Áåëàğóññêàÿ Ëèòåğàòóğà. Àíàòîëèé Ìàòâèåíêî. Èíîìàğ

Anatoli Matviyenko
Belarus

Yabançı "Mitçell"

hekay;


M;n axmaq bir t;sadüf ucbatından düşdüyüm hospitaldan yenid;n c;bh;y; qayıtdım. Xaricd; istehsal olunan "Boston" t;yyar;sinin qanadının üstünd; durduğum yerd;c; yıxılıb ayağımı sındırmışdım. Hospitaldakı tibb bacılarıyla m;z;l;n;-m;z;l;n; dilxoşluq etdiyim müdd;t ;rzind; is; bizim aviasiya polkumuz "Mitçell B-25" tipli ikimatorlu qırıcı t;yyar;l;r almışdı.
Bizim t;yyar;çil;r bu maşını öyr;nib ;xz ed;n;d;k artıq ikisini sıradan çıxarmışdılar. "Peşka"da bir il döyüş uçuşlarını yerin; yetir;n pilotlarımızdan biri nec; olmuşdusa t;z; xarici maşının maksimal şığımaq qabiliyy;tini yoxlamaq ist;mişdi. N;tic;d; t;yyar; el; sür;tl; enmişdi ki, idar;etm;ni itirmiş, t;p;si üst; yer; çırpılmışdı. Bütün hey;t d; m;hv olmuşdu.
İkinci pilotumuz da vaxtil; "Pe-2"ni idar; etmişdi, t;crüb;si vardı. Sovet t;yyar;l;rinin t;k;rl;r b;nd edil;n hiss;sind;  qabaq ayaqlar yox idi, yalnız arxa hiss;d; içi boş t;k;rl;r vardı. Amerikalılar is; düşünmüşdül;r ki, qabaq ayaqlar t;yyar;nin burnunun yer; d;ym;sinin qarşısını alır. S;n dem;, bel; deyilmiş. Bizimkil;r maşının müvazin;tini yan dir;kl;r üstünd; saxlamaq v; ayaqlarını çıxartmaq ;v;zin;, şappıltıyla yer; qonmaq ist;yirdil;r. H;min baş leytenant da yer; en;nd; ;vv;lc; qabaq t;k;rl;rl; yer; toxunmuş, sonra şassini sındırmış, arxası üst; çevirmişdi.
Xüsusi bölm; ;m;kdaşları tökülüşüb g;ldil;r. Birt;h;r v;ziyy;td;n çıxdılar. Polk komandiri canını töhm;tl; qurtardı. Bundan sonra ta döyüş uçuşları başlayanad;k el; bir ciddi hadis; baş verm;di.
Biz xarici t;yyar;l;rin güv;nli olduğunu d;rhal y;qin etdik. Maşınlar d;qiq uçuşlar edirdil;r, h;tta bir qanadla, ;n azından is; bir matorla da uça bilirdil;r.
Hava hücumundan müdafi; artilleriyası bizi yaxşıca qoruyurdu. Lakin "iyirmi beşl;r", ist;r deşik-deşik, ist;rs; d; tamam tüstü içind; olsunlar, aerodroma q;d;r özl;rini çatdıra bilirdil;r. B;zil;ri is; lap yen; qonandan sonra sıradan çıxırdı.
T;mir ustaları sarıdan korluq ç;kirdik. Mexanikl;r t;yyar;l;ri, nec; dey;rl;r, "yamamağı" bel; çatdıra bilmirdil;r. Xırda-para ;zikl;r;, m;rmid;n, ya da güll;d;n deşilmiş hiss;l;r; bel; heç kim fikir vermirdi. Beş-altı uçuşdan sonra bizim qırıcı t;yyar;l;rimiz ;m;lli-başlı d;lik-d;lik olurdu. Buna gör; d; aerodromda çox vaxt pilotlarımız mexanikl;rl; birlikd; t;mir işl;rini aparır, t;limata zidd olsa da, maşınlarla ;ll;şirdil;r.
Min doqquz yüz qırx beşin qışından m;nim ;n çox yadımda qalan bir d; buydu ki, el; hey yatmaq ist;yirdim. Biz n;inki yerd;, h;tta göyd; bel; uçuşlar zamanı ist;r-ist;m;z mürgül;yirdik. Bir d;f; mexanikl;r; matoru iş; salmaqda köm;k edirdim, n;d;ns; oturub bir q;d;r dincimi almaq ist;dim. Qollarımı  başımın arxasında çarpazladım, oturduğum yerd;c; yuxuya getdim. B;rk yuxuya getdim,  mexanikl;r matoru iş; salanacan yatdım. T;yyar;nin hava p;ri m;nd;n düz bir-iki metr aralıda fırlanırdı, başımın üstünd; matorun gurultusu qopmuşdu, amma m;n; t;sir etm;mişdi, yatmışdım.
  M;nim yerim şturmanın oturduğu yer idi - t;yyar;nin burnunun ucunda. İç;ri f;n;r işığıyla apaydın görünürdü. El; bilirsiz aviasiyaya g;l;nd; şturman olmaq arzusuyla g;lmişdim? Biz t;yyar;çi olmaq ist;yirdik, daha doğrusu, qırıcı t;yyar;çi! ;nginlikl;r başdan-başa göz;llik m;sk;nidi! H;l; yanındakı bütün hey;ti demir;m, hamısı pilotlardı! Heyif ki, bu xoşb;xtlik h;r k;s; n;sib olmur. M;kt;bd;n sonra yaşımın üstün; bir yaş da ;lav; yazdırdım, texnukuma girdim. Burda atıcı-rabit;çil;r hazırlayırdılar. C;bh;d; is; artıq şturman ixtisasını öyr;nmişdim. Lakin şturvala ;yl;şm;k m;n; qism;t olmadı.
Dem;li, h;min vaxt, matoru d;yiş;nd;n sonra, mexanikl;r m;ruz; el;dil;r ki, t;mir işi uzanır. El; bu zaman eskadrilya komandiri m;nim yatdığımı gördü. Dedi, ey, starşina, s;n dey;s;n atıcılığı bitirmis;n, peş; m;kt;bind; oxumusan! Hazırlaş, gündüz uçacaqsan, o biri ekipajda adam çatışmır.
Ür;yim; pis fikirl;r girdi; axı ad;t;n quyruqda oturan atıcının h;yatı daha çox t;hlük;y; m;ruz qalır, ;n çox quyruq ;zilir, o da m;hv olur! T;s;vvür edin ki, "Fokke-Vulf" Hava Hücumundan müdafi; silahları bir qayda olaraq quyruğu tutur. Pilotları mator müdafi; edir, xüsus;n alman pilotunu. H;m d; onun bir sürü qırıcıları v; pulemyotçuları var. Amma bizim qırıcı t;yyar;l;rinin atıcısının ikic; pulemyotu v; iç;risi apaydın görün;n şüş;li kabineti var, halbuki bu kabinet zirehli olmalıydı. Buna gör; d; t;yyar; tapşırıqdan qayıdanda çöld;n salamat görünürdü, quyruğunda is; meyit g;tirirdi. Bizim t;yyar;y; at;ş açılanda atıcı m;cbur olub lyuka t;r;f bütün gövd; boyu sürünm;li olurdu, bortu da sonuncu t;rk edirdi. ;lb;tt;, ;g;r buna macal tapırdısa...
M;n Fedorovkaya, Şimali Qazaxıstana, doğmalarıma m;ktub yolladım. Yazdım ki, sevir;m sizi, unutmuram, qucaqlayıb bağrıma basıram, m;ni yaxşı xatırlayın.
Hiss el;dim ki, t;yyar;mizi vurdular, düz qarnından. Gövd;sini tüstü bürüdü. Maşının h;r iki bortu tüstü içind;ydi. Tullanım? Lakin hara tullanım? Aşağıda almanlar var axı!
Komandir qışqırdı ki, t;yyar; alov içind;di. Maşın burnu aşağı yer; sarı şığımağa başladı. Tüstü azaldı. Sonra pilot t;yyar;ni Ş;rq; t;r;f dönd;rdi. C;bh; x;ttini keçm;k üçün hardasa yüz-iki yüz metr uçmalı olduq. Meş;nin üstüyl; uçurduq. Artıq yüks;kliyi d; itirmişdik. Bird;n t;yyar; yüngülc; bir qanadı üst; ;yildi v; yer; düşdü. D;hş;tli z;rb;ydi.
Ayılanda gördüm ki, yerimd;y;m, arxası üst; uzanmışam. Bütün b;d;nim ağrıyır. Gözümün qabağında pulemyotlar v; şüş; qırıntıları var. Düz iki saat ordan çıxa bilm;dim. Piyadalarımız özl;rini yetirdil;r, m;ni kabinetd;n çıxartdılar.
Baxıb gördüm ki, bizim maşın bataqlığa girib, buzu da sındırıb. Yalnız quyruq hiss;si gövd;nin qurğu v; dir;kl;ri il; birlikd; quru bir yerd; qalmışdı. El; bil abid;ydi! Bütün hey;t h;lak olmuşdu. Birc; m;n sağ qalmışdım. Quyruqda oturan ölüm; m;hkum atıcı salamat çıxmışdı!
Müharib;d; bel; şeyl;r tez-tez olur: ;n t;hlük;li yerl;rd; olan görürs;n sağ qalır, o biril;r is; h;lak olur. M;n n;hay;t, öz ekipajıma qayıtdım v; düz Q;l;b; günün;d;k döyüş uçuşlarında iştirak etdim. Bir yerim bel; qanamadı. Dem;li, qism;tim bel;ymiş!
Yevgeni Matviyenko,
Uzaq m;saf;li aviasiya starşinası, Polşa, 1945.
•
İndi müharib; yoxdu. S;ni yuxudan növb;tçi ;sg;rin çığırtısı durquzmur. İndi s;ni yuxudan  z;ngli saat oyadır. Eşidir;m ki, m;tb;xd;n s;s-küy g;lir. Atam bilir ki, bu gün m;n tez durmalıyam. O is; m;nd;n ;vv;l durub, m;nim üçün s;h;r yem;yini qızdırır.
S;h;r gün;şinin şüaları ev; dolur. Atam ;lind; d;smal m;ni qarşılayır. O, nec; d; enerjili, ;z;m;tli v; cavan görünür! "Sabahın xeyir" dem;k ;v;zin; yaxınlaşıb onu qucaqlayıram. O da bir ;lind; d;smal, o biri ;liyl; m;nim belimd;n yapışır. Bizim aramızda otuz altı il yaş f;rqi var. Bel;c; h;r xoşb;xt s;h;rin q;drini bilm;k lazımdır. Gör;s;n bel; s;h;rl;r daha n; q;d;r olacaq? Heç n; q;d;r!
Atam çoxdan dünyasını d;yişib. Onu qucaqlamağın ani sevinc hissini indi yalnız yuxularımda yaşayıram.
Atam müharib; görmüşdü, yer; çırpılmış t;yyar;d; ölm;mişdi, sağ qalmışdı. Atam çox böyük işl;r görmüşdü! M;ni dünyaya g;tirm;kl; d; balaca bir iş görmüşdü. Bu qısa hekay; is; onun xatir;l;ri ;sasında yazılıb.
M;nim r;fimin üstünd; "Mitçell"in l;k;li bir modeli var.
Q;brin nurla dolsun, ata!
T;rcüm; etdi: K.N;zirli