oldu, indi g;nd;r;rik.
- Bo;arovun rotas;n; ciddi n;zar;t; g;t;r. N;s; ;ox narahatam. Quldur d;st;si b;y;kd;r, ;fqan dostlar;m;z deyirl;r ki, yax;; da silahlan;blar. Bo;arovu bir d; x;b;rdar el;, ;sg;rl;ri qorusun, zirehli ma;;nlarla ;ox da risk; getm;sin. M;n bu k;ndi tan;y;ram, onun dalan v; tinl;ri e;;;k ;;;n d; dar;sqald;r.
- Kapitan Bo;arov bu k;ndi yax;; tan;y;r, buna g;r; d; sizin kabinetd;n ;;x;b bura g;l;nd; boynunun ard;n; qa;;d;. Onunla daim ;laq;d;y;m.
- M;n ;z ota;;mdayam. R;hb;rlikl; dan;;aca;am, h;r ehtimala qar;; xahi; ed;c;y;m ki, mobil d;st; haz;r olsun... Bir ;ey olsa, d;rhal x;b;r verin.
Kombat d;hliz; ;;xd;.
Kapitan Bo;arovun rotas; is; d;y;; yerin; t;l;sirdi. Bo;arov ;l i;ar;si il; ;fqan ordusunun ba; kapitan;n; bir q;d;r yax;n g;lib onun yan;nda oturma;a ;a;;rd;. Onlar k;l;kd;n gizl;nm;k ;;;n q;ll;nin dal;na ke;mi;dil;r, bir-birl;rinin qula;;na q;;q;r;b dan;;;rd;lar. M;sl;h;tl;;irdil;r ki, nec; h;r;k;t etsinl;r. Ba; kapitan x;rit;d; ;fqan rotas;n;n yerini g;st;rib izah el;di:
- Sarandoy rotas;n; bax burda m;hasir;y; al;blar. Ke;mi; m;kt;b binas;nda. T;hl;k;sizlik q;vv;l;rinin rotas;na is; ke;mi; x;st;xana binas; yan;nda, bax burda...
- O bina da da;;l;b?
- H;. ;t;n il du;manlar m;kt;b binas;n; da, x;st;xanan; da dem;k olar ki, eyni vaxtda partlatd;lar.
- H;, h;, yad;ma d;;d;. Onlar iki h;kimi v; bir m;;llimi d; g;ll;l;mi;dil;r.
Bo;arov do;urdan da bu rayonu yax;; tan;y;rd;. Kabild;n Musai Loqara ged;n yolun ;st;nd;ydi, burda ;ksinqilab;;lar m;sk;n salm;;d;lar. O, bu yerl;rd; ged;n d;y;;l;rd; d;f;l;rl; i;tirak el;mi;di. "K;nd; texnika il; girm;k m;nas;z bir i;dir," rota komandiri d;;;nd;. "k;;; v; dalanlar ;ox dard;r, BMP ma;;nlar; h;r yer; gir; bilmir, duvallar h;nd;rd;r, onlar;n dal;ndan qumbaraatanlarla z;rb; vurmaq v; yaxud ;l qumbaralar; tullamaq ;ox asand;r. Y;qin du;manlar daha geni; yollar; da minalay;blar".
Bo;arov q;rara ald; ki, tanklar; bir q;d;r h;nd;rl;kd; yerl;;dirsin. Piyada zirehli ma;;nlar;yla k;ndi el; d;vr;y; als;n ki, du;manlar;n bir yolu qals;n: da;lara ged;n yola ;;xs;nlar. Da; t;p;l;rin; g;lib ;atanda is; onlar; m;xt;lif tipli silahlarla m;hv etm;k olar. Ba; kapitan rabit;;isi vasit;sil; m;hasir;y; d;;;nl;rd;n x;b;r tutub Bo;arovun qula;;na n;s; p;;;ldad;.
- M;nimkil;r bildirirl;r ki, du;manlar;n minomyot batareyas; var. Batareya Kallay Mullo qalas;n;n yan;ndak; ba;da, ;ay;n o t;r;find; yerl;;dirilib. D;y;; ma;;nlar; yava;-yava; ;ay; ke;; bil;rl;r. ;nanm;ram du;manlar ;razini minalas;nlar. Ordan texnika ke;m;yib.
;lb;tt;, ba;qa yol da var idi: vertolyotlar; ;a;;rmaq. Lakin Bo;arov t;yyar;;il;rl; risk etm;k ist;mirdi.  Ax; onlar k;ndin ;st;nd;n ke;ib du;man batareyas;na h;cum etm;liydil;r. Du;manlar a;a;;dan u;an vertolyotlar;m;z; a;aclar;n dal;ndan vura bil;rdil;r. 
Bo;arov rabit;;iy; dedi ki, onu t;cili 2-ci rota komandiri il; cala;d;rs;n. O, ba; leytenant Medvedevin s;sini e;itc;k ;mr el;di: desant;;larla birlikd; iki BMP ay;rs;n v; onlar; minomyot batareyas;n; m;hv etm;k ;;;n g;nd;rsin.
D;ng;ni burulanda d;rhal Momozinin panoram; g;r;nd;. Rota yelpik kimi ir;lil;m;y; ba;lad;. Bir ne;; d;qiq;y; d;y;; ma;;nlar; k;nd; yar;mhalqa ;;klind; girdi. Desant;;lar d;rhal tullan;b at;; s;sl;ri g;l;n t;r;f; d;st;-d;st; h;r;k;t etm;y; ba;lad;lar. Bo;arov q;rara ald; ki, m;kt;b binas;n;n da;;nt;lar; t;r;fd;n h;cuma ke;;n du;manlara z;rb; endirsin, daha sonra is; ke;mi; x;st;xana binas;n;n yan;ndak;lar; vursun. N; tanklar, n; BMP-l;r, n; d; desant;;lar at;; a;;rd;lar. Du;manlar onlar; g;zl;mirdi, q;fil h;cum amili rolunu oynamal;yd;. Bo;arov ;fqan zabiti v; rabit;;isiyl; birlikd; BMP-d; qald;. S;r;c;-mexanik; sar; ;yilib ;mr el;di:
- Sanya, m;n g;st;ri; ver;n kimi q;biristanl;;;n sol t;r;fin;, ;um yerin; s;r. G;r;rs;n, s;x-s;x d;z;lm;; da;lar;? Q;biristanl;;;n arxas;nda duval  var. D;z o hasar;n ;st;n; s;r, hasar; da;;t, biz m;kt;b h;y;tin; gir;c;yik.
Qarag;zl; serjant Sanya c;ld ba;;n; t;rp;tdi v; d;rhal ;lini ;turvala qoydu. Bo;arov ;fqan zabitind;n xahi; el;di ki, sarandoy;ulara x;b;r el;sin, plan; onlara desin.
- Bilirs;n,- o ;fqan kapitana izah el;di,- bizim ma;;n;n orda g;cl; at;;l; peyda olmas; du;manlar; l;rz;y; g;tir;c;k.
Ba; kapitan "l;rz;" s;z;n; ba;a d;;m;di. Lakin ;sas fikri tutdu: rota komandiri ;z; ;;xs;n m;kt;b h;y;tin; gir;c;k.
Rabit;;i mikrofunun d;st;yini Bo;arova uzatd;.
-2-ci vzvodun komandiri sizi ;a;;r;r.
Medvedev deyirdi ki, iki d;y;; ma;;n; desant;;larla birlikd; tap;;r;;; yerin; yetirm;y; ba;lad;.
- Ba;;; kimdir?-kapitan Bo;arov soru;du.
- Birinci b;lm;nin komandiuri ba; serjant ;uvalov,- Medvedev cavab verdi v; soru;du:
- Yolda; kapitan, m;nd;n bir q;d;r c;nubda, t;xmin;n be;y;z metr aral;da maili y;ks;klik var, onu n;z;rd;n qa;;rmay;n.
- H;, g;r;r;m.
- Ora "fill;ri" g;nd;rm;k olarm;? Ordan minomyot batareyas;n; yax;; vurmaq olar.
- Yax;; g;nd;rir;m.
Bo;arov d;rhal iki tanka ;mr el;di ki, y;ks;kliy; getsinl;r v; desant;;lar; m;dafi; el;sinl;;r. Desant;;lar is; art;q "ya;;l zola;a" girmi;dil;r, he; bir m;qavim;t; rast g;lm;y;r;k ir;lil;yirdil;r. Bo;arov ba;;n; lyukdan ;yib ;mr g;zl;y;n s;r;c;-mexanik; dedi:
- Sanya, ir;li!
BMP d;rhal yerd;n g;t;r;ld;, s;r;t g;t;rd;, d;z ;umlanm;; sah;yl; ir;liy; ;;t;d;.
Bu vaxt du;manlar desant;;lara at;; a;ma;a ba;lad;lar.
";claflar, ;z arxalar;n; t;hl;k;d;n t;mizl;m;yi unutmay;blar!" kapitan d;;;nd; v; d;rhal ;mr verdi ki, minaaxtaranlar;n zirehli ma;;n; da onun ard;nca g;lsin. "Onlar;n pulemyotdan savay;, avtomatik qumbaraatan silahlar; da var, m;dafi; ;;;n yax;; olar".
O, vzvod komandirl;rin; ;mrl;r verdi: canl; q;vv; il; risk etm;yin, ;al;;;n silahlarla at;; a;as;n;z! Plan;n; da onlara bildirdi.
Bo;arov ;lind; avtomat ;sg;rl;riyl; birlikd; d;y;; ma;;n;nda h;cuma ke;mi;di. Lakin fikri rotan;n vzvodlar; yan;nda qalm;;d;. Kapitan rabit;;iy; q;;q;rd;:
- Medvedevd;n v;ziyy;ti ;yr;n!
Bu m;dd;td; is; iki d;y;; ma;;n; ild;r;m s;r;tiyl; ;ay sahili boyu minomyot batareyas;na do;ru gedirdi. Batareya art;q g;r;n;rd;. ;uvalov g;rd; ki, d;z onlar;n yolunun ;st;nd; iki du;man qumbaraatan; g;r;nd;, ;liyl; Leonova onlar; g;st;rdi.
Leonov pulemyotla d;rhal du;man;n birini yer; s;rdi. ;kinci qumbaraatan is; gil divar;n dal;na ke;m;y; macal tapd;. D;y;; ma;;nlar;n;n yolu bu yerd;n azca aral;yd;, ;uvalov s;r;c;-mexanik; ;mr el;di ki, d;rhal sola burulsun, sonra Leonova sar; ;yilib q;;q;rd;:
- Anton, o ;eytana aman verm; ba;;n; divar;n dal;ndan ;;xarts;n!
Leonov ba;;n; t;rp;tdi. D;y;; ma;;n;n;n ard;nca g;l;nl;r d; qumbaraatan; g;rm;;d;l;r v; duvala sar; silahlardan at;; a;;rd;lar.
"Yax;; oldu!" ;uvalov sevindi, ";ndi o ;eytan t;hl;k;li deyil!" V; ;mr el;di ki, qar;;dan g;l;n minomyot batareyas;na BMP silahlar;ndan at;; a;;ls;n. Desant;;lar birba;a bortdan at;; a;;rd;lar. Da;;l;;an du;manlar t;r;f; g;ll; ya;;;; ya;;rd;.
Budur, bu da batareyan;n m;vqeyi. D;y;; ma;;nlar; at;lm;; d;rd minaatan;n v; mina ye;ikl;rinin yax;nl;;;nda dayand;lar. ;uvalov ma;;ndan yer; tulland;. ;; du;mana avtomatdan g;ll; atd;. "Ya;;l x;tt;" girib donquldand;:
- D;y;;; bax da! ;;d;n ;ox tozu var!
Minomyotlar; diqq;tl; n;z;rd;n ke;irdi: ;;; ingilis istehsal;, biri d; Misirin.
Ye;ikl;r; yax;nla;d;: b;t;n minalar t;pt;z;, ingilis minas;n; ;lin; g;t;rd;, lap t;z; g;tiribl;r. BMP-y; qay;td;, mikrofonu g;t;r;b vzvod komandiri il; dan;;d;. M;lumat verdi ki, du;man batareyas; al;nd;. Medvedev soru;du:
- ;tki yoxdur ki?
- Yox, yolda; s;f;r onuncu!
- ;sir d;;;nl;r nec;?
- Yox...-dey; ba; serjant bu vaxt g;rd; ki, Leonov v; Kaltsov ;sir g;t;rd;kl;ri qumbaraatan; g;tirirl;r, q;;q;rd;:
- Ba;;;lay;n, s;f;r onuncu! Bir n;f;r ;sir var, qumbaraatan silah;yla birlikd;!
M;ruz;ni bitir;nd;n sonra mikrofonu rabit;;iy; verdi v; du;man; ;sir g;tir;n ;sg;rl;r; d;nd;.
- ;hs;n, igidl;r! Onu nec; tutdunuz?
- ;ox asan.- dey; Leonov qumbaraatan; bo;ald;b yer; tullad;. - U;aqlar ona duvaldan ba;;n; ;;xarma;a v; qa;ma;a aman verm;dil;r, biz is; Kostyayla b;y;rd;n yax;nla;;b q;;q;rd;q: "Dre;!"  O da g;l;ms;di v; ;ll;rini yuxar; qald;rd;...
- Anton, o s;n; g;ld;,- Kaltsov zarafata ke;di.- S;n ona doxt;rini  yad;na sald;n.
- Duxt;r-doxt;r...- Leonov onun a;z;n; ;ydi,-Yax;; olar dey;s;n g;r;m, o biri qumbaralar; niy; g;t;rm;mis;n?
- Onlar; harda g;rd;n ax;?
- Onun uzand;;; yerd;n c;mi ;; metr aral;da.
- M;n onlar; g;rm;dim,- Kaltsov sad;l;vc;sin; boynuna ald; v; b;lm; komandirin; m;raci;t el;di:
- Yolda; ba; serjant, icaz; verin gedim g;t;r;m? Qa;a-qa;a...
- ;sitrah;t el;!- ;uvalov o biri iki ;sg;r; ;mr el;di ki, gedib qumbaralar; g;t;rs;nl;r v; rabit;;id;n soru;du:
- Vzvod komandirind;n x;b;r var?
Bu zaman rabit;;i Medvedevd;n ;mr al;rd;: "M;vqe tutmaq v; k;ndd;n ;;xan yolu ba;lamaq!"

Noolar, b;lm; komandiri v; onun ;sg;rl;ri ;;;n m;vqe tutmaq adi hald;r. Piyadalarla birg; d;y;; ma;;nlar; v; onlar;n g;cl;, s;r;tli silahlar; cinahlarda, onlar;n sursatlar; v; pulemyotlar; ;;;n at;; b;lm;l;ri  ;arpaz n;qt;l;rd;, a;;r pulemyotlar v; avtomatik minaaatanlar m;rk;zd;, arxan; qorumaq m;qs;dil; ;l pulemyotlar;, avtomat;;lar is; z;ncirvari ;;kild; m;vqe tutmal;yd;lar. Bir ne;; d;qiq;d;n sonra ;uvalov m;ruz; el;di: d;y;;; haz;r;q!
Bu vaxt is; BMP-d;ki rota komandiri duval; taran el;di, yek; bir d;lik a;d;, ma;;n;n t;rt;llar; gil k;rpicl;ri ;trafa s;p;l;di, du;manlar;n at;; n;qt;sini bortda olan b;t;n silahlardan darmada;;n el;di. Zirehli transpartyor da n;rild;y;-n;rild;y; ;;;;y;b i;;ri girdi, Vladimirovun b;y;k kalibrli pulemyotu da ard;-aras; k;silm;d;n ;aqq;ldad;. Birba;a bortdan is; avtomat;;lar at;; a;;rd;lar.  Bo;arovun ;mriyl; o biri t;r;fd;n ;zl;rini yetir;n desant;;lar da z;rb;l;r endirdil;r.



Du;manlar qa;ma;a ba;lad;lar. Onlar ;razid;n ;;x;b qa;anda k;ndin a;z;nda yar;mhalqa ;;klind; m;vqe tutan BMP-l;r i;; d;;d;. Sa; qalan quldurlar c;nuba do;ru ;z qoydular, lakin orda da ;uvalovun d;st;si onlara aman verm;di. M;hasir;d;n ;;xan ;fqan rotalar; is; d;rhal t;qib; ba;lad;lar.
;ox ke;m;di ki, d;y;; qurtard;. Da;;lm;; m;kt;b binas;n;n yan;na ;ld; olunmu; q;nim;tl;ri g;tirdil;r. ;uvalov minomyotlar; v; minalar; BMP-d; g;tirdi. Minaaxtaranlar f;rql;ndil;r, onlar;n komandiri Svyatsov Bo;arova d;qiq m;lumat verdi:
- Yolda; kapitan, biz ingilis istehsal; olan 16 s;yyar zenit-raket kompleksi "Bloupayp" a;kar el;dik.
- Hardan tapd;n;z? Do;urdan "Bloupayp"d;r?
- M;n bu g;n onlar;n ;;klini D;y;; ;m;liyyat; M;rk;zind; g;rd;m, texniki xarakteristikalar; da vard;. Budur.
Svyatsov cibind;n qeyd d;ft;r;;sini ;;xartd;, bir ne;; v;r;qini ;evirib oxuma;a ba;lad;:
- Uzunlu;u- y;z otuz be; santimetr, diametri-yetmi; be; millimetr, i;;d;;m; g;st;ricisi-infraq;rm;z;...
Prapor;ik "Bloupayp";n x;susiyy;tl;rini ucadan s;yl;m;kd; ik;n rota komandiri zabitl;ri g;l;r;zl; bir-bir n;z;rd;n ke;irirdi: bu anda prapor;ik sanki n;mun;vi t;limat;;n; xat;rlad;rd;.
Svyatsev n;hay;t g;zl;rini bloknotundan ;;kdi, g;l;ms;di.
- H;, bax, bu zenit-raket qur;usu, y;z faiz "Bloupayp"d;r! Onlardan d;rd; haz;r v;ziyy;td; idi. Atacaqd;lar. Biz onlar; ;ld;rd;y;m;z operatorun yan;ndan tapd;q.
Bu vaxt ;; ;fqan zabiti yax;nla;d;. Sovet rotas;yla birlikd; k;nd; g;l;n ba; kapitan Bo;arova ;fqan rotalar;n;n komandirl;rini t;qdim el;di.
- Vaxt;nda g;st;rdiyiniz k;m;y; g;r; onlar minn;tdarl;qla;n; bildirirl;r. Siz olmasayd;n;z, i;l;r xarab idi, silah-sursat t;k;nm;k ;zr;ydi...
- Siz; k;m;k el;m;k bizim v;zif;mizdir,- Bo;arov g;l;ms;di, soru;du:
- ;tkil;riniz varm;?
;fqanlar dedil;r ki, iyirmi bir n;f;r h;lak olub, iyirmi yeddisi d; yaral;d;r.
Bo;arov m;yus oldu. Sarandoy rotas;n;n komandiri m;lumat verdi:
- Quldur d;st;sinin aras;nda xarici t;limat;; vard;. Dey;s;n Avropadan idi. H;lak oldu, amma du;manlar onun ba;;n; k;sdil;r v; aparmaq ist;dil;r, lakin onun ba;;n; aparmaq ist;y;n du;man da g;ll;d;n qurtula bilm;di...
- B;s niy; onun ba;;n; k;sdil;r?
- ;g;r xarici t;limat;; ;sir d;;s;, onda d;st; ba;;;s;n; da ;l;m g;zl;yir. Buna g;r; d; t;limat;; ;ld;s;, onlar onun ba;;n; Pakistana, r;hb;rl;rin; apar;rlar ki, onun ;sir d;;m;diyini s;but etsinl;r. H;rd;n el; hallar da olur ki, yaralanm;; t;limat;;n; ;zl;riyl; s;r;y;rl;r, apara bilm;dikd; ;ld;r;b ba;;n; k;sirl;r ki, apara bilsinl;r...
Q;rara al;nd; ki, ham; birlikd; qay;ts;n. Sovet v; ;fqan ;sg;rl;ri zirehli ma;;nlarda yerl;;dil;r, ratsiya il; ;a;r;lan y;k ma;;nlar;na yaral;lar; v; h;lak olan ;sg;rl;rin c;s;dl;rini qoydular.
Kapitan Bo;arov kombata d;y;; ;m;liyyat;n;n n;tic;si bar;d; m;lumat verdi.
- Yax;; ki, tez ;atd;n;z,-kombat dedi v; siyasi i;l;r ;zr; m;avinin; d;n;b ;lav; el;di: - H;, yolda; mayor, nec; bilirsiz, f;rql;n;nl;ri qeyd etm;k laz;md;rm;?
- ;lb;tt;, - ;ukalin g;l;ms;di,- kim layiqdi onu da qeyd ed;c;yik...
- Ba; serjant ;uvalovun b;lm;si ;ox yax;; ;;ca;t g;st;rdi. X;susil; s;ravi Leonov f;rql;nib. O, ;;xs;n qumbaraatan; z;r;rsizl;;dirdi, sonra da s;ravi Kaltsovla birlikd; o biri qumbaraatan; ;sir g;t;rd;.
- ;ox g;z;l,- Buntsev sevindi, - Biz d; bu g;n s;ravi ;sg;r Leonova "ki;ik serjant" r;tb;si n;z;rd; tutmu;duq. Tezlikl; t;z; ;sg;r dal;nca getm;k laz;md;r- Sovet ;ttifaq;na. Leonovla Kaltsovu da g;nd;r;rik getsinl;r, valideynl;rin; d; x;b;r ver;rik ki, g;lsinl;r Da;k;nd;. ;ox sevin;rl;r bizim u;aqlar!..
(ard; kitabda-Nikolay ;erqine;.O;ullar.”M;t;rcim”n;;riyyat Evi.2017)