Беларусская Литература. Алесь Карлюкевич. Повест и

Алесь Карлюкевич.Беларусь. Повест и рассказы



D;nya U;aq ;d;biyyat;








Ales Karlyukevi;






Maksimkan;n V;t;nd;
                v;
dig;r ;lk;l;rd;  s;rg;z;;tl;ri


                povest-na;;l



















                Bak;-2015














T;rc;m; ed;n v; ;n s;z;n m;;llifi:

Kamran N;Z;RL;
filologiya ;zr; f;ls;f; doktoru




Kitab;n ;z qab;;;ndak; m;;llifin fotosunu
Natalya Osmola ;;kib






Annotasiya

Tan;nm;; Belarus yaz;;;s; Ales Karlyukevi;in u;aqlar ;;;n yazd;;; "Maksimkan;n V;t;nd; v; dig;r ;lk;l;rd; s;rg;z;;tl;ri" kitab; maraql; s;jet x;tti v; d;rin m;zmunu il; diqq;ti c;lb edir. ;s;r filateliya v; t;bi;t;;nasl;;a b;y;k maraq g;st;r;n Belaruslu m;kt;bli Maksimkan;n s;rg;z;;tl;rind;n b;hs edir. Onun t;bi;ti v; heyvanat al;mini qorumaq ;;;n g;st;rdiyi f;dakarl;qlar v; s;rg;z;;tl;r ibr;tamizdir. ;s;rin ;sas ideyas;n; da m;hz V;t;n sevgisi, do;ma torpa;;n fauna v; floras;na olan diqq;t v; qay;;, t;bi;tin m;hafiz;si, insan v; t;bi;t m;nasib;tl;ri t;;kil edir. Povest-na;;l orta ;sr Avropa ;d;biyyat;n;n populyar janrlar;ndan birind;-s;rg;z;;t, fantastik mac;ra janr;nda q;l;m; al;nsa da, burda t;svir olunan hadis;l;r m;asir yaz; ;slubu v; yaz;;; priyomlar; il; m;har;tl; sintez edilir, n;tic;d; orijinal ;d;bi n;mun; kimi maraq do;urur. ;s;ri Az;rbaycan dilin; yaz;;; K. N;zirli ;evirib.
;nan;r;q ki, istedadl; Belarus yaz;;;s; Ales Karlyukevi;in Az;rbaycanda ;;xan ilk kitab; Az;rbaycan m;kt;blil;ri aras;nda da b;y;k maraq do;uracaq. 













                ;n s;z ;v;zi

;ziz dost!
;nan;ram ki, m;nim b;y;k maraqla oxudu;um v; t;rc;m; el;diyim bu kitab; s;n d; oxuyacaqsan. ;;nki bu kitab s;nin g;nc m;kt;bli dostun Maksimka v; onun maraql; s;rg;z;;tl;ri bar;d;dir. Bu kitab s;n; ana T;bi;t, onun ;srar;ngiz g;z;llikl;ri, sakinl;ri v; s;rv;tl;ri bar;d; bilgil;r ver;c;k, s;ni qeyri-adi s;yah;t;-Belarus torpa;;na, onun z;ngin me;;l;rin;, C;nubi Amerikaya, Afrikaya...daha haralara apar;b ;;xaracaq. V; s;n bil;c;ks;n ki, d;nyayi-al;m ;aylar;n, g;ll;rin, d;nizl;rin, a;aclar;n, me;;l;rin, qu;lar;n, b;t;n heyvanlar;n... hesab;na ;z m;vcudlu;unu t;min edir v; buna g;r; d; ;nsan ya;ay;r, n;f;s al;r, qurur, yarad;r. ;slind; bizim h;r birimizin missiyas; ya;amaq, qurub-yaratmaqla b;rab;r T;bi;ti d; qorumaqdan ibar;t olmal;d;r! Biz Ana T;bi;ti d; ;z;m;z q;d;r sevm;liyik, Maksimka kimi!
Bu kitab;n m;;llifi m;nim Belaruslu yaz;;; dostum Ales Karlyukevi;dir. M;n Alesi ilk d;f; 5 iyun 2015-ci ild; Minsk ;;h;rind; g;rd;m. El; ilk g;r;; m;nd; xo; v; unudulmaz t;;ss;rat oyatd;. ;mumiyy;tl;, qeyd edim ki, Belarus ;ox g;z;l ;lk;dir.  Belarusun  t;bi;ti onun ;y;nm;li s;rv;tidir. Amma d;;;n;r;m ki, Belarusun ;n b;y;k s;rv;ti onun g;l;r;z, mehriban v; xeyirxah insanlar;d;r. Burda sad; s;r;c;d;n tutmu; ta ziyal;ya kimi ham; ;z yurdu, V;t;ni il; f;xr edir, q;rur duyur. H;tta milliyy;tc; belarus olmayan v; Belarusda ya;ayan dig;r mill;tl;rin n;may;nd;l;ri d; (x;susil; m;nim Az;rbaycanl; h;mv;t;nl;rim Bax;; v; Baldada; Q;nb;rov qarda;lar;, Kamil Kamal, Neyman, F;zuli, F;rid, Akif....) f;xrl; deyirl;r: "Biz d; belarusluyuq!". Bel; bir ;lk;d; ya;ay;b-yaratmaq, i;l;m;k, t;bi;tin qoynuna ;;x;b ;min-amanl;qla istirah;t etm;k nec; d; xo;dur!
M;n; unudulmaz t;;ss;ratlar ya;adan insanlardan biri d; qeyd etdiyim kimi, Ales oldu. Bu mehriban, xo;sima ;;xsiyy;tl; biz q;sa zamanda dostla;d;q. Ales m;n; ;z kitablar;n; ba;;;lad;, Maksimkan;n s;rg;z;;tl;ri il; ba;l; yazd;;; na;;l-povestini h;diyy; el;di. M;n bu qiym;tli "h;diyy;ni" b;y;k m;mnuniyy;tl; el; Belarusdaca a;;b oxudum v; d;rhal d;;;nd;m ki, onu Az;rbaycan m;kt;blil;ri d; do;ma ana dilind; oxumal;d;r. Niy; d; yox? Ax; bel; g;z;l ;s;rl;r ;ox nadir hallarda yaz;l;r; d;;;n;r;m ki, s;nin ;;;n bu kitab;n t;rbiy;vi v; ibr;tamiz ;h;miyy;ti daha ;n;mlidir. V; s;n bu kitab; o***b bitir;nd;n sonra ;z V;t;nini, torpa;;n;, a;aclar;m;z;, me;;l;rimizi, da;lar;m;z;, ;aylar;m;z;, bulaqlar;m;z;, qu;lar;m;z;, b;t;n heyvanlar;m;z;... daha ;ox sev;c;k, onlar;n qay;;s;na qalacaqsan.
Bir ;eyi d; xat;rlatmaq ist;yir;m: insanlar;n ;ks;riyy;ti na;;llarla b;y;y;r; kimi onlar; ;b;di yadda;;na yaz;r, kimi onlar; unudur, kimi ;mr; boyu na;;llarla ya;ay;r, kimi d; na;;la el; na;;l kimi bax;r. B;t;n hallarda na;;llar bizim ;mr;m;z;n ;n g;z;l ;a;lar;n;n sehirli al;midir. V; m;n inanm;ram d;nyada el; bir adam tap;ls;n ki, he; olmasa ;mr;nd; bir d;f; na;;l e;itm;sin, ya da na;;l oxumas;n.
Na;;llar;n sehirli al;mi bizim ;;;n h;l; u;aql;qdan a;;l;r, biz na;;lla b;rab;r d;nyayi-al;mi d; tan;ma;a ba;lay;r;q. Tan;; obrazlar, tan;; s;jetl;r, biz; gah do;ma, gah da yad olan q;hr;manlar al;midir na;;llar. B;li, bu q;hr;man-obrazlar;n h;r birinin arxas;nda hans;sa sirli al;m durur; sehirli m;kan v; zaman ;;r;iv;sind; bu obrazlar biz; ;ox ;ey deyir, biz; ;ox ;eyi anlatmaq ist;yirl;r. ;n m;h;m; odur ki, biz bu sehir dolu na;;llardan ibr;tamiz ;eyl;r ;yr;nirik, onlar bizim d;nyag;r;;;m;z;, ;;urumuza m;;yy;n t;sir g;st;rir, t;kam;l;, inki;afa boy verir.
;ziz dost!
Na;;l el; bel; yaranmy;b; h;l; Tarix v; Yaz; olmam;;dan qabaq da na;;l vard;. Onun tarixi ;ox q;dimdir.  Na;;l b;lk; d; mifl;rl; bir do;ulub. Na;;l biz; q;dim zamanlardan, g;l;c;kd;n x;b;r verir, na;;l insanlar;n ;oxdan unutdu;u tarixl;ri, hadis;l;ri yada sal;r. Bizim ata-babalar;m;z;n ;traf al;m; m;nasib;tl;ri bizimkind;n tamam f;rql;nirdi. ;ndi bizim u;aqlar;m;z;n da ;trafdak; hadis;l;r; m;nasib;tl;ri f;rqlidir. Bu, g;l;c;kd; d; bel; olacaq: n;sill;r ;trafdak; hadis;l;r; h;r zaman bir-birind;n f;rqli m;nasib;t b;sl;y;c;kl;r. Lakin ulu ;cdadlar;m;zdan bu yana bu f;rqli m;nasib;tl;r zaman-zaman biz; ;ox vaxt r;mzl;r, metaforlar v; klassik v; ;b;di obrazlar vasit;sil; g;lib ;at;r. Bu formadan daha ;ox na;;llarda istifad; olunub v; olunur. ;slind; na;;llarda qoyulan probleml;r v; m;vzular ;b;di d;yi;m;z m;vzulard;r-xeyir-;;r problemi, d;nyada ba; ver;n pis-yax;; m;nasib;tl;rin fonundak; hadis;l;r v; onlar;n t;sviri-b;t;n bunlar bizim t;f;kk;r;m;zd;, ;;urumuzda f;zil;t v; q;bah;tl;rin meyarlar;n; formala;d;r;r, "yax;;" v; "pis" n;dir sual;n;n cavab;n; verir.
Bu kitab;n q;hr;man; Maksimka g;l;c;kd;-iyirmi birinci ;srin sonlar;nda ya;ay;r; o, h;m real, h;m d; na;;l-obrazd;r. Yaz;;; onun timsal;nda h;m na;;l-obraz, h;m d; h;yati obraz yarad;b. S;n Maksimkayla tan;; olduqca onu sev;c;ks;n, ;;nki o, s;n; h;m yax;n, h;m do;ma, h;m d; ;l;atmaz g;r;n;c;k. S;n daim ;z yan;nda onu axtaracaqsan, ona ox;ama;a v; onun kimi c;sar;t sahibi olma;a ;al;;acaqsan. G;l s;n d; Maksimka kimi s;yah;t; ;;x, g;z-dolan d;nyan; bu v;r;ql;rin aras;nda, ;ziz dost! Yolun a;;q olsun!
                Kamran N;zirli,
                Az;rbaycan Yaz;;;lar Birliyinin ;zv;













Ales Karlyukevi;

                Maksimkan;n V;t;nd; v; dig;r ;lk;l;rd; s;rg;z;;tl;ri

                (povest-na;;l)



Oxucuya

;ziz dostum!
Sa; ol ki, bu kitab; a;d;n. ;al;;aca;am ki, s;n; bu m;lumatlar; ver;m: kitab;n v;r;ql;ri aras;nda s;ni hans; g;r;;l;r g;zl;yir v; o v;r;ql;r aras;nda s;n kiml;rl; g;r;;;c;ks;n...
M;n bilmir;m s;nin s;yah;t; m;nasib;tin nec;dir. Lakin ;;xs;n m;n s;yah;t ;;;n ;l;r;m. H;tta x;susi x;rit; alm;;am, onu d;;;m;y; s;rm;k, h;m d; divardan asmaq olar. M;n bu x;rit;d; getdiyim m;xt;lif ;lk;l;ri x;rda bayraqc;qlarla qeyd edir;m. Bir balaca d;qiql;;dirs;m, m;nd; bel; x;rit;d;n iki d;n;si var: birincisi Belarusun, bizim do;ma V;t;nimizin x;rit;sidir - a;caqay;n yarpa;;na b;nz;yir. ;kinci x;rit; is; d;nya x;rit;sidir. Birincid; m;n h;tta tarixl;ri d; qeyd edir;m, y;ni Minskd;n uzaqda olan ilk d;f; getdiyim yerl;ri qeyd edir;m; m;s;l;n, Dyatlovo v; ya Ostrov;aya s;yah;timi. Do;rudur, yaln;z ilk s;yah;timin tarixini qeyd edir;m. ;;nki getdiyim h;r hans; bir yeri x;sisil; sev;nd;, ;al;;;ram ki, ora yen; v; yen; gedim. ;nan, ;ziz dost, ;lk;nin ;ox da iri olmayan k;ndl;ri, h;tta x;rda bir q;s;b;si d; m;nim ;;;n maraql;d;r; o q;d;r maraql;d;r ki, m;n orda bir-iki g;n d; qala bil;r;m. Bu he; m;ni usand;rmaz da!..
;ll;rd;n b;ri ayd;n olur ki, m;n daha ;ox g;zir;m, evd; oturmaqdan, ya da paytaxt;n k;;;l;rini  g;zib dolanmaq ;v;zin; daha ;ox s;yah;t edir;m (yeri g;lmi;k;n, qeyd etm;liy;m ki, bel; g;zib dolanmaqlar s;rg;z;;tl;r; v; ;ox gizlinl;rin ;st;n; a;ma;a g;tirib ;;xara bil;r). O biri x;rit;d; bayraqc;qlar azd;r, ;;nki m;n yad ;lk;l;rd; az oluram. V; buna baxmayaraq, h;r halda, ;z;m; d;nya s;yah;t;isi hesab edir;m. M;nim yaz; stolumun ;st;nd; komp;terd;n savay; kitab v; jurnal t;p;cikl;ri v; da;lar; da g;rm;k olar. Bundan ;lav; orda m;xt;lif ;lk;l;rin g;z;l fotoalbomlar; da olur. Bu da ;z;n;m;xsus bir kitabxanad;r- o, m;n; d;nyan;n m;xt;lif n;qt;l;rind;n x;b;r verir. M;nim;;n maraql;d;r: Baykal g;l;n;n r;ngi nec;dir? ;nsan Anqar; ;z;b ke;; bil;rmi? Pamir da;lar;n;n ba;;nda hans; qu;lar u;ur? Qaraqum s;hralar;ndak; d;v;l;r ne;; kilometr susuz y;r;y; bil;rl;r? M;n h;m d; x;yali olaraq Vyetnamdak; Mekinq ;ay;nda qay;qla ;z;r;m. M;xt;lif ;lk;l;rin insanlar;n;n ;z;n; baxanda onlarda bir ox;arl;q axtar;ram. H;rd;n m;nim x;yallar;m el; qanad ;al;b u;ur ki, el; bil m;n ;z;m Niaqara ;;lal;sinin yan;nda durmu;am, el; bil m;n a; ay;larla g;z-g;z; dayanm;;am v; palma a;aclar;n;n dal;nda gizl;nir;m ki, q;z;bl;nmi; fil m;ni g;rm;sin.
B;li, s;n; art;q ayd;n oldu: m;n s;yah;ti sevir;m, m;n evd;n ;;l; ;;xmadan ;zg; al;mi, nam;lum d;nyan; ;z;m ;;;n k;;f el;m;yi xo;lay;ram... Bu m;nada kitablar m;nim k;m;k;il;rimdir- onlar insan z;kas;n;n, insan m;drikliyinin g;mil;ridir. V; bir balaca da fantaziya adama imkan verir ki, s;rh;dsiz ;f;ql;ri, indiy;d;k ayr;-ayr;l;qda he; kim; a;maq n;sib olmayan sonsuz ;f;ql;ri t;s;vv;r etsin, canland;rs;n. ;nan, b;z;n ist;k v; arzular g;r;lm;; i;l;rd;n v; k;;f edilmi; ;eyl;rd;n daha art;q m;na da;;y;r. T;yyar;y; minib ba;qa bir kontinent; u;maq he; d; m;cburi deyil. ;nsan;n h;yat; qay;;larla doludur. El; anlar olur ki, b;z;n ;;tinlikl;r s;n; d;fedilm;z kimi g;r;n;r. Lakin d;;;n;r;m v; h;tta ;min;m ki, ;g;r b;t;n d;nyayi-al;mi g;rm;yi bacar;rsansa, ;g;r s;n ;n uca da; zirv;l;rin; qalx;b g;zm;yi, ;n d;rin okean dibl;rin; ba; vurma;; bacar;rsansa, ya;amaq ;ox asan v; daha maraql; olar. Qoy bu el; bel; ;z;n ;;;n, x;yal;n olsun, amma olsun...
Bax, m;n Belarus v; d;nya il; tan;;l;;;m zaman; bel; bir q;hr;manla rastla;m;;am-o da x;yal;n s;yah;ti sevir, arzularla ya;ay;r, h;tta yuxusunda da s;yah;ti g;r;r. Onun ad; Maksim Minskidir. H;r ;eyl; maraqlanan bu o;lan Minsk m;kt;bl;rinin birind; d;rd;nc; sinifd; oxuyur. O, m;kt;b stadionunda topla oynama;; xo;lay;r. ;mindir ki, iyirmi birinci ;sri c;sar;tl; futbol ;sri adland;rmaq olar. H;rd;n ev; qay;tma;; da unudur. Q;;da xokkey oynay;r. Bundan ba;qa Maksimka fizika kabinetind; arxadan qap;n; kilidl;y;n ;z;nd;n ;;-d;rd ya; b;y;k u;aqlar;n orda n;s; axtard;qlar;n; da bilm;k ist;yir. Ax;amlar is; yatmaq vaxt; g;l;nd; v; atas; da komp;teri s;nd;r;nd; m;nim tan;;;m po;t markalar; albomlar;na bax;r. Maksimka h;tta m;kt;bd; ;z ;oxbilmi; v; h;v;skar dostlar;yla birg; g;nc filatelistl;r d;rn;yi yarad;b.
Do;rudur, b;ri ba;dan dem;liy;m ki, Maksimka t;kc; m;nd;n yox, h;m d; s;nd;n, ;ziz dost, ya;;a ;ox ki;ikdir. M;s;l; bundad;r ki, Maksim bizim do;ma Minsk ;;h;rind;... XX1 y;zilin sonunda ya;ay;r. Bel; oldu ki, m;n ;ox da uzaq olmayan g;l;c;y; da baxmal; oldum. O g;l;c;k nec; olacaq, bunu zaman g;st;r;r. Lakin Maksimkayla tan;;l;q bizim ;;;n d; n;s; bir yeni ;eyl;r v;d edir. ;;xs;n m;n; el; g;lir ki, insanlar; yax;; zamanlar g;zl;yir; m;nc;, g;l;c;kd; d; xeyirxahl;q, ;dal;t, h;ssasl;q v; qay;;ke;lik d;y;rli olacaq. ;;dir, insan;n ba;;na bir b;la g;ls;, onun dad;na h;r zaman qon;ular ;atacaq, dostlar, tan;;lar, do;malar v; yax;n adamlar yeti;;c;k.
Maksimka adi bir o;land;r. B;lk; d; o, ya;;dlar;ndan bir q;d;r f;rql;nir, h;r ;eyl; maraqlanand;r. V; m;hz bu mara;;n onu haralara apar;b ;;xard;;;n; s;n; s;yl;m;k ist;yir;m, ;ziz g;nc oxucu!.. Bel;likl;, s;ni s;yah;t; d;v;t edir;m!






























Yelski panlar;n;n bula;;

Maksim Minski m;kt;bd;n qay;d;r.
D;rd;nc; sinif ;agirdinin qay;;lar;. Minski ail;sind; ata v; o;ulun heyr;ti. Olimpiya proqram;n;n yeni n;v;. "Olimpiya q;zeti"nin sensasiyal; x;b;ri.

D;rd;nc; sinf; ke;;rk;n Maksimka valideynl;rind;n yeni tap;;r;q ald;. ;ndiy;d;k onun yaln;z iki ;sas v;zif;si vard;: m;kt;bd;n qay;dark;n yol;st; ;;r;k d;kan;na girm;k v; ordan yar;m d;n; k;mb; almaq. Ad;t;n valideynl;ri tap;;rard;lar ki, ya "Naro;an" , ya da "Radzivil"  k;mb;si als;n...
;t;n il atas; bu v;zif;y; birini d; ;lav; etdi, o;luna yeni tap;;r;q verdi. Atas; zavoda s;h;r s;bh gedirdi, q;zet k;;kl;ri ba;l; olurdu. Buna g;r; d; Maksimkadan xahi; etdi ki, onun ;;;n "Olimpiya q;zeti" als;n. Q;zet bazar ert;si v; c;m; g;nl;ri ;;x;rd;. Ad;t;n atas; i;d;n qay;danad;k Maksimka art;q bir-iki m;lumat; oxuyurdu. Q;zetd; ;ap olunan Belarusun g;l v; ;aylar;ndak; yar;;lardan b;hs ed;n reportajlar x;susil; onun xo;una g;lirdi. ;t;n il olimpiya proqram;na qay;q yar;;lar;n; da daxil el;mi;dil;r. Bu t;klifi amerikal;lar vermi;dil;r; onlar bel; yar;;lar;n q;dimd; hindu m;d;niyy;tin; aid oldu;unu a;karlam;;d;lar. Belarusda is; d;rhal xat;rlad;lar ki, el; bizim d; ke;mi; h;yta;m;zda qay;qlar az rol oynamay;b.
Maksim; d; blokun a;z;ndak; metal qutunun i;ind;n po;tu g;t;rm;yi h;val; etmi;dil;r.
O;lan;n v; valideynl;rinin ya;ad;;; ;llim;rt;b;li g;yd;l;nin birinci blokunda iki y;z m;nzil ;;;n c;mi d;rd po;t qutusu qoymu;dular. G;r;n;r, g;yd;l;nin dig;r sakinl;ri ka;;z po;tu ;oxdan unutmu;dular. Maksimin atas; proqramist t;hsili alm;;d;, avtomobil-traktor holdinqinin konstruktor b;rosunda i;l;yirdi. Onun birc; k;hn; hobbisi vard;- po;t markalar;n; y;;;rd;. Buna g;r; d; m;xt;lif ;lk;l;rin kolleksiya;;lar; il; m;ktubla;;rd;. Ad;t;n h;r g;n iki-;; m;ktub g;lirdi. H;r m;ktubun i;ind; d; g;z;l r;ngli markalar olurdu. ;;nb; g;nl;ri s;h;r atas; Maksimi paytaxt;n Ba; po;t idar;sin; aparard;; burada ;z; kimi filatelistl;rin y;;;nca;; ke;iril;rdi. Ax;am is; atas; oturub m;ktublar yazard;.
...C;m; g;n; Maksim blokdak; metal po;t qutusunu h;mi;;kind;n bir q;d;r gec a;d;. D;rsd;n sonra bir ne;; k;;k; ba; ;;kdi, n;hay;t, d;rd;nc; k;;kd; "Olimpiya q;zeti"ni tapd;. Q;zetl;r art;q nadir halda ;;x;rd;lar; b;t;n m;lumatlar elektron po;t vasit;siyl; al;n;r, s;h;rd;n ax;amad;k diqq;t informasiya portallar;na y;n;ldilirdi. Adamlar (g;ncl;r d;, qoca arvadlar da) h;tta n;qliyyatda internet; bax;r, ordan d;nya x;b;rl;rini izl;yirdil;r...Ax; hans;sa x;b;ri ba;qalar;ndan gec ;ld; ets;n ay;b olard;!.. Lakin h;l; d; ka;;z n;;rl;r oxuyan q;rib; adamlar vard;.
"Olimpiya q;zeti"ni ;antas;na d;rtm;k ist;y;nd; Maksimin g;z; t;sad;f;n sonuncu, 96-c; s;hif;y; sata;d;. V; o, bu s;hif;d; n;l;r oxudu?!.. "Pti;d; ke;iril;n m;kik yar;;lar; f;vqal;d; hadis; il; ba;a ;at;b. Belarus idman;;s; Sobolun idar; etdiyi 7 n;mr;li qay;q su burul;an;na d;;;b v; Novopolye k;ndiyl; Belkovi;i k;ndi aras;ndak; m;saf;d; h;r y;z metrd;n bir duran televiziya kameralar; qar;;s;nda g;zd;n itib. Ehtiyat idman;;lar;n axatar;;lar; he; bir n;tic; verm;yib. ;dman;;n; s;h;r; q;d;r axtarsalar da tapa bilm;yibl;r".
"Bu da s;nin x;b;rin!" dey; Maksim t;;cc;bl;n;r;k tan;mad;;; Sobolun hal;na ac;d;. Ax; Sobol he; d; tan;nmam;; deyildi! Son aylarda onun ;;kli "Olimpiya q;zeti"nin birinci s;hif;sini b;z;yirdi, ;z; d; bir ne;; d;f;! V; g;r;n;r, n;vb;ti olimpiadada amerikal; idman;;lar ;;;n onun ;sas r;qib hesab edilm;si tamamil; m;mk;n idi.


Bilici Baban;n s;yl;dikl;ri

Filateliya po;t markalar;n;n toplanmas; v; po;tla ba;l; markal; s;n;dl;rin ;yr;nilm;si dem;kdir; ;ngilt;r;d; yaran;b v; ilk d;f; el; burada m;ktublar;n yola sal;nmas; ;;;n pul ;v;zin; po;t markalar;ndan istifad; olunub. Belarus po;t markalar; ilk d;f; 1920-ci ild; Latviyada ;ap olunub.
Po;t markas; x;susi i;ar;li ka;;zd;r, milli po;t idar;l;ri t;r;find;n burax;l;r v; sat;l;r. Ad;t;n marka x;rda ;l;;l; ka;;z par;adan ibar;t olur; q;raqlar;nda x;rda di;cikl;r var, arxas;na is; yap;;qanl; madd; s;rt;l;r.
M;kik - a;ac material;ndan d;z;ldil;n qay;qd;r. Bir qayda olaraq onu pal;ddan, ;amdan, a;caqovaqdan d;z;ldirl;r. ;l;;l;ri uzununa 2,5-d;n 10 metr; q;d;r, enin; is; 1-1,5 metr; q;d;r olur. Bel; m;kiki t;kp;rli avarla idar; edirl;r. XX ;srin ;vv;ll;rind; qay;q m;kiki s;x;;d;r;b aradan ;;xartd;.
 

B;t;n ;lk; idman;;n; axtar;r

T;klif g;ldi ki, ;ay ax;n;n; dayand;rs;nlar. N;tic;si n; ola bil;r? ;dman;; Sobol sa;d;rm;?

H;min ;r;f;d; "Olimpiya q;zeti" m;tb;;d; ;apa tam haz;r olanda ;lk;nin Milli Olimpiya komit;si il; Su Ehtiyatlar;n;n m;hafiz;si ;zr; Ba; Departamentin birg; iclas; ke;irilirdi. ;clas;n g;nd;liyin; bir m;s;l; salm;;d;lar: ";dman;;n; tapmaq v; h;qiq;ti a;kar etm;k ;;;n Pti; ;ay;n;n ax;n;n; d;yi;dirib onun suyunu sah;l;r; v; ;;ll;r; ax;tma;a d;y;rmi?.." Bu m;s;l; m;zakir; olunark;n q;zetd; art;q iki x;rda m;qal; d;rc olunmu;du. V; Maksimka da durdu;u yerd;c; lal-dinm;z h;y;canla bu m;qal;l;r; bax;rd;. M;qal;l;rd;n birinin m;;llifi ;aylar ;zr; ekspert, Su ;zr; Ba; M;sl;h;t;i Stepan Pavlovi; Nemanski idi. O, oxuculara m;raci;tl; yaz;rd;:"M;asir mexanizml;r imkan verir ki, bir ne;; saat ;rzind;c; ;ay ax;n;n; dayand;raq. Novopolun qar;;s;nda tikil;n bir ne;; m;h;rrikli qap;n;n ba;lanmas;na ;mr verils;, bu i;i d;rhal h;ll etm;k olar. Su h;ddi a;;nca ax;b ;traf ;razil;r; da;;lacaq. Lakin sah;l;r; v; ;;ll;r; istiqam;tl;n;c;k su ehtiyatlar;na g;linc; burda m;s;l; bir q;d;r q;lizl;;ir. T;kc; ona g;r; yox ki, ;ay;traf; y;z metrl;rl; torpaq ;razi bataql;;a ;evril;c;k. T;kc; ona g;r; yox ki, bal;qlar otluqlar;n i;ind;c; susuz qal;b m;hv olub ged;c;k. H;m d; m;lum deyil ax; qunduz, su x;r;;ngi v; Pti;in dig;r canl; varl;qlar;n;n ba;;na n; oyun g;l;c;k! Ax; siz d; bilirsiniz ki, bu g;n planetd; onlar;n say; bir el; ;ox deyil. Biz h;r zaman f;xr etmi;ik ki, bizim Pti; ;ay;m;z t;rt;mizdir v; o, su heyvanlar;na da t;hl;k;siz s;;;nacaq verib..." Maksimka qunduzlar bar;d; oxuyanda daha ;ox k;d;rl;ndi. Bir d;f; m;kt;bd; ona demi;dil;r ki, son y;z ild; Belarusda qunduzlar;n art;m; u;urla h;yata ke;irilir, indi onlar;n say; iki-;; y;z il bundan qabaqk;ndan daha ;oxdur. H;tta Polesyan;n b;zi n;qt;l;rind; qunduzlar ;zl;rini daha ;ox sahib kimi apar;rd;lar. B;t;v ;ay ;;h;rcikl;ri salm;;d;lar, b;ndl;r tikmi;dil;r, subasar otlaqlarda b;ndl;r qura;d;rm;;d;lar. Xarici kinomatoqraflar bu yerl;r; g;lm;yi xo;lay;rd;lar, ;;nki Avropan;n he; bir yerind; onlar qunduzun hakimlik istedad; bar;d; filml;r ;;k; bilm;zdil;r. Bu d;vrd; Belarusda qunduzlar;n say; t;xmin;n 100 min idi. ;lb;tt;, dig;r bir m;s;l; d; vard;... Hesab edirdil;r ki, qunduzlar Belarusda iki y;z il bundan qabaq tamam yox olub. V; yaln;z XX ;ssrin 30-cu ill;rinin ;vv;ll;rind; bu maraql; z;hm;tsev;r v;h;il;rin s;r;s;n; Beryozin ;ay;nda a;kar edibl;r...Maksimka tarixi kitablardan bilirdi ki, d;nyada el; ya;ay;; m;nt;q;l;ri var ki, oran;n sakinl;ri y;z ill;r ;rzind; qunduzu ;zl;ri ;;;n ;sas dost v; m;hafiz;;i hesab edirl;r. H;l; y;z il ;vv;l Bobruyskda, Mogilyevd; qunduza h;tta heyk;l d; qoyublar. H;l; m;xt;lif ;lk;l;rin ;;h;r gerbl;rind; bu z;hm;tke; heyvan;n obraz; ;ks olunub: m;s;l;n, Almaniyan;n Beverka ;;h;rinin, Nove;in Ompi, ;sve;r;nin Bibir;teyn, Pol;an;n Lomji, Rusiyan;n ;skitima, Fransan;n Vetrona... ;;h;rl;rinin gerbl;rind; bu heyvan;n ;ksi var.
"Olimpiya q;zeti"nin m;xbirl;rinin f;vq;lad; hadis;y; ;;rh verdiyi ikinci material tan;nm;; xilasedici Mixasya Sergeyevi; Polesskinin m;sahib;si idi. Maksimka bu adam haqq;nda ;vv;ll;r d; e;itmi;di. Bilirdi ki, Polesski itmi; bataql;qlar;n ;lk;y; qaytar;lmas;nda ;ox i;l;r g;r;b. H;l; ;;;nc; sinifd; oxuyark;n "T;bi;ti qoru" d;rsind; Polesskinin ;agirdi olmu; g;nc m;;llim; Oressa Pavlovna Lyubanskaya bu bar;d; onlara s;yl;mi;di.
"...Pti; ;ay;n;n ax;n;n; dayand;rmaqla biz idman;;n; xilas etm;y; c;hd g;st;r; bil;rik. Lakin qay;q v; el; Sobolun ;z; d; kifay;t q;d;r ciddi t;chiz edilibl;r. ;dman;;n;n ;ynin; geydiyi rezin g;d;k;; t;hl;k; zaman; ;i;ir v; ;sl rezin qay;;a ;evrilir. Bundan ba;qa qay;;;n sahibi qay;;a y;ng;l q;f;llarla ba;lan;b. T;hl;k;li v;ziyy;t yarananda v; qay;q a;anda idman;; suya tullanma;a imkan tap;r. Bu halda q;f;l;n qay;;lar; bir ne;; metr uzan;r. V; laz;m olanda idman;; yenid;n qay;;a t;r;f ;z; bilir. Sobolla ba;l; konkret fikir s;yl;m;k m;nim ;;;n ;;tindir. Lakin d;;;n;r;m ki, Sobolun d;;d;y; burul;an (televiziya kameralar; bunu ;;kibl;r) qay;;; ;ay;n dibin;, yerin qab;;;na ;;rp;b. Lakin biz bunun lap d;qiqini ;ay;n suyunu qurudandan sonra bil;c;yik ".

Maksimka tan;nm;; xilasedicinin m;lahiz;l;ri bar;d; d;;;n;rk;n t;s;vv;r etm;y; ;al;;;rd;: g;r;s;n indi idman;; n; edir? B;lk; el; o, ;z; ;ay;n dibind;n ;;xma;a c;hd edir, ya da yerin d;rin qatlar;ndan ;;xma;a ;al;;;r? ;lb;tt;, Sobol qeyri-adi fiziki g;c; malik bir adamd;r. Buna q;tiyy;n ;;bh; ola bilm;z. Ax; torpaq v; su da inan;lmaz g;c; malikdir. ;nsan he; d; h;r zaman onlar; ram ed; bilmir.



Bilici Baban;n s;yl;dikl;ri

Pti; Belarusda ;ayd;r, sular; 421 kilometrlik uzunluqda bir m;saf;d;- Minsk vilay;ti, Mogilyov, Qomel boyunca ax;r. Pti; Pripyat ;ay;n;n sa; qoludur, ;z n;vb;sind; Dnepr; t;k;l;r. ;ay Minsk vilay;tinin Dzerjinsk rayonundak; Noreyka k;ndind;n bir kilometr q;rb t;r;fd;n ba;lay;r. Yaz da;q;nlar; zaman; Pti; sular;n;n bir hiss;si Titovka v; Treml vasit;si il; Svislo; ;ay;na t;k;l;r.


Kuba filatelistl;rinin g;zl;nilm;z diqq;ti

T;z; m;ktublarla tan;;l;q. ;lk;;;nasl;q sayt; "Dudutki.bay". Professor Rodriqesd;n m;ktub.

Maksimka po;t qutusuna yax;nla;d;, ordan bir ne;; m;ktub g;t;rd;. ;g;r bu, m;s;l;n, c;m; ax;am; ba; vers;ydi, o;lan d;rhal el; liftd;c; atas;na ;nvanlanm;; m;ktublara baxar, ;cn;bi ;lk;l;rd;n g;nd;rilmi; po;t markalar;n; diqq;tl; g;zd;n ke;ir;rdi. Maksim x;susil; Lat;n Amerikas;ndan g;l;n m;ktublar; xo;lay;rd;. Venesueladan, yaxud Braziliyadan, Kosta-Rika, yaxud Perudan olan filatelistl;r h;mi;; n;s; maraql; ;hvalatlar yaz;r, yepyeni markalar g;nd;rirdil;r. Braziliyada ilk markalar 19 may 1843-c; ild; ;ap olunub. Maksimka bu tarixi yadda saxlam;;d;, ;;nki onlara ";k;z g;zl;ri" deyirdil;r, ona g;r; ki, markalar;n h;r biri formas;na g;r; ;evr; ;;klind;ydi. N;vb;ti burax;l;;lar; daha eqzotik adland;rd;lar- "ke;i g;zl;ri", "pi;ik g;zl;ri"... Bundan savay; Maksimka atas;yla birg; B;y;k Britaniya il; Venesuela aras;nda po;t m;harib;sin; s;b;b olmu; Venesuela markalar;n; axtarma;a ba;lad;. 1896-c; ild; Venesuela xalq;n;n azadl;;; u;runda m;bariz;nin 80 illiyi m;nasib;til; ;st;nd; general Mirandan;n portreti olan marka ;ap edilmi;di. Miniat;rd; x;rit; d; ;;kilmi;di, g;st;rilirdi ki, Britaniya Qvianas;n;n ;razisinin bir hiss;si (o zamanlar bu, ingilisl;r; m;xsus idi) s;n dem; Venesuelan;n s;rh;dl;rind; yerl;;irmi;... B;y;k Britaniya h;k;m;ti bu markaya etiraz etdi... Lakin t;xmin;n iki y;z ya;; olan bel; bir markan; n; atas;, n; d; Maksimka tapa bilm;di.
Kubadan g;nd;rilmi; markalar ;zl;riyl; b;rab;r sanki d;niz havas;, okean ;nginliyi, a;ac v; bitkil;rin ya;;l yarpaqlar;n;, nam;lum v; uzaq ;lk;nin isti, ;lvan ;;kill;rini g;tirmi;di. B;s n; ;;;n nam;lum ;lk;? M;g;r Maksimka atas;yla birg; az qala h;r ax;am Kubaya dair b;y;k alboma baxm;rd;m;? Belarusdan min kilometrl;rl; uzaq bir yer; sanki s;yah;t; ;;x;rd;. Matanzas, Quantanamo, Syerra-Maestro, Kamaquey v; dig;r Kuba ;;h;rl;ri v; ;;h;rcikl;ri el; bil o;lana tan;; idi, lap Nesvij v; ya Koreli; kimi. Maksimkan;n Kosta-Rikan; g;rm;k arzusu da vard;. Orda, paytaxt San-Xosed; yerli m;rk;zi po;tamt;n ikinci m;rt;b;sind; filateliya muzeyi vard;. D;nyada ;ox nadir muzeyl;rd;n biriydi. Bax, orada b;y;k m;mnuniyy;tl; olard;...
Lakin bu g;n markalar arxa plana ke;mi;di. ;s;s m;s;l; bu idi:"Pti; ;ay;na n; olmu;du bel;? Sobol sa;d;rm;? Pti; ;ay;n;n sular;n;n taleyi nec; olacaq? Qunduzlar;n, bal;qlar;n taleyi nec; olacaq? X;r;;ngl;rin ba;;na n;l;r g;l;c;k?!"
Maksimka ;z;n; q;nad;- ax; n; ;;;n o, x;b;rl;r sayt;na baxmay;b? Ax; ham;ya yax;; m;lum olan Yandeksd;, b;lk; d; bu bar;d; he; n; yaz;lmay;b, ya da kim;s; bu x;b;r adi hadis; kimi g;r;n; bil;r. Amma bu sayt var ha, Dudutka.bay, ayr; ;eydi. Onu bu yax;nlarda a;;blar- ;t;n il y;z illik yubileyi b;t;n ;lk; t;r;find;n t;nt;n; il; qeyd edil;n m;;hur muzeyin ;;r;fin; a;;blar.
;yirminci y;zilliyin sonlar;nda Pti; ;ay;n;n yax;nl;;;nda q;dim ;slubda ;;r;kxana, yel d;yirman;, pendir emal ed;n m;;ssis;, buzxana, meyxana, k;ndli anbarlar;, samanl;qlar, p;y;l;r, d;mi;ixana v; xarrat emalatxanalar; d;z;ltmi;dil;r. D;z ;ay;n b;yr;nd; is; k;hn; su park;n; da qaydaya salm;;d;lar. Pti;in o biri sahilind; is; k;hr;ba ;am a;aclar; il; ;hat;l;nmi; ;ntiq; bir bulaq da vard;. Bu bulaq h;l; Dudi;d; v; qon;u Zamostyed; on doqquzuncu ;srd; hakim olan Yelski panlar; d;vr;nd;n m;;hur idi...Sayt;n ba;l;;;n; g;z;l ;;kill;r b;z;yirdi: b;st;kar Mixail Yelski v; tarix;i Aleksandr Yelskinin portretl;ri. M;;llifi r;ssam Vladimir Stelma;onok idi. Maksimka atas;ndan ;yr;nmi;di ki, Yelskil;r d;, r;ssam da bizim V;t;nimizin ;oxdank; m;;hurlar;d;r. Bundan ba;qa uyezdin Dudi;in ;traf m;nt;q;l;ri da daxil oldu;u ke;mi; m;rk;zinin- ;qumenin k;hn; gerbi d; vard;. ;ndi ;qumen ;erven adlan;r. Onun gerbi a;;q mavi tarlad;r, q;z;l; d;rzin g;ll;ri ;st;nd; is; be; ar; u;ur.
-M;tl;q Dudutki.bay sayt;na gir;c;m,- dey; Maksimka ucadan ;z;-;z;n; g;st;ri; verdi. -Sonra da smartfonla atama z;ng vuracam... B;lk; m;niml; vaxt tapd; dan;;ma;a. Ax; n;s; el;m;k laz;md;!..
Maksim po;t m;ktublar;n; d;hlizd;ki taxta k;tilin ;st;n; qoydu. ;ynini d;yi;di. Sonra vanna ota;;na ke;ib ;l-;z;n; yudu. D;rhal atas;n;n kabinetin; y;r;d;. Komp;teri a;d;, internet; qo;uldu. Adlar; y;;;b yazd;... Ona laz;m olan elektron p;nc;r; a;;lana q;d;r d;hliz; qay;td;, po;tan; v; "Olimpiya q;zeti"nin t;z; n;mr;sini g;t;rd;. G;zl;ri ilk m;ktubun ;st;n; sata;anda el; ota;;n ortas;ndaca quruyub qald;. Onun diqq;tini q;rib; bir marka c;lb etdi. Marka Kubadan g;lmi;di. 2094-c; il burax;l;;; idi...
;st;nd; ispan dilind; q;saca n;s; yaz;lm;;d;, t;rc;m;y; ehtiyac yox idi: m;lum idi ki, marka "Dudutki" maddi m;d;niyy;t muzeyinin yarad;lmas;n;n 100 illik yubileyi m;nasib;til; burax;lm;;d;, ;st;nd; yel d;yirman;n;n t;sviri vard;. Bax, bu lap m;c;z;dir ki!..Yatsan yuxuna da girm;z, ;z; d; ham;s; bir g;nd; ba; verir! M;;hur qay;q;; Dudi;in yax;nl;;;ndak; Pti;d; yoxa ;;x;r, Kuba filatelistinin "Dudutka" muzeyinin yubileyi m;nasib;til; burax;lm;; marka da eyni g;n g;lir. Yeri g;lmi;k;n, muzey Dudi; k;ndinin hardasa bir kilometrliyind; yerl;;ir.
-Yox, burda n;s; var!- Maksim h;y;canland;.- Atama z;ng vuracam!..


Bilici Baban;n s;yl;dikl;ri

Kuba- Vest-;ndiada bir d;vl;tdir, Kuba, Huventud v; dig;r qon;u adalarda yerl;;ir. Paytaxt; Havanad;r.
"Dudutka"- maddi m;d;niyy;t muzeyidir, 1994-c; ild; Dudi; k;ndinin yax;nl;;;nda yaz;;; v; i; adam; Yevgeni Budinas t;r;find;n yarad;l;b. M;xt;lif ill;rd; muzeyin ;razisind; a;acdan d;z;ldilmi; yel d;yirman;, d;mir;ixana, pendir emal ed;n m;;ssis;, ;;r;kxana tikilib. Burda t;kc; ke;mi;d;ki ;yyamla heyr;tl;nm;k olmaz, h;m d; ;z;n; d;mir;i, ;;r;k;i v; duluz;u kimi s;namaq olar.
Dudi; Puxovi;adan ;ox da uzaq olmayan bir k;nddir. Minskd;n 40 kilometr aral;da yerl;;ir. Bu k;nd Aleksandr v; Mixail Yelski qarda;lar;n;n, heyk;lt;ra; Karl Yelskinin do;ma yurdudur. 1600-c; ild;n b;ri tan;n;r. 1785-ci ild;n ba;layaraq Yelski panlar;na m;xsus olub. K;ndd; taxtadan Pokrovskaya kils;si, botanika ba;; v; bitki yeti;dirm;k ;;;n ;;;;b;ndl;r m;vcud olub.
Yelskil;r "Pele;" gerbli Litva Knyazl;;;n;n ;lyaxta  n;slin; m;nsub olmu;lar. On alt;nc; ;srd;n b;ri tan;nm;; n;sil olub. Bu n;sild;n h;rb;il;r, ziyal;lar, r;ssamlar, d;vl;t m;murlar; ;;x;r.
Mixail Yelski Aleksandr Yelskinin do;ma qarda;; olub. O b;st;kar, skripka;; v; musiqi;;nas yaz;;; kimi tan;n;r. 1831-ci ild; Dudi;d; anadan olub. Bir ;ox musiqi ;s;rl;rinin m;;llifidir: polonezl;r, sonata-fantaziyalar, mazuroklar, miniat;rl;r. O, h;m d; "Minsk quberniyas;n;n xalq r;qsl;ri" ;s;rinin m;;llifidir. Konsertl;ri il; bir ;ox Avropa ;lk;sini g;zib-dola;;b.
Aleksandr Yelski is; tarix;idir, etnoqraf, ;lk;;;nas kimi tan;n;b. 1834-c; ild; Dudi; k;ndind; anadan olub. Uzun ;m;r s;r;b. 1916-c; ild; v;fat edib. Dudi;in yax;nl;;;nda Zamostye m;nt;q;sind; unikal bir f;rdi muzey yarad;b. Bir ne;; maraql; kolleksiyas; var; dekorativ-t;tbiqi s;n;t ;s;rl;rini, m;xt;lif ;;kill;ri, m;;hurlar;n avtoqraflar;n;, habel; iri bir kitabxanan; miras qoyub. Belarusu qar;;-qar;; g;zib, Belarus k;ndl;ri bar;d; bir ne;; min m;qal; yaz;b. Unudulmu; q;dim belarus ;;h;r v; k;ndl;ri bar;d; n;s; bir ;ey ;yr;nm;k ;;;n bunlardan indi d; istifad; edirl;r.

 Atan;n m;sl;h;ti

 Yaln;z Sobol haqq;nda x;b;rl;r. Akademik Qradov v; professor Svislo;ski ekoloji q;zadan ehtiyat edirl;r. Ernesto Rodriqes Belarus t;bi;tinin ;sl dostudur.

...Komp;terin ekran;nda "Dudutki.bay" s;hif;si a;;ld;. Maksimka ;ayda batm;; idman;;n;n ad;n; y;;d;. Bu m;vzuda kifay;t q;d;r x;b;r vard;. S;n dem;, d;n;nki hadis; bar;d; ;lk;nin az qala b;t;n q;zetl;ri yaz;b. Maksimka c;ld q;zetl;rin elektron saytlar;n; n;z;rd;n ke;irm;y; ba;lad;.  Radio Su ;z m;lumat;nda b;zi xilasedicil;rin Sobolu nec; axtarmaq bar;d; m;lahiz;l;r yay;rd;. Bu radiostansiya canl; efird; i;l;yir, internet s;hif;sind; ;z m;lumatlar;n; t;xmin;n on il; yax;nd;r ki, yerl;;dirir, g;r;n;r, ona b;t;n ;lk; qulaq as;r. ;ox g;man ki, qon;u ;lk;l;rd; d; onun dinl;yicil;ri var. Radiostansiyan;n n;fuzu ona g;r; bel; yay;lm;;d; ki, o, ;z x;b;rl;rind; x;susil; h;y;canl; v;ziyy;tl;r;, d;nyada su il; ba;l; m;s;l;l;r; x;susi diqq;t yetirirdi. Bu g;n art;q d;nyan;n 100-; yax;n ;lk;sinin su problemi var. H;tta su ;at;;mazl;;; ;inin 300 ;;h;rind; d; yaran;b; ;in s;r;tl; inki;af edir. Bu d;vl;t ;ox probleml;ri h;ll etm;k iqtidar;na malikdir. Amma... Neyl;m;k olar? Od-f;lak;tdir, su da f;lak;tdir. Lakin f;lak;td;n d; bet;ri odsuz v; susuz qalmaqd;r.
Bu g;n s;h;r Radio Su h;rm;tli "Olimpiya q;zeti"nin m;xbirl;rind;n n;fuzda he; d; geri qalmayan akademikl;rin i;tirak;yla iclas ke;irmi;di. Pti; m;vzusu he; d; diskussiyan; xat;rlatm;rd;. H;rm;tli akademikl;r az qala yekdil s;sl; bildirirdil;r ki, bel; t;dbirl;r n;inki quraql;;a g;tirib ;;xaracaq, h;tta ;m;lli-ba;l; f;lak;t; s;b;b olacaq. Akademik Qradov maraql; tarixi faktlar xat;rlatd;: "... Rus torpa;;nda on bir ;sr bundan qabaq (g;r;n;r, o zamank; ;razil;ri qeyd ed;rk;n o, h;m d; Belarus torpaqlar;n; n;z;rd; tuturdu) qeyri-adi quraql;q olub. Bir ;ox knyazl;qlarda ;kin torpaqlar; m;hv olub. Lakin o zamanlar;n salnam;;il;ri bel; bir xarakterisitika vermi;dil;r: Da;dan yum;aq n; var yem;k laz;md;r. Quraql;q uzun, b;rk; g;cl;d;r. B;t;n Q;rbi Avropan; da quraql;q b;r;m;;d;. Sad;c; ya;;;lar ya;m;rd;... Bel;likl;, b;t;n ;aylar qurudu. V; be; ild;n sonra bu f;lak;t yen; ba; verdi. Bir ild;n sonra, y;ni 1000-ci ild; b;t;n d;nyada z;lz;l; ba; verdi. Bu tarixi g;n;-29 mart;  bizim ;cdadlar;m;z;n bir ;ox n;sill;ri uzun m;dd;t yaddan ;;xartmad;lar. Minl;rl; taxta v; da; ev da;;ld;, xarabal;;a d;nd;..." Professor Svislo;ski xat;rlatd;:"Y;qin ham;n;n yad;ndad;-Svislo; ;ay;n;n t;mizl;nm;si bizim ;lk;y; n; q;d;r g;c v; v;sait; ba;a g;ldi, x;susil; ;ay;n ;;h;r ;razisind;n axan hiss;sinin t;mizl;nm;si ;;;n ;ox g;c s;rf olundu. M;n h;tta ;z familyam; d;yi;dirib bu g;z;l ;ay;n ;;r;fin; Svislo;ski el;dim. Buna g;r; ;z;m; ;ox xo;b;xt say;ram. H;r bir ;ay, ist;r x;rda, ist;r iri olsun, V;t;nimizin canl; t;bi;tin;, onun torpa;;n;n v;ziyy;tin;, m;hsuldarl;;;na, h;tta s;man;n g;z;lliyin; v; r;ngin;, ;;m;nliyin, me;;nin d; havas;na t;sir edir..."
Maksimka a;;ll; adamlar;n dedikl;riyl; raz;yd;. Lakin Sobolun taleyi d; onu narahat edirdi. Sobol bax el; indi d; onun g;zl;ri qar;;s;ndayd;- n;h;ng,  g;rilmi; ;z;l;l;ri il; birlikd; durmu;du. B;s onu nec; xilas etm;li?!. Maksim atas;n;n ;l telefonunu y;;d;.
-E;idir;m, o;lum!- do;ma s;s cavab verdi.
-Ata, Pti;d; ba; ver;n d;n;nki faci; bar;d; e;itmis;nmi?
-H;, o;lum, el; bizim konstruktor b;rosunda yaln;z bu bar;d; dan;;;rlar. G;r;n;r, indi s;n "Dudutka.bay"da m;lumat axtar;rsan? M;n ev; g;l;n kimi elektron po;t vasit;siyl; kubal; professor Ernesto Rodriqesl; ;laq; yaradar;q. O, Kuba adas;nda ya;asa da, ;aylar; ;yr;nir. H;r t;r;f okeand;r, amma o, q;rib; adamd;r, ;aylar; t;dqiq edir, daha do;rusu, ;aylar;n tarixini t;dqiq edir. ;z; d; t;kc; Kubada yox, b;t;n d;nyada. Ernesto m;n; h;m Kuban;n markalar;n;, h;m d; ;z kitablar;n; g;nd;rir. Son kitablar;ndan biri "D;nya ;aylar;" ;oxcildli ensiklopediyan;n birinci cildidir. D;;;n;r;m ki, bu problemi professor ;mr; boyu ;yr;n;c;k. Maraql;d;r ki, Ernestonun m;qal;l;rind; ;aylar;n d;rinliyi, uzunlu;u, s;r;t ax;n; bar;d; t;kc; ;mumi m;lumatlar yoxdur. H;r bir o;erkind; h;m d; onlar;n tarixi, yaranmas; bar;d; ;fsan;l;r d; yer al;b. Bunlar; art;q ;oxlar; unudublar... G;r m;n n; d;;;n;r;m: b;lk; el; orada Pti; bar;d; d;, onun sirri haqq;nda da bir ;ey var...
Maksimka atas;na diqq;tl; qulaq as;rd; v; d;rhal Kubadan g;lmi; m;ktub yad;na d;;d;. Dedi:







-Atacan, bu g;n ax; Havanadan m;ktub g;lib. M;ktubda "Dudutka" muzeyinin ;;r;fin; burax;lm;; marka da var. ;z; d;, markan;n ;st;nd; yel d;yirman; da t;svir olunub...
-N; q;rib; t;sad;fd;r! M;n bu marka seriyas; bar;d; ;oxdan e;itmi;dim. G;r;n;r, Ernesto muzey;, Dudi;in tarixin; h;sr olunmu; b;t;n markalar; g;nd;rib... H;l; bir m;ktubun i;in; bax, a; onu... M;ni g;zl;, biz bu g;n s;ninl; zaman v; m;kana uzunm;dd;tli s;yah;t; ;;xaca;;q...
Telefon susdu... Maksimka bir yerd; rahatca dura bilmirdi. Sobolun v; ;ay;n taleyi onu daha ;ox narahat edirdi.
 
Bilici Baban;n s;yl;dikl;ri

Salnam;l;r- q;dim ;d;biyyat;n tarixi janr;d;r. Salnam; ad;t;n bel; ba;lay;r: "Yayda..." (y;ni: filan;nc; ilin...). Salnam; ad; da el; buradan g;t;r;l;b. Belarusda salnama;l;rin yaz;lmas; 12-14-c; ;srl;r; t;sad;f edir. Tarixi salnam;l;r Pinskd;, Slu;kda yaz;l;rd;. Smolensk salnam;si d; m;lumdur. Avramkan;n salnam;si v; dig;r m;tnl;r aliml;r; uzaq tarixl; tan;;l;;a v; onlar bar;d; bilgil;r verm;y; k;m;k edir.
Ensiklopediya-elmi m;lumatlar v;saiti v; toplusudur, geni; oxucu auditoriyas;na m;xt;lif m;vzularda aray;;lar verir. Belarusda h;l; 20-ci y;zillikd; ;oxcildli universal belarus ensiklopediyas; n;;r edilib. 12 cildd;n ibar;tdir. Sah; ensiklopediyalar; da m;vcuddur, h;m d; f;rdi v; regional ensiklopediyalar olur. Belarusda F. Skorin, Y. Kupala v; M. Boqdanovi;; h;sr edilmi; f;rdi ensiklopediyalar var.
D;nya ;aylar;- t;bi;tin su ax;nlar;d;r, i;l;nmi; ;;k;klikl;rl; ax;r. ;aylar yer;st; v; yeralt; sularla qidalan;r. D;nyan;n ;n b;y;k ;aylar; bunlard;r: Amazonka-uzunlu;u 7100 kilometrdir. Nil-6650 km. Yants;z;-5800 km. Missisipi Missuri il; -5969 km. Xuanxe-5464 km. Amur-4440 km. Belarusda Dnepr, Dvina, Neman, Pripyat, Beryozina ;n b;y;k ;aylar hesab olunur.

Zamanla s;yah;t

Kuba markalar; Belarus bar;d; dan;;;r. Heyranedici po;t k;;fi... Yelski panlar;n;n bulaqlar;. Yeni m;kan.

Maksim qay;;n; g;t;r;b m;ktubun q;ra;;n; s;liq;yl; k;sdi, ordan ikiqat b;k;l; v;r;q ;;xartd;. M;ktubu oxumad;, po;t markalar;n; is; komp;ter stolunun ;st;n; t;kd;. Be; miniat;rd;n ibar;t serial markalar g;rd;. Onlardan biri eynil; m;ktubun ;st;n; yap;;d;r;lm;; marka r;ngind; idi. ;kinci marka 3 sentavoluq idi, ;st;nd; "dudutka" su d;yirman;n;n t;sviri vard;.  ;;;nc; daha bahal;yd;-5 sentavo. Burada Aleksandr Karlovi; Yelskinin Zamostyed;ki malikan;sinin t;sviri vard;: taxtadan tikilmi; sad; bir ev! Ola bilsin Maksimkan;n fotoalbomundak; p;f;-p;fl; qoruyub saxlad;;; ulu babas;n;n birm;rt;b;li evinin ;;klind;n, ya da el; paytaxt m;kt;blil;rinin h;l; ;;;nc; sinifd; "K;hn; a;;qcalar Belarusdan dan;;;r" f;nnind;n ;yr;ndiyi Vladimir Alekseyevi; Lixodevin d;rsliyind;ki a;;qcalarda t;svir olunan evl;rd;n bir q;d;r geni; idi. D;rd;nc; marka Dudi;in Pokrovskaya pravoslav kils;sin; h;sr edilmi;di. Be;inci marka ;n bahal;s;yd; -15 sentavoya! Bu, o;lan; daha ;ox valeh etdi. Markan;n ;st;nd; Yelski malikan;sind;ki bula;;n t;sviri vard;. Do;rudur, o bulaq Maksimkan;n "Dudutka"ya ekskursiya zaman; g;rd;y; kimi deyildi. G;rd;y; bula;;n ;st;nd; indi ;rt;k vard;. ;albanc;qlar sanki yer; basd;r;lm;;d;. Maraql;d;r, bu kubal; po;t i;;il;ri g;r;s;n bel; bir obraz; hardan tap;b ;;xarm;;d;lar?.. N; is;... ;mumiyy;tl;, Dudi;d; v; Zamostyed; Yelski n;sliyl; v; onlar;n malikan;siyl; ba;l; bir o q;d;r ;ox foto;;kil qalmay;b.
O;lan bula;;n t;svirin; xeyli baxd;. Bir azdan ona el; g;ldi ki, m;ktubdak; ka;;z par;as;ndan x;susi s;rinlik duyulur. G;nc filatelist bulaqlar haqq;nda tapmacan; yad;na sald;: "T;mizdir, g;z;ldir, yay uzunu ;i;;k a;;r, amma toxumu yoxdur".
Q;fl;t;n (o;lana b;lk; d; el; g;r;nd;!) ;;ffaf mavi bulaq t;rp;ndi v; canland;. Suyun ;z;rind; k;lg;l;r qa;;;d;, h;qiq;td; is; onlar...h;rfl;r idi. Maksim el; bil ayr; al;m; d;;d;, can; gizild;di, ;ti ;rp;;di. "Bel; ;eyl;r ola bil;rmi? Nec; y;ni, su canlana bil;rmi? Aman Allah, Kuba markalar; ;z;rind;ki h;rfl;r belarus s;zl;rin; ;evrilir..." Maksimka h;dd;n art;q t;;cc;bl;ndi, ucadan oxudu:
-Bulaq sirl;ri a;;r...-h;r s;z ayr;ca s;tird; verilmi;di. Bir azdan b;t;n s;tun dal;alara d;nd;. Ard;nca yeni-yeni s;zl;r ;m;l; g;ldi. Bu s;zl;r titr;yirdi, t;rp;;irdi, ;sirdil;r, onlar; d;rhal anlamaq olmurdu: Yelski panlar;, Pti; ;ay;...B;t;n sirl;r arxivl;rd; gizl;nir...
B;s sonra? Y;ni markalar h;r ;eyi alt-;st ed; bil;rmi?
Maksimkan; h;l; k;rp;likd;n n;tic; ;;xarma;a t;l;sm;m;y; ;yr;tmi;dil;r; o, bir q;d;r ;z;n; itirdi. ;trafda ba; ver;n hadis;l;r, bir q;d;r anla;;lmaz olsa da, onu n;s; bir h;r;k;t etm;y; s;vq edirdi. Lakin n; etm;li, hans; t;r;f; getm;li?.. O;lan g;zl;rini yen; h;r;k;t ed;n k;lg;l;r; zill;di, heyr;tamiz ;lvan markalar; bir daha g;zd;n ke;irtdi. Atas; ona Dominikan po;t miniat;rl;rind;n dan;;m;;d;, onlar;n ;st;nd; s;rh;d m;bahis;l;ri yaranm;;d;: 1900-c; ild; Dominikan Respublikas;n;n markalar;n;n ;st;nd;ki t;svirl;rd; r;ssamlar Haitinin bir hiss;sini  ";;rp;;d;rm;;d;lar". "Filatelist ;m;ll;ri"nin n;tic;si olaraq 1879-1883-c; ill;rd; ;ili, Peru v; Boliviya aras;nda da "m;harib;l;r" olmu;du. Onun yad;na B;y;k Britaniya v; Venesuela aras;ndak; "po;t m;harib;si" d; d;;d;...Ah, y;ni markalar teleqraf ola bil;r? ;z; d; tarixi markalar!... Bel; bir ;eyi t;s;vv;r el;m;k ;;tindir!..

Bilici Baban;n s;yl;dikl;ri

Sentavo-Kubada x;rda pul vahididir. Bir sentavo- bir pesonun y;zd; biridir.
Markan;n qiym;ti ;ap olunan po;t markas;n;n ;st;nd; olur. O, pulun m;bl;;ini g;st;rir v; siz markan; t;qdim ets;niz onun ;st;nd;ki m;bl;;; g;r; siz; po;t xidm;tl;ri g;st;r;c;kl;r.
Bulaq- yeralt; sular;n yerin ;st;n; ;;xard;;; sudur. Bulaqlar mineral, ;irin, il;q, soyuq, isti v; qaynar olur.


Lekarla  tan;;l;q

"Dudutka" d;yirman;nda. Yelski ail;sinin canl; bitki kolleksiyas; il; tan;;l;q. Lekar;n qay;;lar;.
Bulaq suyunun m;c;z;vi g;c;.
Maksim mavi bula;a baxd;qca onun ;sirin; ;evrilirdi. Nam;lum mavi m;kan onu el; bil ovsunlam;;d;. Ota;;n divarlar; sanki harasa u;ub getmi;di. Yeni, ;vv;ll;r he; vaxt g;rm;diyi nam;lum m;nz;r;l;r peyda olmu;du. Amma yox...Burda n;s; ona tan;; g;lirdi. Diqq;tl; baxanda o, anlad; ki, Dudi;d; su park;n;n sahilind;ki Yelski malikan;sind;di. V; onun ;iyinl;rin; sanki n;s; toxundu. El; bil can;n; pay;z soyu;u b;r;d;. Lakin yuxar; baxanda ayd;n s;ma g;rd;. G;n;; ;;alar; h;nd;r a;aclar;n yarpaqlar; aras;ndan b;rq vururdu. Dem;li, pay;zd;, h;? G;n ;rzind; s;kkiz d;f; hava d;yi;ir. O;lan bir q;d;r d; oyan-buyana baxd;, ;z;n; sanki sentyabr g;n;;inin il;q ;;alar; d;;;rd;. G;r;s;n onun bildiyi tapmaca bu bar;d;dir?.  "Mavi suda bo;qab ;z;r." Maksimka g;n;; bar;d; ikinci tapmacan; da yad;na sald;: "P;nc;r;ni d;y;cl;mir, yaln;z bax;r."...
O;lan g;zl;rini n;h;ng pal;d a;ac;na dikdi. A;ac;n b;yr;nd; f;sunkar qu;armudunun budaqlar; yell;nirdi. Ondan bir ne;; metr aral;da onun daha bir bac;s; gizl;nmi;di. Bax, bu da muzey i;;il;rinin yaratd;;; su d;yirman;. G;r;n;r, bu d;f; d;yirmanda he; kim yox idi. M;s;l; ayd;n idi: ekskursiyalar qurtarm;;d;. D;yirman is; el; onlara g;r; i;l;yirdi. ;;l;yirdi ki, g;l;n adamlara iki y;z-;; y;z il bundan qabaq tax;l;n una ne;; d;nd;y;n; g;st;rsin. Do;rudur, Maksimkan;n b;xti g;tirdi, g;rd; ki, suyun yax;nl;;;nda t;k;rin ;st;nd; bir q;z oturub. Yax;n g;ldi. "Do;urdanm; bu, su p;risidir?.."d;;;nd;. Q;z uzun g;z;l sa;lar;n; ;;rparaq ona sar; d;nd;. Maksimka qorxa-qorxa ;trafa boyland; v; ;;m;nliy; aparan c;;;ra ;z tutdu. Bir azdan o, g;l-;i;;kl; dolu olan iri bir talaya d;;d;.
"Bu ki Yelskil;rin yaratd;;; herbaridir! Birc; f;rqi budur ki, buradak; g;ll;r t;biidir, canl;d;r, quru deyil,"- dey; Maksimka ;vv;ll;r "Dudutka"ya ekskursiyas;n; xat;rlad;. V; bird;n m;cbur;n geri boyland;. ;nilti e;itdi. Maksimka geri d;n;b g;rd; ki, talan;n q;ra;;nda iri bir qaya par;as;n;n ;st;nd; qoca ki;i oturub. Qocan;n boyu ;ox da h;nd;r deyildi, ya;;ndan xeyli q;vraq g;r;n;rd;. A; saqqal;, nurlu sif;ti vard;, xeyirxah adama ox;ay;rd;.
-S;n kims;n?- dey; Maksimka h;y;canla soru;du.
-Ham; m;n; Lekar deyir! M;n burda, ;;fal; bitkil;r, g;ll;r aras;nda ya;ay;ram. Bunlar;n ham;s;n; b;y;k z;hm;t v; qay;; hesab;na Yelski panlar; toplay;b, bit yer; y;;;b. Aleksandr Karlovi; m;ni t;sad;f;n Ozeri;inan;n yan;ndak; ;;m;nlikd; g;rd; v; bu talaya d;v;t el;di. O zaman bu g;z;l otlar;, g;ll;ri yerli ;hali tan;m;rd;. V; Aleksandr Karlovi; ;ox narahat idi; narahat idi ki, adamlar ;zl;rin; z;r;r g;tir; bil;rl;r. Ax; bilirs;n, b;z;n bir g;l x;st;likl;rin birini sa;ald;r, o birini is; g;cl;ndirir... Bir ne;; x;st;liyi olan adama g;r;k x;susi d;rman bitkisi ver;s;n, yaln;z onun x;st;liyin; aid olan bitkini tapasan... M;n d; ;ll;;ir;m ki, bu g;z;llik talas;ndan insanlara b;la yox, yaln;z ;;fa g;lsin. Bizim pan is; b;t;n g;c;n; c;miyy;tin xeyrin; s;rf edirdi, yerli ;hali ;;;n ;al;;;rd;. V; burda el; bir firavanl;q vard; ki, adam he; burdan getm;k ist;mirdi. Sad; xalqdan ;ox ;ey ;yr;nmi; Yelskil;rin g;rd;kl;ri i;l;r, bec;rdikl;ri m;hsullar kitablarda t;dqiq edilib v; bu da onunla n;tic;l;ndi ki, bu iqam;tgah, bu malikan; m;q;dd;s m;kan say;ld;, ona m;q;dd;s tala dedil;r. V; Dudi;in, Zamostyenin v; dig;r yax;n k;ndl;rin ;halisi d; buran; sevdil;r; onlar bu g;l-;i;;k aras;nda el; dinc;lm;k ist;yirdil;r ki... M;n az qala ;z;m; g;cl; gizl;dirdim, ya da ba;qa yer; qa;;b getm;k ist;yirdim ki, m;ni g;rm;sinl;r.
-M;g;r siz burda daimi ya;am;rs;z?-m;s;l;ni anlayan v; bir q;d;r d; rahatla;an Maksimka maraqland;. O, Lekara art;q "siz" dey; m;raci;t etdi, ;;nki ;z;nd;n ya;ca b;y;kl;r; v; tan;; olmayan adamlara g;r;k "siz" dey; m;raci;t ed;s;n.
-Yox, Maksimka, m;nim qeydiyyat;m ;; ;nvanad;r.
-???
-Ad;n; hardan bildiyim; t;;cc;bl;nirs;n, h;?.. Ax; m;n ;ox ;ey bilir;m. M;nim ba;;m kitab kimi bir ;eydir: orda h;r ;ey yaz;l;b-torpaq, s;ma, su bar;d;... V; bilir;m ki, s;n buraya nec; g;lib ;;xm;san. N; ;;;n u;ub g;lmis;n?.. Amma s;n m;nim qeydiyyat;mla maraqlan;rsan. ;g;r m;nim pasportum olsayd; orda d;rhal ;; ;nvan yaz;lard;: tala, bax bu qaya par;as;, ;aya yax;n yer-y;ni su d;yirman;, bir d; soyuq havada, ;axtal; q;;da hamam. M;nim xidm;ti i; yerim- otlar v; g;ll;r aras;ndad;r. Dinc;l;nd; is; d;yirmana gedir;m. B;z;n d; Su il; m;bahis;l;rimiz olur: t;k;rin ;st;nd; yatmaqdan ;tr;. Bir s;zl;, n; q;d;r ki su var ;;rab i;ir;m, su qa;;r- ;;rab da qa;;r...
-Dem;li, siz d; Su bar;d; dan;;;rs;z... Susuz d;yirman da olmaz. B;s ;g;r ;ayda su qurusa, ya da ;;x;b gets; onda nec; olar? Pti; ;ay;n;n taleyi nec; olar?
-Bizim ;ay;n ad;n; niy; bel; qoyublar- bilirs;n bunu?.. Bu ;ay qu;a ox;ay;r! Qu; kimi o t;r;f bu t;r;f; yay;lan, ;evikdir, c;lddir... Adama el; g;lir ki, bax el; indic; u;ub isti ;lk;l;r; ged;c;k...
-Birinci d;f;di bel; ;ey e;idir;m... ;ziz Lekar, amma m;ni t;kc; ;ay;n taleyi maraqland;rm;r, h;m d; q;l;b; u;runda m;bariz; aparan qay;q;; Sobolun taleyi maraqland;r;r- o, m;kikl; b;rab;r m;;mmal; burul;ana d;;;b v; itib. Xilasedicil;rin fikrinc;, ondan ;tr; ;ay;n suyunu dayand;rmaq olar...
Lekar yor;un ;lini a; saqqal;na apard;. O;lan; iti bax;;lar;yla s;zd;. Maksim hiss etdi ki, ;r;yi ;;rp;n;r, n;bzi tez-tez vurur.
-;ziz dostum, s;n m;nim xo;uma g;lirs;n. H;m d; buna g;r; ki, adamlar;n taleyi ;;;n narahatsan. H;m d; buna g;r; ki, ;aya da r;hmin g;lir. Lakin s;n; daha ya;l; t;rifl;r dem;y;c;m. Ax;, d;z;n; des;m, s;z g;m;;d;s;, i; q;z;ld;. Yax;; adamlar; xilas el;m;k m;nim birinci v;zif;mdir v; ;n ba;l;ca qay;;m da el; budur.
Lekar d;z Maksimkan;n g;zl;rinin i;in; bax;rd;. ;lav; etdi:
-Lakin bunu da g;r;k a;;lla ed;s;n ki, ba;qalar;na x;t;r d;ym;sin. Su da ya;amaq ist;yir! Ax; ;ay; niy; dayand;rasan, h;? O adam; xilas etm;y; ;al;;mal;san... M;nc; bizim h;r ikimizin qay;;s; eynidir. H;r ;eyi g;r;k n;vb; il; ed;s;n. ;z;n fikirl;;, Maksimka, bax ;g;r biz ikimiz bel; bir plan qursaq, nec; olar... Birinci g;r;k suyun apard;;; qay;q;;n; tapmaq ;;;n suyun dibin; ba; vuraq. Sonra idman;;n; cana g;tir;k. Bundan sonra is; onu Pti; sahilin; qaytaraq.
-D;z deyirsiz. Amma dem;k asand;r... B;s bunlar; nec; ed;k?
-M;n d; h;r ;eyi bilmir;m. Lakin bir ;ey; ;min;m: biz; Yelski bula;; v; onlar;n ;zl;ri k;m;k etm;lidir. M;nim bildiyim; g;r;, s;n d; bunu az-maz bilirs;n... Bulaq suyunun m;c;z;vi t;sirind;n ;ox adam ;;fa tap;b, ;ox adam;n s;hh;ti yax;;la;;b, ;ox adam bundan ;z;nd; g;c tap;b v; m;xt;lif zirv;l;r f;th edib. Ya;ad;;;m bu m;dd;t ;rzind; bunu g;rm;;;m, ne;; q;;, ne;; yay ;t;b v; m;n bu sahild; ya;aya-ya;aya bunlar; g;rm;;;m. B;s qay;q;;n; ne;; tapaq? Yax;; olar ki, bunu Yelskil;rin ;z;nd;n soru;aq...
-M;g;r bu m;mk;nd;r? Ax; Dudi;d; iki y;z il ;vv;l ya;am;; Yelskil;r ;oxdand; o d;nyadad;, sa; deyill;r...
-Noolsun... Onlar;n toplad;;; bilik x;zin;si v; xatir;l;ri ki qal;b. ;sas m;s;l; budur ki, bu bilik x;zin;sind;n bacar;qla istifad; ed;s;n. G;l vaxt itirm;y;k, ged;k bulaq ba;;na.
Lekar qaya par;as;n;n ;st;nd;n durdu. ;li il; i;ar; el;di ki, Maksimka onun dal;nca g;lsin. Bulaq ba;;na ged;n yol ;;m;nlik-herbarid;n v; daha sonra is; Pti; ;ay;ndan ke;irdi, ora ;atmaq ;;;n c;mi yar;m saat vaxt laz;m idi. Q;rib; d; olsa bulaq ba;;nda he; n; yox idi, ;traf bombo; idi. ;e;m;nin ;st;nd; ;ap;ql; gird; d;yirman da;;n; oyan s;n;tkar;n barelyefi olan g;z;l bir cam vard;, x;susi mismardan as;lm;;d;. ;stedadl; s;n;tkar;n ;;r;fin; d;z;ldilmi; bu mismar da, cam da "dudutka" emalatxanas;ndan g;t;r;lm;;d;. Duluz;ular v; d;mir;il;r ;z s;n;tkarl;qlar;n; y;zillikl;rd;n b;ri qorumu;dular v; ;t;r;-;t;r; g;lmi;dil;r. Lekar diqq;tl; Maksimkan; s;zd;, dedi:
-M;n s;n; bir tapmaca da dem;k ist;yir;m. Onu h;diyy; hesab el;... Tapsan, dem;li, yeni bilik ;ld; ed;c;ks;n. ;ndi s;nc;, hans; h;diyy; qiym;tlidir?.. Qulaq as, g;r n; deyir;m...

M;n k;lg;d; do;uldum,
N; G;n;;, n; Ay g;rd;m;
;nsan ;li d;ydi m;n;,
d;lib-de;di sin;mi,
D;mir ;;nb;rl; bel;
ba;lad;lar belimi,
Sonra da f;rlanma;;
;mr etdil;r m;n;.

-Ax; bu ki, d;yirman da;;d;r, h;, h;, d;yirman da;;...-Maksimka sevindi.
O, g;z ya;; kimi t;rt;miz sudan g;t;rd;, cam;n yar;s;n; ba;;na ;;kdi. Yerin; qoymaq ist;di ki, bir q;d;r n;f;sini d;rsin. Lakin Lekar ;linin i;ar;sil; onu saxlad;, olmaz, suyu ax;rad;k i;m;k laz;m idi. Maksimka da s;ssizc; buz kimi su cam;n; dibin; kimi ba;;na ;;kdi.
-H;, bax, indi s;n g;cl;ndin, v; bir ;ox i;l;rin d; ;hd;sind;n g;l;c;ks;n.-Lekar q;fl;t;n balacala;ma;a v; g;zg;r;ti itm;y; ba;lad;. O;lan ist;di n;s; soru;sun, amma imkan olmad;. Birc; astadan p;;;lt;l; bir s;s e;itdi:
-Bula;;n ;traf;na bax, qalan sirl;ri ;z;n tapacaqsan. Diqq;tl; bax, inadla fikirl;;!

Bilici Baban;n s;yl;dikl;ri

Su d;yirman;-un ;y;d;n d;yirmand;r, su enerjisi vasit;siyl; h;r;k;t; g;tirilir. Su d;yirman; ;ay, yaxud da  axar g;l sahilind; tikilir. ;sas i;l;k mexanizmi- ;aquli oxda iki oyulmu; gird; da;;n f;rlanmas;d;r. ;st da; su t;k;rl;ri vasit;sil;-suyun g;c; vasit;sil; h;r;k;t; g;l;n t;k;rl;r vasit;sil; f;rlan;r.
Herbari- qurudulmu; bitkil;r kolleksiyas;d;r. B;z;n herbariy; canl; bitki al;mi d; deyirl;r, buraya m;xt;lif bitki n;vl;ri aiddir. N;mun; ;;;n Aleksandr Yelskinin "canl; herbari"sini g;st;r; bil;rik.
D;yirman da;;-;l d;yirman;d;r, s;liq; il; yonulmu; iki gird; da;dan ibar;t olur, onlar;n aras;na tax;l t;k;l;r, sonra ;ll; f;rlad;l;r, bel;likl;, tax;l ;y;d;l;b una ;evrilir.







;;x;; yolunu Kuba professoru g;st;rir

Fikirl;ri oxuyan k;m;k;i-komp;ter. C;nab Rodriqesl; elektron s;hb;ti. Yelskil;rin fenoloji g;nd;liyi tap;ld;! Pti;- Havanal; professorun sevimli ;ay; - Yelskil;rin yazd;qlar; sirrin ;st;n; a;;r. Maksimka n; etm;k laz;m oldu;unu bilir!

Maksimka ba;;n; qald;r;b baxd;. Bulaqdan sol t;r;fd; yek; a;ac dir;kl;ri durmu;du. Onlar pal;d ;;r;iv;y; vsal;nm;; metal x;rit;ni saxlay;rd;lar. ;;h;rl;rin adlar; qardan, ya;;;dan qorxmayan r;ngl;rl; yaz;lm;;d;: Var;ava, Krakov, Sankt-Peterburq, Moskva, Viln;s, Kalininqrad, Praqa, Lvov, Minsk, ;vano-Frankovsk, Lu;k, Ostroq, Pskov, Riqa...
;ox g;man ki, bunlar o ;nvanlar idi ki, Yelskil;rin ;vv;lki z;ngin tarixi arxiv v; kolleksiya materiallar; qorunub saxlanm;;d;. Metal x;rit; ;z;rind; q;rm;z; lampa da vard;, daim k;z;rirdi. Onun alt;nda he; bir imza yox idi. Amma x;rit;nin ;st;nd; bir ox i;ar;si d; vard; ki, q;rm;z;ya ;alan balaca ekrana do;ru istiqam;ti g;st;rirdi. Onun alt;nda tablo yan;rd;:"parol!" Maksimka ;ox da ba; i;l;tm;li olmad;. Ya Lekar onu daban-dabana izl;yirdi, ya da ona g;c ver;n, k;m;k ed;n bulaq suyu idi...Asanca d;;;nm;k olard;:"Yelski muzeyinin sirri". Bula;;n ;st;nd;ki komp;terin ekran; i;;qlanan kimi bu s;zl;r yaz;ld;. O;lan tan;; sayt;n ad;n; oxudu:"Dudutki.bay".  D;;;nd;:"Sobolu nec; xilas etm;li?". Sayt;n p;nc;r;sind; bu s;zl;r yand;:"Xeyirxah adamlara v;hy g;lir, onlar tapmacalar; tap;rlar". Maksim anlad; ki, o, superkomp;terl; elektron dialoqa girib, bel; komp;terl;r adam;n ;r;yind;n ke;;nl;ri oxuya bilirl;r. Lakin g;r;n;r elektron m;sahib el; bir s;viyy;d; idi ki, uzun-uzad; g;t;r-qoy etm;yi q;bul etmir, onlar yaln;z lakonik v; q;sa fikirl;rl; i;l;yirl;r. Maksim yeni bir "siqnal" g;nd;rdi."M;n Sobolun batd;;; Pti;in burul;an;na d;;m;k ist;yir;m". Komp;terin cavab; ;vv;lkin; nisb;t;n bir q;d;r uzun ;;kdi, sonra bildirdi:"Ora getm;yin yolu Aleksandr Yelskinin fenoloji g;nd;liyind; g;st;rilib". Fenologiya n; dem;kdir? Maksim yaln;z m;kt;bd; ke;diyi "T;bi;ti qoru!"d;rsl;rind;n bu bar;d; n;s; bilirdi. H;tta ;z; d; ya;;; v; qar bar;d; m;lumatlar; yazm;;d;; h;tta n;n;sinin ba;;ndak; so;anlar; m;hv ed;n iri dolular bar;d; d; m;lumatlar yazm;;d;. Bel; m;;;hid;l;r y;zill;rl; qorunur; qorunur ki, sonradan iqlimin ;mumi m;nz;r;sini yaratmaq m;mk;n olsun. Hava proqnozlar;n;n d;qiqliyin; z;min yarad;r. Lakin g;nd;lik... "Yelski m;;ahid;l;ri ;oxdan itib bat;b..." Yen; uzun pauza oldu. P;nc;r;d; he; d; ;r;ka;mayan qeyd g;r;nd;. "T;sdiq s;hvdir!". Maksim d;;;nm;kd; davam edirdi.";ks halda g;nd;likl;r ;ap olunard;". "Bu g;n s;n t;;cc;bl;ndin ki, h;tta Kubada da Dudutka v; Yelskil;r; po;t markalar; h;sr olunur..."."Y;ni do;rudanm; professor Rodriqes n;s; bilir...". "M;n yaln;z s;ni Kubayla ba;laya bil;r;m. Qalan ;eyl;ri ;z;n ayd;nla;d;r...".
"Dudutki.bay" sayt;nda ala-bula r;ngli ;;kill;r g;r;nm;y; ba;lad;. Yaln;z bir d;qiq; sonra ekranda b;y;k bir foto;;kil g;r;nd;. Ordan Maksimkaya bir yad adam bax;rd;, komp;ter arxas;nda oturub g;zl;rini o;lana dikmi;di...;ndi onlar skayp vasit;sil; dan;;ma;a ba;lad;lar...
-G;l tan;; olaq. M;n s;nin atan;n dostuyam, filatelist;m,- dey; ekrandan t;miz belarus dilind; s;s g;ldi.-Ad;m Ernesto Rodriqesdir, Havana Universitetind; professor i;l;yir;m. Biz; t;rc;m;;i laz;m deyil... Belarus v; daha on slavyan dilini m;k;mm;l bilir;m. Bizim Universitetd; m;st;qil Belarus ;lk;sin; x;susi ehtiram var. V; biz kubal;lar, ;ox s;naqlardan ;;xm;;;q, m;st;qilliyimiz; el; bel;, asanca nail olmam;;;q ki...
-Atam m;n; deyib ki, siz ;aylar;n tarixiyl; maraqlan;rs;z, m;xt;lif ill;rd; onlar;n ax;n tarixini ;yr;nirsiz...
-;lb;tt;, sizin Pti; ;ay;n; da yax;; tan;y;ram. M;nd; h;tta onun daha geni; ax;n yerl;rinin ;;kill;ri d; var. Doroqanovda v; Pore;yed;ki ;;kill;ri. Bunlar s;hv etmir;ms; Osipovi;;inid;dir, bir d; s;rh;d m;nt;q;l;ri olan Puxovi; v; Starodorojsk rayonlar;nda. G;z;lliyin; g;r; unikal yerl;rdir!
-B;li, atam m;n; s;yl;yirdi ki, son zamanlarad;k orada iri naqqa bal;qlar; da olub...
-Sizin ;aylar;n;zda, h;tta g;ll;rinizd; indi naqqa bal;qlar; var...Yeri g;lmi;k;n, Kuba po;t idar;sini  m;n dil; tutdum ki, "Dudutka"n;n yubileyin; serial markalar buraxs;n. ;ki ;ey m;ni buna vadar etdi. Birincisi, bizd; d; q;dim insan m;sk;nl;ri yenid;n b;rpa olunur. M;s;l;n, Kuban;n yax;nl;;;ndak; x;rda adalarla birlikd; hindu k;ndl;ri. ;kincisi, bir il bundan qabaq Sotbis h;rrac;nda bizim Havana Universiteti bir qoca pol;al; emiqrantdan fenoloji m;;ahid;l;r d;ft;ri ald;; bu d;ft;rd; Yelski ail;si q;dim zamanlardan b;ri fenoloji qeydl;r aparm;;lar. Art;q ne;; ayd;r ki, m;n bu d;ft;ri oxuyuram, "qaranl;q yerl;ri" a;ma;a ;al;;;ram. V; ;ox ;ad olaram ki, ;g;r m;nim tap;nt;lar;m v; a;;qlamalar;m Belarusa, Pol;aya, Rusiyaya v; dig;r slavyan ;lk;l;rin; g;r;kli olsun...Pti;d;ki faci; d;z;n; qalsa bir el; d;h;;tli deyil. M;n s;n; idman;;n;n d;;d;y; yer; nec; gedib ;;xma;; dey;r;m. Yelskil;rin fenoloji g;nd;liyind; ;vv;lki m;nb;l;r, q;dim ;lyazmalar da qeyd olunub. Qulaq as:"...torpa;;n silk;l;nm;si..." Bu, ;slind; z;lz;l;dir - h;l; ikinci minilliyin ;vv;lind; Dudi;d; v; ;traf rayonlarda ba; verib. O zamanlar Pti; ;ay;n;n sahill;rind; yar;qlar v; d;r;l;r ;m;l; g;lib. ;g;r onlardan birini tapsaq onda hidroloji kostyum geyinib bel; yar;qlardan ke;ib ;m;lli-ba;l; ma;aralara rast g;lm;k olar. Bax budur, x;rit;! Bunu Aleksandr Karlovi; Yelski t;rtib edib.
Ekranda d;rin m;nal; bir ;;kil g;r;nd;. Mavi oxlarla ma;araya ;; giri; istiqam;ti g;st;rilmi;di.
-M;n qay;q;;n; tapsam, onu nec; dirild; bil;r;m? Ax; o, ma;arada ya;aya bilm;z, orada hava yoxdur!-dey; Maksimka professordan soru;du.
-;ox t;;ss;f ki, m;n bunu bilmir;m. Lakin d;;;n;r;m ki, sirri yerind; a;maq olar. Yelskil;rin qeydl;rind; suyun ;;faverici g;c; haqq;nda da m;lumatlar var...
-G;r;n;r, bulaq bar;d;dir,- dey; Maksimka kubal; professorun s;z;n; k;sdi.-Ba;;;lay;n, c;nab Ernesto, m;n t;l;sm;liy;m. Sa; olun ki, Yelskil;rin g;nd;liyini saxlam;s;n;z...
-S;n; u;urlar, o;lan! ;g;r xeyirxah m;qs;din varsa, ;;bh; etm;, h;r ;ey al;nmal;d;r...
"Ka; Lekar; tapayd;m!" dey; Maksimka ;z-;z;n; dedi. Dodaqlar; birl;;m;mi; a;sa;l; qoca ;l a;ac;na s;yk;n;r;k qar;;s;nda peyda oldu.
-O;lan, g;r;r;m, s;n n;s; t;z; bir ;ey tapm;san... H;rm;tli idman;; Sobolun xilas edilm;si yolunu bilirs;n. B;s m;nim k;m;yim s;n; n; ;;;n laz;md;r?..
-Professor Rodriqes suyun ;;faverici g;c;nd;n dan;;d;. B;lk; o, bulaq balzam;n; n;z;rd; tuturdu?
-El;dir ki var! Lakin h;l; m;lum deyil s;n qay;q;;n; n; q;d;r axtaracaqsan. G;r;k bulaqdan su g;t;r;s;n, x;susi qaba doldurasan. H;m d; suyun i;in; ot t;k;s;n, bu otun ad; h;yatverici adlan;r. Ot suyun h;yatverici g;c;n; uzun m;dd;t saxlay;r...
Lekardan m;sl;h;t v; ;st;lik ondan g;z;l keramik qab alandan sonra Maksimka bulaqdan su g;t;rd;, qocan;n ona verdiyi otu suyun i;in; t;kd; v; m;rk;zi muzey malikan;sin; getdi. Orda, kir; stansiyas;nda ;z pul hesab;n;n n;mr;sini v; parolunu dedi, sonra o;lan ;z ;l;;s;nd; olan hidroloji kostyum g;t;rd;. Buna he; k;s x;susi maraq g;st;rm;di. Do;rudur, kir; stansiyas;n;n sahibi x;b;rdarl;q etdi:";g;r Pti;in d;rin qatlar;na s;yah;t; gedirs;ns;, onda onun sualt; al;mini m;;ahid; el;, amma t;l;s, ola bilsin ki, tezlikl; bir daha bel; bir ;ay olmas;n..."
"Pis proqnoz verm;y; t;l;sm;yin, bizim ;ay; xilas etm;y; h;l; vaxt;m;z var", -o;lan d;;;nd;. Lakin g;r;n;r, onun b;t;n d;;;nc;l;rini ;z;nd;n oxumaq olurdu. Stansiyan;n sahibi d; ba;a d;;d; ki, n;s; yax;; ;ey dem;di, tutuldu v; Maksimkan;n dal;nca c;ld qap;n; ;rtd;. 


Bilici Baban;n s;yl;dikl;ri

Sotbis- h;rracd;r, burada inc;s;n;t ;s;rl;ri, qiym;tli z;rg;rlik i;l;ri ;n baha qiym;t; sat;l;r.
Fenologiya- elmdir, canl; t;bi;td; m;vs;mi hadis;l;ri ;yr;nir, bitki v; heyvanat al;mind; ilin f;sill;ri v; hava ;;raiti il; ba;l; m;vs;mi hadis;l;ri izl;m;kl; m;;;ul olur.


Pti; ;ay; xilas edilir

Maksimka axtar;;a yollan;r. Qay;;;n izl;ri sualt; s;lt;n;t; apar;r. Sobolla g;r;;. ;ay; Bal;q;; qoruyur. ;mtahan g;t;r;nin xeyirxahl;;;. Maksimka v; Sobol Pti; sahilin; qay;d;rlar.

Maksim Pti;d;ki laz;mi yeri tez tapd;. ;ay;n buruldu;u d;ng;nin ;traf;na ;ll;rind; fotoaparat ;oxlu reportyor topla;m;;d;. Onlar;n sin;l;rind;n as;lm;; birkalardan m;lum olurdu ki, m;xt;lif ;lk;l;rd;n g;lmi; jurnalistl;ri hans;sa vacib hadis;nin ;ahidi olmaq ;;;n ;ay;n k;nar;na g;tirmi;dil;r. Maksimka ;z;n; qar;; ;lav; diqq;t c;lb olunmas;n dey; ;ay;n ;st;yl; getdi.  X;rda s;y;dl;kl;rin v; h;nd;r otlar;n aras;nda gizl;ndi. ;ynini d;yi;di, bulaq suyu il; dolu cam; sin;sinin ;st;nd; saxlad;, c;sar;tl; suya ba; vurdu v; ax;nla ;zm;y; ba;lad;. F;n;ri yolu i;;qland;rd;, o, sahil; t;r;f baxd;. Hardasa iki r;ngli yer g;rd;- biri ya;;l, dig;ri q;rm;z;yd;; hans;sa l;vh;ciyin q;r;nt;lar;yd;. Maksim diqq;tl; bax;b ;; h;rf g;rd;: "SOB..." "B" h;rfi bir q;d;r q;r;l;b t;k;lm;;d;. G;nc mac;ra;; z;nn etdi ki, bu Sobolun avar;n;n par;as; ola bil;r."Dem;li, hadis; hardasa buralarda ba; verib", d;;;nd;. Maksimka diqq;tl; ;traf; g;zd;n ke;irtdi, sonra sahil t;r;fd; dar bir yar;q g;rd;. "Ax; oraya m;kikl; nec; girm;k olard;?.." Lakin el; giri;; yax;nla;m;;d; ki, g;z;g;r;nm;z bir q;vv; Maksimkan; yaxalad;, onu ma;aran;n i;in; tullad;-geni; i;;ql; bir zal idi! Sualt; s;lt;n;t arxada qalm;;d;. Burda divarlarda q;;;ng, t;z; bal;q;; torlar; as;lm;;d;. Merejka, kriqa, klomlya... n; q;d;r des;n bal;q;; l;vazimatlar; vard;! K;ncd; bal;q tutmaq ;;;n yeddi di;i olan ;;ng;ll;r d; qoyulmu;du. Bir s;zl;, lap bal;q;;l;q muzeyi idi. Ota;;n ortas;nda avar;;k;n qay;q;; da vard;, yor;un-yor;un ba;;n; qollar;n;n ;st;n; qoymu;du, g;r;n;r yatm;;d;. Maksimka c;ld Sobola t;r;f qa;d;, d;rhal kostyumunun sin; d;ym;l;rini a;d;, bulaq suyu il; dolu cam; ;;xartd;. Ovcuna su t;k;b Sobolun dodaqlar;na dam;zd;rd;. Ona el; g;ldi ki, idman;;n;n ;iyinl;ri t;rp;ndi. Bundan sonra o;lan cam; idman;;n;n dodaqlar;na dayad; v; Sobol iri qurtumlarla sudan i;m;y; ba;lad;. Ba;;n; qald;rd;, aya;a durma;a ;al;;d;, lakin n;s; onu saxlad;.
-B;s sizin xilasedici g;d;k;;niz hardad;? Ham; el; bilirdi ki, siz bu x;susi geyim; g;r; sa; qalm;s;z. Ax; bu g;d;k;; su buraxm;r...
-H;r ;ey el; q;fil ba; verdi ki, he; g;z;m; a;a bilm;dim. ;nuru dartmaq laz;m idi, yaln;z bundan sonra m;nim g;d;k;;m d;n;b olard; xilasedici qay;q... B;s s;n kims;n v; m;ni nec; tapd;n?
-M;nim ad;m Maksimdir. B;t;n h;r ;ey bar;d; v; m;nim bura nec; d;;m;yim bar;d; sonra dan;;ar;q... ;ndi is; burdan c;ld ;;xmaq, Pti;in sahilin; qay;tmaq laz;md;r. Onlara dem;k laz;md;r ki, siz sa;s;n;z... ;g;r geciks;k, Belarus Pti;siz qalacaq!..
-O;lan, s;n n;yis; qar;;d;r;rsan! Bu, he; vaxt ola bilm;z!.. ;ay-s;nin ;;;n hans;sa ;uxur deyil g;n;; onu qurutsun... ;ay birc; d;f; do;ulur v; ;b;di qal;r... O, uzun zaman ya;ay;r, h;tta bizim h;r birimizd;n d; milyon d;f; ;ox ya;ay;r...
-H;r halda, g;lin tez ;;xaq burdan...
Qay;q;; bulaq suyunu l;zz;tl; i;irdi. Maksimka ba;a d;;;rd; ki, indi b;t;n m;suliyy;t onun ;z;rind;dir; g;t;r-qoy edirdi, laz;mi q;rar q;bul el;m;k bar;d; d;;;n;rd;. H;tta fikirl;;di ki, ;z hidroloji kostyumunu idman;;ya versin. "Amma m;nim kostyumum idman;;n;n ;ynin; olacaqm;?.."
Lakin bird;n tavan;n alt;ndan hans;sa s;s onu fikird;n ay;rd;. El; t;s;vv;r yarand; ki, o s;s mikrofondan g;lir:
-Narahat olmay;n... S;n d;, Maksimka, ;ox g;t;r-qoy el;m;! M;n siz; burdan ;;xmaqda k;m;k ed;c;y;m. Lakin ;vv;lc; ;; tapmacan; tapmaq laz;md;!
S;s Maksimkaya ;ox tan;; g;lirdi. Amma onun b;t;n fikri-zikri tapmacada idi.
-H;, qulaq as;n: o n;dir ki, yek;qar;n v; qarad;r, suda ;z;r...
-Bu ki qay;qd;r!- o;lan sevindi. Maksimka s;sin onu s;nad;;;na fikir verm;di. ;sas m;s;l; d;zg;n cavab verm;k idi.
-;kinci tapmaca:  Arabas;z qo;qu, qumsuz yol, fit ver;r;k gedir, ;l;m;n ;z;n; bax;r.
Maksimka tavan;n alt;ndan g;l;n s;sin Lekar;n s;sin; b;nz;diyini z;nn etdi.
-Maksmka, tapmaca bar;d; fikirl;;, m;n Lekar deyil;m!- dey; nam;lum s;s onun fikrini oxudu.-Lakin biz s;nin tan;;;nla yax;n;q. H;r ikimiz Aleksandr Karlovi; Yelskinin d;vr;nd; bu s;hif;d; peyda olmu;uq. M;nm ad;m Bal;q;;d;r. Art;q iki y;z ild;n ;oxdur ki, m;n bu ;ay;n m;hafiz; xidm;tind; ;al;;;ram. Adamlara m;sl;h;tl;r verir;m, deyir;m ki, t;bi;tl; nec; harmoniya yaratmaq laz;md;r, onunla birg; nec; ya;amaq laz;md;r. Do;rudur,  indi tez-tez bal;qlara v; ;ay;n ;z;n; m;raci;t edir;m, deyir;m ki, adamlarla nec; birlikd; ya;amaq laz;md;r, yaxud onlardan n; zaman v; hans; m;qamda can qurtarmaq olar... Bax bel;... H;, qarda;;m, di tez ol, tapmacan; tap...
-T;k;rsiz, qo;qusuz araba- qay;q dem;kdir... Qumsuz yol- ;ay... V;y;lt;yla, fitl; qovmaq-avar ;;km;k dem;kdir... Dem;li, tapmacan;n cavab;- qay;qda avar ;;kib ;zm;k dem;kdir.
-;hs;n, o;lan! G;r;r;m, ;;h;rli olsan da, h;yat;, t;bi;ti bilirs;n. ;;;nc; tapmacan; da tapsan, qay;q;;yla b;rab;r d;rhal sahild; olacaqsan! Amma m;kiki m;n; saxlay;n! Ona baxmaq ist;yir;m! O, m;nim g;c;m; art;rar. ;g;r adamlar ke;mi;; h;rm;tl; yana;;rlarsa, dem;li, he; d; h;r ;ey itm;yib...Tapmacan; dinl;... Kims; g;ldi, n;s; g;t;rd;, getdim axtarma;a, izi-tozunu da g;rm;dim...
-Bunu da bilir;m,- dey; Maksimka sevincind;n q;;q;rd;.-;nsan v; qay;q...
O;lan ist;di yen; n;s; desin. Lakin bird;n otaq f;rlanma;a ba;lad;. G;r;n;r, tapmacan;n cavablar; ;z sirli i;ini g;rm;;d;... Qay;q;;yla Maksimka bir-birin; sar;ld;...Bir d; ay;l;b g;rd;l;r ki, sahild;dirl;r. G;n;;in z;rrin ;;alar; ;;m;nlikl;ri ox;ay;r, g;l-;i;;yin ;z;n; qonub oyna;;rd;. Maksim s;y;dl;y;n arxas;nda s;;;nacaq yerini tapd;, d;rhal ;ynini d;yi;di. V; Sobolla birlikd; jurnalistl;rin yan;na qa;d;. Orda is; adamlar daha da ;oxalm;;d;. Televiziyadan da g;lmi;dil;r. Bundan ba;qa bir ma;;n;n ;st;nd; iri h;rfl;rl; bu s;zl;r yaz;lm;;d;: "Su ehtiyatlar;n;n m;hafiz;si Ba; departamenti!". Qam;tli, a;sa; bir ki;i bir qrup jurnalist; m;sahib; verirdi.
...-Art;q q;rar q;bul edilib: Pti; ;ay;n;n suyu dayand;r;lacaq! T;xmin;n on d;qiq;d;n sonra hadis; ba; verdiyi h;vz;nin yuxar; sah;l;rind;ki b;t;n su qap;lar; ba;lanacaq. V; bir ne;; saat sonra is; idman;;n;n itkin d;;d;y; yer d;qiq m;;yy;n olunacaq, konkret axtar;; i;l;ri h;yata ke;iril;c;k... ;nan;r;q ki, h;r ;ey yax;; qurtaracaq.
-Ax; m;n tap;lm;;am!- dey; arxadan Sobolun s;si g;ldi v; o, jurnalistl;r; yax;nla;d;.
 
G;r;k bu s;hn;ni g;z;nl; g;r;s;n! B;t;n mikrafon v; kameralar, fotoaparatlar sanki ;z sahibl;rind;n d; qabaq d;rhal d;n;b idman;;ya tu;land;. Maksimka is; xilasetm; ;m;liyyat;n;n r;hb;rin; sar; y;r;d;. R;hb;r is; ;z;n; vacib ;;xs kimi g;st;rm;y; ;al;;;rd;, lakin ona x;susi maraq bel; g;st;rilm;di. Ax; kims; d;rhal bildirm;liydi ki, ;aya toxunmaq olmaz!.. H;nd;rboy, qa;qabaql; r;is, Dudi;;traf; b;t;n k;ndl;rd; g;zl;nil;n reportajlar;n r;hb;ri d;rhal ;l telefonunun d;ym;l;rini basd; v; mikrafona q;z;;n s;siyl; q;;q;rd;:
-T;cili b;t;n i;l;ri dayand;r;n! ;aya toxuma;; qada;an edir;m! Biz art;q idman;;n; xilas etmi;ik!.. Xilasetm; ;m;liyyat; u;urla ke;di! Tezlikl; siz onu televiziya ekranlar;ndan g;r;c;ksiniz! Sobol sa; v; salamatd;r!.. R;hb;rliyin tap;;r;;; yerin; yetirldi!
Maksimka b;xtiyar-b;xtiyar g;l;rd;. H; f;rqi var -Sobolun v; Pti; ;ay;n;n ;sas xilaskar; kim olub! ;sas vacib ;ey ba;qad;r- do;urdan da h;r ;ey u;urla bitdi, ;ox g;z;l ;;kild;!


Bilici Baban;n s;yl;dikl;ri

Merejka- bal;q tutmaq ;;;n l;vazimat; dar giri;l;ri olan konus ;;klind; s;y;d ;ubuqlar;ndan toxunan bal;q;; torudur. Merejkaya tor da deyirl;r.
Kriqa-bal;q;;l;q ;;b;k;sidir. ;ki tir v; ;;v;ld;n ibar;t olur, ona "baba" da deyirl;r. Ona qal;n ipl;rd;n ibar;t ;;b;k; p;r;im edilir. Tirl;rin uclar; el; birl;;dirilir ki, h;r hans; bucaq yarada bilirl;r. Bal;;; kriql; ;; n;f;r tutur. ;kisi tirl;rin ucundan yap;;;r, ;;b;k;ni dart;r, ;;;nc; ;;xs is; ;;v;l;n k;m;yi il; ;;b;k;ni suyun dibin; bas;r. Ovu yoxlamaq ;;;n tirl;ri birg; bururlar v; kriqan; suyun ;z;n; qald;r;rlar.
Tor- bal;q tutmaq ;;;n ;;b;k;. Ad;t;n bu konus;;killi asan idar; olunan ;;x;nt;l; l;vazimat; suya salanda bal;qlar ona t;r;f g;lir. Bu torlarla bir n;f;r d; bal;q tuta bil;r, k;m;k;il;r; ehtiyac olmur.
Klomlya-;n;n;vi belarus bal;q tutan cihaz;, ;; tini olan prizma ;;klind;dir, torla ;rt;l;r, bir tini is; a;;q qal;r. Karkas ;st;nd; s;y;d ;ubuqlar;ndan d;z;ldilir. Klomlya vasit;sil; iki n;f;r bal;q tuturdu. Onu suya sal;r v; bal;qlar onun i;in; dolu;urdular.

Sonda bir ne;; s;z
... Sonras; nec; oldu v; Maksim Minski ev; hans; fikirl;rl; qay;td;? B;t;n bunlar bar;d; siz o biri na;;ldan bil;c;ksiniz. Lakin bir ;eyi d;rhal n;z;riniz; ;atd;rmaq ist;yir;m: sizi yen; bizim ba; q;hr;manla birg; s;yah;tl;r g;zl;yir. H;m d; t;kc; Belarusa yox. Lakin siz; dem;liy;m ki, bizim ;lk;y; s;yah;t, Minsk vilay;tind; mac;ra axtarmaq, yaxud da Vitebsk g;l; ;traf; rayonlarda, Slonimd;, ya da Brestin Polesyas;nda s;rg;z;;tl;r axtarmaq he; d; maraqs;z m;;;uliyy;t deyil; bu, b;lk; d; Amerikan; k;;f el;m;kd;n, ya da Hindistanla tan;;l;qdan daha maraql;d;r...


Pal;d qozas; me;; sakinl;rin; nec; ev qurdu


Q;z;l; pal;d qozas; il; g;r;;.
"Alba"ya ba; ;;km;k t;klifi. Maksimka yuxuda  Dubovikl; tan;; olur. Havanal; filatelistin yeni ideyas;: Kuba po;t markalar;nda belarus t;dqiqat;;lar;.

Bazar g;nl;ri atas; Nesvij; getm;yi t;klif etdi. Raz;la;m;;d;lar ki, ;;nb; gn; s;h;r tezd;n yola ;;xs;nlar. Ma;;n; evd; qoyma;; q;rara alm;;d;lar. Paytaxtdan k;nara "hava tramvay;" il; ged;c;kdil;r. ;lb;tt;, ;ox s;r;tli olmasa da, ;;;; vaqoncuqda, ;z; d; y;z metr h;nd;rl;kd; getm;k adam;n xo;una g;lir. S;bh ;a;; yuxar;dan ;;h;r; tama;a edirs;n. ;;h;r r;hb;rl;ri fikirl;;irdil;r ki, bu hava tramvaylar;n; art;q ;oxdan y;;;;d;rma;;n vaxt;d;r, onlar; daha m;asir n;qliyyat vasit;l;ri il; ;v;z etm;k laz;md;r. H;m d; ax; ;;h;r camaat; o n;qliyyat vasit;sind;n art;q ;ox nadir hallarda istifad; edirdil;r.. Buna baxmayaraq bel; bir s;yah;t adama m;mnunluq g;tirirdi.
;;h;rd;n k;narda Maksimka atas;yla birg; m;ftil yola ;;xmal;yd;. M;ftilli yol art;q bir ne;; il idi ki, f;aliyy;t g;st;rirdi. ;oxlar; h;nd;r dor a;aclar; aras;na birl;;diril;n polad m;ftill;r ;st;nd; s;r;tl; h;r;k;t ed;n balaca vaqonlara h;y;cans;z baxa bilmirdi. Dor a;aclar;n;n durdu;u yerl;rd; yol bir q;d;r yuxar; qalx;rd;. M;ftil x;rda oxun ;st;n; p;r;iml;nmi;di. Bel; t;s;vv;r yaran;rd; ki, bu relsl;rin birl;;diyi n;qt;dir. Vaqoncuq ad;t;n bu yerd;n ke;;nd; silk;l;nirdi, sonra yenid;n m;ftil yoldak; kimi r;van s;r;t g;t;r;rd;. Zamird; bu yax;nlarda d;miryolu stansiyas; Qorodey ;z k;hn; ad;n; geri qaytard;, burdan "Muzey yolu" ba;lan;rd;. K;hn; d;bli "Alba" avtomobill;ri bu ekskursiya mar;rutu il; h;r;k;t edirdil;r. Onlar; y;z il bundan qabaq buraxm;;d;lar. Avtomobill;rin nazik t;k;rl;ri dem;k olar ki, geni; qanadlar; alt;nda g;r;nm;z olmu;du. A;;q kabin;nin uzunsov yar;s; m;h;cc;rli bax;; meydan;as;n; xat;rlad;rd;. G;n;;li havada kabin;ni a;;q ;ad;rla ;rtm;k olard;. "Alba"n;n m;h;rriki g;n;; enerjisiyl; i;l;yirdi. Bel; ma;;nlara g;z;l Nesvij park;n;n ad; verilmi;di; bu park;n ;sas;n; is; bir zamanlar Radzivil knyazlar; qoymu;dular. "Alba" ma;anlar;n; daha istehsal etmirdil;r. Lakin bu m;dd;t ;rzind; bir ne;; n;mun;si qalm;;d;...
-"Alba"da he; hara t;l;sm;k laz;m g;lm;y;c;k. G;l Snovski malikan;sinin park;na ba; ;;k;k,-dey; c;m; g;n; atas; mar;rutu bel; m;;yy;nl;;dirdi.-Ora el; g;z;ldi ki! A;caqay;nlar, c;k;l;r, toza;ac; xiyabanlar;... Deyirl;r h;tta 300 ya;; olan pal;d da var...
Maksimka ;z;n; saxlaya bilm;di, soru;du:
-O nec; olur?
-H;nd;r v; ;z;m;tli! He; ;ll; d; qucaqlamaq olmur! D;z s;z;md;.  Biz onunla el; ora yax;n bir yerd; s;h;ri tan;; olar;q...- dey; anas; cavab verdi v; Maksimkaya "gec;n xeyr; qals;n!" deyib onu yatma;a yollad;.- O;lum, get yat, g;c topla, sabah bizi maraql; g;r;;l;r g;zl;yir.

O, yatmaq ist;mirdi. Lakin Maksimka ita;t edib yataq ota;;na getdi. Ad;t;n yatmazdan qabaq o, he; olmasa yar;mca saatl;;a notbuku a;;rd;. ;nternet; girirdi, g;n;n maraql; x;b;rl;ri il; tan;; olurdu. X;susil; idman x;b;rl;rini oxuyurdu, t;bi;t saytlar; il; maraqlan;rd;. D;rd;nc; sinifd; h;r g;n "T;bi;ti qoru" d;rsi olurdu. M;;llim; Oressa Lyubanskaya h;r d;rsd; dem;k olar ki, bir ne;; d;qiq;ni vacib ekoloji x;b;rl;r s;hif;sin; h;sr edirdi. Ba;;n;n ;st;n; t;hl;k; alan bu v; ya dig;r heyvan;n, bitkinin, a;ac;n h;yat;ndan dan;;;rd;. Bax el; bu g;n d; Oressya Pavlovna pal;d a;aclar;n;n h;yat;ndan dan;;d;. Maksimka ;yr;ndi ki, b;zi a;aclar h;tta 2000 il;d;k ya;aya bilir. V; bu ax;am da ;ox ist;yirdi ki, bu m;vzuda n;s; oxusun, "T;bi;tin i;;;;" sayt;na girsin. Lakin valideynl;rini aldatmaq ist;m;di. Bundan ba;qa, ax;, sabah o, s;bh tezd;n durmal;yd;...
Sabahk; Nesvij s;yah;tin; g;r; h;y;can ke;irs; d;, Maksimka tez yuxuya getdi. V; yuxu g;rd;...
"D;rsl;rini oxumusanm;?" dey; yuxuda qoca bir ki;i ondan soru;du. Balacaboy qoca n;n;sinin evinin yan;ndak; d;kanda oturmu;du. "M;n; el; g;lir ki, ev; he; bir tap;;r;q verilm;yib", -dey; Maksimka ;z;n; b;ra;t verm;y; ;al;;d;. "Bax el; s;n; el; g;lir!...;g;r Oressya Pavlovna sizi m;cbur el;m;s;ydi ki, ev tap;;r;qlar;n; elektron g;nd;liy; yazas;n;z, onda hesab ed;rdin ki, he; n; bilm;k laz;m deyil, h;?.. Amma m;n s;n; deyir;m-ist;yirs;ns; h;yatda n;y;s; ;atasan, ;z;n, zorsuz-filans;z, biliyin ard;nca s;r;n, oxu, ;yr;n...Kitablarla ya;a, ax; t;sad;fi deyil, kitab haqq;nda tapmaca da var: Tumurcuq a;;lar, ondan yarpaqlar boylanar, kim ki onlara baxar, ;ox ;eyl;r ;yr;n;r. Bax bel;, ;zizim, indi ;z;nd;n b;y;kl;r; qulaq as. M;n Dubovik;m, s;n; he; bir pis ;ey arzulamaram...
"N; Dubovik? M;nc;, s;n n;n;min qon;usu Konstantin babaya ox;ay;rsan..."
"M;n s;nin n;n;ni d;, qon;unu da tan;y;rd;m, onlar;n atalar;n;, babalar;n; da... ;cdadlar;n; da... Ona g;r; Dubovik;m ki, h;;;m;tli ;ahan; a;aca n;zar;t etm;k ;;;n g;lmi;;m. ;z; d; m;n bunu he; n;siz, k;n;ll; edir;m. G;r;r;m ki, m;nim pal;d a;ac;m; g;r;nl;r onun g;c;yl;, ;z;m;ti v; h;;;m;tli fiquras;yla f;xr edirl;r. He; u;aqlar; demir;m- onlar m;hsul d;vr;nd;, yayda, pay;z;n ;vv;lind; m;nim qozalar;m; g;r;nd; nec; sevinirl;r, at;l;b-d;;;rl;r, onlarla oynay;rlar!"
"Pal;d qozalar; m;nim d; xo;uma g;lir!.. Olar m;n d; bir q;d;r bu qozalardan y;;;m ev; apar;m? N; vaxtsa m;n atamla birlikd; bu qozalarda v;h;i heyvanlar;n fiqurlar;n; d;z;ldirdik. Atam;n Kubadan, professor Ernesto Rodriqesd;n ald;;; markalar;n ;st;nd; d; bu m;lumatlar var. Atam;n filatelist dostu biz; ;oxlu serial markalar g;nd;rib. Markalardan birinin ;st;nd; pal;d qozas;ndan d;z;ldilmi; meymun fiquru var, o birind; qoz a;ac;ndan d;z;ldilmi; d;niz x;r;;nginin, ;;;nc;s;nd; is; manqo ;;yird;kl;rind;n  d;z;ldilmi; timsah;n fiquru t;svir olunub. H;l; tax;l d;n;l;rind;n d;z;ldilmi; bir a;acd;l;nin t;sviri olan marka da var...Lakin bu markalar; biz ;z;rind; Dunin-Qarkovi;in portreti olan ;in po;t markalar;na d;yi;dik..."
"Dunin-Qarkovi; kimdir bel;? Familyas; tan;; g;lir, sanki belarus familyas;d;r... El; bil m;;hur yaz;;; Dunin-Mar;inkevi;in familyas;na ox;ay;r..."
"Bu me;;b;yidir, Tobolun ;imal;ndan, ;;rqi Sibird;n olan t;dqiqat;;d;r. H;, belarusdur. O Rusiyan;, Rusiya-;in s;rh;d zonalar;n; ;yr;nm;k ;;;n ;ox ;eyl;r toplay;b. Buna g;r; d; ;in po;txana;;lar; onun xatir;sin; h;rm;t ;lam;ti olaraq marka burax;blar. Biz b;t;v marka blokunu c;nab Rodriqes; g;nd;rdik".
"Ax; ;st;nd; belarusun obraz; olan ;in po;t markas; Kubal; professorun n;yin; laz;md;r?"
"Havanal; alimin kolleksiyas;ndak; belarus b;lm;sinin m;zmunu m;n; m;lum deyil, amma d;qiq bilir;m ki, c;nab Ernesto Rodriqes Belarusu sevir v; buna g;r; d; ;st;nd; Belarus ;lk;;;naslar;n;n, s;yah;t;il;rinin, co;rafiya;;lar;n;n portretl;ri olan miniat;rl;ri y;;;r. Onda Aleksandr Yelskiy;, ;qnatiy Domeykoya, Yevstafiya T;;kevi;;, Mikola Kasperovi;; h;sr olunmu; markalar da var...M;xt;lif ;lk;l;rd; n;;r olunmu; bu markalar art;q "Belarus t;dqiqat;;lar; kubal; filatelistin po;t markalar; kolleksiyas;nda" ad; alt;nda s;rgil;rd; n;mayi; etdirilir...".
"Bel; kubal;ya g;r;k Belarusda heyk;l qoyasan...Dubovik, icaz; olar m;n bir az pal;d qozas; y;;;m?"
";lb;tt;, ;lb;tt;..."
Maksimka k;;;nin o biri ba;;na ke;di, ;ay sahilin; aparan c;;;ra d;;d;. Pal;d a;ac;n;n qar;;s;ndak; b;t;n ;;m;nlik pal;d qozalar;yla doluydu. Maksimka qozalar; y;;ma;a ba;lad;, ;n g;z;ll;rini v; yeti;mi;l;rini se;di.
"Bilirs;nmi, bel; bir inanc var: ;g;r kims; q;z;l; ;apkal; pal;d qozas;n; tapsa..- dey; arxadan Dubovikin s;si g;ldi,- onda onu f;za m;kan;na heyr;tamiz s;yah;t g;zl;yir. Amma tapmaq azd;r, g;r;k h;m d; bu ;apkan; ;;xarasan... B;lk; el; atalar m;s;lind; deyildiyi kimi oldu: balaca o;lan damdan y;x;ld;, ;apkas;n; itirdi..."
Maksimka geri boyland;, Dubovikin izi-tozu yox idi. Ba;lad; pal;d qozas;n; y;;ma;a. Bir cibini doldurmu;du. Bird;n saralm;; pal;d yarpaqlar; aras;ndan g;z;n; hamar bir qoza sata;d;.
-Aha, bu da q;z;l; ;apkal; qoza!- Maksimka xat;rlad;.- B;lk; el; bu ;apka ;;xacaq?
Maksimka d;rna;;yla qozan;n ;apkas;n; ehtiyatla qurdalad;, qozadan ;apkan; qopartd;, ;apka s;r;;;b yer; d;;d;. El; bil yer qozalarla yox, da; d;;;m;l;rl; ;rt;lm;;d;. Q;fl;t;n ;traf ;lvan odlarla i;;qland;. N;h;ng pal;d a;ac; m;ht;;;m g;n;; tonqal;n;n ortas;nda durmu;du, sanki g;y ;z;n; ;ll;riyl; tutub saxlam;;d;. Maksimka da g;n;; i;;;;yla birg; par;ldad; v; bird;n o, q;z;l; asimana do;ru raket kimi s;r;t g;t;r;b u;du.


Bilici Baban;n s;yl;dikl;ri


Nesvij ;;h;rdir, Minsk vilay;tinin Nesvij rayonunun m;rk;zidir. Minskd;n 112 kilometr aral;da yerl;;ir. Avtomobil yollar; Baranovi;, Kle;k, Novoqrudka, Stolb;a il;, Minsk-Slu;k avtomagistral; il; k;si;ir. Nesvijin ad; ilk d;f; 1223-c; ilin yaz;l; m;nb;l;rind; ;;kilir. O zaman monqol-tatarlarla d;y;;l;rd; Kol;;ka ;ay; sahill;rind; alt; knyazla birlikd; Yuri Nesvijski h;lak olub. 1523-c; ild;n ba;layaraq buran;n sakinl;ri Radzivill;r olub. 1583-c; ild; Nesvij qalas;n;n tikintisin; ba;lan;l;b. 16-c; y;zilliyin birinci yar;s;nda ;;h;rd; 30-dan ;ox pe;; sahibi -d;mir;il;r, d;lg;rl;r, duluz;ular, ;;km;;il;r, q;ssablar v; dig;r s;n;tkarlar ;al;;;blar. Nesvijin m;;hur abid;l;ri aras;nda Slu;k qap;lar;n;, ;;h;r b;l;diyy; idar;sini, s;n;tkarlar evini, yezuit monastr;n;, ;;h;rin m;dafi; qalas;n;... g;st;rm;k olar.
Radzivill;r- Belarusda, Litvada, Ukraynada iri maqnat n;sli hesab olunurlar. Onlar;n n;may;nd;l;ri 15-18-ci y;zillikl;rd; B;y;k Litva knyazl;;;nda y;ks;k d;vl;t v; h;rbi postlar; tutmu;lar. Radzivill;rin gerbi "Trubalard;r": ;; qara ov;u trubas;d;r, m;;t;kl; birl;;dirilibl;r. Radzivill;rin n;sli q;dim k;kl;r; malikdir. Radzivill;r Belarus, Litva, Ukrayna, Pol;a ;razil;rind; iri torpaq m;lk;darlar; olublar. T;kc; Nesvijd; yox, ;traf rayonlarda, habel; Kop;s, ;u;in, Kle;k, ;ernov;a v; dig;r ;;h;r v; q;s;b;l;rd; m;lk sahibl;ri olublar. Albrext Vladislav Radzivil ;s d;st;siyl; ;sve;l; m;harib;d; i;tirak edib. Antoni Henrix Radzivil is; b;st;kar, musiqi;i olub. Bir ;ox al;tl;rd; ;al;b v; oxuyub. Bethoven v; ;open kimi b;st;karlarla dostluq edib. Getenin "Faust"una musiqi b;st;l;yib. Napoleona qar;; m;harib;d; Prussiya, Rusiya v; Avstriya koalisiyas;n;n t;r;fdar; olub. Franti;ka Ur;ulya Radzivil xan;m yaz;;;-dramaturq olub. Maarif;ilik sah;sind; ;ox b;y;k i;l;r g;r;b, Nesvij m;tb;;sinin f;aliyy;tinin geni;l;nm;sin; d;st;k verib. V; bunlar Radzivill;r n;slind;n olan i;;ql; ;;xsiyy;tl;rd;n yaln;z bir ne;;sidir.
Alba park; Nesvijin c;nub b;lg;sind; bir kompleksdir, U;a ;ay;n;n sa; sahilind; yerl;;ir. Belarusun ;n iri v; q;dim park; hesab olunur. 200 hektar ;razisi var. 16-c; y;zilliyin sonlar;nda Radzivilll;rd;n biri t;r;find;n sal;n;b. ;taliya parklar; v; ;;h;r;traf; villalar; ;slubundad;r. "Alba" lat;n dilind; a;, t;miz dem;kdir. Parkda Radzivill;r ;zl;ri ;;;n yay istirah;t iqam;tgah; tikibl;r. U;a ;ay;n; b;ndl;rl; ba;lay;b g;l sistemi yarad;blar. ;ay;n sahili boyu uzunsov B;y;k Kanal var. Buran;n ;sas su sistemini Kruq anbar; t;;kil edir, n;h;ng su anbar;d;r. Bu anbardan eni 8-10 metr v; uzunlu;u 200-800 metr olan 8 kanal ;;a kimi ayr;l;r. Park;n bu hiss;sin; "heyvanxana" deyirl;r, buradak; kanallar aras;ndak; ;razil;rd; maral, ay;, canavar, qaban, bu;a kimi heyvanlar yeti;dirirdil;r. Alba park;na Radzivill;r h;tta d;v; v; ;irl;r d; g;tirirdil;r. Parka ;n ;ox yara;;q ver;n unikal q;rqovul sah;sidir ki, burada q;rqovullarla b;rab;r k;klikl;r d; ya;ay;rd;.
Albadak; a;aclar;n is; misli yoxdu!.. N;h;ng pal;dlar, k;knarlar, g;yr;;, v;l;s a;aclar;, h;tta Veymutov v; Banks ;amlar;...
Snov malikan;si Snov k;ndind; saray-park kompleksidir, Nesvijin bir ne;; kilometrliyind; yerl;;ir. Malikan;nin ;razisi 6 hektara yax;nd;r. Snovda saray;n tikilm;si v; park;n sal;nmas; i;l;rin; 19-cu ;srin birinci yar;s;nda ba;lay;blar. Park d;zbucaq formas;ndad;r, ortas;nda saray yerl;;ir. Bir zamanlar saray;n ;sas giri; hiss;sinin qaba;;nda ;i;;k l;kl;ri v; dekorativ kollarla b;z;dilmi; ya;;l otluq olub. Park;n ikinci hiss;si ;z m;nz;r;si il; diqq;ti c;lb edir. Snovda ;sas;n yarpaql; a;aclar-c;k;, a;caqay;n, g;yr;;, h;tta tikanl; k;knara da rast g;lm;k olar.
Parkda ;oxlu kanal v; s;ni g;ll;r var.
Pal;d a;acd;r, 600-d;n ;ox n;v; var. Yer k;r;sinin ;sas;n ;imal yar;mk;r;sind; bitir. C;nub s;rh;dl;rind; yay;lmas; tropik y;ks;k da;l;q ;razil;rd; m;;ahid; edilir. Bir ne;; n;v;n; ekvatordan c;nub istiqam;tind;ki ;razil;rd; d; rast g;lm;k olar. Pal;d; qozas;na g;r; tan;y;rlar, ;slind; onlara qoz da deyirl;r. ;ngilis folklorunda Kral Padub v; Kral Dub (Pal;d) kimi personajlar vard;r ki, bunlar ili iki yer; b;l;rl;r, h;r biri ;z m;vs;m;nd; a;al;q edir. Bir zamanlar g;mil;rd;n Virciniya pal;d;ndan haz;rlanm;; top m;rmil;ri at;l;rd;. Fransada el; bir n;h;ng pal;d a;ac; var ki, i;ind; ;; metr yar;ml;q balaca bir otaq d;z;ldibl;r. Deyirl;r, bu pal;d;n 2000 il; yax;n ya;; var. Pal;d; h;m d; Peru a;ac; adland;r;rlar. Karpat slavyanlar; h;l; b;tp;r;stlik d;vr;nd; inan;rd;lar ki, pal;d a;ac; d;nya il; birlikd; yaran;b. Polesyed; bel; bir ;n;n; var: ail;d; o;lan u;a;; do;ulanda pal;d a;ac; ;kirl;r.
;qnatiy Domeyko (1802-1889) geoloqdur, ;ili t;dqiqat;;s; olub. ;mr;n;n ;sas hiss;sini Lat;n Amerikas;nda ya;ay;b. And da;lar;n;n, Atakama s;hralar;n;n v; ;ilinin c;nubundak; Araukani ;yal;tinin geoloji-mineroloji x;susiyy;tl;rini ;yr;nib. Santyaqoda Universitet rektoru olub. Onun ad;na domeykit mineral;, b;n;v;; v; h;m;inin Araukanid; ;;h;r ad; var.
Yevstafiy T;;kevi; (1814-1873) tarix;i, arxeoloq, ;lk;;;nas olub. O, Belarus elmi arxeologiyas;n;n banil;rind;n biridir. Qol;an, Dru;k, Zaslav, Slu;k, Minsk, Mir ;yal;tl;rind;ki q;dim ;;h;rl;rin tarixini ;yr;nmi;dir.
Mikola Kasperevi; (1900-1937), m;;hur Belarus ;lk;;;nas;, bir ;ox t;dqiqat kitablar;n;n m;;llifidir. 1920-ci ill;rd; M;rk;zi ;lk;;;nasl;q B;rosunun t;;kilat;;lar;ndan biri olmu;dur.
 

Maksimka Lat;n Amerikas;n;... k;;f edir

Yeni peyzajlar. Maksimka anlad; ki, Belarusdan ;ox-;ox uza;a- Lat;n Amerikas;na d;;;b. Pal;d a;ac;nda a;acd;l;nl; tan;;l;q.

 Kim bilir n; q;d;r vaxt ;td;, amma o;lan;n qar;;s;ndak; al;m ona tamamil; tan;; olmayan bir m;kan idi. El; bil burda da h;min g;n;;dir. Belarusdak; kimi burda da mavi s;ma var. V; burdak; pal;dl;q da Qomel v; ya Brestd;kind;n he; d; pis deyil. Lakin yen; d; n;s; d;z g;lmir...Enliyarpaq otlar Maksimkan;n atas;n;n boyundan da h;nd;rd;r. Burdak; q;rib; t;nd-q;hv;yi v; m;xm;ri qanadl; v; a;;q-q;rm;z; zolaql; q;;;ng qu;lar bizim k;p;n;kl;r; ox;am;r... "Ay s;ni, ax; bu, g;n k;p;n;yidir, Lat;n Amerikas;nda olur! Daha d;qiqi Peruda!.. G;r;s;n bu k;p;n;kl;r biz; okean; adday;b g;libl;r? B;lk;?.." Maksim dal;s;n; d;;;n; bilm;di, g;z; q;fl;t;n pal;da ox;amayan bir a;aca sata;d;. Onun qar;;s;ndak; n; ;am idi, n; d; a;caqay;n a;ac;, sad;c; adi... h;, palmayd;. Yuxar; d;md;z uzanan a;ac;n ba;;nda ya;;l tac vard;. Yarpaqlar; aras;ndan g;n ;;alar; d;;;rd;, orda bir ne;; iri kokos a;ac; da vard;.
 Yeni m;nz;r;l;r onu heyr;t; g;tirmi;di. Maksim art;q ba;a d;;;rd; ki, Belarusa u;ub g;l;n g;n k;p;n;yi deyil, ;slind; o, ;z;d;r buraya g;l;n, he; m;lum da deyil nec; olub ki, o, Lat;n Amerikas;na d;;;b. "Ax; bu nec; olub?"-Maksimka ;trafdak; heyr;tamiz ;eyl;ri g;r;b suala cavab tapmaq ist;di. A;z;n; a;mam;;d; ki, mavi v; g;n;;li ya;;ll;qla dolu i;;ql; s;kutu iti t;qqlt;lar pozdu-a;acd;l;n idi, pal;d;n buda;;nda oturmu;du.
Maksim bu 12 qanad; olan g;cl; qu;un belin; heyr;tl; baxd;; q;vv;tli ;z;l;l;ri xat;rlad;rd;. G;r;n;r, el; bu ;z;l;l;r d; a;acd;l;n; pal;d a;ac;n;n m;hk;m qab;qlar;n; de;m;kd; k;m;k edir. Az sonra qu; susdu, ba;;n; yell;tdi. Sonra yen; dimdiyi il; t;qq;ldatma;a ba;lad;, t;xmin;n on iki d;f;, b;lk; d; ;ox, iti dimdiyi a;ac qab;;;na d;yirdi. Maksimka d;;;nd;: "Sevgi ruladas;n;n  ritml;ri d; bel;di".
Maksimka tilsim; d;;m;; kimi g;zl;rini qu;a zill;mi;di. Bel; bir g;r;;; he; vaxt g;zl;m;mi;di. Yaln;z birc; d;f; canl; a;acd;l;n g;rm;;d;. ;t;n il M;rk;zi Botanika ba;;nda a;;lm;; qu; yeti;dirm; m;nt;q;sind;. Otaq b;y;kl;y;nd; olan bir q;f;sd; ;;v;ll;rin ;st;nd; iki-bir, ;;-bir qu;lar oturmu;du. Q;f;sd;n q;f;s; ke;ib baxark;n atas; onu a;acd;l;nl;rlin h;r biri il; tan;; edirdi. O zaman ;;h;rin qu;yeti;dirm; m;nt;q;sind; ;llid;n ;ox a;acd;l;n vard;. H;tta ;am, ;mperator a;acd;l;nl;ri d; g;tirib y;;m;;d;lar q;f;sl;r;... H;l; A;burun, Q;r;m;z;halqal; v; dig;r a;acd;l;nl;r d; vard;, b;zil;ri nadir n;vl;rd;n idi, Yer ;z;nd; b;lk; d; bir-iki n;sx; olar, ya olmazd;. Orda Belarus g;z;l;; a;acd;l;nl;ri d; vard;-A;belli, Yum;aqt;kl;, Ya;;l v; dig;r a;acd;l;nl;r... Orda Pal;d A;acd;l;nl;ri d; vard;, bax el; indi onlardan biriyl; g;r;;m;k ona n;sib oldu.
Pal;d a;acd;l;ni Maksimkaya baxd;. "Niy; m;n; bel; q;mli-q;mli bax;rsan?"-a;acd;l;n sanki dimdikl;rini a;ac qab;;;na t;qq;ldada-t;qq;ldada soru;urdu. "G;r;n;r, q;ribs;n, h;?". Bax bu t;qq;lt;l; suallar; Maksimka nec; ba;a d;;s;n, h;? T;s;vv;r edin ki, ba;a d;;d;. O;lan anlad; ki, qu; m;hz ona m;raci;t edir. Lakin hans; qay;;yla, hans; nazla m;lum deyildi. B;s a;acd;l;n; hans; dild; cavab versin? ;span dilind;? Ax; qu; ispan dilini bilmir?! Maksimka is; ispan dilind; az-maz dan;;a bilirdi. Atas;n;n kubal; filatelistl; dostlu;u, professor Rodriqesin Belarusa g;nd;rdiyi markalarla tan;;l;q ona k;m;k el;mi;di. B;lk; m;n...
G;nc mac;ra;;ya q;rar q;fl;t;n g;lir - n;n;sinin k;ndind; olark;n o, pal;d qozalar; aras;nda ;z tap;nt;s;na  ;ll; toxunmu;du. Dubovikin dediyin; g;r; ;apkas;z pal;d qozas; h;yatda s;n; xilas yolunu g;st;rm;lidir, b;t;n i;l;rd; yard;m;; m;sl;h;tl;r verm;lidir. Maksimka barmaqlar; aras;ndak; isti a;;q qozan; yava;;a oynatd;. Az sonra astadan ciyilti e;itdi:
-Maksim, m;n s;yah;tl;rd; adama k;m;k edir;m. M;n; rast g;l;n adam m;kafat al;r, minl;rl; o biri qozalar aras;ndan m;ni g;t;r;n adama m;n g;c verir;m- o bir ne;; d;qiq; ;rzind; minl;rl; kilometrlik m;saf;ni q;t edir, bir anda okean; adlay;r, ;imaldan C;nuba d;;;r. Lakin m;n s;nin b;t;n m;suliyy;t v; qay;;n; ;z ;z;rim; g;t;r; bilm;r;m. M;nd; yaln;z bir vergi var- m;n yaln;z istedadl;, bacar;ql; v; z;hm;tsev;r insanlara k;m;k edir;m...
-Sa; ol, Pal;d qozas;! ;al;;aram ;z;m ;;x;; yolunu tap;m. Ax; nec; olsa m;n ev; d;nm;liy;m. Sabah s;h;r ata-anamla birlikd; Nesvij; ged;c;y;m... ;st;m;zdim ki, valideynl;rim m;nd;n ;tr; narahat olsunlar...
-Narahat olma! Pal;d A;acd;l;n s;n; k;m;k ed;c;k. Ola bilsin ki, ;z ail;sind;n olan hans;sa qu;u da d;v;t el;sin, k;m;k ;;;n. V; onunla dan;;maq da olar, dili asand;r. Diqq;tl; qulaq as, g;r o qu; dimdiyi il; nec; i;l;yir. E;idirs;n, z;rb; var, g;cl;d;r, z;rb; var, y;ng;ld;r. B;z;n dimdik a;ac qab;;;na ;ox y;ng;lc; d;yir... A;acd;l;nin i;ini ;trafda ba; ver;n hadis;l;rl; m;qayis; el;, qu;lar;n ;lifbas;n; t;rtib el;. Bel; bir elm; vaxt s;rf el;m;y; heyfin g;lm;sin. H;mi;; bel; olur- h;r ;eyin ;vv;li ;;tin, sonras; asand;r... Ba;l;cas; budur ki, diqq;tli olasan... ;ndi is;, Maksimka, ba;;;la, m;nim enerjim bitm;k ;zr;dir. Xahi; edir;m ;apkan; ba;;ma qoy v; icaz; ver bir q;d;r dincimi al;m. Biz s;ninl; yen; g;r;;;c;yik!
O;lan pal;d qozas;n;n xahi;ini yerin; yetirdi v; onu cibin; qoydu. ;z; is; a;ac;n alt;nda oturub a;acd;l;nin t;qq;lt;lar;na diqq;tl; qulaq asma;a ba;lad;. Bir saatdan sonra balaca q;rib mac;ra;; el; s;s v; melodik ritml;r k;;f el;di ki, ;z; d; ;z;n; m;;tt;l qald;."G;r;s;n bu s;sl;rin ham;s; yaln;z t;kc; Pal;d A;acd;l;nin; aiddir?!" Qu; gah guruldad;r, gah t;qq;ldad;r, gah d;nq;ldad;r, gah v;z;ldad;r, gah da ;at;rdad;rd;. Maksimka hans;sa koldan bir yarpaq d;rdi. S;sl;r t;krar olunduqca, o yarpa;;n ;st;nd; nazik budaqc;qlarla ni;anlar qoyurdu. Tezlikl; yarpaqlar;n say; artd;. Maksimka onlar;n ham;s;n; bir-birin; calad;. Bir azdan yarpaqlar ;st-;st; qaland; v; ya;;l "l;;;t" ;m;l; g;ldi; balaca mac;ra;; art;q A;acd;l;nl; dan;;;qlar aparma;a haz;rla;;rd;. H;m d; ax; qu; ;z; d; dincini alma;a haz;rla;;rd;. Maksimka a;ac;n ba;;na doland;, qal;n v; h;nd;r otluqlar aras;nda dar bir c;;;r g;rd;. Bir ne;; add;m atm;;d; ki, g;z;n; qurumu; bambuk zo;u d;ydi. Cibind;n b;;a;; ;;xar;b uzunsov ;;p; k;sdi. Sonra Pal;d a;ac;na t;r;f d;n;b g;ldi, yuxar; baxd;. A;acd;l;n ba;;n; sanki doqquzm;rt;b;li ev h;nd;rl;y;nd; olan a;ac;n budaqlar; aras;na soxdu, sonra Maksimkaya baxd;. A;acd;l;n ;;;n bu q;d;r h;nd;rl;kd;n baxmaq ;;tin olsa da, Maksimkaya el; g;ldi ki, qu; dimdiyi il; ona g;l;ms;di. Balaca o;lan pal;d a;ac;n;n qar;;s;nda diz ;st; ;;kd;, sol b;yr;n; "ya;;l l;;;ti"ni qoyub ba;lad; onun yarpaq varaqlar;na baxma;a, bayaq k;sdiyi ;;pl; k;sik-k;sik ruladlar vurma;a ba;lad;, eynil; A;acd;l;n kimi. "Dayan, A;acd;l;n, getm;, m;nim ad;m Maksimkad;r..."
A;ac;n ba;;ndan s;s g;ldi:"Dostum, s;ni g;rm;yim; ;adam...De g;r;m, s;n biz; hardan t;;rif g;tirmis;n?"
"M;nim V;t;nim Belarusdur. Peruda bel; bir ;lk;ni ;ox ;;tin tan;s;nlar. Biz Peruday;q, el; deyilmi?"
"B;li, b;li, bura Perudur. Amma nahaq bel; fikirl;;irs;n ki, bizim c;ng;llikl;rd; sizin ;lk;ni tan;m;rlar...Palma me;;l;rind;, kokoslar v; sarma;an bitkil;r aras;nda bizim a;aclar; z;r;rvericil;rd;n sizin belarusdan olan Qara A;acd;l;n qoruyur. M;n bel; bir i;g;zar v; h;ssas a;acd;l;n he; vaxt g;rm;mi;dim... S;n burda onunla g;r;;; d; bil;rs;n..."
Maksimka bir q;d;r h;y;canland; da. O;lan;n ;ll;ri t;rl;di, ;z;n; itirdi, qorxdu ki, pal;d qab;;;n; A;acd;l;n kimi d;y;cl;y; bilm;sin, ax; ona cavab verm;liydi. Lakin birt;h;r ;z;n; ;l; ald;, sakitl;;di, sonra ba;lad; "teleqraf;n;" i;; salma;a.
"M;n; ;ox xo;dur, s;n bizim Qara A;acd;l;n bar;d; yax;; s;zl;r deyirs;n. Boynuma al;ram ki, onu Belarusda he; vaxt g;rm;mi;;m. Lakin biz; "T;bi;ti qoru" d;rsind; bu qu; bar;d; ;ox dan;;;blar. Onunla burda g;r;;s;m, ;ox sevin;r;m".
Yuxar;da s;kut yarand;. Pal;d A;acd;l;ni susdu. Maksimka bilm;di neyl;sin. Bird;n g;rd; ki, o, a;acdan u;ub getdi. Bir ne;; d;qiq; ;td;. Palma v; dig;r a;aclar;n ba;;nda h;l; d; heyr;tamiz s;kut dola;;rd;. Yaln;z hardasa uzaqlardan su ;;r;lt;s;n;n s;si g;lirdi."B;lk; bu ya;;l a;ac divarlar v; otlar arxas;nda ;;lal; gizl;nib?" o;lan d;;;nd;. "Soyuq suyun alt;na n; gir;rdim! Lap babam;n ba;;nda b;rk;l; havada oldu;u kimi!.."


Bilici Baban;n s;yl;dikl;ri

A;acd;l;n- a;acd;l;n qu;lar sinfin; aiddir, Avropa v; ;imali Afrikada yay;l;b. X;rda v; orta ;l;;l; a;acd;l;nl;r ;sas;n a;aclarda ya;ay;rlar. Onlar dimdikl;ri il; a;ac qab;;;n;n alt;ndan ziyanverici h;;;ratlar; ;;xar;b yeyirl;r. B;z;n a;acd;l;nl;r bo; konserv qutular;ndan t;bil kimi istifad; edir; bu d;mir qab;n par;alar;n; t;qq;ldad;rlar ki, onlar;n s;si m;mk;n q;d;r uzaqlara gedib ;ats;n. Bel;d; a;acd;l;nl;r o biri a;acd;l;nl;ri ;a;;r;rlar.
Pal;d A;acd;l;n q;; m;vs;m;n; ;ox b;y;k t;dar;k g;r;r. O, pay;zda pal;d, evkalipt, sikamor a;ac;n;n g;vd;sind;, yek; budaqlar;nda, h;tta teleqraf dir;kl;rind; minl;rl; x;rda d;likl;r a;;r. Sonra da h;min d;likl;r; qozalar yerl;;dirir, ;z; d; qozalar ;ox kip yerl;;dirilir. El; hallar olur ki, bir a;acd;l;n iri ;am a;ac;na 50 min; yax;n qoza yerl;;dirir. Pal;d qozas; A;acd;l;nl;ri qrup hal;nda (;;d;n on ikiy; q;d;r) ya;ay;rlar v; bir-birl;rinin m;dafi;sini t;min edirl;r.
Peru-C;nubi Amerikada d;vl;tdir. Onun r;smi ad; Peru Respublikas;d;r. Peru Ekvador, Kolumbiya, Braziliya, Boliviya v; ;ili kimi ;lk;l;rl; s;rh;ddir. ;razisin; g;r; C;nubi Amerikada Braziliya v; Argentinadan sonra ;;;nc; ;lk;dir. Perunun ad; ilk d;f; Fransisko Pis;a v; Dieqo de Almaqronun birinci ekspedisiyas; zaman; 1525-ci ild; ;;kilib. Lakin Perunun ilk sakinl;ri bizim eram;zdan ;vv;l onuncu minillikd; peyda olublar. On ikinci y;zillikd; q;dim inkl;rin  d;vl;ti yarand;. ;lk;ni o zamanlar idar; ed;n bir qrup adama ink deyirdil;r v; onlar ;lk;nin ;sas s;rv;tin; malik idil;r, sad; camaat; idar; edirdil;r. ;nkl;rin hakimiyy;ti ill;rind; perulular;n ;sas m;;;uliyy;ti ;kin;ilik idi. Torpa;; d;y;n;kl;rl; yum;ald;rd;lar. ;nkl;rin kotandan he; x;b;rl;ri yox idi. Onlar qar;;dal;, maniok , kartof, pamidor, lobya, t;t;n yeti;dirirdil;r. 1535-ci ild; Perunun paytaxt; Liman;n ;sas; qoyuldu.

Palma-tropik a;acd;r. D;z, hamar g;vd;li a;acd;r, t;p;sind; yek; v; m;hk;m yarpaq d;st;si olur. Onun t;xmin;n 1000-; q;d;r n;v; m;lumdur. ;n ;ox yay;lan; kokos v; xurma palmalar;d;r.


Qara A;acd;l;nl; g;r;;

Qara A;acd;l;n Maksimkaya ;z s;yah;t tarix;;sini dan;;;r. Belarus qu;u sincab; xilas edir. Ah-uf ;;x;; yolunu g;st;rm;kd; k;m;k edir.

Bird;n sanki torpa;;n alt;ndan h;nd;rboy saqqall; bir adam ;;xd;, d;z Maksimkan;n qaba;;nda dayand;. Adam Maksimkadan t;xmin;n ;; d;f; h;nd;r idi. Saqqall; adam Maksimkaya qorxma;a bel; imkan verm;di, d;rhal birn;f;s; s;z; ba;lad;:
-Ah-Uf, Ah-Uf! Ham; ah-uf edir, ham; oh-vay edir! He; ;zl;ri d; bilmirl;r n; ist;yirl;r. Ah-Uf, oh-vay,  b;s s;n n; t;l;b edirs;n, h;?- Adam g;zl;rini o;lana zill;di.
-Bir cam s;rin bulaq suyu!-dey; o;lan d;rhal "Ana s;z;" d;rsini xat;rlad;. Bu d;rsd; d;f;l;rl; cin, ;cinn; v; ;eytanlardan dan;;ard;lar. Ah o m;xluqdur ki, yerin alt;nda ya;ay;r. Lakin onu me;;d; olark;n b;rkd;n dilin; g;tirs;n d;rhal ;cinn; peyda olar. Bel;likl;, ;z;n; b;laya sala bil;rs;n.
-B;lk; el; s;nin k;nl;nd;n Yelski panlar;n;n bulaq suyu ke;ir, h;?!- Ah-Uf, g;r;n;r, h;l; d; t;slim olmaq ist;mirdi, s;but el;m;k ist;yirdi ki, burda hakim odur. ;g;r ondan qorxdu;unu bildirm;s;n, o, ;z; ba;layacaq ;sm;y;, me;;y; qonaq g;l;n adam;n h;r hans; bir xahi;ini yerin; yetir;c;k. Qoy lap tropik me;;si olsun!
-;lb;tt;! Yaln;z Yelski bula;;n;n suyunu ist;yir;m! Ba;qa su laz;m deyil!- dey; o;lan q;tiyy;tini s;nd;rmad;.
Ah-uf nec; q;fil g;lmi;dis;, el;c; d; q;fil yox oldu. Lakin palma a;ac; yax;nl;;;ndak; yoxu;da taxta par; vard;. Maksimka qulpu olan bu iri taxta par;a baxanda d;;;nd; ki, bu, do;urdan da Yelski malikan;sind;n, Dudi;l;rin vaxt;ndan qal;b. Ax; bel; a;ac qab;;;ndan olan par;lar; art;q iki y;z ildi ki, d;z;ltmirl;r. Maksimka par;; g;t;rd; v; acg;zl;kl; ba;;na ;;kdi. Onun can;na yenid;n g;c g;ldi, beyni t;z;l;ndi, ba;; a;;ld;.
-Maksimka, tan;; ol, s;nin do;ma Qara A;acd;l;nin u;ub g;ldi!-dey; Pal;d A;acd;l;n dimdiyi il; t;qq;ldatd;.
O;lan ;traf;na g;z g;zdirdi, bambuk ;ubu;unu axtard; ki, qu;la dan;;ma;a k;m;k etsin. Ax; ya;;l palma yarpaqlar; ;st;nd; qeyd el;diyi s;zl;r "l;;;ti" a;ac;n yax;nl;;;ndak; yoxu;dayd;. O;lan cavab verm;y; macal tapmam;;, yuxar;dan, Pal;d A;acd;l;nin oturdu;u yerd;n bir q;d;r a;a;;dan s;s g;ldi:
-Maksimka, Belarusda a;acd;l;nl;r d; bizim ;ay v; g;ll;rin, g;ll;rin, a;aclar;n dilini bilirl;r...V; m;n d; buraya t;sad;f;n g;lib d;;m;;;m. Amma do;ma Belarus dilimi yaddan ;;xarmam;;am. V; s;n d;, n; des;n e;id;c;y;m v; anlayaca;am.
- B;s s;n bu q;rib ;lk;d; neynirs;n? Do;ma me;;l;rimizd; ya;amaq daha yax;;d;r...
-Bir i;di oldu da... Bilirs;n, bizim "me;; po;tumuzla" x;b;r g;ldi ki, b;s, Peruda qara a;acd;l;nl;rin n;sli yox olub. Onlar is; m;nim ;n yax;n do;malar;m olan qu;lar ail;sind;ndir. Buna g;r; d; b;t;n qara a;acd;l;nl;r bir yer; y;;;;;b iclas ke;irdil;r, Beryozina boyu olan b;t;n q;dim a;aclardak; a;acd;l;nl;r d; g;lmi;di... Bel;likl;, q;rar verib m;ni uzaq ;lk;y; yola sald;lar...
A;acd;l;n okean ;z;rind;n u;ub g;ldiyini t;f;rr;atlar; il; Maksimkaya dan;;d;. Dedi ki, Pal;d Qozas; a;acd;l;nl;ri d;st;sin; qo;ulub, onlarla dostluq edib. Do;rudur, buna ;ox vaxt s;rf etm;li olub. ;;nki a;acd;l;nl;r yax;nl;q etm;yi ;ox da sevmirl;r. Buna g;r; d; Pal;d a;acd;l;nl;r c;t-c;t ya;ay;rlar, bir-birind;n uzaq m;saf;l;rd;. ;m;ksev;rlik a;acd;l;n ;;;n yaran;b. ;ki a;acd;l;n 300-400 kilometrlik bir m;saf;d; yegan; h;kim olma;a haz;rd; ki, gec;-gend;z ziyanverici h;;;ratlara qar;; m;bariz; apar;b onlar; m;hv etsin. Bel;d; onlar vaxta baxmazlar.
-Do;urdan da m;n burda bir d;n; d; olsun qara a;acd;l;n g;rm;dim. Amma ;z;m ;;;n i; tapd;m, ;z; d; bir g;nl;k yox... Y;ng;l qay;;lardan ba;lad;m...

Y;ng;l qay;;lar dey;nd; o, q;;a yem t;dar;k;n; n;z;rd; tuturdu. Bax el; Pal;d Qozas; A;acd;l;nini g;t;r;k. Ail;li olsa da bu m;s;l;y; ;ox sad;l;vhl;kl; yana;;rd;. Ax; onlarda q;; o q;d;r d; s;rt ke;mir. O zaman Qara A;acd;l;n bir, ya iki h;ft;y; k;hn; pal;d a;ac;nda,  c;ll;t;n yan;nda ;z;n; x;rda yuvalar d;z;ltdi: h;r yuvaya bir qoza! A;ac qocalm;;d;, b;zi yerl;ri lap ovalan;rd;. Ax; h;m d; Qara A;acd;l;n ;oxlu b;c;k, qab;qyey;n c;rc;rama yemi;di, doymu;du, h;tta toxluq el;yib heyd;n d;;m;;d;! Pal;d a;ac;nda yuvalar;n say; ;oxalanda Qara A;acd;l;n d; oraya qozalar; da;;ma;a ba;lad;. Pal;d Qozas; A;acd;l;ni v; onun dostlar; Qara A;acd;l;n; t;;cc;b el;dil;r, o is; sad;c; dedi:"Pis g;n; ehtiyat y;;;ram, n; ziyan; var ki? Sizin m;ml;k;tl;rd; f;lak;tl;r az olur b;y;m? Bird;n leysan ya;d;, ya da sel basd; al;mi, yerd; n; var ham;s;n; basd; alt;na, onda n; yey;c;ksiz, h;?!"
Pal;d Qozas; A;acd;l;ni yaln;z ona minn;tdarl;q ;lam;ti olaraq b;t;n me;;ni g;zib dola;d;, qara a;acd;l;nl;ri, he; olmasa yerli qara a;acd;l;nl;ri axtarama;a ba;lad;. Amma axtar;;lar; he; bir n;tic; verm;di. Bir d;n; bel; qara a;acd;l;n tapa bilm;di.  Belaruslu qonaq (onun bu yerl;rd; daimi qalmaq fikri yox idi!) qurub-yaratmaqla m;;;ul olma;a ba;lad;. Bir d;f; s;h;r yem;yini palma a;ac;nda edirdi, a;ac;n qab;;; alt;nda ;ox dadl; ziyanverici h;;;ratlar vard;. A;a;; boylan;b baxanda g;rd; ki, otun ;st;nd; bir sincab uzan;b. Sincab nazik budaqlardan ;z;n; ;;p;r d;z;ltmi;di, ayaqlar;n; budaqc;qlara ili;dirib b;yr; ;st; uzanm;;d;. Qara A;acd;l;n ba;lad; ona s;z atma;a:"N;dir, vaxt ;ld;r;rs;n? S;n g;r;k belaruslu bac;lar;ndan bir ;ey ;yr;n;s;n. Onlar pay;z;n bel; bir ;a;;nda ;zl;rini g;n; verm;zl;r. Yuvalar;na qoz da;;y;rlar. Q;; ;;;n g;b;l;k qurudurlar..." Sincab;n he; t;k; d; t;rp;nm;di. Qara A;acd;l;n bir q;d;r d; a;a;;lara endi, diqq;tl; baxd;, g;rd; ki, sincab he; g;zl;rini a;m;r. Qara A;acd;l;n dimdiyi il; a;ac qab;;;n; t;qq;ldatd;. Sincab da t;rp;ndi. ;al;;d; ki, aya;a dursun, amma d;rhal yen; y;x;ld;. G;r;n;r, sincab;n aya;;na n;s; olmu;du. Dodaqlar; ;yilmi;di, lap a;lamaq ist;yirdi.
Qara A;acd;l;n ;;;n yerd; g;zm;k ;;tin idi; h;mi;; d;rnaqlar;n; n;y;s; ili;dirib durmal;yd;, m;vazin;tini bel;c; saxlay;rd;. Qara A;acd;l;n ax;r ki, sincab;n yan;na d;;d;. Ehtiyatla onun ayaqlar;na toxundu. O aya;;yd; ki, k;m;ksiz v;ziyy;td; as;l; qalm;;d;. Dem;li, balaca sincab buna g;r; aya;a dura bilmirmi;. Qara A;acd;l;n yerd;n bir ne;; x;rda budaq y;;d;, sincab;n s;nm;; aya;; boyu budaqc;qlar d;zd;, sonra onu quru otla ba;lad;. Daha sonra is; balaca sincab; caynaqlar;na al;b qon;u a;acda oydu;u yuvac;;a apard;. Yum;aq g;z;l;;nin dodaqc;qlar; araland; v; Qara A;acd;l;n; el; g;ldi ki, sincab;n t;b;ss;m;nd; n;s; var, yaz;q heyvan n;s; sevincind;n c;y;ld;m;k ist;yir, hey g;zl;riyl; a;a;;lara bax;r. Qara A;acd;l;nin bu vaxta q;d;r ya;ad;;; do;ma me;;d; he; bir heyvanla ;;ki;m;si-filan; olmam;;d;. O, b;t;n sakinl;rl; dil tapm;;d;. Lakin bura Perunun me;;siydi. Burda tamam ba;qa bir m;hit, ba;qa bir dil vard;... Qara A;acd;l;n ;vv;lc; bel; ba;a d;;d;: y;qin yuvac;q sincab;n xo;una g;lm;di. Qu; ba;lad; yuvaya budaqc;qlar g;tirm;y;. Sonra bura qozalar d; g;tirib y;;d;. Qara A;acd;l;n ;z;n; ora-bura vurdu, belaruslu qay;;ke; h;kimciy;z bird;n yerd;n k;skin ciyilti e;itdi. A;a;;ya boyland; v; g;rd; ki, yerd;, otun ;st;nd; iki bala sincab da var. D;;;nd;:"Dem;li m;nim yaral; x;st;m bunlar ;;;n narahat imi;!". Qara A;acd;l;n d;rhal sincab balalar;n; da otun ;st;nd;n g;t;rd;, onlar; yaral; ana sincab;n yan;na g;tirdi, ;z; ;s; daha yuxar;lara qalxd; v; ba;lad; ;z; ;;;n t;z; yuva tikm;y;. Eybi yox, qoy sincab balalar; b;y;s;nl;r, sonra ;z yuvalar;na k;;;rl;r.
-Qara A;acd;l;n, de g;r;m bu m;ml;k;td; daha hans; qay;;larla ;zl;;mis;n?- dey; Maksimka sual verdi.
-Balaca sincablara ev quran kimi ba;lad;m bac;-qarda;lar;m; axtarma;a...Lakin uzun m;dd;tdi axtar;ram, amma he; bir n;tic;si yoxdu, he; k;si tapa bilm;mi;;m. ;ox narahatam, ev; ;libo; qay;daca;am...
-Qulaq as, m;nim bir professor tan;;;m var, do;rudur, o, Peruda ya;am;r, lakin Amerika ;lk;l;rind;n birind;, Kubada ya;ay;r. Daha do;rusu, o, m;nim atam;n dostudur, filatelistdir. Yax;; olar ki, onunla ;laq; saxlayasan, b;lk; el; Kubaya u;asan?
-Maksimka, Kuba he; d; yax;n deyil. Ora u;maq bilirs;n n; q;d;r vaxt aparar! H;m d; ax; oraya u;maq ;;;n g;c laz;md;. Bu uzun yolu q;t etm;y; bizim g;c;m;z ;atacaqm;?!
-B;lk; biz; Ah-Uf k;m;k el;di, h;? Ah-Ufff!...
-Ah-Uf! Ham; ah-uf edir, ham; oh-vay edir! He; ;zl;ri d; bilmirl;r n; ist;yirl;r!- dey; Maksimkan;n k;hn; tan;;;, h;nd;rboy saqqall; el; bil yerin dibind;n ;;xaraq q;fl;t;n peyda oldu.-Ah-Uf, b;s s;n n; t;l;b edirs;n?
Maksimka he; ;z;n; itirm;di, d;rhal dedi:
-Biz; Havana Universitetind;ki professor Ernesto Rodriqesin m;sl;h;ti laz;md;r.
-Diqq;tl; qulaq as;n! Dedikl;rim; ;m;l edin: ;; palmadan sonra sa;a d;n;rsiz. Min add;m ged;rsiz, ;ay; ke;;rsiz. Yen; ;; palma a;ac;n; ;t;b yoxu;a ;atars;z. Orada ;;;; bir ev var. H;l; ;lli il bundan qabaq tikilib. Bu ;;;; evd; bir cild var-s;r;tli rabit; ;laq;sidir. ;sas m;s;l; is; ondan istifad; etm;yi bacarmaqd;r...
Ah-Uf nec; g;lmi;di, el;c; d; q;fl;t;n yox oldu. Maksimka n; q;d;r ora-bura baxd;sa, onun izini-tozunu bel; g;r; bilm;di. Birc; ;ey qal;rd;-yax;; cinin m;sl;h;tin; ;m;l etm;li. Maksimka yerl;, Qara A;acd;l;n is; g;yl; deyil;n mar;rutla yola d;z;ldil;r. ;ox ke;m;di ki, onlar yoxu;a g;lib ;atd;lar, g;z;l ;;;; bir ev g;rd;l;r.

Bilici Baban;n s;yl;dikl;ri

Qara A;acd;l;n-me;; qu;udur, yek; b;d;ni il; f;rql;nir, qara l;l;kl;ri v; q;rm;z; ;apkas; olur. T;kba;;na, qal;n, h;nd;r me;;l;rd; ya;ay;r. Buda;; olmayan x;st; v; ya ;l; a;aclar; se;ir, onlarda ko;u; a;;r. Onun uzunlu;u 42-49 sm olur. ;;kisi 250-400 qram aras;ndad;r. Qanadlar;n;n ;l;;s; 64-85 sm-dir. Belarus t;s;vv;r;n; g;r; Qara A;acd;l;n Allah t;r;find;n qu;a d;nd;rilmi; me;; ar;;;s;d;r; Allah onu ona g;r; qu;a d;nd;rib ki, o, bazar g;n; t;til etm;yib, ;am a;aclar;nda ar;lar ;;;n p;t;kl;r a;;b.
Kuba- Kuba Respublikas;n;n r;smi ad;d;r. 1959-cu ild;n qeyri-r;smi ad; Azadl;q Adas; adlan;r. Karib d;nizinin ;imal hiss;sind; adalarda yerl;;;n d;vl;tdir. ;lk;nin ;razisi Kuba adas;nda yerl;;ir, bu ada is; B;y;k Antil adalar;n;n, Huvend v; dig;r x;rda adalar;n t;rkib hiss;si say;l;r. Paytaxt; Havana ;;h;ridir.
Sincab-sincablar ail;sinin g;miricisidir. Bu x;rda heyvan;n d;md;z b;d;ni, yum;aq quyru;u olur. C;md;yinin uzunlu;u 19,5-28 sm, quyru;unun uzunlu;u 13-19 sm olur. ;;kisi 250-340 qram aras;ndad;r. Ba;; gird;dir, iri qara g;zl;ri var. P;nc;l;rind; iti, b;rktutan caynaqlar olur. Sincablar;n ;ks;riyy;ti buruq quyruqlu v; q;rm;z; quyruqlu olur. B;z;n boz quyruq v; qara quyruq sincablara da rast g;lm;k olur.

Professor Rodriqes; m;ktub

S;r;tli po;t rabit;si qov;a;;yla tan;;l;q. ;cinn; Ah-Uf-un yeni m;sl;h;tl;ri. Maksimka Kuba filatelistin; m;ktub g;nd;rir.

S;r;tli rabit; qov;a;;nda kifay;t q;d;r sad; ;;rait vard;. ;;;; altl;qlar;n ;st;nd; sar;, q;rm;z;, ya;;l, g;y v; qara linzalar olan enli panell;r durmu;du. Onlar;n ;st;nd; bir linza da vard;-enli, d;zbucaql; idi. Bu linza metal ;;nb;rl;r vasit;siyl; tavana b;rkidilmi;di. Panell;r; lat;n ;riftli klaviaturas; olan ;;;; trubalar birl;;dirilmi;di.
Qara A;acd;l;n truban;n ;st;nd; ;z;n; yer el;di; bu trubadan ;;ffaf maye ax;rd;. Truba qu;un xo;una g;lmi;di, el; onun ;st;nd; oturan kimi g;zl;rini yumdu. Maksimka vaxt; itirm;di. O, s;r;tli po;t rabit;si qov;a;;na ilk d;f; d;;s; d; anlad; ki, burdak; sirr h;l; qabaqdad;r. Bu v; ya dig;r dild; klaviaturada y;;;lan m;tnin siqnallar; (b;t;n hallarda lat;n h;rfl;riyl;!) ;lvan linzalar vasit;siyl; yuxar; linzaya ;t;r;l;r. ;riftl;r bir yer; toplan;b ayd;nla;andan sonra yuxar;dak; enli linzalar vasit;siyl; havaya ;t;r;l;r. Siqnallar;n s;r;ti o q;d;r b;y;k olur ki, havada dola;an maqnit dal;alar; ";;;;li" hava m;ktubunu laz;mi ;nvana yetirm;li olur. Bir ;eyi bilm;k vacibdir: ;;;; po;t ;;b;l;ri 1500 kilometrlik bir m;saf;d;n ;ox olmayan n;qt;l;rl; i;l;m;lidir.
Maksimka oturub d;rhal professora m;ktub yazd;; Havanal; filatelist; ;nvanlad;;; m;ktubun m;tnini y;;d;. "H;rm;tli c;nab Ernest! M;n Perudayam. Bilmir;m bura nec; d;;m;;;m. M;niml; birg; burda Qara A;acd;l;n d; var. Ola bilsin ki, Siz onu tan;y;rs;n;z. Qar;aya ox;ayan qara qu;dur. M;s;l; bundad;r ki, Belarusdan u;ub buraya g;l;n Qara A;acd;l;n ;ox narahatd;r ki, burada, Amerikada onun ;qrabalar; yoxa ;;x;b, x;susil; Peruda. ;ox ;ll;;ib axtarsa da ;z qohumlar;n; tapa bilm;yib. Biz  narahat;q- Sizin qit;nizd;ki qara a;acd;l;nl;r h;mi;;lik yox olublar? Bu, tropik me;;l;rd;ki t;bii balans; pozmaz ki? V;ziyy;ti nec; d;z;ltm;k olar? Siz; ehtiram v; ;midl; Maksim Minski".
H;y;candan o;lan; t;r basm;;d;, bayaqdan Qara A;acd;l;nin ;;;; truban; bir ne;; d;f; dimdikl;diyini bel; e;itm;di: "Ax; s;n ;nvan; yazmad;n! M;ktub professora nec; ;atacaq?"
"Ah, do;urdan a!"- dey; Maksimka daha da h;y;canland;.
-Ah-Uf! Siz n; yaman m;ni tez-tez narahat edirsiz!-dey; sanki yerin dibind;n yen; tan;; Ah-Uf ;cinn;si ;;xd;.-O;lan, b;s indi s;n; n; laz;md;r?
Maksimka xo;b;xtlikd;n az qala q;;q;rd;:
-Sevimli ;cinn;! M;n ;nvan; unutdum...
-Bird;f;lik yad;nda saxla! M;nim m;sl;h;tl;rim yaln;z a;;ll; v; m;ntiqli adamlar ;;;nd;r. Birinci d;f;dir dey;, bunu ba;;;lay;ram, lakin g;l;c;kd; sad;c; bura g;lm;y;c;m. Onsuz da i;im ba;;mdan a;;r... ;vv;la, s;n diqq;tsiz oldun. Texnika n; q;d;r a;;ll; olsa bel; t;kba;;na adam; xilas el;y; bilm;z. ;traf;na bir bax! G;r;rs;n, divardan po;t markalar; il; dolu klyasserl;r as;l;b.
-Ax; m;n elektron m;ktub g;nd;rir;m!
-S;brin olsun, dostum, ax;rad;k qulaq as! ;vv;la, s;n elektron-i;;q teleqraf; vasit;sil; ";;;;" hava m;ktubu g;nd;r; bil;rs;n. Bu n;v rabit; vasit;si, q;dim olsa da, sizin ;;raitd; ;n m;nasibidir. ;kincisi, po;t markas; paroldur, o, ;laq; x;ttinin a;;lmas; ;;;nd;r. G;r;rs;n, s;nin y;;d;;;n m;ktub m;tni linzan;n yan;ndak; ;;;; qutudad;r, h;l; getm;yib. S;n "Wjptanne" klavi;as;n; bas, ;z m;tnini yenid;n g;r;c;ks;n. Markan; is; s;rb;st p;nc;r;y;-"Znak poshtu"-ya qoymaq laz;md;r. M;ktubun m;tniyl; is; g;nd;rdiyin ;lk;d; m;;;ul olacaqlar. ;sas m;s;l; budur ki, s;hv etm;y;s;n, familyan; v; i; yerini d;zg;n g;st;r;s;n. Ham; kimi c;nab Rodriqesin d; ;;xsi komp;teri var. Alim harda olur-olsun, h;km;n siqnal alacaq v; m;ktubunu oxuyacaq. Sonra is; y;qin ki, cavab ver;c;k.
-Ax; hans; markan; se;im? B;lk; bu, "D;nya qu;lar;" seriyas;ndan olan markad;r?.. Orda g;z;l Pal;d Qozas; A;acd;l;ninin t;sviri d; var.
-Nab;da! Ka;;z markalardan f;rqli olaraq burda g;r;k m;ktub g;nd;rdiyin ;lk;nin markas;n; se;;s;n.
Pal;d Qozas; A;acd;l;ni Perunun po;t markas;nda t;svir olunub. S;n Kuba markas;n; axtar,- dey; Ah-Uf dr;hal g;zd;n itdi.
Maksimka is; belaruslu Qara A;acd;l;nin susqun bax;;lar; alt;nda laz;m olan i;l;ri g;rd;. ;ndi Havana professoruna yaz;lan m;ktub do;urdan da hava m;kan;nda dal;alar vasit;siyl; u;ub getdi, daha ;;;; elektron "zibil qab;"nda qalmad;. Birc; cavab; g;zl;m;k qal;rd;...

Bilici Baban;n s;yl;dikl;ri

Kuban;n po;t markalar;. Kuba adas;nda po;t markalar; ilk d;f; ;lk; ;razisi ;spaniyan;n i;;al; alt;nda olark;n ;ap olunub-1873-c; ild; (m;qayis; ;;;n: Belarus markalar;n;n tarixi 1920-ci ild;n ba;lay;r). 1876-c; il; q;d;r Kuba markalar;n;n ;st;nd; bu s;zl;r qorunub saxlanm;;d;:"Xarici ;razi". 1877-ci ild;n is; "Kuba" s;z; peyda oldu. 1899-cu ild;n is; "Kuba Respublikas;" s;zl;ri yaz;lma;a ba;lad;. 1939-cu ild; ilk raket po;tas; ;;;n marka burax;ld;. Bu g;n Kuba Respublikas;n;n po;t markalar; po;t miniat;rl;ri aras;nda ;n maraql; markalardan biridir.


Qara A;acd;l;nin q;rar;

C;nab Rodriqesd;n m;ktub. Havana v; b;t;n Kuba belarus qu;unun xeyirxahl;;; v; s;mimiyy;tind;n heyr;t; g;lir. Qara A;acd;l;nin Kubaya s;yah;t t;klifi.


Maksimka x;yal qanadlar;nda u;ma;a ba;lad;. X;yal;n o, Yelski panlar;n;n bula;;ndan su i;ib yan;;s;n; s;nd;rd;. Qara A;acd;l;ni d; suya qonaq el;di. A;acd;l;nin h;tta g;zl;ri g;l;ms;di. El; bil h;qiq;t;n o, buz kimi bulaq suyundan i;irdi.
Lakin x;yalatla ;yl;nm;k uzun ;;km;di. ;vv;lc; Qara A;acd;l;n h;y;can i;ind; at;l;b-d;;m;y; ba;lad;. Onun oturdu;u ;;;; truban;n i;i ;lvan-;lvan g;ll;rl; dolma;a ba;lad;. Qara A;acd;l;n t;;cc;b i;ind; Maksimkaya baxd;, sanki onun reaksiyas;n; g;zl;yirdi. Lakin bu vaxt d;likd;n yuxar;ya q;;;lc;m topalar; ;;xd;. Onlar b;y;rd;ki h;nd;r ;;;; ;kafa dolu;dular. O, ;ap ma;;n;n; xat;rlad;rd;. V; h;qiq;t;n bir d;qiq; ke;m;di ki, ma;;n i;; d;;d;, r;ngli g;y h;rfl;r yaz;lm;; ka;;zda hans;sa m;ktubu ;ap etm;y; ba;lad;. Arams;z vurnuxan q;ribl;r; ayd;n oldu ki, bu m;ktub c;nab Rodriqesd;ndir."Tez ol, m;ktubu oxu!" dey; indi d; Qara A;acd;l;n h;y;candan h;vs;l;sini basa bilm;di.
"Salam, Maksim! S;nin yorulmaz yol yolda;;n Qara A;acd;l;n; d; m;nim s;mimi salamlar;m var! Onun Peruya s;f;ri bar;d; m;nim art;q m;lumat;m var. T;;cc;bl;nm;. Bizim Kubada "T;bi;tin i;;;;" adl; q;zet ;;x;r,"- o;lan ba;lad; Havanal; professorun m;ktubunu oxuma;a.-Q;zetd; Qara A;acd;l;nin tropik me;;l;rd; f;aliyy;tin; dair bir ne;; m;lumat gedib. Bizim Havanada bu toza;ac; me;;si qu;unun xeyirxah v; qay;;ke; ;m;ll;ri bar;d; sad;c; v;cd; g;libl;r. B;li, Qara A;acd;l;n, m;n bilir;m s;n hardan g;lmis;n...S;nin ;n yax;n qohum-;qraban say;lan qara a;acd;l;nl;r do;urdan da bizim t;r;fl;rd; ;ox azd;r. V; biz d; onlar;n g;l;c;k taleyi bar;d; ;ox narahat;q. Bu g;n n; etm;k olar? Bunu s;nin u;ub g;lm;yin art;q deyir. Ba;a d;;;r;m ki, m;nim t;klifim el; bel; sad; m;s;l; deyil. Biz s;ni, Qara A;acd;l;n, ;z adalar;m;za d;v;t edirik. Ail;nl; birlikd;. S;nin g;li;in qara a;acd;l;nl;r n;slinin art;m;na s;b;b olacaq. G;l;n yay yeni qu;lar do;ulacaq. B;lk; d; onlar bu adalarda ;b;di qalmaq ist;y;c;kl;r... B;lk; el; s;n d; bizd; bir-iki-;; il qalacaqsan! Raz;l;q ver, Qara A;acd;l;n!.. Maksim bu m;s;l;d; bizim h;r ikimizi d;st;kl;y;c;k!.."
Havanadan g;l;n m;ktub h;r ikisini- Maksimi d;, qu;u da t;sirl;ndirdi.
-Maksim, c;nab Ernestoya cavab yaz ki, m;n raz;yam. Lakin qoy ;vv;lc; ev; d;n;m, Toza;ac; me;;sin; doyunca bax;m, sonra. Sonra m;tl;q Peruya qay;dacam. Kuba is;... B;s Kuba bizim ;mumi evimiz deyil ki? X;susil;, ;l;m-dirim m;s;l;si meydana ;;xanda...- dey; a;acd;l;n dimdikl;rini t;qq;ldatd;.
•
...-O;lum, dur aya;a,-dey; yataq ota;;n;n qap;s; arxas;ndan atas;n;n s;si g;ldi.- Ax; bizi Nesvij v; Alba g;zl;yir. ;g;r c;ld geyins;n Alban; s;rm;y; icaz; ver;c;m, d;z parka q;d;r s;r;rs;n.
Maksimka g;zl;rini a;d;. Onun qar;;s;nda yen; Qara A;acd;l;n durmu;du. Bu qu; Amerikaya qay;dacaqm;? Ax; V;t;ni qoyub ;;x;b getm;k asan m;s;l; deyil. Ax; orda da k;m;k g;zl;yirl;r. Yox! Qara A;acd;l;n ;z s;z;n;n ;st;nd; duracaq...

Bilici Baban;n s;yl;dikl;ri

Kuban;n qu;lar; kifay;t q;d;r ;oxdur. Onun milli r;mzi Kuba traqonudur. Bu qu; q;rqovullar ail;sin; m;nsubdur. ;sas;n q;rm;z;, g;y v; a; r;ngd; olurlar; Kuban;n d;vl;t bayra;;n;n r;ngl;ri d; bel;dir.Traqon bel; oxuyur: "tok-koro" yaxud "tok-ko-loro". Kubada sunsusit yeti;dirilir, bu qu;-mil;;kdir, planetd; ;n x;rda qu; hesab olunur. Azadl;q adas;nda h;m d; me;; flaminqolar;n;n (q;z;lqazlar) n;h;ng d;st;l;ri yuva sal;b, onlar;n say; 70 min; yax;nd;r...


Po;t markalar;n;n s;yah;ti

Efiopiyan;n v;li;hdi ;ahzad; Mekon;n Menslikovi; Zer;xun Belarus filatelistl;ri il; dostluq etm;y; raz;l;q verir.
Efiopiyadan g;l;n filatelist yaz;;malar;. Efiopiyan;n kral; v; onun o;lu hans; markalar; toplay;r?


Maksimka m;kt;bd;n ;;xanda ad;t;n ;l telefonu il; anas;na z;ng vururdu - ne;; d;qiq;d;n sonra evd; olaca;a; bar;d; m;lumat verirdi. Alesya Mixaylovna o;lunun ;hval-ruhiyy;si il; maraqlan;r; soru;urdu ki, bu d;rs g;n; n; il; yadda qald;. H;m d; o;luna deyirdi ki, onu nahara g;zl;yir. Sonuncu nahaq yer; deyildi. El; olurdu ki, Maksimka m;tb;x; girm;yi unudurdu. Ax; ad;t;n istirah;t vaxt; o, atas;n;n po;tunu yoxlay;rd;. Atas;na, h;dsiz d;r;c;d; h;v;skar filatelist; az qala d;nyan;n h;r t;r;find;n m;ktublar g;lirdi. Kubal; professor Ernesto Rodriqes daha tez-tez yaz;rd;. Bir ild;n ;ox idi ki, atas;n;n m;ktubla;d;;; adamlar aras;nda Maksimkan;n bir h;mya;;d; da vard;-bu, Efiopiyan;n prezidentinin o;lu Menelika Zer;xun idi. M;s;l; bunda idi ki, Efiopiyan;n h;kmdar; v; onun v;li;hdi po;t markas; h;v;skarlar;yd;. Maksimkan;n atas; c;nab prezidentl; marka miniat;rl;ri m;badil;si edirdi; bunlar arxitekturaya, idman v; kosmos m;vzular;na h;sr edilmi; markalar olurdu. Lakin Maksim filatelist faunas;na h;sr olunmu; kolleksiya toplamaq arzusunu bildir;nd; atas; ba;lad; d;nyadak; v; ;lk;sind;ki dostlar;ndan soru;ma;a ki, b;s onlar;n hans; birinin u;aqlar; d;nyan;n heyvanat al;mi v; m;xt;lif qu;lar; il; maraqlan;r. Ax; u;aqlar bir-biriyl; daha asan ;nsiyy;t qururlar. El; oldu ki, g;nc filatelistl;rin say; bir o q;d;r ;ox olmad;. Havanadan olan professor Ernesto Rodriqes subay adam idi. Pol;al; fermer Konstantin Alexnik m;n;;c; belarusdur, Belostokda ya;ay;r, iki n;v;si var-Va;lav v; Yaroslav. Lakin onlar h;l; u;aqd;lar. Pan Alexnik h;l; arzulay;r ki, o;lanlar; b;y;s;n, sonra da marka toplas;nlar, ;z; d; idmana dair markalar. Daha ;ox futbol v; xokkey markalar; toplas;nlar. B;lk; el; onlar Uruqvay;n po;t idar;sinin 1924-c; ild; Paris Olimpiadas;nda ;z futbol;ular;n;n sensasiyal; q;l;b;sin; h;sr etdiyi sar;-q;hv;yi seriyadan olan markalar;n; tapa bil;c;kl;r. O zaman h;min markadan c;mi 500 n;sx; ;ap olunub. Onun ;st;nd;n t;xmin;n iki y;z il ;t;b, indi h;min markalar Olimpiya medallar; d;y;rind; olar.
Atas; onu o biri filatelist dostlar;n;n u;aqlar; il; d; tan;; etm;y; ;al;;;rd;. N;s; al;nm;rd;. Lakin bir m;dd;td;n sonra Efiopiyan;n v;li;hdi, ;ahzad; Mekon;n Mensilkovi; Zer;xundan cavab g;ldi. O, Efiopiya Prezidentinin v; kral;n;n o;luydu (tez-tez bel; ;eyl;r olur-iki taxt-tac bir ;;xsin ;lin; d;;;r). Onun g;nd;rdiyi m;ktub q;;;ng konfet qutusu ;l;;s;nd; idi. H;tta paket d; deyildi, daha do;rusu, yum;aq karton ba;lamas; idi. H;min g;n Maksimka v; atas; evd; idil;r. D;rhal ba;laman; a;d;lar. T;;cc;bl;ndil;r- ba;laman;n i;ind; c;mi bir v;r;qd;n ibar;t ka;;z vard;. Do;rudur, s;d kimi a; v;r;qd; q;z;l h;rfl;rl; n;s; yaz;lm;;d;. V;r;qin yuxar;s;na i;ldayan ;;;; da;larla b;rkidilmi; Efiopiyan;n sad; gerbi vard;: g;y r;ngli k;r;d; sar; budaqc;qlarla i;l;nmi; ulduz. M;ktub ingilis dilind; yaz;lm;;d;; Maksimkan;n ail;si d; ingilis dilini belarus dili kimi bilirdi. Maksimka indi d; h;min m;ktubun h;r bir s;trini yax;; xat;rlay;r, ;;nki m;ktub onu heyr;t; g;tirmi;di:
"H;rm;tli c;nab Belarus Filatelisti!
Bizi, x;susil; Efiopiyan;n V;li;hdi ;ahzad; Mekon;n Mensilkovi; Zer;xunu Sizin faunaya dair marka m;badil;si t;klifiniz maraqland;rd;. Bizi, V;li;hd ;ahzad;ni sizin ;lk;nizd; ya;ayan ;oxlu heyvan v; qu;lar maraqland;r;r. Biz xahi; edirik ki, Belarusda tapa bildiyiniz miniat;rl;ri biz; g;nd;r;siz. ;z n;vb;mizd; biz d; sizi Afrikan;n, Efiopiyan;n, qon;u ;lk;l;rin unikal, z;ngin heyvanat al;mi v; s;rv;tl;ri il; tan;; ed;c;yik. Bunlar d;nyan;n dig;r ;lk;l;rind;ki s;rv;tl;rl; m;qayis;y; bel; g;lm;z.
Biz bundan ;lav; Siz; xat;rlatmaq ist;yirik ki, V;li;hd ;ahzad; Prezidentin v; ail;sinin xidm;ti etiketin; g;r;, h;m;inin ;ahzad;nin davran;;; haqq;nda Konstitusiya m;dd;alar;na g;r; qeyri-r;smi ;;xsl;rl; dostluq m;nasib;tl;ri qura bilm;z. Lakin art;q d;rd;nc; onillikdir ki, h;m Kral, h;m d; Prezident  v;zif;sini tutan ;;xs t;r;find;n Siz; x;susi b;y;k h;rm;t var, buna g;r; d; Siz istisna say;l;rs;z v; biz Sizinl; yaz;;aca;;q. Belarusdan Sizin m;ktublar;n;z; v; markalar;n;z; g;zl;yirik... "
Sonra m;ktubda v;li;hdin v; prezident o;lunun uzun bir imzas;, alt;nda da onun icra etdiyi ictimai v; d;vl;t v;zif;l;rinin siyah;s; gedirdi. Maksimka birini yadda saxlad;: Efiopiyan;n T;bi;t ;zr; Ba; Filatelisti. Bunu yadda saxlad; v; g;r;n;r, h;m d; t;;cc;bl;ndi:"G;r ha, u;aq olasan, ;z; d; Ba; Filatelist!.." Maksimka h;min m;ktuba g;r; d; ;ox incidi. ;;; bax da! O, atas;yla ;z;n; filatelist dost axtar;r, cavab;nda da bel; bir t;hqir! Do;rudur, Maksimin atas; m;s;l;y; ba;qa c;r yana;d;:
-Bilirs;n, o;lum, ;z ar;;n;nla ;zg;nin qay;;s;n; ;l;m;k ;ox ;;tin m;s;l;dir. G;r;n;r, bu b;y;k Afrika ;lk;sind; qaydad;r: onlar r;hb;rlikl; sad; adamlar aras;ndak; m;nasib;tl;r; x;susi diqq;t yetirirl;r. Biz d; diplomatik etiket qaydalar;n; poza bilm;rik...Eybi yox, m;n ;z;m V;li;hd ;ahzad; il; m;ktubla;aram, burda q;bah;tli he; n; yoxdur. V; raz;la; ki, biz; markalara birlikd; baxma;a v; onlar; ;yr;nm;y; he; kim mane olmayacaq...

Bel;c; d; q;rar verdil;r...

Bilici Baban;n s;yl;dikl;ri

Efiopiya. ;lk;nin r;smi ad; Efiopiya Federativ Demokratik Respublikas;d;r. ;;rqi Afrikada d;vl;tdir. D;niz; ;;x;;; yoxdur- 1993-c; ilin may;nda Eritriya Efiopiyadan ayr;landan sonra olub. Efiopiya ;halinin say;na g;r; Afrikada ikinci ;lk;dir (burada 100 milyona yax;n ;hali ya;ay;r). ;razisin; g;r; d;nyada 27-ci ;lk;dir. R;smi d;vl;t dili amxar dilidir.
Efiopiyan;n markalar;. Efiopiyada ilk markalar 1894-c; ild; ;ap olunub. Daha d;qiq: Efiopiya ;;;n po;t markalar;n; Fransada, Parisd; ;ap edibl;r. D;rd nominal ;zr; markalarda kral 11 Menelikin t;sviri olub. 1980-ci ild; Sosialist Efiopiyas;n;n po;tu Moskvada ke;iril;n XX11 Olimpiya oyunlar;na h;sr olunmu; x;susi serial markalar burax;b.


G;zl;nilm;z m;naqi;;

Adis-Abebadan yeni m;ktub. Efiopiyan;n T;bi;t ;zr; Ba; Filatelistinin hidd;tli q;z;bi. Qu;lar; b;lm;k olarm;?

...Bug;nk; poct aras;nda da g;z;l, iri bir m;ktub vard;, Efiopiyadan g;lmi;di. Maksim m;ktubun ;st;n; diqq;tl; oxudu, ;min oldu ki, bu ;ahzad;d;n g;lib, onun atas;ndan yox! Yaln;z bu zaman m;ktubun sa; q;ra;;n; ehmalca k;sdi. Ordan atas;na m;raci;tl; yaz;lm;; ka;;z v;r;qi ;;xartd;. Ka;;za ;lav; olunmu; klyasser v;r;qini d; g;rd;. Onun ;st;n; Efiopiyan;n be; r;ngli markas; yap;;d;rlm;;d;. B;t;n markalar qu;lara aid idi. Markalar;n ;st;nd;ki yaz;lar nam;lum dild; idi. Maksimka bu dilin ad;n; bilirdi: amxar diliydi, Efiopiyan;n r;smi d;vl;t dili. Ancaq oxumaq m;mk;n deyildi... Do;rudur, markalardak; b;zi qu;lar; d;rhal tan;d;. Bax, yeri g;lmi;k;n, ;n ucuz markan;n ;st;nd; q;rm;z;papaq ala;;hr; qu;u. S;r;;y; daha ;ox ox;ay;r. ;kinci markan;n ;st;nd;ki is; hind leyl;yin; daha ;ox ox;ay;rd;. Bu qu; ax; t;kc; na;;llarda olmur; bu qu; ;ox g;z;ldir, onun r;ngli, ;lvan qanadlar; olur. Hind leyl;yi g;z;llikd; ;fsan;vi simurq qu;undan he; d; geri qalm;r...
Po;t miniat;rl;rin; doyunca baxd;qdan sonra Maksimka klyasseri k;nara qoydu. V; anas;n;n s;zl;ri yad;na d;;d;. Atas; o;luyla uzun-uzad; markalara baxanda anas; h;mi;; dey;rdi:"M;nim dal;;n filatelistl;rim, n;dir, kitab-zad oxuyursuz bel;? " Atas; is; cavab ver;rdi:"Bu, kitabdan da art;qd;r. Biz indic; filan ;lk;d;n qay;d;b g;lmi;ik..." V; atas; markalar;na baxd;qlar; h;min ;lk;nin ad;n; ;;k;rdi. Po;t markalar;n;n h;sr olundu;u ;lk;nin, ya da ;;h;rin ad;n; dey;rdi...;ndi is; bu anda Efiopiya ;ahzad;sinin yeni m;ktubunu oxuya bilm;di. Yax;;, onda g;r;k ingilis dilind; n; yaz;r bel;...
";ziz c;nab Belarus Filatelisti!"
;ahzad; Mekon;n Menslikovi; Zer;xun Maksimkan;n atas;n;n ad;n; v; familyas;n; yax;; bils; d;, ona bel; m;raci;t edirdi. Onlar art;q bir il; yax;n idi ki, m;ktubla;;rd;lar. M;raci;td; d;yi;;n birc; ;ey vard;-o da ";ziz" s;z;yd;. ;ahzad; son vaxtlar "h;rm;tli" ;v;zin; atas;na bu s;zl; m;raci;t edirdi. H;, m;ktubun ard;n; oxuyaq:
"Biz sizin yeni markalar;n;za sevinirik. Do;rudur, qeyd etm;k ist;rdim ki, ""Belovejsk c;ng;lliyi" seriyas;ndan olan markalar bizi heyvanat al;mi il; tan;; edir; bu heyvanlar;n t;sviri olan markalar; Efiopiyada da ;ap edirl;r. Bizim v;zif;miz, y;ni T;bi;t ;zr; Ba; Filatelist v;zif;si ;oxmilyonlu Efiopiya xalq;n; maarifl;ndirm;kdir. Buna g;r; d; atam;n-prezidentin d;st;yin; arxalanaraq Biz ;lk;nin Po;t idar;sin; ;mr etdik ki, "Q;rib ;lk; heyvanlar;" seriyas;ndan olan markalar buraxs;n. H;l; x;susi "t;mizl;m;" i;l;ri apar;lmay;b. Biz Adis-Abeban;n Ba; Po;tamt;nda bu i;i Yeni il ;r;f;sind; t;;kil ed;c;yik. Sonra Biz d; siz; ;st;nd; v;h;i bu;a, qunduz, a; ay;, suiti, h;m;inin sincab olan miniat;rl;r g;nd;r;c;yik. ;mid edirik ki, bu markalar t;kc; Afrikada olan ;oxsayl; ;lk;l;rin mara;;na s;b;b olmayacaq, habel; Belarusa yax;n ;lk;l;rin d; diqq;tini ;;k;c;k. Lakin etiraf etm;liy;m ki, Sizin biz; bundan qabaq g;nd;rdiyiniz "Belarus qu;lar;" seriyas;ndan olan markalar t;kc; Bizim yox, h;m d; Efiopiyan;n b;t;n Po;t ;uras;n;n t;;cc;b;n; s;b;b oldu.  Markalar;n birinin ;st;nd; Qara Leyl;k t;sviri vard;. Ax; bu qu; n; ;;;n Sizinki olsun? Biz bu insidenti bel;c; diqq;tsiz buraxa bilm;rik. Biz; ;lk;nin sakinl;ri m;raci;tl; t;l;b edirl;r ki, etiraz notas; il; ;;x;; ed;k. Onlar art;q bilirl;r ki, Efiopiyan;n ;sas qu;unu Sizin az qala m;nims;m;k niyy;tiniz var. M;n bel; q;rara alm;;am ki, Yeni il bayram;ndan d;rhal sonra Po;t v; T;bi;t ;uralar;n;n birg; iclas;n; ;a;;r;m. ;urada Sizin po;tun s;hvi bar;d; d; q;rar q;bul olunacaq. Bizim ;;xs;n Siz; h;rm;timiz var, m;ktubla;ma vasit;sil; ;yr;ndik ki, Sizin Belarus xalq; ;ox yax;; v; h;ssas xalqd;r. Bununla bel;, Sizin Po;t bizi t;hqir edib..."
-Leyl;yin sad;c; bir qu; oldu;unu ba;a d;;m;k ;;;n m;tl;q deyil ;ahzad; olasan!- dey; Maksim m;ktubu ax;ra q;d;r oxumad; v; ucadan s;yl;ndi.-Qu;un yeri-yurdu, ;lk;si torpaq deyil, s;mad;r... Yazda, yayda, pay;z;n ;vv;ll;rind; bu qu; Belarusda ya;ay;r. Q;;da is; Afrikaya v; Hindistana u;ur...;;; bir bax, g;r;s;n onlara m;kt;bd; n; ;yr;dirl;r?!.

Maksimka ;nternet; girib Efiopiya m;kt;bi bar;d; m;lumat ;l;d; etm;k d; ist;di. Lakin anas; ona demi;di ki, d;nya elektron "toru"ndan yaln;z birc; saat istifad; el;sin, ;z; d; d;rsl;rini o***b qurtarandan sonra. O da anas;na s;z vermi;di. Buna g;r; d; fikrind;n da;;nd;. H;m d; ax; bu m;dd;t ;rzind; dig;r suallar da yaranarsa v; o suallara l;;;t v; ensiklopediyalarda cavab tapmaq m;mk;n olmazsa, bax o zaman ;nternet; gir;r. ;ndi Maksimka m;ktubun t;siri alt;ndayd;, ;z;nd; deyildi. ;nternetl; i;l;m;k ona daha asan g;r;nd;. Onu t;;cc;bl;ndir;n bu idi ki, valideynl;ri ;zl;ri internet ;srinin u;aqlar; olsalar da, ;zl;rini lap qoca t;qa;d;;l;r kimi apar;rlar. H;r halda, Maksimka anas;na s;z vermi;di v; s;z;n;n ;st;nd; durdu, ;nternet; girm;di, kitab r;fl;rin; sar; add;mlad;. Cild-cild karton ;zl; kitablarla yana;; kompakt-diskl;rl; dolu elektron kitabxanadan da istifad; etm;k olard;. ;sas m;s;l; bu idi ki, ;nternetd; vaxt itirm;y;s;n. ;vv;ll;r kitablar; oxumaq, elsiklopedik l;;;tl;ri varaqlamaq yax;; bir ad;t idi. H;m d; bu, sa;laml;;a xeyir idi-g;zl;rin a;r;m;rd;, komp;terin qaba;;ndak; kimi yorulmurdun.
D;nya xalqlar;na v; ;lk;l;rin; aid ensiklopediyada Maksimka m;vafiq m;qal;ni tapd;. Bil;nd; ki, Efiopiyada Yeni ili 12 sentyabrda qeyd edirl;r, ;ox t;;cc;bl;ndi. ;;nki efiopiyal;lar b;t kalendar;ndan istifad; edirl;r. Bu kalendara g;r; ilin c;mi 13 ay; var. Kalendar;n ad; n; ;;;n b;td;r? Bu da B;tp;r;st pravoslav Kils;sinin ad;ndan g;t;r;l;b. Bu kils;nin t;limin; g;r;, Allah;n o;lu olsa da, ;sa Pey;;mb;r Yer adam; olub. Maksimka d;;;nd;:"H;r ;lk;nin ;z ad;t-;n;nsi var!". Maksimka daha sonra ;yr;ndi ki, Yeni il ;r;f;sind; Adis-Abeba k;;;l;rind; ax;amlar evkalipt v; ya k;knar a;aclar;ndan tonqallar qalay;rlar. ;lk;nin paytaxt;ndak; ;sas meydanda is; ;n b;y;k tonqal qalan;r. V; onu da kral ;z; m;;;ll; yand;r;r. Tonqal;n ortas;nda h;nd;r, be;-alt; metrlik ;alban olur. Alov qalxandan sonra r;qsl;r ba;lay;r. Hesab edin ki, bizim Belarusda Kupalye  bayram;d;r.
Maksimka Efiopiyal; ya;;d;n;n m;ktubunun ard;n; oxudu:"...Sizin po;t bu s;hvi d;z;ltm;lidir. ;ks halda, bunun a;lag;lm;z n;tic;l;ri ola bil;r. Po;t v; T;bi;t ;uralar;n;n birg; iclas;nda g;nd;liy; bel; bir m;s;l; sal;nacaq: m;harib; elan olunmasa da, ;n yax;; halda Qara Leyl;kl;r; Efiopiyan;n s;rh;dl;rini a;ma;a qada;a qoyulmas; bar;d; m;s;l;..."
-Bu da s;nin ;ahzad;n!-Maksimka ;z;n; saxlaya bilm;di.-G;r;s;n, do;rudanm; o, ba;a d;;m;r ki, Qara Leyl;k uzaq ;lk;l;r; u;an k;;;ri qu;dur, ;n ;sas; is; qonaq qu;dur?.. Ax; burada he; Po;t m;harib;sin; d; bir ;sas yoxdur!..
Maksimka ikinci r;f; yax;nla;d;; burada c;rg; il; marka albomlar; d;z;lm;;d;. Onlar;n aras;nda qu;lar;n t;svirl;ri olan bir ne;; klyasser d; vard;. Maksimka qal;n albomlardan birini g;t;rd;, ba;lad; s;hif;l;m;y;. Budur, t;xmin;n y;z ya;; olan markalar. H;r markan;n da alt;nda iri h;rfl;rl; imza var: SSR; Po;tu. Markalardan birinin ;st;nd; Mosol qoru;undan olan qaradi; Qaqaran;n  t;sviri var. ;kinci markan;n ;st;nd; Askanin-Novodan olan D;v;qu;unun ;;kli var. Dig;rinin ;st;nd; is; Astraxan qoru;undan olan Sultan toyu;u ;ks olunub. Maksimkan;n kolleksiyas;nda ;oxsayl; m;xt;lif markalar aras;nda ;sas;n durnalara aid markalar ;st;nl;k t;;kil edirdi. X;susil; a; durnalara h;sr olunmu; markalar. Qanadlar;n;n uclar; qara, q;rm;z; dimdikli, ba;;n;n, aya;;n;n v; qanadlar;n;n bir hiss;si is; a;appa; qar kimi. Maksim bilirdi ki, h;l; y;z ;lli il bundan qabaq a; durna m;hvolma t;hl;k;si il; ;zl;;mi;di. B;t;n d;nya narahat olma;a ba;lad;. H;tta durnalar;n m;dafi;si ;;;n Beyn;lxalq M;dafi; Fondu da yaratd;lar. ;nkubator t;;kil el;dil;r, durnalar; yeti;dirm;y; ba;lad;lar. ;ndi durnalar; el; bir t;hl;k; g;zl;mir. Buna g;r; d; durnalar;n t;svirini ;ks etdir;n ;oxlu marka buraxd;lar ki, insanlar;n diqq;tini bu qu;lar;n qorunmas;na y;n;ltsinl;r...
Albomun bir s;hif;sind; is; yaln;z leyl;kl;r vard;. M;xt;lif ;lk;l;rin markalar;nda a; leyl;k, y;h;rvari dimdiyi olan leyl;k, h;m d; qara t;kail;li leyl;k... Rusiya, Ukrayna, Qazax;stan, ;spaniya, Yunan;stan, Asiya v; Afrika ;lk;l;rinin buraxd;;; markalar;n ;st;nd; bu g;z;l qu;lar;n t;svirl;ri ;ks olunmu;du. "Yax;; b;s biz n; ;;;n vuru;mal;y;q?"- Maksimka yen; fikr; getdi. Leyl;k h;yatda da, markalar;n ;st;nd; d; b;t;n d;nyan; g;zir, hara ist;yir u;ur, ona h;r yerd; xo;dur.


Bilici Baban;n s;yl;dikl;ri


Qara Leyl;k leyl;kl;r ail;sin; m;nsub qu;dur. Rusiya, Belarus, Ukrayna v; Qazaxstan;n Q;rm;z; Kitablar;na d;;;b. Bu qu; ;sas;n AvroAsiya me;; zolaqlar;nda yay;l;b. C;nubi Asiyada q;;lay;r. Qara Leyl;kl;r Afrikada da ya;ay;rlar. Qara Leyl;kl;rin ;n geni; yay;lm;; d;st;si Belarusun m;v;qq;ti qoru;u say;lan Poqremokun ;razisind;dir.
Hind leyl;yi d; leyl;kl;r ail;sin; m;nsubdur. Ad; ;r;b m;n;;li s;zd;n - "marabut" s;z;nd;n g;t;r;l;b. ;r;b dilind; m;nas; "m;s;lman ilahiyyat;;s;" dem;kdir. Bu qu;un uzunlu;u 110-150 sm-d;k olur. Qanadlar;n;n ;l;;s; 210-250 sm aras; olur. C;md;yinin v; qanadlar;n;n yuxar; hiss;si qarad;r, alt hiss;si is; a;d;r. Ba;; ke;;ldir, dimdiyi iri v; qal;nd;r. Afrika, Hind v; Yava leyl;kl;ri d; var.
Evkalipt m;rsinl;r ail;sin; m;nsub ;oxn;vl; h;mi;;ya;;l a;acd;r. H;nd;rl;y; 100 metr; q;d;r olur. Evkalipt a;ac; t;xmin;n 2-10 ya; aras;nda ;i;;kl;m;y; ba;lay;r. ;sas;n Avstraliya, Yeni Zelandiya, Tasmanid; bitir. Avstraliya s;rh;dl;rind;n k;narda evkaliptin t;kc; 15 n;v;n; rast g;lm;k olar. Bu a;aca Kubada, ;imali v; C;nubi Afrika ;lk;l;rind; d; rast g;lm;k olar. ;nki;af s;r;tin; g;r; bu a;ac o biril;rind;n ;ox f;rql;nir. 10 il m;dd;tin; 20-25 metr boy at;r.

K;m;y; Po;tovik  g;lir

Kolyadnik dib;;yind; ya;ayan Po;tovikin d;rsl;ri. Maksimka Adis-Abebaya getm;y; q;rar verir. S;yah;td;n qabaq T;bi;td;n v; Filateliyadan imtahan verir.

Maksimka el; hey ;z "qu; klyasserini" v;r;ql;yirdi v; t;;ss;f hissi il; d;;;n;rd;: afrikal; ya;;d;n;n ba;;na a;;l qoymaq ;;;n n; etm;k olar? B;lk; el; oturub atas;n;n i;d;n qay;tmas;n; g;zl;sin? Lakin q;fl;t;n ona el; g;ldi ki, otaqda kims; var. O t;r;f bu t;r;f; boyland;, amma he; kimi g;rm;di.
-...M;ni axtarma, Maksim,- bo;uq bir s;s e;itdi.- Onsuz da g;rm;y;c;ks;n. Linzan; g;t;r;b Kolyadaya yax;nla;. M;n burdayam, k;ncd;ki dib;;kd; ;z;m; ev qurmu;am v; burda da ya;ay;ram.
Maksimka anas;n;n ;n ;ox sevdiyi ev dib;;yi ;i;;yinin iri yarpaqlar;na baxd;. Ail;d; h;mi;; x;susi intizarla Kolyadan; g;zl;yirdil;r-;;nki dib;;kd;ki ;i;;yin g;vd;l;rind; q;;;ng q;rm;z; q;n;;l;r a;;l;rd;.
-...M;nim ad;m Po;tovikdir,- yen; nam;lum s;s g;ldi.-Evd; he; kim olmayanda m;n markalar; qoruyuram. Siz; el; g;lir ki, h;r ;ey r;van gedir, iri kolleksiyada sakitlikdir.  Bir d;;;n;n-bir klyasserd; m;xt;lif ;lk;l;rin markalar; yola ged; bil;rmi?..;z; d; bir s;hif;d;: t;s;vv;r el;yin ki, Uzaq ;;rqin p;l;ngi il; bizim Belarusun dov;an; bir s;hif;d; olsun! G;r;n n; olar da!.. Yaxud t;lk;yl; v;h;i bu;an; g;t;r... Sizin klyasserl;rd; bilirsiniz n; q;d;r dala;ma v; m;harib;l;r olur?
-H;, m;n bilir;m t;lk;yl; bu;a hans; markalarda yan-yana t;svir olunub,- dey; Maksimka Po;tovikin s;z;n; a;z;nda qoydu.
-Bu marka Askaniya-Novo qoru;una dair seriyadand;r. Bu markalar yaln;z 1963-c; ild; i;;q ;z; g;r;b,- Po;tovik d;qiql;;dirdi.-Maksim, m;n; el; g;lir ki, s;n Efiopiya ;ahzad;sini nec; yola g;tirm;k bar;d; d;;;n;rs;n...El; deyilmi?
-;ziz Po;tovik, s;n sad;c; m;nim ;r;yimd;n ke;;nl;ri oxuyursan. M;n; bir ;ey ayd;nd;r: bizim po;tun Qara Leyl;y; diqq;t g;st;rm;si sad;c; he; bir m;naqi;;y; s;b;b ola bilm;z. ;min;m ki, ;g;r Belavejsk me;;sin;, ya da Beryozin biosfer qoru;una  Afrika marabusu (leyl;yi) u;ub g;ls; Belarusda buna yaln;z ;ad olarlar.
-Amma bunu zati-alil;ri v;li;hd ;ahzad;y; dem;. Yoxsa qiyam;t qopar.
-He; bilmir;m n; edim... Bir ;ey m;lumdur ki, Adis-Abebaya m;mk;n q;d;r tez gedib ;at;m, Efiopiyan;n Yeni ilin; q;d;r ora ;at;b izah edim ki...
-Amma m;n; el; g;lir ki, bunlar; ;ox sad;c; yoluna qoymaq olar...-Po;tovik ;sk;rd;, ;trafa boylan;b baxd;, ;al;;d; ki, Kolyadnikin bitdiyi dib;;yin q;ra;;na toxunsun. Lakin al;nmad;. Po;tovik daha b;rkd;n dan;;ma;a ba;lad;:- Qara Leyl;k t;svir olunan markalardan birini g;t;rm;k laz;md;r, onu po;t karto;kas;n;n ;st;n; yap;;d;r;b Efiopiyaya s;f;r; g;nd;r, qoy o, bizim qu;un u;ub getdiyi isti ;lk;l;ri ke;ib getsin Afrikaya. H;r bir ;;h;rd;, h;r bir ;lk;d; olanda dayanacaqlarda h;min yerl;rin po;t m;h;r; ;st;n; vurulacaq. Bax bel; bir karto;ka Ades-Abebaya ;atacaq, o zaman V;li;hd ;ahzad; anlayacaq ki, ya da ba;a d;;m;li olacaq ki, Qara Leyl;yin m;xt;lif ;lk;l;r; s;yah;t etm;k, h;tta oralarda ya;amaq h;ququ da var. Ax; a;;qca v; marka kimi o da ;oxlu ;lk;l;r; s;yah;t edir.
Maksimka Po;toviki diqq;tl; dinl;di. Do;urdan da, bunu niy; d; el;m;sin?.. Lakin Maksimka ;z; d; bu uzaq ;lk;y; getm;k ist;yirdi. Amma... Po;tovik yen; onun ;r;yind;kil;ri oxudu. Dedi:
-Maksimka, ;;x;; yolu var. M;v;qq;ti olaraq s;n m;nim kimi x;rda, g;z;g;r;nm;z ola bil;rs;n, y;ni m;n; ;evril; bil;rs;n. O zaman he; kim s;n; mane olmayacaq, s;n a;;qcan;n k;nc;n; bir dam;; yap;;qan kimi yap;;acaqsan. Bu halda gedib Efiopiyaya ;;xa bil;rs;n. ;g;r ist;s;n lap Adis-Abebada ;ahzad; il; dan;;a bil;rs;n, sonra da ;z;n; qay;da bil;rs;n. Do;rudur, bunun ;;;n g;r;k imtahan ver;s;n. H;r d;f; imtahan sual;na d;zg;n cavab vers;n, ;evrilm; prosesi ba; ver;c;k... Amma birc; ;eyi d; deyim: d;rsl;rini yax;; oxuyanlar v; t;bi;ti sev;nl;;r ;;;n imtahan ;;tin deyil.
-Raz;yam! Ax; v;ziyy;ti nec; olsa d;yi;m;k laz;md;r!-Maksimka d;rhal cavab verdi.
Po;tovik g;zg;r;si b;y;m;y; ba;lad;, he; bir d;qiq; ke;m;di ki, Maksimkan;n boyuna ;atd;. V; ;z isti v; yum;aq ;lini o;lana uzatd;:
-M;n d; raz;! ;ndi is; m;nim suallar;ma d;zg;n cavab vers;n, yava;-yava; balacala;acaqsan, t;bii ki, ;z x;rda boyuna g;r; d; h;r;k;t ed;c;ks;n. Bir s;zl;, s;yah;t; haz;rla;...
Po;tovik stolun ;st;n; po;t karto;kas; qoydu. ;z ;;xsi klyasserind;n ;st;nd; Qara Leyl;yin t;sviri olan marka ;;xartd;, onu karto;kan;n sa; k;nc;n; yap;;d;rd;. ;ox da m;hk;m s;xmad;, q;raqdan bir dam;; yap;;qan saxlad;.
-;ndi is;, ;zizim, suallara ke;ir;m. C;mi d;rd sual olacaq. ;kisi filateliyaya dair, ikisi d; t;bi;t;;nasl;;a dair...Bilmir;m onlara nec; cavab ver;c;ks;n, amma ;mid edir;m ki, s;nd; al;nacaq. Birinci sual: filatelistl;r aras;nda d;niz;il;r ;oxdur, onlar g;mil;r;, d;niz m;nz;r;l;rin;, okeanlara v; d;nizl;r; dair markalar toplay;rlar. Bir ;srd;n ;ox bundan ;vv;l, iyirminci ;srin ax;rlar;nda Kubada alt;-yeddi seriyadan olan markalar burax;l;b. Bu markalar;n ;st;nd; qaleralar;n , qaleonlar;n v; karavellalar;n  t;svirl;ri vard;. Markalardan birinin ;st;nd; ;n baha qiym;t; olan sovet atom buzq;ran g;misi vard;. ;ox g;z;l v; n;h;ng g;miydi. Miniat;r;n sa; k;nc;nd; bir d;st; pinqvin t;svir olunmu;du. Bu po;t markas; kolleksionerl;r v; d;niz;il;r aras;nda ;oxlu s;z-s;hb;t; s;b;b oldu. N; ;;;n?
Po;tovik qurtaran kimi Maksimka m;mnun-m;mnun g;l;ms;di. O;lan bu tarix;;ni bilirdi. H;m d; bu Kuba markas; v; buzq;ran g;misi bar;d; atas; tez-tez dan;;ard;...
-;ziz Po;tovik, ;;kild; "Lenin" atom buzq;ran g;misi olub. Bu g;mi he; vaxt Antarktidaya ;zm;yib, ;imal buzlu okean;nda is; pinqvinl;r ;zm;r v; ya;am;rlar. Bel; ;;x;r ki, g;z;l qu;larla atom buzq;ran g;misi he; vaxt g;r;;; bilm;zl;r. Markan;n r;ssam; is; sad;c; co;rafiyan; yax;; bilmirmi;...
-;hs;n, Maksim. ;kinci suala qulaq as: Filatelistl;r m;xt;lif di; x;st;likl;rind;n s;hb;t ed;nd; "stomotoloji" m;vzuda n; vaxt s;hb;t etm;y; ba;lay;rlar?
-Bu lap asan sual oldu: "X;st; di;l;r"-s;z;n m;cazi m;nas;ndad;r. Markalarda d;lm;cik s;ralar; olur- onlar miniat;rl;rin q;raqlar;ndak; x;rda di;;ikl;rdir. Onlar z;d;l;n;nd; filatelistl;r deyirl;r ki, "di;l;r x;st;l;nib..."
-Aha!
Po;tovik Maksimkan;n ;z;nd;ki t;;cc;b; g;r;b m;mnun-m;mnun g;l;ms;di. Maksimka h;r d;z cavabdan sonra hey x;rdala;;rd;. Bir var kimd;ns; ;yr;nib bil;s;n ki, adam nec; balacala;;r, bir d; var bu s;hn;ni g;zl;rinl; g;r;s;n. N; is;, Maksimka v; Po;tovik bu ;evrilm; prosesin; bir el; reaksiya g;st;rm;dil;r.
-;ndi g;r;k s;nin T;bi;t elml;rind;n biliyin nec;dir. ;midvaram ki, s;n ;la;;san v; "T;bi;ti qoru"  s;nin sevimli f;nnindir... Amma g;l vaxt itirm;y;k. N;vb;ti sual: Ar;lar nec; dan;;;rlar v; ;mumiyy;tl;, onlar bir-birl;ri il; raz;l;;a g;l; bilirl;rmi?
-Qanadlar;yla! Ar;lar qanadlar;yla dan;;;rlar!-Maksimka c;ld cavab verdi.-V; onlar el; c;ld dan;;;rlar ki, t;;cc;b edirs;n- bir-birini nec; ba;a d;;;rl;r? Ar; bir saniy; ;rzind; 300 d;f; qanad ;al;r. Bu hal nektar v; tozcuq da;;yark;n, do;ma p;t;y; qay;dark;n ba; verir. Lakin ;g;r ar; s;rb;stdirs;, h;l; ;z ;i;;yini axtar;rsa o zaman saniy;d; 440 d;f; qanad ;al;r. ;;r;n;i ar;lar da var... onlar lap...

 O;lan lap balacala;d;. Ba;lad; g;zl;riyl; a;;qcan; arama;a. "Bird;n tamam itib el;y;r;m e!"- dey; o;lan ;z-;z;n; dedi.-A;;qcan;n k;nc;n; yap;;masam he; Efiopiyaya da gedib ;;xa bilm;y;c;m..."
-Maksim, g;r;r;m, s;n ciddi t;bi;t;;nassan, ;z;n d; yax;; oxuyursan. S;n; inanmaq olar, etibarl; o;lansan. Amma bizim bir sual;m;z da var: bir zamanlar Kubada ;oxlu kaktus a;ac; ;kirdil;r. O q;d;r idi ki, kaktuslar b;t;n sah;l;ri, h;tta m;hsuldar ;kin sah;l;rini d; basd;. Xo;b;xtlikd;n kubal;lar ;;x;; yolunu tapd;lar. O, n; idi?
Maksimka fikr; getdi. ;g;r komp;ter qar;;s;nda otursayd; d;rhal professor Rodriqesl; ;laq; yaradard;, ;;bh;siz, o, bunun cavab;n; bil;rdi, d;zg;n cavab ver;rdi. Lakin... art;q h;m komp;ter, h;m d; klaviatura o;lana ;oxm;rt;b;li binalar kimi g;r;n;rd;. Maksimka xat;rlad; ki, "kaktus" problemi Avstraliya fermerl;rini d; ;oxdan narahat edib. ;vv;lc; bu tikanl; g;l; s;rh;d q;raqlar;nda s;rayala ;kibl;r, onlardan s;rh;d tirl;ri kimi istifad; edibl;r ki, qoyun-quzu bi;;n;kl;r; gir; bil;m;sin, kenqurular bostan t;s;rr;fatlar;n; tapdalay;b da;;tmas;n. Lakin kaktuslar bir m;dd;td;n sonra n;zar;td;n ;;x;blar, ba;lay;blar qar;;qa kimi artma;a. Kaktuslar ;zl;ri s;rh;dl;ri pozma;a ba;lay;b. O zaman entomoloqlar bel; bir ;;x;; yolu tap;blar: kaktusun v;t;ni olan C;nubi Amerikadan onun d;;m;nini-ip;ksa;l; koktotablosisi g;tirsinl;r. Bu k;p;n;yi g;tirib onun iki milyon yumurtas;ndan canl; "tikanl; m;ftil"d;z;ldibl;r. V; tezlikl; Avstraliya kaktusdan can;n; qurtar;b. Avstraliya po;tu is; buna dair marka da burax;b... "Aha, tapd;m! Ax; m;nd; h;min Avstraliya markas;n;n yan;nda Kuba markas; da var. Eyni m;zmunludur. Bir-birl;rin; ox;ay;rlar...H;r ikisinin ;st;nd; kaktus t;sviri var...Ziyanverici kaktusun ;st;nd; is; soxulcan v; k;p;n;k oturub..."-Maksimka cavab verm;yi q;rara ald;.
-;ziz Po;tovik, kaktusa k;p;n;kl;r qalib g;ldi,- sonuncu s;zl;ri el; yava;dan dedi ki, onlar; art;q he; k;s e;id; bilm;di. Maksimka ;z; is; d;z po;t karto;kas;n;n ;st;n; d;;d;. Lap x;rdala;d;, n;qt; boyda oldu, o;lan yeni h;yata ba;lad;. Qar;;da onu uzun yol v; s;yah;t g;zl;yirdi. Maksimka ;st;nd; Qara Leyl;k olan markan;n k;nc;n; yap;;m;;d; v; bu, onu g;st;rirdi ki, Po;tovik onu e;itmi;di...

Bilici Baban;n s;yl;dikl;ri

Avstraliya Yer k;r;sinin ;n ki;ik materikidir. ;razisi 7,7 mln. kvadrat kilometrdir. Materikd; birc; ;lk; yerl;;ir-Avstraliya ;ttifaq;. Avstraliya materiki Yer k;r;sinin okean hiss;sinin d;z m;rk;zind; yerl;;ir, b;t;nl;kl; C;nub v; ;;rq yar;mdair;si boyunca uzan;r. Avstraliya materikl;r aras;nda ;n d;z;ngah;d;r. Relyefi ;sas;n d;z;nlikdir. Kontinentin orta h;nd;rl;y; d;niz s;viyy;sind;n 215 metrdir. ;n uca n;qt;si Kostyu;ko da;;d;r (2228 metr), Avstraliya Alplar;nda yerl;;ir. Avstraliya faydal; qaz;nt;larla z;ngin ;lk;dir, burada m;d;n yataqlar; ;st;nl;k t;;kil edir.
Belovejsk me;;si- ;n iri me;; qoruqlar;ndan biridir, aliml;r; g;r;, h;l; eram;zdan qabaq m;vcud olub. Me;;ni t;dric;n q;r;blar, lakin ;sas toxunulmam;; hiss;si m;asir Belarus ;razisind;ki Belovejsk rayonunda qorunub saxlanm;;d;r.  Belovejsk me;;sini ekoloji regiona- "sarmatlar;n  qar;;;q me;;sin;" d; aid edirl;r.
H;l; 1992-ci ild; Belovejsk me;;sin; YUNESKO-nun q;rar;yla biosfer qoru;u statusu verilib, 1997-ci ild; is; "Belovejsk me;;si" milli park; Avropa ;uras;n;n diplomuna layiq g;r;l;b. Onun ad; Kamen;d;ki qarovul q;ll;sind;n g;t;r;l;b, ona "A; q;ll;" deyirl;r. Qal;n me;;nin ortas;nda Belovejye ya;ay;; m;nt;q;si (Pol;an;n ;razisind;dir)  d; var. Qal;n me;; zola;;nda a;aclar;n orta ya;; 80 ild;n ;oxdur. Mind;n ;ox n;h;ng a;ac qeyd; al;n;b. (;ar Pal;d a;ac; v; dig;rl;rinin ya;; 400-600 ildir, yalan;; yay ;inarlar; v; ;amlar;n;n ya;; 250-300 ildir, yay k;knarlar;n;n 200-250 il ya;; var). K;knar- me;;likd; ;n h;nd;r a;aclardan hesab olunur. 50 metr; q;d;r h;nd;rl;y; var. Qoruqda 59 n;vd; v;h;i heyvan, 227 n;v qu;, 24 n;v bal;q var. Heyvanlar aras;nda me;;nin ;n g;z;l v; ba; heyvan;-v;h;i bu;ad;r.
Kaktuslar t;xmin;n 40 milyon ildi m;vcuddur. Onlar C;nubi Amerika il; Afrika bir-birind;n ayr;landan sonra ;kilm;y; ba;lam;;lar. O zamanlar ;imali Amerika da C;nubi Amerikaya h;l; birl;;m;mi;di. Kaktuslar;n tikanlar; v; sa;aqlar; olur. Kaktus a;aclar;na da, kaktus kollar;na da rast g;lm;k olar. ;lb;tt;, kaktuslar;n ;ox n;vl;ri var, ev kaktuslar; da olur. B;zi kaktus a;aclar;n;n h;nd;rl;y; 10 metr;, bir q;d;r d; ;ox olur, ;;kisi tonlarla ;l;;l;r. Amerika kontinentind; kaktuslar m;xt;lif ill;rd; qida rasionu,  d;rman preparat;, boya material; kimi d; istifad; edilmi;dir. M;lumdur ki, kaktusun bir n;mun;si Rusiyaya 200 dollara sat;lm;;d;r. Bu 1843-c; ild; ba; verib. Y;ni o zaman bu m;bl;;; kaktusun ;z;nd;n daha ;ox q;z;l almaq olard;.


Po;t karto;kas;n;n ;st;nd; s;yah;t ba;lan;r

Po;tamta ged;n yolda Po;tovik Maksimkan; s;nay;r. A;;qca Kiyev; g;lir. Professor Rodriqes Maksimkan;n valideynl;rini sakitl;;dirir.

Maksimkan;n Efiopiyal; ya;;d; il; g;r;;; can atmas; v; inadkarl;q g;st;rm;si bir-birinin ard;nca ba; ver;n xo;ag;lm;z hallara ;h;miyy;t verm;m;y; k;m;k etdi. ;;nki o, g;nc filatelist kimi art;q ;n ;;tin imtahanlardan ;;xm;;d;.
Po;tovik karto;kan; Ba; Po;tamt ;dar;sin; aparanda Maksimka ;z;n; kosmonavt kimi hiss el;di, el; bil o, f;zada u;urdu. ;lb;tt;, ;;kisizlik yox idi, lakin o a;;qcan;n ;st;nd; bir ne;; d;f; gah yuxar;, gah da a;a;; at;l;b-d;;d;. N;y; g;r;s; Po;tovik karto;kal; paketi ;ox yell;dirdi: guya o, o;lan;n markan;n ;st;nd; oturdu;unu bilmirdi. Yax;; ki, yap;;qan m;hk;m idi, onu qopma;a qoymad;. Qar;;da is; uzun yol vard;, h;l; ;ox ;lk;l;r dola;mal;yd;. Po;t karto;kas; v; markayla birlikd; Maksimka Belarusdan Ukraynaya u;mal;yd;. Ordan Rum;niyaya. Sonra da Bolqariyaya. N;vb;ti ;lk; Yunan;stan olmal;yd;, daha sonra Misir. Misird;n sonra Sudan g;lirdi. N;hay;t, Efiopiya, Adis-Abeba ;;h;ri olacaqd;.
Maksimka bu tan;; olmayan qoxular ax;n;nda, q;rib; gurultu v; u;ultu al;mind; ;z;n; narahat hiss edir, qeyri-adi hal ya;ay;rd;.  Ad;t;n o h;mi;; ;z;yl; netbuk g;zdir;rdi. Amma indi... "Ax; netbuk m;nim cibim; nec; yerl;;; bil;r?"-o;lan d;;;nd;.-Yerl;;s;ydi bu gec; ;z;m; ;ox rahat hiss ed;rdim. Komp;terin i;;;; da yax;;d;. Saat; bils;ydim elektron po;ta il; ev; m;ktub yollayard;m. H;m d; Efiopiya il; g;r;;; ;nternet vasit;siyl; haz;rla;ard;m... Eeee, bu cibimd;ki n;di bel; t;rp;nir? G;r;s;n komp;ter deyil ki? Ah, do;urdan a, m;nim sevimli netbukumdu! O da balacad;r, g;r;n;r, m;nim kimi o da ar;qlay;b ;;p; d;n;b",- Maksim d;ym;ni basd;. Ekran d;rhal i;;qland;. H;min Yandeks peyda oldu. H;min h;rfl;r, h;min saytlar...El; vaxt da h;minki vaxtd;... Yeddinin yar;s;d;. Evd; olsayd;m, yar;mca saat da yatard;m. Sonra durub idmanla m;;;ul olard;m, amma burda...Maksimka ;nternetd; saytlar; axtard;, Efiopiya haqq;nda m;lumatlar hardasa olmal;yd;, onun po;tu bar;d; d; n;s; olmal;yd;. Lakin f;rli-ba;l; bir ;ey tapa bilm;di, q;fl;t;n hans;sa t;rp;ni; hiss el;di. ;vv;lc; cingiltili bir s;s e;itdi, dal;nca gurultu g;ldi...Aaaaa... H;, deyir;m d;, po;t vaqonudur, Minskd;n Kiyev; g;ldi. Bizim balaca s;yyah;n da oldu;u a;;qca v; dig;r m;ktub dolu kis;ni perrona da;;d;lar. Burdan da balaca ma;;nlara doldurub apard;lar po;t ;;b;sin;...Bir d;qiq;nin i;ind; me;; bataql;;;na diqq;tl; baxan Qara Leyl;k  t;svirli markan;, onun k;nc;nd;n boylanan x;rda o;lan; qabla;d;rma b;lm;sin; g;tirdil;r. Kis;ni a;an kimi Maksimkan;n g;zl;ri g;n i;;;;ndan qama;d;, sonra qorxa-qorxa ;trafa g;z g;zdirdi. G;zl;rini uzun m;dd;t a;;q saxlaya bilm;di, gah yumdu, gah a;d;. Buna g;r; d; yax;; bax;b ay;rd ed; bilmirdi ki, a;;qcaya nec; iri m;h;r vururlar. ;st;nd;ki yaz;lar; oxumaq ;;;ns; g;r;k xeyli yol ged;ydin. H;m d; ax; ;z rahat yerind;n qopar;lmaq da t;hl;k;lidir. Maksimka ;ll;riyl; netbukundan yap;;;b sakitc; ;traf; seyr etm;y; ba;lad;. O, s;s-k;yd;n, gurultudan, u;ultu v; k;t z;rb;l;rd;n, ;aqq;lt; v; cingiltid;n ba;;n; itirmi;di, bilmirdi ki, b;t;n bu s;sl;r hardan g;lir. ;st;yirdi yuxuya getsin, sonra da Efiopiya ;ahzad;sinin ota;;nda ay;ls;n, ya da el; kral d;ft;rxanas;nda yuxudan dursun. Ay;l;b g;rs;n ki, daha he; hara u;maq laz;m g;lm;y;c;k.
Maksimka bir ne;; g;n z;lm;td; qald;, ;ox nadir hallarda i;;q ;z; g;r;rd;. ;trafdak; guruldayan, ;aqq;ldayan, qaynayan atmosferd;n (daha do;rusu, dolu v; qal;n k;tan par;al; kis;nin k;nar;ndak; havacatdan) m;lum olurdu ki, onun a;;qcas;n; bir qatardan o biri qatara tullay;rlar. Onun s;yah;ti zaman; t;yyar;, g;mi, yen; t;yyar; n;qliyyat vasit;sind;n d; istifad; edildi. M;s;l; bunda idi ki, a;;qca stollar;n ;st;n; at;l;r, markan;n ;st;n; sanki yast; bir gilyotin kimi n;h;ng m;h;r ;;rp;l;rd;. Bu m;h;r d; ;z;nd;n sonra g;l b;y;kl;y;nd; ya q;rm;z;, ya da qara bir dair; qoyub gedirdi.
S;s-k;y; ;yr;;ib Maksimka g;zl;nilm;z g;cl; t;kanlara sakitc; reaksiya verirdi v; vaxt;n; da komp;terin arxas;nda ke;irirdi. Do;rudur, komp;terl; oynam;rd;, d;nya beyn;lxalq ;;b;k;l;rind; ;z;n; laz;m olan m;lumatlar; axtar;rd;, qiyabi dostu professor Ernesto Rodriqesl; m;ktubla;;rd;. Kubal; filatelist g;nc s;yyah;n valideynl;rini sakitl;;dirm;yi ;z ;hd;sin; g;t;rm;;d;. G;r;n;r, Maksimkan;n ata-anas;na bir-iki laz;mi s;z demi;di v; buna g;r; d; onlar evd; sakitc; oturmu;dular. Yoxsa ;st;nd; Qara Leyl;k ;;kli olan a;;qcan; (onlar lap y;zl;rl; olsayd; bel;!) Minskd;n ta Adis-Abebaya q;d;r olan b;t;n yollarda m;tl;q axtarard;lar.
...Professor Rodriqes h;r g;n o;lana bir ne;; m;ktub yollay;rd;. Onun k;m;kliyi il; Maksimka tarixi hadis;l;rl; z;ngin olan Efiopiya bar;d; t;z; ;eyl;r ;yr;ndi. Belarus m;kt;blisi h;tta v;li;hd ;ahzad;y; d; bir q;d;r m;nasib;tini d;yi;di. Kral n;slinin tarixi ke;mi; y;zillikl;rd;n g;lirdi. Efiopiyada kral da, sad; adamlar da ;ox s;naqlardan ;;x;blar...M;;;qq;tl;r ;ox olub, daha ;ox sad; xalq ;ziyy;t ;;kib. D;nyan;n ba;qa ;lk;l;rin; nisb;t;n burada quldarl;q daha ;ox davam edib. Xarici m;st;ml;k;;il;r - gah ingilisl;r, gah almanlar, gah da italyanlar h;kmran olub, onlar; idar; edibl;r... Efiopiyada ;oxlu xalq, mill;t var... Lakin h;r xalq;n ;z dili, ;z yaz;s; var... Buna g;r; d;, ;mumi raz;l;;a g;lm;k ;;;n irad; laz;md;r, ;mumi ist;k laz;md;r v; bir d; qar;;l;ql; ehtiram v; xeyirxahl;q...
G;r;n;r, anla;;lmazl;;;n bir s;b;bi d; Efiopiya ;ahzad;sinin h;dd;n art;q q;rurlu olmas;d;r. Ax; o, ;z do;ma t;r;fini m;dafi; edir. ;g;r s;hv buraxsa, ya da art;q-;skik bir ;ey el;s;, y;qin ki, d;z;ld; bil;r, v; d;z;lts; h;r ;ey yoluna d;;;r. Buna g;r; d; professor Rodriqes bel; hesab edir: "Maksimka, m;s;l; m;bahis; etm;kd;, yaxud n;yis; s;but etm;kd; deyil. G;r;k ;ahzad;y; sakitc; v; ayd;n ba;a salasan ki, Qara Leyl;k Belarusun s;rt q;;;ndan qorxaraq Efiopiyaya u;ur, yaln;z m;v;qq;ti olaraq... ;g;r onlar, bu g;z;l v; heyranedici ;lk;nin sakinl;ri, hesab edirl;r ki, belarus me;;sind;n olan bu qu; onlar;nk;d;r, onda bu, ;ox yax;;d;r; buna g;r; onlara t;;;kk;r d;;;r v; dem;k laz;md;r ki, onlar Belarusun ;n y;ks;k m;kafat;na layiqdir..."

Bilici Baban;n s;yl;dikl;ri

Efiopiyada dill;r. Efiopiyada m;xt;lif z;ngin v; g;z;l dill;r m;vcuddur. T;kc; bu dill;rin adlar; n;y; des;n d;y;r! Diqq;t edin: aar dili, ahav dili, amxar dili, afar dili, anuak dili, bosket dili, berta, valama, kaffa, kvama, kaman, mela, mursi, aroma, sidama, somali, tiqran, ;abo dill;ri...Onlar;n b;zil;rind; milyonlarla adam dan;;;r, b;zi dill;rd; is; c;mi-c;ml;tan; bir ne;; on min adam dan;;;r... El; dill;r d; var ki, c;mi 600 n;f;r dan;;;r, m;s;l;n ;abo dilind;. Efiopiyan;n r;smi d;vl;t dili amxar dilidir.
M;;hur Efiopiyal;lar. Onlar;n say; ;oxdur. Bir ne;;sinin ad;n; ;;k;k. ;;bh;siz onlardan bir ;oxu po;t markalar;n;n personaj; olma;a layiqdir. Bir ;oxlar; is; el; po;t markalar;na g;r; d;nya filatelistl;rin; tan;;d;r. Amxar ;d;biyyat;n;n inki;af; ;;;n ;ox i; g;rm;; insanlardan biri Afevork Hebre ;esusdur (1868-1947). O, "Abissiniy; s;yah;t" (Abissini Efiopiyan;n ke;mi; ad;d;r), "Menelik 11, Efiopiya ;mperatoru" kitablar;n;n m;;llifidir. Hayle Qebreselasis qa;;; ;zr; 5000 v; 10000 metr m;saf;y; olimpiya ;empionudur, o, 20 d;f; d;nya rekordunu t;z;l;yib. Qad;nlar aras;nda is; ;irune; Dzibaba Olimpiya ;empionu olub. Olimpiya ;empionu Kenenis Bekele d; m;;hurlardan biridir. Efiopiyada H;rbi-Hava q;vv;l;rinin Ba; komandan; ilk d;f; rus familiyal; ;;xs olub:Mixail Babi;ev. O, Adis-Abebada do;ulub boya ba;a ;atsa da, m;n;;c; rus idi. Qa;;; ;zr; daha bir Olimpiya ;empionu, d;nyaca m;;hur qad;n idman;; Abeba Areqavidir. O, 1990-c; ild; Efiopiyan;n Addi-Qrate ;;h;rind; do;ulub. ;sve; olimpiya y;;ma komandas;n;n t;rkibind; ;;x;; edib. M;;hur yunan kino rejissoru Nikas Paptakis d; (1918-ci il) ;z u;aql;;;n; Adis-Abebada ke;irib. Rus h;rbi m;h;ndisi, 1756-c; ild;n rus ordusunun ba; m;h;ndisi, Aleksandr Pu;kinin ulu babas; Abram Petrovi; Hannibal da Efiopiyal;d;r; o, Efiopiya knyaz;n;n o;lu olub.



A;;qca Maksimkayla birlikd; Adis-Abebada Kral saray;na d;;;r. Ba; Filatelist Alim ;ahzad;ni Belarus a;;qcas;n;n m;zmunu il; tan;; edir. ;ahzad;nin ;sas reaksiyas;. Maksimka ;z;n; b;ruz; verir.

-;caz; verin, Zati-Alil;ri...-dey; a;;q qap; aras;ndan Alim Filatelistin ba;; g;r;nd;. Qoca a;sa;l; z;nci h;l; V;li;hd ;ahzad;nin atas;n;n yeniyetm; ;a;lar;ndan bu v;zif;d; ;al;;;rd;. ;ndi h;min ;ahzad; Efiopiyan;n kral; idi.
Qocan;n m;xt;lif v;zif;l;ri vard;. ;sas v;zif;si is; po;tan; g;tirm;k, ay;r;b qrupla;d;rmaq idi. Ayr;-ayr; m;ktub v; ba;lamalarda markalar olanda Nilomudren Ereteyanski (qocan; bel; ;a;;r;rd;lar) ;z g;nc sahibin; po;t miniat;rl;rini qabla;d;rmaqda v; onlar; m;vzular ;zr; klyasserl;r; y;;maqda k;m;k edirdi. Do;rudur, son vaxtlar ;ahzad; b;t;n i;l;ri ;z; g;rm;y; ;al;;;rd;. Markalarla ;ll;;m;k, g;r;n;r, ona misilsiz z;vq verirdi.
V;li;hd ;ahzad; ba;;n; t;rp;tdi. Alim Filatelist iri pal;d stola yax;nla;d;. Ba;;n; ;yib t;zim el;di. Stolun q;ra;;na bir topa m;ktub qoydu.
-N;s; maraql; bir ;ey var?- dey; V;li;hd ;ahzad; soyuqqanl; soru;du.
Alim Filatelist bir add;m qaba;a g;lib po;t topas;ndan ona tan;; olan a;;qcan; g;t;rd;.
-Bu a;;qcaya diqq;t edin,- qoca po;t karto;kas;n; ;ahzad;y; uzatd;. -O, Siz; ;nvanlan;b, Zati-Alil;ri! Lakin a;;q po;t vasit;siyl; g;ldiyind;n m;n m;tni oxumal; oldum v; ingilis dilind;n amxar dilin; t;rc;m; etdim... Bu karto;ka Minskd;n, Sizin filatelist dostlar;n;zdan g;lib... Yen; Qara Leyl;k m;s;l;sind;n dan;;;rlar, yeri g;lmi;k;n, a;;qca biz; bir ne;; ;lk;ni g;zib-dola;andan sonra g;lib ;;x;b. ;st;n; d; biz; ;ox ;ziz  olan nadir qu;umuzun ;;kli olan marka yap;;d;r;l;b. Zat;-Alil;ri, icaz; verin oxuyum... Do;rudur, m;ni narahart ed;n budur ki, onlar ;sas ;eyi he; c;r ba;a d;;m;rl;r-bu m;;hur v; g;z;l qu; biz; m;xsusdur, bizim d;vl;tin, bizim t;bi;tindir...
-Q;rib; adamlard;... q;rib; ;lk;di... Biz g;zl;yirik ki, ;zr ist;sinl;r, amma onlar yen; s;but etm;y; ;al;;;rlar ki...;ndi nec; m;naqi;;y; girm;y;s;n? Onlar ;zl;ri m;harib; ist;yirl;r?! Noolar, oxu g;r;m!..
Alim Filatelist sin;sind;n as;lm;; g;z;l d;ri ;antadan nazik q;z;l; eyn;yini ;;xartd;. Onlar; burnunun ;st;nd; yerl;;dirib oxuma;a ba;lad;:
-;ox h;rm;tli V;li;hd ;ahzad; Tekon;n Menslikovi; Zer;xun! M;n v; atam Sizi qar;;dan g;l;n Yeni il m;nasib;til; t;brik edirik! Siz; v; ;lk;niz;, b;t;n Efiopiya xalq;na firavanl;q, ;min-amanl;q v; rahatl;q arzulay;r;q. Qoy bundan sonra he; vaxt Sizi m;harib;l;r v; t;bii f;lak;tl;r yaxalamas;n!
Siz; ;st;nd; Qara Leyl;k olan markan; g;nd;ririk. Onun taleyi x;susil; bizim Belarus ;lk;sinin t;bi;;t;;nasl;q v; t;bi;ti m;hafiz; xidm;tl;rini narahat edir. Biz qeyd etm;k ist;rdik ki, bu qu;un isti ;lk;l;r; u;u; yolu da asan deyil. A;;qca o ;;h;r v; ;lk;l;rd;n u;ub g;lib ki, bizim Qara Leyl;k d; pay;z v; q;; f;sill;rind; bu istiqam;tl;rd; u;ub g;lir. Bu bar;d; el; a;;qcan;n ;st;nd; m;vafiq m;h;rl;r var: m;xt;lif ;nvanl; po;t m;h;rl;ri. Onlar; diqq;tl; oxuyun. B;t;n qalan ;eyl;ri is; Siz; Belarusdan g;nd;rdiyimiz el;i izah ed;c;k..."
Alim Filatelist susdu. Pauza uzun ;;kdi. ;ahzad; d;zm;di, soru;du:
-El; bu?..
-B;li, ;ox h;rm;tli V;li;hd ;ahzad;! H;tta imza v; imzalar bel; yoxdu.
-B;s han; o el;i? Yox, t;cili t;b;t;;naslar;n v; filatelistl;rin ;uras;n; ;a;;rmaq laz;md;r! Biz t;cili t;dbirl;r g;rm;liyik! He; k;sin haqq; yoxdu ki, bizd;n bel; bir g;z;l v; a;;ll; qu;u als;n! M;n ;mr ed;c;y;m: qoy bizd; d; Qara Leyl;yin ;;r;fin; markalar buraxs;nlar, qoy Tana g;l;n;n sahilind; Qara Leyl;y; abid; d; ucalts;nlar! B;s o el;i hardad;?! Get, get, Alim Filatelist, ;uran;n iclas;n; haz;rla! H;m d; ;yr;n g;r, o el;i hardad;!
Maksimka ;ahzad;nin q;z;bli monoloqunu e;itdi. ;ox ist;yirdi ki, ;z;n; b;ruz; versin. Lakin qorxurdu da. ;z;n; g;r; qorxmurdu; qorxurdu ki, i;l;ri korlaya bil;r. Kim bilir, kral;n o;lu Belarusdan olan g;nc filatelistin q;fil peyda olmas;na n; c;r reaksiya ver;c;k!
Qap; ;rt;ld;. Alim Filatelist ;z sahibinin ;mrini icra etm;y; t;l;sdi. H;tta etiket normas;n; bel; yaddan ;;xartd;, ;;xanda qap;n; dal;nca tutub saxlamad; ki, ondan s;s ;;xmas;n, yava;ca ;rt;ls;n. Maksimka b;rk;l; v; isti havada yel ;sdiyini hiss el;di v; bird;n asq;rd;. ;z; d; el; asq;rd; ki...

Bilici Baban;n s;yl;dikl;ri

D;nyada qu;lara qoyulan abid;l;r ;ox azd;r. Belarusda Baranovi;d; s;r;;y; abid; qoyulub, Turovda is; c;ll;tl;rin nadir n;v;n;-mordunkaya abid; qoyulub. Bu qu;lar Turovda yuva sal;rlar. D;nyada ;n ;ox g;y;r;inl;r; abid; qoyulub: ;vv;lki m;harib;l;r zaman; bu qu;lardan rabit;;i kimi istifad; edibl;r. Yakutiyada A; durnalara abid; ucald;l;b.
Efiopiyada tarixi abid;l;r daha ;ox maraq do;urur. Turistl;r; ad;t;n qala-;;h;r Qonderi g;st;rirl;r. Bu ;;h;r orta ;srl;rd; paytaxt olub, sonra turistl;ri Aksuma apar;rlar. Burada M;q;dd;s M;ry;m kils;si var, V1 ;srd; tikilib. Aksumda arxeoloji muzey d; var. Mekeled; is; q;dim Debre  monastr; m;vcuddur, o da V1 ;srd; tikilib. Aleksandr Sergeyevi; Pu;kin; qoyulan abid; is; yenil;rd;ndir. Pyedestalda bu s;zl;r yaz;l;b: "Bizim ;air;".


;ahzad;nin Maksiml; tan;; olmas;

Belaruslu g;nc filatelist Efiopiya s;f;rinin m;qs;dind;n dan;;;r. V;li;hd ;ahzad; ;ks imtahan m;rasimi d;z;ldir.

-Kim var burda?-bird;n V;li;hd ;ahzad; oturdu;u yerd;c; diksinib at;ld;. -Tez olun ;;x;n ordan! Yoxsa karaul ;a;;raram!
Maksimkan;n g;r;nm;kd;n ba;qa yolu yox idi, buna g;r; d; ;ahzad;nin i; ota;;nda peyda oldu. Amma kim bilir, b;lk; d; karaul v; m;hafiz;;il;r ist;s;ydil;r bel; noxud d;n;si boyda olan bir adam; tapa bilm;zdil;r. Lakin Maksimka Adis-Abebaya ona g;r; g;lm;mi;di ki, gizl;nsin. G;lmi;di ki, Efiopiyan;n V;li;hd ;ahzad;si il; g;r;;s;n, onunla dan;;;qlar apars;n.
-H;rm;tli V;li;hd ;ahzad;!- dey; Maksimka s;r;tl; dan;;ma;a ba;lad;, qorxurdu ki, onun s;z;n; a;z;nda qoyalar, ax;rad;k dan;;ma;a imkan verm;y;l;r.-M;n el;iy;m, m;n burdayam, sizin qar;;n;zdayam. Ba;;;lay;n ki, sizi bu formada narahat etm;li oldum. Dan;;;qlara vaxt yoxdur. Bizim Beryozin biosferind;ki qoruqda Qara Leyl;kl;r art;q isti ;lk;l;r; u;ub getm;k ;;;n haz;rla;;rlar. M;nzili d;yi;m;k vaxt; g;lib ;at;b...V; biz; d; qan-qara;;l;q v; anla;;lmazl;q laz;m deyil...
-B;s s;n hardasan, el;i?
-Biz m;ktub vasit;sil; tan;; olmu;uq. Siz m;nim atamla m;ktubla;;r, onunla marka m;badil;si apar;rs;z. M;n is; Maksimkayam, ;ox h;rm;tli ;ahzad;, ist;rdim ki, Sizinl; tan;; olub dostla;;m. Efiopiyaya u;maq ;;;n is; n;qt;-adama ;evrildim,- o;lan ist;yirdi ki, ;z niyy;tini ;ahzad;y; m;mk;n q;d;r tez v; ayd;n ;;kild; izah etsin.
-Yax;;,- dey; Efiopiya kral;n;n v;li;hdi m;layim cavab verdi,- m;n indi s;ninl; dan;;;qlar apara bil;rdim, Belarus t;r;finin arzu v; niyy;tl;rini d; dinl;y;rdim. B;lk; d; el; n;yis; n;z;r; almaq da olard; v; n;y;s; diqq;t yetirm;k d; olard;. Lakin ax; bel; yax;; deyil, bu hal diplomatik qayda-qanuna uy;un g;lmir- ax; m;n s;ni g;rm;r;m, ay Belaruslu Maksimka!
G;nc s;yyah ;ahzad;nin Belarusa bundan ;vv;lki m;ktubunu xat;rlayaraq sevindi. "Dem;li, v;li;hd bir o q;d;r d; ;l;atmaz adam deyilmi;,"- d;;;nd;.
-M;n indi d;n;b adi m;kt;bli ola bil;r;m. O zaman s;hb;t el;m;k bizim ;;;n daha asan olar. Lakin burda bir ";mma" var...;z; d; ;ox vacib ";mma"d;r: yenid;n ;vv;lki ;;kl; qay;tmaq ;;;n g;r;k filatiliya v; t;bi;t;;nasl;qdan imtahan ver;s;n. ;g;r d;rd imtahan sual;na d;zg;n cavab vers;m onda yenid;n d;n;b olacam m;kt;bli, ;z; d; m;tl;q v; d;rhal.
-B;s yax;;, bu suallar; m;n ver; bil;r;mmi?- dey; ;ahzad;nin g;zl;ri par;ldad;, o, atas;n;n taxt;na ox;ayan k;rs;s;n; yayx;nd;.
-G;lin yoxlayaq. Onsuz da ba;qa yol yoxdur. V;li;hd ;ahzad;, dinl;yir;m sizi.
Efiopiya kral;n;n v;li;hdi m;mnun-m;mnun g;l;ms;di. ;vv;la, filateliya v; t;bi;t;;nasl;q sah;sind; ;z;n;n ;sl bilikl;rini yoxlamaq imkan; yaranm;;d;. Ad;t;n onun ;traf;ndak; b;t;n dair;l;rd; ;al;;anlar onu daim t;rifl;yirdil;r v; n; deyirdi onunla raz;la;;rd;lar. H;tta ;g;r s;h;r yuxudan durub des;ydi ki, Saharada qar ya;;b, ;traf;ndak;lardan he; biri buna etiraz etm;y;c;kdi. M;g;r Alim Filatelistin m;st;qil fikri varm;, yaxud o, ;ahzad;nin s;hvini d;z;ltm;y; c;r;t ed;rmi? Lakin bel; bir c;sar;t ;sas;n po;t v; filateliya il; ;laq;dar olan tarix;;l;rd; ba; verib.
-Belaruslu o;lan, m;n; de g;r;m d;nyada ;n b;y;k ;ay hans;d;r?
-;lb;tt;, Nildir!-Maksimka d;rhal cavab verdi.-Uzun m;dd;t hesab edirdil;r ki, ;n iri ;ay Amerika Missisipisidir... Lakin art;q iki y;z ildi ki, h;qiq;t m;lum olub. Nilin uzunlu;u 6671 kilometrdir. Missurid;n ba;layan Missisipinin uzunlu;u is; 6420 kilometrdir. Ondan sonra g;lir Amazonka ;ay;-6400 kilometr, daha sonra Yants;z;-5800 kilometr...
D;zg;n cavab verdiyin; g;r; o;lan yuxar;ya do;ru uzanma;a ba;lad;, art;q ;ahzad; onu yax;; g;r;rd;. Mekon;n Menslikovi; Zer;xun g;lm;kd;n u;undu.
-Dem;li, s;n bel;ymi;s;n! C;sur v; s;z;baxmayan filatelist v; Belarusdan g;lmi; s;yyah!.. Nilin n;h;ngliyini v; uzunlu;unu bilm;k ziyal; olma;;n ;lam;tini g;st;rir. Bir ;ox avropal;lar, bu sakit ;aya ;;bh;yl; yana;;rlar, lakin onlar el; bu ;ay;n sular;nda h;yatlar;n; itiribl;r... Yax;;, n;vb;ti sual; verir;m: De g;r;m o hans; qu;dur ki, tikanl; k;sd;m a;ac;nda yuva qurur? S;n; h;tta bir q;d;r k;m;k d; ed; bil;r;m...
Maksimka sa; ;lini qald;rb etiraz el;di:
-Laz;m deyil... ;imal-;;rqi Afrikada k;sd;m a;ac;n;n ;st;nd; yuva quran qu;un ad; Nil Qaz;d;r. Qu;u h;m d; bel; ;a;;r;rlar: Misir Qaz;. Amma qeyd etm;k ist;yir;m ki, buna t;;cc;bl;nm;k d; laz;m deyil. Bu qu; h;min a;ac;n budaqlar;ndan yuva d;z;lts; d;, yuvan;n i;in; ;z; ;;;n napnazik ;;pl;r v; otlar d;;;yir.
Mekon;n Menslikovi; Zer;xun bu c;sur s;yyah; diqq;tl; s;zd; v; g;rd; ki, o;lan onun g;zl;ri ;n;nd;c; b;y;y;r, ehtiram ;lm;ti olaraq azca g;l;ms;di, dedi:
-Maksimka, s;n yava;-yava; m;nim xo;uma g;lirs;n. V; ;r;kd;n ist;yir;m ki, s;n imtahan suallar;n;n ham;s;na cavab verib udasan. Onsuz da s;nsiz biz ;sl h;qiq;ti ;z; ;;xara bilm;y;c;yik. Lakin asan suallar da olmayacaq. Ba;qa c;r al;nmayacaq. Bil;r;kd;n asan sual verm;k, raz;la; ki, d;zg;n deyil. Bir yalan o biri yalan; do;urur... Buna g;r; d; asan suallar dal;nca qa;m;ram. Yax;;, de g;r;m, bilirs;nmi ki, bir zamanlar bel; bir d;vl;t vard;-X;lif;t?..
-;lb;tt;, bilir...
-Bu d;vl;t Q;rbi Asiya, ;imali Afrika v; C;nub-q;rbi Avropada ;r;b istilas;ndan sonra yarand;. Bizim eran;n 750-ci ilin; q;d;r ;lk;d; yollar ;;b;k;si vard;, bu yollarla s;yyahlar v; x;b;r;il;r h;r;k;t ed;rdil;r. Onlar piyada, d;v;, qat;r, at belind; m;ktub v; po;tan; m;xt;lif ;nvanlara da;;yard;lar. Ba;dad;n ;sas;n; qoyan X;lif; M;nsur bu s;zl;ri t;krar el;m;yi xo;layarm;;: "M;nim taxt-tac;m d;rd s;tun ;st;nd; durub, hakimiyy;tim is; d;rd n;f;rin ;iynind;dir..." V; o, d;rd n;f;rin ad;n; ;;kir- n;qsans;z qaz;n;n, ;evik polis r;isinin, i;g;zar maliyy; nazirinin v; bir d;...Bax o d;rd;nc;s; kim idi?
-;lb;tt;, rabit; naziri! D;vl;ti yax;; idar; el;m;k ;;;n X;lif;y; informasiya laz;m idi. M;lumatlar; is; n;h;ng m;ml;k;tin x;b;r;il;ri m;xt;lif yerl;rd;n g;tirirdil;r. Etibarl; rabit; v; po;t xidm;ti olmasa ;lk;ni idar; el;m;k m;mk;n deyil...
Cavabdan d;rhal sonra Maksimka b;y;d;. Do;rudur, indi o, ;ahzad;nin yar;s; boydayd;. N;d;ns; n;n;sinin xo;lad;;; bir atalar m;s;li yad;na d;;d;:"Elm a;l;n a;ar;d;r". N;n;si h;m d; dey;rdi ki, "elmsiz adam qolsuz adama b;nz;yir". Bilik h;r zaman kara g;lir, ;n m;r;kk;b v;ziyy;tl;rd; bel; adam; xilas ed; bilir.
Maksimka sevindi; o, dem;k olar ki, ;vv;lki v;ziyy;tin; qay;td;. H;min k;yn;k, h;min ;alvar idi ;ynind;ki. H;tta krossovkalar; da bir balaca toza batm;;d;. El; bil he; uzun v; ;;tin yol g;lm;yib. Lakin onu h;l; bir s;naq da g;zl;yirdi.
Mekon;n Menslikovi; Zer;xun d;rd;nc;, sonuncu sual; verdi:
-;ziz Maksim, ;g;r bu suala da d;zg;n cavab vers;n, biz b;rab;r s;viyy;d; dan;;aca;;q... Bu d;f; lap asan sual ver;c;y;m. ;;nki s;n ;z;n onu qazand;n. Xahi; edir;m, de g;r;m, Efiopiyada birinci Olimpiya markas; hans; ild; burax;l;b?-Efiopiya ;ahzad;si yen; g;ld;. O, Maksimkan;n ;mumi filatelist maraqlar; il; tan;; idi. Onun Minskili ya;;d; onun ;z; kimi flora v; faunaya dair markalar toplay;rd;. Do;rudur, ;ahzad; bir ;eyi d; bilirdi: ;z kral atas; kimi Maksimkan;n atas; da idmana dair markalara alud; olmu;du.
-Efiopiyada ilk olimpiya markas; y;z ;lli il bundan qabaq, 1961-ci ild; burax;l;b,- dey; o;lan c;sar;tl; bildirdi.-Yeri g;lmi;k;n, bu marka m;nim atam;n kolleksiyas;nda var. O zaman Efiopiya idman;;lar;n;n nailiyy;tl;ri bir o q;d;r ;ox deyildi. Lakin Romada (1960-c; ild;) v; Tokioda sizin h;mv;t;niniz marafon yar;;lar;nda q;z;l medal alm;;d;...
-H;, s;n Abeb Bikilu bar;d; dan;;;rsan. Bundan ba;qa bu idman;;n;n anadan olmas;n;n y;z illiyi m;nasib;til; Ades-Abeban;n m;rk;zind; q;z;ldan abid; ucald;l;b. ;ndi bir ;ox idman n;vl;rin; g;r; Efiopiyal;lara b;rab;r idman;;lar yoxdu. G;l;n il Belarusda ke;iril;c;k yelk;nli qay;q yar;;lar;nda da i;tirak ed;c;yik, m;nc; bu yar;;lar Pti; ;ay;nda olacaq,- dey; ;ahzad; ;lini Maksimkaya uzatd;. O;lan art;q onunla b;rab;r boydayd;. G;r;n;r, ;ahzad; o;lan;n ;lini s;x;b bu b;rab;rliyi q;bul el;di.

Bilici Baban;n s;yl;dikl;ri
 
Nil Qaz; (qu;a h;m d; Misir Qaz; deyilir) s;hral;q v; me;;likl;rd;n savay; Afrikada da geni; yay;l;b. Onun ;sas m;sk;ni Nil vadil;ri v; Saharan;n c;nub s;hral;qlar;d;r. Qazlar ;sas;n yerd; ya;ay;rlar, lakin b;z;n istirah;t v; ;zl;rini qorumaq ;;;n a;aclar; v; ya  damlar; se;irl;r. Nil Qazlar; yax;; ;z;rl;r. A;;r-a;;r u;urlar. Onlar a;aclar;n h;tta d;lm;-de;ikl;rind; d; yuva qura bilirl;r. Q;dim misirlil;r qazlar; m;q;dd;s qu;lar adland;r;rd;lar.
Abeba Bikilu (1932-1973)- Efiopiya marafon;usudur. 1960 v; 1964-c; ill;rd; Roma v; Tokioda Olimpiya ;empionu olub. Tarixd; ilk d;f; iki d;f; marafon yar;;lar;nda olimpiya ;empionu ad;na layiq g;r;l;b. Romada m;saf;ni ayaqyal;n qa;;b. Q;l;b;d;n sonra deyib:"M;n ist;yirdim  b;t;n d;nya bilsin ki, m;nim ;lk;m - Efiopiya q;tiyy;ti v; q;hr;manl;;; hesab;na qalib g;ldi". 1968-ci il yar;;lar;nda aya;;ndan ald;;; z;d;y; g;r; qa;;; meydan;as;n;n 17-ci kilometrliyind; yar;;; dayand;r;b. O zaman qalib onun h;myerlisi Mamo Volda oldu. 1969-cu ild; Abeba avtomobil q;zas;na d;;;r v; ;lil olur. Bundan sonra oxatmayla m;;;ul olur. 1971-ci ild; d;nya ;lill;rinin yar;;lar;nda i;tirak edir. O, 25 oktyabr 1973-c; ild; v;fat edir. ;dman;;n; son m;nzil; 75 000 adam yola sald;. Efiopiya q;hr;man;n;n ;l;m;n; g;r; imperator 1 Hayle Selasie ;lk;d; mat;m elan el;mi;di.

Maksimka v; Efiopiya ;ahzad;si qar;;l;ql; anla;maya nail olurlar

Belarusdan olan s;yyah Qara Leyl;k bar;d; ;fsan; dan;;;r. Mekon;n Menslikovi; Zer;xun t;sirli hekay;td;n sars;l;r. Puxovi;d; Qu; Dostlu;u muzeyi.

Mekon;n Menslikovi; Zer;xun ;z Belarus dostunun ;lini uzun m;dd;t s;xd;. H;r ;eyd;n ayd;n g;r;n;rd; ki, uzaq ;lk;d;n g;lmi; s;yyah onun xo;una g;lmi;di. ;ahzad; h;y;canla bildirirdi ki, ;sl dost tapmaq v; dost olmaq ;ox vacib m;s;l;dir. Maksimka is; Belarus atalar m;s;lini yad;na sald;: "Dostsuz insan odunsuz ocaq qalamaq kimidir"...
-;ziz Mekon;n Menslikovi; Zer;xun, m;n s;n; d;h;;tli bir tarix;; dan;;maq ist;yir;m. Bu hadis; q;dim zamanlarda bizim ;lk;d; ba; verib,- dey; Maksimka Qara Leyl;k bar;d; s;hb;tin ;st;n; g;ldi.
-;ziz dost, s;n; diqq;tl; qulaq as;ram, buyur.
-Bizim Belarusda bir mif var, onu n;sild;n n;sl; ;t;r;rl;r... Bir zamanlar Qara Leyl;k a; olub. O da o biri yax;; dostlar; kimi insanlarla bir yerd; ya;ayarm;;. ;ox sad;, h;r ;ey; inanan bir qu; imi;, insan;n xeyirxahl;;;na v; s;mimiyy;tin; xeyirxahl;q v; s;mimiyy;tl; cavab ver;rmi;. G;nl;rin birind; leyl;yin q;r;lt;s; bir zal;m adama xo; g;lmir v; o, qu;un yuvas;n; da;;d;r. B;t;n leyl;k balalar;n; yer; tullay;r, onlar da ;l;rl;r... Bel; q;fil m;sib;ti g;r;b leyl;kl;r k;ndi t;rk edirl;r, u;ub gedirl;r qal;n me;;l;r; ki, orda ;zl;rin; s;;;nacaq taps;nlar. H;nd;r bir pal;d a;ac;nda ;zl;rin; yer el;yirl;r. Adamlardan m;mk;n q;d;r uzaq olmaq ist;yirl;r. N;hay;t, yeni n;sil-;t;;balalar do;ulur. Onlar da a; olurlar. Ana-Leyl;k ;z balalar;na zal;m insan;n onlar;n ba;;na g;tirdiyi m;sib;ti n;ql edir, bundan sonra b;t;n bala qu;lar mat;m libas;na b;r;n;rl;r- qanadlar; qaral;r. O vaxtdan Qara Leyl;kl;r yaln;z me;;l;rd; ya;ay;rlar. Bizim Belarusda is; insanlar m;mk;n q;d;r onlara k;m;k etm;y; ;al;;;rlar. ;al;;;rlar ki, he; olmasa bir q;d;r o zal;m adam;n ;m;ll;rini dualarla unutdursunlar. O vaxtdan Qara Leyl;kl;ri me;;  rahibl;ri adland;r;rlar... Bax, ;ziz Mekon;n, m;n s;n; bunu s;yl;m;k ist;yirdim.
Efiopiya ;ahzad;si k;rs;s;nd;n durdu, Maksimkaya yax;nla;d;, onun ;iyinlar;nd;n yap;;;b qucaqlad;.
-Dostum, m;n s;n; inan;ram. Ba;;;la ki, s;ni Qara Leyl;kd;n ;tr; narahat olma;a vadar el;dim. Biz yaln;z ;ad olar;q ki, b;t;n q;; aylar;nda Qara Leyl;yi v; onun do;ma qohumlar;n; burda saxlayaq.
-S;nin bu q;rar;na ;ura etiraz etm;z ki?
-Maksim, m;n t;kc; ;mr el;m;y;c;m, h;m d; s;nin m;n; dan;;d;;;n ;fsan;ni ham;ya dan;;aca;am. Bizim insanlar ;ox h;ssasd;lar, onlar ;zg; d;rdin; ;;rik olurlar... ;ndi is; m;n bura b;t;n Afriklada ;n n;fuzlu v; b;y;k say;lan ;nternet-q;zetin redaktorunu ;a;;racam. O bizim g;r;;;m;z bar;d; reportaj haz;rlayar. V; iki-;; saatdan sonra b;t;n Efiopiya, d;nya v; ;n m;xt;lif saytlar da bil;r ki, Belarus qu;u Qara Leyl;k v; onun b;t;n qohum-;qrabas; bizim ;n ;ziz qonaqlar;m;zd;r... Efiopiyada h;r zaman onlar; ;ox mehriban qar;;layacaqlar...
Maksimka ;st;nd; Qara Leyl;yin t;sviri olan a;;qcaya ;liyl; toxundu. V; bird;n ;ahzad;d;n xahi; el;di:
-Mekon;n, xahi; edir;m icaz; ver a;;qcan; geri g;t;r;m. Onu ;st;n; yap;;d;r;lm;; markayla birlikd; Qu; Dostlu;u muzeyin; ver;c;m; o muzey art;q yar;m ;srdir ki, m;nim baba v; ulu babalar;m;n v;t;nind; i;l;yir. Orada, q;dim Puxovi; k;ndind; leyl;kl;r; x;susi ehtiram var. K;;;l;rd;n birinin ad; da bel; adlan;r: Qu;lar k;;;si. Leyl;k yuvalar;n; siz h;r h;y;td; a;aclarda g;r; bil;rsiniz. H;min k;;; is; muzey malikan;si il; ba;a ;at;r. Orada ikim;rt;b;li a;ac-sarayda ;oxlu kol v; a;ac da var. Pal;d xiyaban; da var. Qu;lar Muzeyind; ham;ya yer var. S;;;r;;nlar s;;;r;;n yuvalar;nda ya;ay;rlar. Pal;d a;aclar;n;n bir ;oxunda a;acd;l;nl;r ;zl;rin; yuva qurublar, ba;qa qu;lar;n da yuvalar;n; g;rm;k olur. Gec;l;r muzey malikan;sini qoca bayqu; qoruyur.
-Maksimka, s;n m;ni qonaq d;v;t ed; bil;rs;nmi?... A;;qcaya g;linc; is;, onu s;n; d;rhal qaytararam, qoy bizim ba; arxiv i;;il;ri onun sur;tini ;;xars;nlar, sonra d;rhal qaytararam...
G;nc s;yyah;n ;z;nd; sanki xo;b;xt bir t;b;ss;m oynamaq ist;yirdi, ax; ;sas missiya yerin; yetirilmi;di. Lakin o;lan;n yad;na d;;d; ki, o, h;l; yen; d; g;zl;m;lidir; yen; kims; onu imtahana ;;km;li, filateliya v; t;bi;t;;nasl;q sah;sind; bilikl;rini yoxlamal;d;r. ;ks halda, o, ev; qay;da bilm;zdi. Yax;; tutaq ki, imtahan verm;lidir; ax; yeni a;;qca da laz;md;r! Po;tovikin ona t;klif etdiyi h;min o sehirli a;;qcadan tap;lacaqm; g;r;s;n?..
-;ziz Mekon;n, m;n ;;xs;n b;y;k m;mnuniyy;tl; s;ni Puxovi;; v; Minsk; d;v;t edir;m, ;lb;tt;, bel; y;ks;k ;inli ;;xs; bu d;v;t caizdirs;... Yax;; olar ki, biz; yazda g;l;s;n. Biz t;kc; Muzeyd;ki qu;larla yox, h;m d; Beryozin qoru;u v; dig;r qoruqlarla da tan;; olar;q. Amma indi m;ni narahat ed;n bir problem var: bilmir;m Belarusa nec; qay;d;m...
-Dostum, bu ki problem deyil. G;man edir;m ki, s;nin bizim kral "marabu"muz (t;yyar;nin ad;n; f;sunkar Afrika leyl;yinin ad;yla qar;;;q salma!) - "Boeing 1787 Dreamliner"d;n daha ;ox xo;una g;l;c;k. Amma qoy atama z;ng vurum, ;yr;nim g;r;m bu g;n ona t;yyar; laz;m olmayacaq ki...
Maksimka ;ahzad;y; mane olmas;n dey; k;nara ;;kildi. Bir ne;; d;qiq;d;n sonra ;ahzad; atas;yla dan;;;b qurtard;. G;r;n;r, onlar;n dan;;;qlar; m;sb;t sonluqla bitmi;di, ;ks halda, Maksimkan;n t;z; dostu bel;c; m;mnunluqla g;l;ms;m;zdi. B;li, kral ;z ;;xsi t;yyar;sind;n istifad; etm;y; raz;l;q vermi;di. H;m d; g;nc s;yyaha "yax;; yol" arzulam;;d;, s;z vermi;di ki, ;z; d; Belarusa m;tl;q g;l;c;k...
...Bir saatdan sonra Maksimka art;q Adis-Abeba hava liman;nda idi. Ondan olsayd; kral laynerin; daha tez min;rdi, lakin ;ahzad; onunla nahar etm;k ist;di, ona Efiopiyan;n hans;sa x;susi milli yem;kl;rini t;klif etdi, o da raz;la;d;... G;yd; olark;n Maksimka Mekon;n Menslikovi; Zer;xunun ona h;diyy; etdiyi yeni markalara bax;rd;... H;r markan;n ;st;nd;ki miniat;r adama yeni n;s; deyir, g;nc filatelist ;;;n yeni bir d;nya a;;rd;.

Bilici Baban;n s;yl;dikl;ri

B;;;r ;vlad;n;n qu;lara g;st;rdiyi bel; bir diqq;ti n;z;r; alsaq, d;;;nm;k olar ki, onlara ucald;lan abid;l;r d;, tikil;n muzeyl;r d; kifay;t q;d;rdir. Lakin bel; muzeyl;r ;ox azd;r. Sankt-Peterburqda "Minda" ekzotik qu;lar muzeyi var. Rusiyan;n Vladimir vilay;tinin ;fsan;vi "Me;era" Milli Park;nda "Qu;lar al;mi" adl; t;bi;t muzeyi var. Almaniyan;n N;rnberq ;;h;rind; g;y;r;inl;r muzeyi var. Rusiyan;n Altay vilay;tind; Quseletevo k;ndind; qazlara aid muzey var. Rusiyan;n Saxalin adas;nda Saxalinsk vilay;tinin balaca Aleksandrovsk ;;h;rciyind; qu;lar muzeyi f;aliyy;t g;st;rir. (yeri g;lmi;k;n, Saxalinsk vilay;tind; 360 n;vd; qu; ya;ay;r). Yolunuz d;;s;, bir muzey; d; ba; ;;kin- bu, Rusiyan;n Kaluqa vilay;tind;ki qu;lar muzeyidir.

















Kitab;n arxas;nda


;;kil
Ales Karlyukevi;
Ales Karlyukevi; (Aleksandr Nikolayevi; Karlyukevi;) tan;nm;; Belarus yaz;;;s; v; jurnalistidir. O, 6 yanvar 1964-c; ild; Belarus Respublikas;n;n Minsk vilay;tind; Puxovi; rayonu Zatitova Sloboda k;ndind; anadan olub. M;xt;lif q;zetl;rd; i;l;yib. 2011-ci ild;n "Zvezda" h;kum;t v; parlament q;zetinin Ba; redaktoru, eyni zamanda, 2012-ci ild;n "Zvezda" N;;riyyat evinin direktoru v;zif;l;rind; ;al;;;r. Belarus Yaz;;;lar Birliyi Minsk Vilay;ti ;zr; b;lm;nin s;dridir. Belarus Yaz;;;lar Birliyi v; Belarus Jurnalistl;r Birliyinin ;zv;d;r. Tacikistan v; Az;rbaycan Yaz;;;lar Birlikl;rinin f;xri ;zv;d;r. Publisistikaya, ;d;bi t;nqid;, tarix;, ;lk;;;nasl;;a, u;aq ;d;biyyat;na dair 50 kitab;n m;;llifidir. ;s;rl;ri belarus, rus, ukrayna, Az;rbaycan, tacik, t;rkm;n, litva, serb, tatar dill;rind; ;ap olunub. U;aqlar ;;;n yazd;;; na;;llar Az;rbaycan, rus, ukrayna, udmurt, tatar, ;e;en, litva, serb, t;rkm;n, tacik, qazax dill;rin; ;evrilib. Ales Karlyukevi; ;z; d; Az;rbaycan, rus, qazax, Ukrayna, kalm;k, t;rkm;n v; tatar yaz;;;lar;n;n ;s;rl;rini belarus dilin; ;evirib. Nem;t Kelimbetovun (Qazaxstan) ";midi itirm;k ist;mir;m" v; "O;luma m;ktub", Sevinc Nuruq;z;n;n (Az;rbaycan) "Bozqulaq v; ilin f;sill;ri", Mixail Slabo;pi;konun (Ukrayna) "Afrikaya yol uzundurmu?" Karlyukevi;in t;rc;m;sind; belarus dilind; i;;q ;z; g;r;b.
Ales Karlyukevi; Belarus Respublikas; Prezidentinin m;kafat;;s;d;r (M;n;vi d;y;rl;rin dir;;ldilm;sind; xidm;tl;rin; g;r;). O, h;m;inin P. Trus  ;d;bi m;kafat;, "Q;z;l q;l;m" respublika ;d;bi m;kafat; laureat; ad;na layiq g;r;l;b. Rusiya Federasiyas;n;n V. Pikul ad;na v; MDB-nin "Zvezd; Sodrujestvo" m;kafatlar;na sahib olub. Yaz;;;-jurnalist SSR;, Belarus v;  Kuba Respublikalar;n;n medallar;na da layiq g;r;l;b.
Yaz;;;n;n "Maksimkan;n V;t;nd; v; dig;r ;lk;l;rd; s;rg;z;;tl;ri" povest-na;;l; ilk d;f;dir Az;rbaycanda ;ap olunur. 



Kitab;n ;z qab;;;ndak; m;;llifin fotosunu
Natalya Osmola ;;kmi;dir.