William Faulkner American Literature Mule in the Y

William Faulkner American Literature Mule in the Yard


Uilyam Folkner
(Amerika yazıçısı)

Uilyam Katbert Folkner 1897-ci il sentyabrın 25-d; ABŞ-ın Missisipi ştatının Nyu Albani rayonunda anadan olmuşdur. O, Falkner v; Butler ail;sinin böyük oğlu idi v; sonralar böyük yazıçı öz familyasında bir h;rf d;yiş;r;k onu Folkner ed;c;kdi.
Uilyamdan başqa ail;d; daha üç qardaşı böyüyürdü. Uil¬ya¬mın altı yaşı olanda Falknerl;r yaxınlıqdakı Oksford ş;h;¬rin; köçür v; el; burada da yazıçı ömrünün bütün qalan hiss;¬sini başa vurur. Onun bir çox ;s;rl;rind; Oksford ş;h;ri “Çef¬fer¬son” kimi q;l;m; alınmışdır.
Folknerin böyük babası Şimali Missisipid; tanınmış adam olmuşdur. O, ordu polkovniki idi; regionda d;miryo¬lu¬nun ;sasını qoymuşdu. Baba Falkner h;m d; ;d;biyyat xadi¬miydi, göz;l n;zm v; n;sr ;s;rl;ri qoyub getmişdi. Bel;likl;, n;v; Falkner; n;slin tarixi böyük t;sir etdi v; o, sonrakı ;s;r¬l;rind; d; bu bar;d; yazmışdır.
Folkneri boyuna gör; ABŞ ordusuna götürmürl;r. Buna gör; d; o, ;vv;lc; Kanada ordusunda, sonra is; Britaniya Kral Hava Qüvv;l;rind; xidm;t edir. Uilyamın aktyorluq istedadı da olub, h;l; uşaq yaşlarında göz;l ş;kill;r ç;kib, şerl;r yazıb. İlk şerl;rini ingilis romantik şairl;ri Robert Berns, Tomson v; Hausm;nin t;siri altında yazıb. Bununla bel;, onun h;yatında v; formalaşmasında iki n;f;rin daha böyük rolu olmuşdur: uşaqlıq sevgilisi Estella Oldham v; ;d;biyyat mü;llimi Fill Stounun. Estella Oksford ş;h;rinin sosial h;yatında f;al iştirak edir, r;qs v; gec;l;rin t;şkil edilm;sind; xüsusi f;allıq göst;¬rirdi. O, Uilyamla romantik görüşl;riyl; yanaşı, dig;rl;ri il; d; g;zir. Onlardan biri Kornell Franklin qıza evl;nm;yi t;klif edir. Estella sad;lövhc;sin; onun t;klifini q;bul edir v; bel;¬likl;, onlar 1918-ci il aprelin 18-d; Oksfordda evl;nirl;r. Uilya¬mın dig;r sevimli adamı onun ;d;biyyat mü;llimi Stoun idi; m;hz bu adam Uilyama poeziyanı sevdirir, ona qorxma¬mağı öyr;dir. Onun d;y;rli m;sl;h;ti il; Folkner Nyu Hevind; özün; iş tapır. El; burada da Folknerin ilk kitabı çıxır v; kita-bın üstünd;ki familyasında makinada buraxılmış bir h;rf s;hfi gedir. Winchester Repeating Arms Company şirk;ti ilk d;f; olaraq onun familyasını Falkner ;v;zin; Folkner kimi yazır. Yazıçıdan bu bar;d; soruşduqda o, deyir: “El; bu cür d; m;n; s;rfdir”.
Oksforda qayıtdıqdan sonra onu müharib; veteranı kimi Missisipi Universitetin; q;bul edirl;r. Onun ilk şeri d; 1919-cu ilin avqustunda The New Republic q;zetind; çap olunur.
Sonrakı beş ild; Folkner m;qal;l;r, pyesl;r, şerl;r yazır v; onları The Mississippian jurnalında çap etdirir. Oksfordun tanınmış yazıçılarından biri Stark Yanqın m;sl;h;ti il; Folkner 1921-ci ild; Nyu York ş;h;rind; iş; düz;lir. O, Elizabet Prall adlı bir qadının kitab mağazasında köm;kçi v;zif;sind; işl;yir v; sonralar el; h;min qadınla da evl;nir. Elizabet bundan ;vv;l yazıçı Şervud Andersonun arvadı olmuşdu.
Folknerin t;l;b;lik h;yatı uğursuz olub; bel; ki, d;rsl;r; davamiyy;ti v; intizamsızlığına gör;, içki v; qumar oynadığına gör; onu Universitetd;n qovurlar.
Folknerin ;n m;şhur romanları “S;s v; Q;z;b” (The Sound and the Fury, 1929), “Avqustda İşıq” (Light in August, 1932), “M;n Öl;nd;”(As I Lay Dying, 1930) , “Rahib; üçün Rekviyem” (Requiem for a Nun, 1950) v; s. hesab olunur. Onun çoxsaylı kitabları sırasında “M;ğlubedilm;zl;r”(The Unvanquished, 1938), “V;hşi Palmalar” (The Wild Palms, 1939), “Ş;h;r” (The Town, 1957), “Ev” (The Mansion, 1959) v; s. adlı kitabları mükafatlara layiq görülmüşdür. Folkner ;n m;hsuldar hekay;çi mü;llifl;rd;ndir. Onun “Atla gediş” (Knight's Gambit, 1949), “Ayı” (The Bear), “Böyük Meş;” (Big Woods, 1957), “Sabah”(Tomorrow", 1940), “Qar” (Snow, 1949), “Villi Dayı” (Uncle Willy,1935), “Qorxulu Adam”(A Dangerous Man, 1950), “Missisipi”(Mississippi,1954) v; s. hekay;l;ri bir sıra dill;r; t;rcüm; olunmuşdur. O, 1949-cu ild; Nobel mükafatına layiq görülmüşdür. Folknerin bir çox ;s;rl;ri ekranlaşdırılıb, tamaşaya qoyulmuşdur. Folkner 1962-ci il iyulun 6-da Oksfordda infarktdan v;fat etmişdir.
 




H;Y;TD; QATIR


Yanvar ayının axırında hava tutuldu; şaxta yox idi, ;trafı duman bürümüşdü. Het qarı ;lill;r evind;n g;lmişdi; o, d;rhal m;tb;x; cumdu. Qarının gümrah v; şaqraq s;si evi başına götürmüşdü. Onun t;xmin;n yetmiş yaşı olardı; lakin özünün hesablamalarına v; dediyin; gör;, Ceffersonda  xanımların müxt;lif yaşlarını n;z;r; alsaq (g;linl;rd;n tutmuş ta n;n;l;r; q;d;r) qarı az qala bütün ş;h;rin beşiyini t;rp;tmişdi; buna gör; d; onun ya yüzd;n bir q;d;r az, ya da el; üç yüz yaşı olar.
Qarı ucaboylu v; arıq idi; ayağında n;mli krossovkalar, ;ynind; is; uzun, siçan r;ngind; x;z paltosu vardı. Üstü haşiy;li bu x;z paltolar t;xmin;n qırx-;lli il bundan qabaq d;bd;ydi. Qarının çox da köhn; olmayan açıq qırmızı r;ngd; şlyapası onun baş örtüyün; kip oturmuşdu; ;lind; çanta vardı. Qarı h;ft;d; bir d;f; ev; g;l;rdi v; bel; vaxtlarda ad;t;n ;lind; naxışlı yol çantası olardı. Lakin ş;h;rd; on sentlik mallar dükanı açılandan sonra onun naxışlı yol çantası ordan su qiym;tin; aldığı v; için; min cür kağız-kuğuz yığdığı kağız çantayla ;v;z olunmuşdu; qarı ;lind;ki h;min kağız çantasını yell;d;-yell;d;, uşaq sevinciyl; m;tb;x; girib ucadan qışqırdı:
- Miss Menni! H;y;tinizd; qatır var!
Missis Heyt qızdırıcı sobanın yanında sallağı oturub köz;rmiş kömürl;ri vedr;nin için; yığırdı; c;ld ayağa durdu v; vedr;ni götürüb gözl;rini Het qarıya b;r;ltdi, sonra hökmlü v; q;tiyy;tli s;sl; bağırdı:
- Ay s;ni! İt uşaqları!
Qadın inadkar bir c;ldlikl; m;tb;xd;n çöl; çıxdı; vedr;ni ;lind;n buraxmayan bu qadının t;xmin;n qırx yaşı olardı, dolu b;d;nliydi. Onun üzünd; sonsuz, lakin dinc bir hüzn vardı; sanki hansı qadınlarınsa, özü d; xüsusi l;yaq;ti olmayan qadınların ucbatından dul qalmışdı. ;ynin; çitd;n don, sviter geyinmişdi, başına kişi şlyapası qoymuşdu; bütün ş;h;r bilirdi ki, bu şlyapa on il bundan qabaq ölmüş m;rhum ;rind;n qalıb. Qadının ayağındakı uzun v; düym;li kişi ç;km;l;ri özününkü idi. Corabları zanbaq başına oxşayırdı. Ş;h;rd; hamı bilirdi ki, bu ç;km;l;ri dükandan özü alıb. Qadın Het qarıyla birg; qapını açıb bayıra çıxdı v; dumana düşdü. Bax, el; bil bütün uzun qış gec;si boyu ş;h;r için; ç;kdiyi yuxulu valehedici n;f;sini h;l; d; dumanla torpaq arasına yığmışdı; bu n;f;s qaranlıq v; dar bir m;saf;d; yuxuyla oyanışın arasında qalmışdı; mürgüd;n oyanan ilıq havanı t;nziml;y;n h;y;td;ki istilik sistemi idi; el; bil donmuş sala qatları pill;k;nl;rin üstünü v; zirz;minin taxta qapağını, daha sonra is; sarayın böyrün;, arxa qapının küncün; düzülmüş taxta lövh;l;rin üstünü örtmüşdü; v; missis Heyt ;lind; köz;rmiş kömür dolu vedr; h;min taxta lövh;l;rin üstün; çıxıb qaçanda yamanca sürüşdü.
- Ehtiyatlı olun!- Het qarı qışqırdı v; özü d; az qala rezin krassovkalarla sürüş;c;kdi.- Onlar evin qabağındadır!
Missis Heyt yıxılmadı, heç dayanmadı da. Onun soyuq baxışları ;trafa tuşlandı v; qadın yenid;n qaçmağa başladı. H;y;td; duman içind;n q;fl;t;n ;cayib bir qatır peyda oldu. Adama el; g;lirdi ki, qatır züraf;d;n d; yek;di; onun uzunsov başı vardı. Qatır düz onların üstün; g;lirdi; onu saxlamaq, qabağını k;sm;k mümkün deyildi. Heyvan el; bil c;h;nn;md;n qurtulmuşdu, noxtası ş;kl;nmiş qulaqlarına çırpılırdı.
- Odur!- dey; Het qarı ;l çantasını yell;d;r;k qışqırdı, – S;n bir ona bax!
Missis Heyt d;rhal qatıra sarı döndü v; şeh basmış taxta lövh;l;r üstünd; yen; ;m;lli-başlı sürüşdü. Onlar qatırla birg; yaxınlıqdakı tövl;y; sarı qaçırdılar. Tövl;nin açıq qalmış qapısından is; bir heyvan sif;ti h;r;k;tsiz v; heyr;t içind; onlara baxırdı. Çox güman ki, heç züraf; d; bu in;y; qatır q;d;r qorxunc v; yek; görünm;zdi; duman içind;n bird;n-bir; çıxıb peyda olan qatırın cana üşütm; salan görk;mi vardı. H;l; bunlar c;h;nn;m, heyvan t;rs kimi düz tövl;nin qabağında qaçırdı. Qısası, in;k qarşısında ya kül;şd;n ç;p;r, ya da bir kabus görürdü. İn;yin öz görk;mi d; fövq;l idi; o, quzu kimi sakitc; gözl;rini zill;yib baxırdı. Bird;n in;k qeyb oldu, el; bil kül;kli havada kibrit çöpü söndü. M;ntiql; düşünm;k olardı ki, in;k yox olmadı; o, sad;c; tövl;d; gizl;ndi. Çünki tövl;d;n el; bir qorxunc böyürtü g;ldi ki, bunu t;svir etm;k ç;tin idi; sanki kims; arfanın, yaxud da liranın  siml;rini qopardırdı. Missis Heyt d;rhal bu tükürp;dici s;s; t;r;f yeridi; sanki bununla dem;k ist;yirdi ki, m;n kişi v; qatır dünyasına qarşı h;mr;ylik nümayiş etdirir;m. Qadın v; qatır tövl;y; t;r;f qaçırdı. Missis Heyt kömür dolu vedr;ni ;lind; yell;dib qatıra çırpmaq ist;yirdi. ;lb;tt;, bütün bunlar bir göz qırpımında baş verdi v; görünür, qatır q;ti döyüş; girm;kd;n vaz keçmişdi. Het qarı yen; qışqırdı:
- Bax, odur! Ona bax!
Qatır q;fl;t;n qarıya sarı döndü, düz onun üstün; cumdu. Lakin bu peç borusut;k ucaboy qarı qatırı ;l çantasıyla vurdu v; qatır onun yanından ötüb qacdı. Heyvan evin o biri tinin; burulub gözd;n itdi.
Missis Heyt eyni çeviklikl;, lakin t;l;sm;d;n vedr;ni zirz;minin gir;c;yind;ki pill;k;nin üstün; qoydu. Sonra qadınlar birlikd; evin tinini buruldular; h;min anda bu ;cayib heyvan evin altından t;z;c; çıxan ağ toyuqlara v; hirsl;nmiş xoruza hücum edirdi. Qatırın bel; bir h;ngam; çıxartması ani olaraq ;sl konserti xatırlatdı; bu c;h;nn;m b;dheyb;ti yenid;n c;h;nn;m; qayıtdı, duman içind; iz qoymadan itdi; el; bil buludlar arasında görün;n qanadlı xırda m;xluqları da özüyl; apardı, tutqun v; kims;siz bir boşluqda dumanda ;riyib getdi.
- Ordadı, evin qabağında!- qarı qışqırdı.
- İt uşaqları!- Missis Heyt s;rt donquldandı.
Qadın qatırları söymürdü, heç onların sahibi il; d; işi yox idi. Bu söyüşl;rin onillik bir tarixi vardı v; bunu bütün ş;h;r bilirdi.
Günl;rin birind;, aprel s;h;rind; Mister Heytd;nqalma şeyl;ri ayırıb yerb;yer edirdil;r; d;miryol körpüsünd;n bir q;d;r uzaqda qatarların xurd-x;şil el;diyi qatırlardan bir q;d;r aralıda q;tt;z; k;ndir qalmışdı. K;ndirl;r ş;h;rin k;narına uzanan v; burada dalana dir;n;n d;miryolu x;ttinin üstün; tullanmışdı; h;min ;razid; d; Heytgilin evinin coğrafi taleyi h;ll olunurdu; itkil;rin ;sas t;rkib hiss;sini qatırlar, missis Heytin m;rhum ;ri v; el; bu qatırların sahibi t;şkil edirdi; onun familyası Snops idi; ş;h;rd; Snopsu da yaxşı tanıyırdılar; camaat bilirdi ki, bu adam Memfisd;ki yarmarkada bütöv bir ilxını alıb. Sonra h;min ilxını Ceffersona g;tirib, onları fermerl;r;, dul qadınlara v; yetiml;r;, z;ncil;r; v; ağ d;rili adamlara aldğı qiym;td;n bir q;d;r bahasına satıb; ş;h;r camaatı onu da bilirdi ki, qışda (el; h;min qışa ölü mövsüm deyirdil;r) h;min o t;z; k;ndirl;rl; h;miş; möhk;mc; bağlanan bu qatırlar sürü halında, bütöv ilxıyla (bunlar Snopsun şikay;tl;rind; sonradan qeyd olunurdu), Snopsun yaxşıca ç;p;rl;diyi örüşd;n qacdılar v; gec; yolayrıcında yük qatarlarının altına düşdül;r; mister Heyt d; el; ordaca bu fani dünyanı t;rk etdi.
Bir d;f; zarafatcıl ş;h;r adamlarından biri Snopsa poçtla d;miryol qatarlarının h;r;k;t c;dv;lini çap formasında gönd;rmişdi. Enlikür;k, dolu b;d;nli bu adamın qayğılı v; g;rgin sif;ti vardı, heç vaxt qalstuk taxmazdı; o, ad;t;n bu dinc yuxulu ş;h;ri tozanaq bürümüş yollarla bağıra-bağıra keç;rdi.
O vaxt hadis;d;n qatırların yalvarışlı nal;si v; böyürtüsü g;ldikd; x;b;r tutdu; qatırların k;silmiş başları, xurd-xışil olmuş c;md;kl;ri, qırılan dırnaqların şaqqıltısı b;db;xtlikd;n x;b;r verirdi. Qatırları qovan adamların q;z;bli hay-küyü eşidilirdi. Snops özü sürünün lap arxasınca qayğılı-qayğılı, tövşüy;-tövşüy; g;lirdi. Ş;h;rd; danışırdılar ki, bu adam qatır sürüsünd;n d;hş;tli d;r;c;d; qorxur, lakin onlardan çox m;har;tl; g;lir götürür.
Snops sürünü vağzaldan ta öz örüşün; q;d;r yolla qovurdu v; bu yol ş;h;r ;trafı boyu uzanaraq mister Heytin evinin yanından ötürdü; Heytl;r bir h;ft; evd; olmadılar v; günl;rin birind; qayıdıb gördül;r ki, evl;rinin ;trafında tozanaq qoparan qatırları qovurlar; q;z;bli s;s-küy, bağırtılar, qovan adamların söyüşl;ri g;lirdi. Lakin bir neç; il sonra o d;hş;tli aprel s;h;rind;, hadis; yerin; çatan adamlar gördül;r ki, tanınmaz hala düşmüş bu qatır c;md;kl;rinin böyür-başında qırıq-qırıq olmuş t;z; k;ndir hiss;l;ri d; var; Heytd;n şübh;l;nm;y; başladılar. ;slind; Heytin h;m qatırlara, h;m d; Snopsa daha çox aidiyy;ti vardı. B;li, Heyt h;rd;nbir onun h;y;tin; gir;n qatırları t;kc; qovmaqla m;şğul olmamışdı. H;l; onda camaata el; g;lirdi ki, işin ;sl mahiyy;ti v; t;f;rrüatı m;lumdur; camaat düz üç gün t;;ccüb v; maraq içind; işin gedişatını izl;di- gör;s;n, Snops Heyt; gör; d; c;rim; t;l;b ed;c;k, ya yox?
Camaat yalnız bunu öyr;n; bildi ki, d;miryol şirk;tinin agenti Missis Heyt; baş ç;kib. Agentin v;zif;si xanımın iddialarını t;min etm;k idi; bir neç; günd;n sonra Missis Heyt s;kkiz min beş yüz dollarlıq bir çek aldı. Çünki o vaxtkı b;xt;v;r günl;rd; d;miryolu şirk;tl;ri öz c;nub filial v; şöb;l;rini d;miryoluna yaxın yerd; yaşayanların qanuni ovu hesab edirdi. Missis Heyt pulu nağd aldı. O, h;min aprel s;h;rind;ki görk;mind;, ;ynind; sviter, başında şlyapa soyuqqanlı v; kirimişc; kassirin qabağında durub onun xışıldayan t;z; kağız pulları saymağına baxırdı. Daha sonra bank direktoru v; ;m;liyyatçı onu dil; tutmağa çalışdılar ki, kupon alsın; kupon s;rf;lidir, yaxud t;cili depozit qoysun, yaxud adi ;man;t kitabçası açsın. Missis Heyt is; pulları önlüyünün altından asılmış pul kis;sin; qoyub getdi; çox keçm;di ki, qadın öz evini vağzal r;ngin; uyğun ş;kild;, d;bd; olan keyfiyy;tli boya il; t;z;d;n r;ngl;di. B;zil;ri deyirdi ki, bel; h;r;k;t Heytin ya h;ssaslığı, ya da t;ş;kkür ;lam;tiydi.
D;miryol agenti Snopsu izahat verm;k üçün çağırdı. Snops onun yanından çıxanda adi günl;rd; olduğundan da qayğılı görünürdü; onun bütün sif;tind;n yağan bu d;f;ki qayğıları hidd;t; bürünmüşdü.
Bir d;f; gec; yarısı, qatırlar onun örüşünü artıq neç;nci d;f; adlayıb keç;nd;, gördü ki, heyvanları h;miş;ki kimi k;ndirl; ikiqat, üçqat bağlayıblar, lakin bu d;f;ki k;ndirl;r köhn;ydi. V; indi görünür, qatırların özl;ri bunu çoxdan bilirdi; h;l; Memfisd;ki meydanda bağlı qatırları satark;n heyvanlar duymuşdular ki, Snops qorxaqdır, onlardan ç;kinir. O vaxtdan b;ri ild; üç, ya dörd d;f;, qatırları yük vaqonlarından boşaldanda el; bil heyvanları şeytan yoldan çıxarırdı, m;r;k; qopurdu- toz buludları qalxır, s;rt, qorxunc püskürtülü ilğımın c;h;nn;m görüntül;ri baş verirdi; qatırlar el; bir gurultu v; tozanaqla götürülürdü ki, bu kabusun qarşısını heç f;l;k d; ala bilmirdi. Bu qatır axını ecazkar, sakit ş;h;rin yollarıyla ötüb Missis Heytin h;y;tin; g;lib çıxırdı. V; bu zaman Snops ;s;bi halda, qorxuya-filana fikir verm;d;n Missis Heytin evinin (Snopsa el; g;lirdi ki, Heytin evinin keyfiyy;tli boyası m;hz onun hesabına alınıb, h;tta lap şahzad;l;r kimi yaşayan Missis Heytin özü d; onun pullarına gör; rahatlıq ;ld; edib) ;trafında dolaşan bu qorxunc qatırlar arasında peyda olur, özünü öra-bura vururdu. Bel; vaxtlarda qonşular, m;h;ll;d; yaşayan dig;r sakinl;r p;nc;r;l;rin p;rd;sini aralayıb onlara tamaşa edirdil;r. B;zil;ri aynab;ndd;, b;zil;ri s;kil;rd; durub baxırdı; yöldan ötüb keç;n furqonlardakılar, gec; köyn;yind; çıxıb maraqla bu s;hn;y; tamaşa ed;n qadınlar, m;kt;bli uşaqlar, z;ncil;r, ağ d;rili adamlar ayaq saxlayıb heyr;td;n az qala gözl;rini b;r;ldirdil;r.
Bu gün d; bel; oldu; Missis Heyt v; onu dabandabana izl;y;n Het qarı h;y;td; göründül;r. Missis Heytin ;lind; bulaşıq süpürg; vardı v; o, növb;ti d;f; tini burulub qapısı ağzından burun d;smalından bir q;d;r böyük torpaq parçasını götürüb çöl; atdı. Onun ç;p;r hesab el;diyi bu torpaq s;rh;dd;n h;r hansı bir heyvan addayıb keç; bil;rdi. Lakin bu anda h;y;t qaynar qazana dönmüşdü dey;s;n; b;lk; d; buna s;b;b aldadıcı duman v; onun qapanmış gözl;riydi. Qadın indi qımıldanmadı v; süpürg;ni b;rk-b;rk sıxaraq hardasa özün; arxayın halda noxtası sallanan qatırın dalınca cumdu. Dumanlı havada qatır gah görünür, gah itir, gah da doqquz ev toyuğunun kölg;si arasından tozanaq qoparıb qaçırdı. Bu zaman el; bil kül;k s;ssizc; göy; doqquz ağ kağız parçasını sovururdu.
Bird;n böyürd;n az qala t;ng;n;f;s halda bir kişi qaçaraq Missis Heytin qabağına çıxdı; bu, Snops idi; islanmışdı, ;s;biydi v; sif;tind;n hidd;t yağırdı. Snops qaşlarını çatıb ağzı köpükl;n;-köpükl;n; qışqırdı:
- Missis Heyt, bir Allah şahiddir! M;n ;limd;n g;l;ni etdim!
Qadın heç gözünün ucu il; d; ona t;r;f baxmadı.
- O yek;p;ri, noxtası sallağı tutun!-dey; Missis Heyt soyuqqanlıqla ;mr etdi.- Onu bir d; buralarda görm;yim!
- ;lb;tt;,- Snops dedi. - Amma bir q;d;r ara verin. Qoy bir sakitl;şsin. Onu hürkütm;yin.
- Ehtiyatlı olun!- dey; Het qarı qışqırdı.- O, yen; bura tullanacaq!
- K;ndir g;tirin,-Missis Heyt qaça-qaça çığırdı.
Snops q;z;bl; Het qarıya baxdı. Sonra:
- M;n indi k;ndiri hardan tapım?-dey; bağırdı.
- Zirz;mid; var!- qarı da bağırdı.- O t;r;fd;n, qabaqdan qaç ki, onu tuta bil;k!
Onlar Missis Heytl; birlikd; yenid;n fırlanıb tin; buruldular. Qatır sallaq noxtasıyla birg; yen; toyuqların arasında peyda oldu, daha sonra sür;tl;, tullana-tullana qaçmağa başladı. Missis Heyt, Het qarı v; Snops yen; tini burulub arxa qapının qabağına çıxdılar.
- Allah, s;n saaaa-xla!- dey; Het qarı yen; qışqırdı.- O bu saa... in;y; x;;;;t;r... yetir;c;k!
N;hay;t, qatır dayandı;onlar qatıra çatdılar, daha doğrusu, tini burulandan sonra qatırla üzb;üz g;ldil;r. Tövl;d;ki in;k düz h;y;tin ortasına çıxmışdı. İndi onlar bir neç; addımlıqda qatırla burun-buruna dayanmışdılar; t;rp;nmirdil;r, başları aşağı ;yilmişdi, ayaqlarını aralamışdılar, el; bil eyni bir naxışın iki simmetrik hiss;sini t;şkil edirdil;r. Bel; bir r;sm ;s;ri olsaydı onu h;r hansı bir bukolika  h;v;skarı böyük m;mnuniyy;tl; ala bil;rdi; v; uşaq da bu ş;kill; bir q;d;r oynayar, sonra bir t;r;f; atıb onu sad;c; unudardı.
Snopsun başı v; çiyinl;ri indi d; zirz;minin içind;n görünürdü; zirz;minin qapağı açıq idi, kömür dolu vedr; h;l; d; qapağın yanında durmuşdu. El; bil Snops çiyinl;rin; kimi torpağa basdırılmışdı; onun bu v;ziyy;ti ispan-hindu v; amerikan ad;tin; gör;, ;ri il; birlikd; d;fn edilmiş dul qadını xatırladırdı. H;r halda, bütün bunlar bir göz qırpımında baş verirdi; h;tta canlı ş;kil ç;km;kd;n d; sür;tli bir proses idi; bel; şeyl;ri d;rhal yaddaşa köçürm;k v; orada saxlamaq asan m;s;l; deyil. Budur, insan, qatır v; in;k yen; bir-birinin ardınca dümana girib gözd;n itdi. Snops qabaqda qaçırdı, ;lind; k;ndir tutmuşdu; onun dalınca in;k tullanır, gah quyruğunu qaldırır, gah aşağı ;yir, gah da fırladırdı; sanki g;minin burnundakı ağac bayraq idi, yell;nirdi.
Missis Heyt v; Het qarı da zirz;minin yanından ötüb qaçırdı; zirz;minin qapağı açıq qalmışdı, iç;rid;n z;if işıq g;lirdi. Zirz;mid;, dul qadınların ad;tin; gör;, h;r cür cır-cındır saxlanılırdı: yandırılmaq üçün boş yeşikl;r, köhn; q;zetl;r, sınıq mebell;r v; dig;r xırım-xırda ;şyalar. ;slind; bunları heç bir qadın el;-bel; tullamazdı. Orada çoxlu kömür v; q;tranlı şam ağacından k;silmiş odun parçaları da yığılmışdı...
Missis Heyt v; qarı yen; tini burulanda gördül;r ki, Snops, in;k v; qatır evin altına qaçıb tapdalanmaqdan canlarını vaxtında qurtarmaq ist;y;n toyuqlar arasında şıllaq atırlar, sonra d;rhal dumana bürünüb yen; itdil;r. Bununla bel;, Missis Heyt qovmağa davam edirdi, s;ssiz v; s;rt bir q;z;bl; qaçırdı. Het qarının üzünd; uşaq heyr;ti vardı; diriydi, f;r;hliydi. Qadınlar bu d;f; d; dolanıb evin qabağına çıxanda orda Snopsdan başqa kims;ni görm;dil;r. Snops qarnı üst; yıxılmışdı, qollarını aralayıb durmaq ist;yirdi; Snops yıxılan zaman penc;yi başına çevrilmişdi; qatdanmış penc;yin altından gird; sif;ti, sallanmış ç;n;si görs;nirdi; onun od püskür;n simasına baxanda adamın yadına yer; yıxılmış rahib;nin karikaturası düşürdü.
- Onlar hardadı?- Het qarı Snopsdan soruşdu. Snops cavab verm;di. – Daldan g;lirl;r?-qarı yen; bağıraraq soruşdu, sonra d;rhal ;lav; etdi: - Ora bax, yen; arxa h;y;t; giribl;r!
H;, dem;li, onlar h;y;tin düz arxa t;r;find; idil;r. Görünür, in;k tövl;y; qayıtmaq ist;yirdi, lakin h;dd;n artıq sür;t götürdüyünd;n qorxu-hürkünü d; unudub q;fl;t;n geriy; dönmüşdü. Onlar n; in;yi, n; d; qatırı görm;dil;r; qatır da in;kl; toqquşmamaq üçün geri döndü. Bu vaxt güclü şaqqıltı v; tarappıltı s;si g;ldi. Qatır geri sıçrayanda zirz;minin qapağına ilişdi, sonra da tullana-tullana gözd;n itdi. Onlar zirz;minin yanına çatanda qatır da, köz;rmiş kömür dolu vedr; d; yox idi; qadınlar buna fikir verm;dil;r. Bu d;f; in;k h;y;tin ortasında durmuşdu; ;vv;lki kimi yerind;n t;rp;nmirdi, tövşüy;-tövşüy; n;f;s alırdı, başını ;yib qabaq ayaqlarını aralamışdı; sanki uşaq yerd; unutduğu oyuncaqlarından birini götürm;k üçün qayıdıb g;lmişdi.
Onlar bir q;d;r d; qaçdılar; indi Missis Heyt ağır-ağır n;f;s alıb qaçırdı; sif;ti mastika r;ngin; dönmüşdü, bir ;lini d; sin;sinin üstün; qoymuşdu. Qadınların h;r ikisi evi üçüncü d;f; idi ki, dövr; vururdu v; heyd;n düşmüşdü. Qatır evin başına üçüncü d;f; d; dolanaraq g;lib onlara arxadan çatdı, sür;tl; başları üstünd;n tullandı; ani olaraq şeytani bir gurultu eşidildi, heyvanın dırnaq s;sl;ri şaqqanaq ç;k;n adamın s;sin; b;nz;di; bunun ardınca k;skin t;r iyi g;ldi;bu iy öldürücü v; üfun;tli idi. Qatır bu d;f; d; gözd;n itdi. Buna baxmayaraq, qadınlar v; Snops yen; inadla tini buruldular; axır ki, qatır dumanda bird;f;lik itdi. Qatırın dırnaqlarının qırıq-qırıq şaqqıltısı eşidildi; bu şaqqıltılarda heç k;sin duya bilm;diyi bir rişx;nd vardı v; qatır çay daşı il; döş;nmiş küç;y; çıxdı, bir azdan uzaqda görünm;z oldu.
- S;ni gör-üüüüm... l;...;;;;...n;t; g;l;;;;;ssss;n!- dey; Het qarı ağır-ağır n;f;s alaraq dayandı. Qarı el; bil işıq saçırdı.
- Sakit...., dostlarrrrr! M;nc;;;;;, bizzzzzz...- qarı bir anlıq el; bil daşa döndü; sonra astaca başını dönd;rdi, burnu il; n;y;s; işar; etdi; burun p;r;l;ri geniş açıldı; görünür, onlar zirz;minin yanından sonuncu d;f; öt;nd; oranın açıq qaldığını ani olaraq görmüşdül;r. Qarı qapağı açıq qalmış zirz;miy; baxdı, pill;k;nin üstünd;ki köz;rmiş kömür dolu vedr; yerind; yox idi...
- Vayyyy s;-ni, yanıq iyi g;liyyyyy!- Het qarı qışqırdı, - Ev; qaç, a bala, pulları, pulllllarrrı götür!..
H;l; s;h;r saat on olmamışdı; günortaya kimi ev büsbütün yanıb kül; döndü.
Snopsu daha çox fermerl;rin dükanında gör;rdil;r; el; h;min gün d; onu burda görm;k ist;y;nl;r az deyildi. Snopsa söyl;yirdil;r ki, yanğınsöndür;n maşın g;l;n vaxtı camaat da yığışmışdı; Missis Heyt v; Het qarı evd;n çıxdılar; qarının bir ;lind; çanta, o biri ;lind; Mister Heytin portreti vardı. Onlar evd;n ç;tir d; götür; bilmişdil;r; Missis Heyt t;z; q;hv;yi paltosunu çiynin; atmışdı, bir cibind; qapağı kip bağlanmış kampot bankası vardı; bankanın içi s;liq; il; yığılmış kağız pullarla dolu idi. Qadının bir ;lind; d; nikelli ağır tapança varmış. O, küç;ni keçib qonşu ev; sarı gedib v; qonşunun aynab;ndind; yell;nc;kd; oturaraq yell;nib, yanındakı yell;nc;kd; is; Het qarı yell;nirmiş. H;r ikisi bütün günü yell;nibl;r. Missis Heyt onun evind;ki qab-qacaqları, mebel v; yataq d;stl;rini azğın yanğınsöndür;nl;rin nec; çöl; tulladıqlarına hidd;tl;, h;qar;tl; tamaşa edirmiş.
- Bunun axı m;n; n; d;xli var?- Snops dedi.- Köz;rmiş kömür dolu vedr;ni zirz;minin ağzına m;n qoymuşdum ki? Kims; onu zirz;minin için; aşırıb, m;n; n;?
- Axı zirz;mini siz açmısınız?
- ;lb;tt;, m;n açdım. B;s n; üçün açdım? K;ndiri, o qadının k;ndirini götürm;k üçün. O, özü m;ni zirz;miy; gönd;rdi...
- Axı gönd;rdi ki, gedib öz qatırını, onun h;y;tin; gir;n qatırını tutasan... Bunu ki inkar ed; bilm;zsiniz?.. Bizim ;yal;td; h;r hansı m;hk;m; qadının xeyrin; hökm çıxaracaq...
- H;... T;;ssüf ki, bel;di. Ona gör; ki, o, qadındı. Yalnız buna gör;! Ona gör; ki, o, qadındır. L;n;t olsun ona! Yaxşı. Qoy versin m;hk;m;y; m;ni. M;nim dilim yoxdu? M;n d; m;hk;m;y; n;s; dey; bil;r;m...
Burda Snops çaşdı v; hamı ona baxdı.
- N; dey;c;ks;n? S;n axı m;hk;m;y; n;yi dey; bil;rs;n?
- Heç n;yi? Çünki heç bir m;hk;m;-filan olmayacaq. Biz axı onunla niy; m;hk;m; davasına çıxaq? Biz Menni Heytl; dava ed;c;yik ki? Siz, bura baxın, uşaqlar, siz onu yaxşı tanımırsız, el; danışırsız da... Y;ni o, adi bir b;db;xt hadis;d;n ötrü iddia qaldıracaq? Heç k;s bu t;sadüfi b;db;xt hadis;nin qarşısını ala bilm;di. Bax, siz, bütün ;yal;ti g;zs;niz , Menni kimi ;dal;tli v; xeyirxah qadın tapa bim;zsiniz. M;n d; el; ona bunu dem;k ist;rdim...
Snops üçün bel; bir imkan d;rhal yarandı. Missis Heytl; Het qarı iç;ri gir;nd; heç k;sl; salamlaşmadı. Onun dalınca g;l;n Het qarı yen; ;lind; çanta tutmuşdu. Missis Heyt sakitc; ;trafa göz g;zdirdi, adamların salamını almadı. Qadın heç Snopsa t;r;f d; baxmadı. Snopsla çox danışmamaq üçün dedi:
- M;n qatırı almaq üçün g;lmiş;m.
- Hansı qatırı? Qatır sizin n;yiniz; g;r;kdi?
Missis Heyt gözünü Snopsa zill;di. Snops davam etdi:- Missis Menni bu qatır siz; baha başa g;l;c;k- yüz ;lli dollara...
- N;???... dollara?
- ;lb;tt;, sent; yox ki...
- Yüz ;lli dollara?! Heytin sağlığında qatırlar ucuz idi.
- O zamandan çox şey d;yişib. El; siz d;, m;n d;...
- H;, dey;s;n düz deyirsiz...- qadın cavab verdi, sonra heç bir söz dem;d;n geri dönüb getdi, dalınca da Het qarı çıxdı.
- B;lk; el; siz; s;h;r gördüyünüz o qatırdan ver;k, h;?- Snops qadının arxasınca mızıldadı.
Missis Heyt cavab verm;di, dinm;zc; çıxıb getdi. Kims; yerind;n dill;ndi:
- Sizin yerinizd; olsaydım bunu ona dem;zdim.
- Niy; axı?-Snops dedi.- Y;ni doğurdanmı bu qadın yanğına gör; m;ni m;hk;m;y; verm;k ümidind;ydi? Yoxsa siz el; bilirsiz o, m;n; pul t;klif etm;y; g;lmişdi?
H;min gün t;xmin;n dörd rad;l;rind; Snops ucuz baqqal dükanı qabağına yığışmış z;ncilıri aralayıb qabağa soxulmaq ist;y;nd; kims; arxadan onu çağırdı. ;lind; h;miş;ki kimi canta (çanta şişmişdi) Het qarı banan çıxarıb yey;-yey; dedi:
- M;n el; siziiiii axtarırammmmm...
Sonra yarımçıq qalmış bananı hansısa qadına verib cibl;rini eş;l;di, yaşıl bir kağız çıxarıb ;lav; etdi:
- Miss Menni dedi ki, bunu siz; verim. M;n el; sizin h;miş; olduğunuz dükana getmişdim... Alın, götürün bunu...
Snops pulu aldı.
- N;? Missis Heyt bunu m;n; verdi?
- Qatıra gör;di...
On dollarlıq ;skinas idi.
- İmza-filan lazım deyil, -Het qarı ;lav; etdi.- M;n t;sdiq ed; bil;r;m ki, pulu ;lb;;l özüm vermiş;m.
- On dollar? Qatıra gör; onca dollar? M;n axı ona dedim - yüz ;lli dollar?
- Doğurdan bel; olub? N; bilim, özünüz danışıb razılaşın. Bunu is; tapşırdı ki, siz; verim, özü d; getdi qatırın dalınca...
- N;? Qatırın dalınca?... O, m;nim örüşümd;n qatırımı nec; götür; bil;r?
- Allah köm;yin olsun, a bala!- qarı dedi. – Miss Menni üçün heç bir qatır qorxulu deyil. Kor deyils;n ki, özün gördün!
Qaş qaralmağa başladı; qış olduğundan günl;r qısalmışdı, axşama az qalırdı. Het qarı tövl;y; yaxınlaşanda qızardılmış donuz ;tinin iyi g;ldi. Sonra bir q;d;r yaxına g;lib iç;riy; boylandı; orda tonqal yanırdı, k;rpicl;rin üstün; tava qoyulmuşdu. Bir yanda da Missis Heyt in;yi sağırdı.
- Bel; de, siz burdasız?!- Het qarı tövl;y; girdi.- Görür;m, artıq yerb;yer olmusunuz?
Qarı ;trafa göz g;zdirdi. Tövl; t;rt;miz idi; süpürg; il; süpürülmüş, dırmıx v; bell; t;mizl;nmişdi; döş;m;y; t;z;d;n ot s;rilmişdi. Yeşiyin üstünd; t;pt;z; nöyüt lampası yanırdı, onun yanında çox s;liq; il; h;sir döş;kç;, döş;kç;nin üstün; d; yorğan-döş;k salınmışdı.
- Nolar, bura daha rahatdı...- dey; qarı m;mnunluq doğuran bir heyr;tl; dill;ndi.
İç;rid;, tövl;nin qapısı ağzında m;tb;x k;tili qoyulmuşdu. Het onu çöl; çıxartdı, sonra g;lib tonqalın böyründ; oturdu; ağzınacan dolu çantasını da qoydu yanına.
- Siz süd sağın, m;n ;t; baxaram...-Het qarı dedi.- Baş ver;n bütün bu h;ngam; m;ni h;y;c;nlandırmasaydı, el; in;y; d; özüm baxa bil;rdim.....-dey; ;trafa n;z;r saldı. - bura bax, b;s qatır hanı, görmür;m? Aldığınız qatırı deyir;m...
Missis Heyt dodaqucu n;s; mızıldadı, sonra başını in;yin böyrün; ;yib dedi:
- Siz ona pulu verdiniz?
- ;lb;tt;, verdim! ;vv;lc; t;;ccübl;ndi, guya gözl;mirdi... y;ni sizin m;s;l;ni bu q;d;r tez h;ll etm;yinizi gözl;mirdi... Lakin m;n ona dedim ki, qoy o özü sizinl; danışsın, razılığa g;lsin... Pulu is; götürdü. M;n; el; g;lir ki, onunla dil tapacaqsınız...
Missis Heyt yen; n;s; mızıldadı. Het qarı tavada qızaran donuz ;tini çevirdi; tavanın yanındakı q;hv;dan qaynayırdı.
- Q;hv;d;n n; yaxşı iy g;lir...- qarı dedi.- Gör neç; il keçib... indiki kimi bel; iştaham olmayıb. M;n axı s;rç; kimi yeyir;m. El; ki, q;hv;ni iyl;yir;m, d;rhal yem;k ist;yir;m. Bax, el; bu parçanı, o ;tin bir parçasını m;n; verin... Ah, bura bax, Allah biz; qonaq gönd;rib...
Missis Heyt başını qaldırmadı, h;l; sağımı qurtarmamışdı. Az sonra geriy; boylandı, lakin oturduğu yeşikd;n durmadı.
- M;n g;ldim ki, sizinl; söhb;t edım...- Snops dedi.- M;nd; sizin ;man;tiniz qalıb. Sizd; d; m;nimki...
Snops danışa-danışa gözünü qırpmadan, iti baxışlarıyla h;r t;r;f; göz g;zdirirdi. Het qarı is; arxayın-arxayın ona baxırdı. Snops üzünü qarıya tutub dedi:
- H;, n;n;can, siz çıxın bayıra. Burda sizlik iş yoxdu, oturub söhb;timiz; d; qulaq asmayın...
- Allah s;ni saxlasın, a bala! Y;ni bunu m;n; deyirs;n?-dey; Het qarı ciddil;şdi.- S;n m;n; fikir verm;. M;n; bel; xoşdu; özg; söhb;tin; qulaq asanda q;lb;n rahat oluram... S;n danış, n;s; dem;k ist;yirdin... M;n d; oturub baxacağam ki, ;t yanmasın...
Snops missis Heyt; baxdı v; dedi:
- Ona deyin ki çıxıb getsin.
- N; üçün? Bu h;y;tin sahibl;rind;n biri d; odur, n; vaxt ist;s;...
Snops ;lini yell;dib onun sözünü k;sdi, acıqlı, amma t;mkinl; dedi:
- Yaxşı, yaxşı... Dey;k ki, siz qatırı götürübsünüz...
- M;n siz; ona gör; pul vermiş;m. Het verib pulu...
- On dollar... Bu qatırın qiym;ti yüz ;lli dollardır. Amma siz c;mi on dollar vermisiniz...
- Bilmir;m, bu n; qatırlardı bel; yüz ;lli dollarlıq?! Amma onu bilir;m ki, d;miryolu şirk;ti onlara n; q;d;r verir...
İndi d; Snops qadından gözl;rini uzun müdd;t ç;km;di.
- Bunu nec; başa düş;k?
- D;miryolu h;r baş qatıra altmış dollar verib... Siz Heytl; birlikd;...
- Susun!-Snops dedi. Sonra yen; d; ;trafa bic-bic göz g;zdirdi.- Yaxşı, qoy altmış olsun! Axı siz m;n; c;mi on dollar gönd;rmisiniz?
- B;li. M;n siz; f;rqini gönd;rmiş;m.
Snops qadına baxdı, susdu. Qadın davam etdi:
- Bu f;rq bilirsiz n;dir? Qatırın qiym;tiyl; sizin Heyt; borclu qaldığınızın arasındakı f;rqdir.
- Heyt; borclu qalmışam???
- B;li... Ona gör; ki, o, qatırlardan beşini relsl;rin üstün; qovanda...
- Danışmayın, susun!-Snops qışqırdı.
Missis Heyt aram-aram, amma s;rt danışırdı.
- Ona gör; ki, Heyt siz; yardım edib. Siz h;r d;f; ona ;lli dollar vermisiniz... siz; is; d;miryolu şirk;ti h;r başa gör; altmış verib... Düz deyil?- Snops susurdu.
- Lakin sonuncu d;f; siz Heyt; pul verm;diniz. Bunun ;v;zind; d; m;n qatırı götürdüm. Siz; d; onun f;rqini öd;dim.-on dollar...
- H;;;...- dey; Snops möhk;m dilxor oldu. Sonra da ucadan dedi:- Yox, dayanın bir! Sizi tutdum! Axı bizim Heytl; razılaşmamız olub ki, m;nim ona heç bir borcum yoxdu; o vaxta q;d;r ki, qatırlar...
- M;nc;, siz sussanız yaxşıdı...-missis Heyt dedi.
- Axı iş sonad;k görülm;yib?! Bu d;f;ki işi gördük. Ondan sonra m;nim heç kim; borcum qalmadı. Çünki o adama ki, m;nim borcum var idi, o adam artıq dünyada yoxdu!- dey; Snops s;sin; t;nt;n; qatdı.- Başa düşürsünüz?
Misssis Heyt yeşiyin üstünd; oturmuşdu;t;rp;nmirdi, ayaqlarına baxırdı, sanki düşünc;liydi. Snops daha ür;kl; davam etdi:
- Buna gör; d; on dollarınızı götürün; deyin görüm, m;nim qatırım hardadı? G;lin xeyirxah dost kimi qalaq; h;miş;ki kimi. Allaha and olsun, bu yanğına gör; m;n hamıdan çox acıyıram...
- Allaha and olsun!-dey; Het qarı da dill;ndi.- Yaman d;hş;tli alov idi, düzdü?
- ... Axı siz d;miryolundan külli miqdarda pul aldıqdan sonra h;l; d; evinizi tikib qurtarmamısız? Götürün bu pulu,- dey; Snops on dollarlıq ;skinası qadına verdi.- M;nim qatırım hanı?
Missis Heyt t;rp;nm;di, sonra:
- Doğurdan bu pulu m;n; qaytarırsız?-dey; soruşdu.
- ;lb;tt;. Biz axı h;miş; dost olmuşuq. G;lin bu işi el; ;vv;lki vaxtlardakı kimi sülhl; yoluna qoyaq. M;n kinli adam deyil;m, el; siz d; kinli deyilsiniz. Qatırı harda gizl;tmisiz?
- Mister Spilmerin evinin dalındakı yarğanda...
- Aydındı. Yaxşı yerdi, x;lv;ti yerdi. Heç t;s;vvür ed; bilmir;m ki, sizin p;y;niz yoxdu. Yaxşı olardı ki, siz onu el; m;nim örüşümd; saxlayaydınız, onda heç artıq-;skik söhb;tl;r d; olmazdı. Amma s;mimi deyir;m, m;n kinli adam deyil;m. İndi is; icaz;nizl;, gec;niz xeyr; qalsın. Görür;m, yeriniz pis deyil, maşallah... M;nc;, siz; heç ev tikm;k d; lazım deyil. Pula q;na;t edin.
- B;lk; d; düz deyirsiniz...- Missis Heyt t;mkinini pozmadı.
Snops artıq getmişdi. Het qarı soruşdu:
- Siz qatırı niy; bel; uzağa aparıb qoymusuz?
- M;nc;, indi o, daha çox uzaqdadır...
- Lap uzaqda?
Missis Heyt dinm;zc; tavaya yaxınlaşdı v; qızaran ;t parçasına baxdı, Het qarı dedi:
- Dey;s;n, ;t bar;d; n;s; dediniz? B;lk; d; m;n dedim, siz yox? Huşum yoxdu...
Onlar axşama yaxın nahar etdil;r. Axşamçağı Snops geri qayıtdı. O, ehtiyatla nahar stoluna yaxınlaşıb tonqalda ;ll;rini qızdıra-qızdıra onlara baxırdı;el; bil bayırda güclü şaxta vardı... N;hay;t, dedi:
- M;nc;, on dolları götürs;m yaxşıdı...
- Hansı on dolları?-Missis Heyt soruşdu.
Snops fikirli-fikirli tonqala baxdı. Missis Heyt v; Het qarı yem;yi asta-asta iç;ri ötürürdü. Het qarı Snopsa t;r;f döndü.
- Görür;m, siz pulu m;n; verm;k ist;mirsiniz?
- Axı siz özünüz dediniz ki, g;lin m;s;l;ni sülh yolu il; h;ll ed;k?- Missis Heyt dedi.
- Allah görür, siz özünüz t;klif etdiniz ki, başqa çıxış yolumuz yoxdu...- Het qarı da ;lav; etdi.
Snops is; h;l; d; tonqala baxırdı; sonra ür;ksiz, ehtiyatla danışmağa başladı.
- M;n neç; ill;rdi ki, ;ziyy;t ç;kir;m, risk edir;m, d;rid;n-qabıqdan çıxıram, qatıra gör; altmışca dollar alıram... Siz is; heç bir risk olmadan, hazırca, rahatca s;kkiz min yarım qamarladınız... ;lb;tt;, m;nim siz; paxıllığım tutmur, bunu heç k;s dey; d; bilm;z; lakin q;rib; d; olsa dem;liy;m; h;min pulları qazanmadınız, qamarladınız. Siz h;tta bilm;diniz ;riniz hardadı; o, bu pullarla n; edir? Siz sad;c; onun arvadı rolunu oynadınız, v;ssalam. Bütün bu ill;r ;rzind; m;n siz; paxıllıq etm;dim, lakin siz m;nim qatırıma onca dollar verm;yi çox görürsünüz... Bu, ;dal;tsizlikdir...
- Siz öz qatırınızı geri aldınız, yen; n;d;n narazısız?-Het qarı dedi.- İndi n; ist;yirsiz axı?
Snops missis Heyt; baxdı, dedi:
- Sonuncu d;f; deyir;m, m;nim on dollarımı verirsiz, ya yox?
- Hansı on dolları axı?- Missis Heyt istehzayla, halını pozmadan soruşdu. Snops hirsind;n çıxıb ged;nd; Het qarının çantasına ilişdi, lakin yıxılmadı, yoluna davam etdi.
Qadınlar axşam toranlığında onun kölg;sini izl;dil;r; Snops yumruqlarını düyünl;mişdi, ;ll;rini havada yell;dirdi; q;dim qallar  kimi gücsüz v; ümidsiz bir qeyzl; gözd;n itdi. Het qarı uzun müdd;t missis Heyt; baxdı, sonra soruşdu:
- ;zizim, m;n bi şeyiiii....annnammaddımmm; siz o qatıra neyl;dizzzzz?
Missis Heyt tonqala sarı ;yildi. Onun boşqabında qurumuş qaraciy;r vardı; qadın ;yilib odun üstünd;n tavanı götürdü, tavanın yağını qabağındakı qaraciy;rin üstün; tökdü. Sonra heç n; olmayıbmış kimi dedi:
- M;n onu güll;l;dim...
- N;;;?
Missis Heyt qaraciy;ri ağzına qoydu.
- Bax bel;!-Het qarı sevincl; dill;ndi. - Qatır evi yandırdııııı.... siz d; onu güll;l;dizzzzz... M;nc;, ;dal;t el; buduuuuuu
Hava tez qaraldı. Het qarı ;lill;r evin; getm;k üçün üç mil yol q;t etm;liydi; ;lill;r evi qaçmır ki... yanvar gec;si uzun idi... Het qarı rahatca n;f;s alıb ;minlikl; v; sevinc;k halda dedi:
- H;;;;, ;zizimmmm, ;cc;bbb... gün oldu!





 




Ernest Heminqvey
(Amerika yazıçısı)

;d;biyyat üzr; Nobel mükafatı laureatı, görk;mli Ame¬rika yazıçısı v; jurnalisti Ernest Miller Heminqvey yaradı¬cılı¬ğının xarakterik xüsusiy¬y;t¬l;rind;n biri onun sad;liyi v; d;¬rin m;nalı olmasındadır. T;sa¬düfi deyil ki, iyirminci yüzil¬d; dünyanın bir çox tanınmış q;l;m sahibl;rinin yaradıçılığına Ernest Heminqveyin ;h;miyy;tli d;r;c;d; t;siri olmuşdur.
E. Heminqvey 21 iyul 1899-cu ild; ABŞ-ın İlinoys ştatın¬da Ouk Park rayonunda anadan olmuşdur. Ail;nin ilk oğlu Er¬nes¬¬tin anası qatı protestant olsa da, oğlunu özü kimi musiqiçi gör¬¬m;k ist;yirdi. Lakin atasının çöl-m;iş;t hobbil;ri – ov¬çu¬luq, balıqçılıq, meş;d; v; göl qırağında düş;rg; salmaq kimi m;ş¬ğulliyy;tl;ri uşaqlıqdan Ernesti özün; c;lb edir v; t;bi;tl; erk;n yaxınlıq etm;si g;l;c;yin böyük yazıçısında ;n göz;l duy¬ğular oyadır.
Ernest Meş;çilik v; Su T;s;rrüfatı M;kt;bind; oxuyur, boksla, futbolla m;şğul olur, ingilis dilinin bütün inc;likl;rini m;nims;yir. O, ilk yazılarını orta m;kt;b ill;rind; yazır, m;k¬t;¬bin divar q;zetinin redaktoru olur. Ernest orta m;kt;bi bitir¬dikd;n sonra kollec; getm;di v; on yeddi yaşından The Kansas City Star q;zetind; köş; yazarı kimi işl;di. Lakin 18 yaşı ta¬mam olanda Birl;şmiş Ştatlar Birinci dünya müharib;sin; qo¬şuldu v; Ernest Heminquey könüllü olaraq İtaliya ordusunda H;r¬bi Tibb D;st;sind; qulluq etm;y; yollandı v; c;bh;d; ya¬ra-landı. O, İtaliya hökum;ti t;r;find;n t;ltif edilir, uzun müd¬d;t hospitallarda müalic; olunur. ABŞ-a qayıtdıqdan sonra Ka¬nada v; Amerika q;zetl;rinin reportyoru işl;yir v; tezlikl; onu yenid;n Avropaya köş; yazarı kimi ezam edirl;r.
İyirminci ill;rd; Heminqvey Parisd; mühacir ame¬ri¬kalılar qrupunun üzvü olur. ;n m;şhur ;s;rl;rini d; burada y¬a¬zır. “Gün;ş d; çıxır”(The Sun Also Rises (1926), “;lvida, Silah” (A Farewell to Arms (1929) v; “Qoca v; D;niz” (The Old Man and the Sea (1952) ;s;rl;ri ona şöhr;t g;tirir.
Heminqvey h;m d; göz;l ş;kill;r ç;kirdi. ;sg;rl;rin, ov¬çu¬ların, kobud v; primitiv adamların t;svirl;rind; o, insanın c;¬sar;t v; l;yaq;tini müasir c;miyy;tin amansızlıqlarına qarşı qo¬yurdu. C;miyy;td; baş ver;n haqsızlıqlar v; qatı mü¬na¬qiş;l;r onun inc; yazıçı q;lbini ağrıdır, ümid v; inamını qırırdı. Onun s;rt n;sri, obrazların dialoqları, s;tiraltı m;nalı mü¬ka¬li¬m;¬l;ri t;sirli idi.
E.Heminqveyin “Qadınlarsız kişil;r” (Men Without Women (1927) v; “Beşinci sütun v; ilk 49 hekay;” (The Fifth Column and the First Forty-Nine Stories (1938) adlı hekay;l;r topluları d;f;l;rl; n;şr edilmiş, dünyanın bir çox dill;rin; t;r¬cüm; olunmuşdur.
E.Heminqveyin ş;xsi h;yatı heç d; ür;kaçan olmayıb. Ya¬zıçı birinci d;f; 1921-ci il sentyabrın 3-d; Elizabet Hadley Ri¬çardsonla evl;nib v; ondan 1927-ci ild; ayrılıb. İkinci d;f; Pa¬ulina adlı bir qadınla evl;nib, ondan iki uşağı olub. 1940-cı ild; Marta Gelhornla ail; h;yatı qurub v; ondan da 1945-ci ild; ayrılıb. Dördüncü d;f; Meri Velşl; evl;nib.
E.Heminqvey 1953-cü ild; Afrikaya s;yah;t ed;rk;n t;y¬yar; q;zasına düşür, xoşb;xtlikd;n sağ qalır. 1960-cı il; q;d;r Ku¬bada olur v; Kuba inqilabından sonra Amerikaya dönür. O, bir neç; x;st;likd;n ;ziyy;t ç;kib. Heminqveyd; hipertoniya v; ş;k;r x;st;liyi vardı. Heminqueyi müalic; etm;k üçün psi¬xatriya klinikasına qoyurlar. Lakin h;kiml;ri onun psixatrik x;s¬t; olmadığını inadla t;sdiql;yir, lakin ;s;bl;rinin g;rildiyini qeyd edirl;r. Onun müalic;sind; elektroşok terapiyasından isti¬fad; edirl;r. Bu bar;d; Heminqvey özü yazırdı:” M;n; elektro¬şok terapiyası ed;n h;kiml;r yazıçıları başa düşmürl;r... Kaş bü¬tün psixiatrlar b;dii ;s;r yazmağı öyr;n;ydil;r, onda bil;r¬dil;r ki, yazıçı olmaq n; dem;kdir... Axı m;nim beynimin m;hv edilm;sin; v; yaddaşımın korlanmasına n; ehtiyac var¬dı? Bunlar m;nim yegan; kapitalım idi; h;kiml;r bu kapitalı m;n¬d;n alıb m;ni h;yatın küncün; tulladılar...”
N;hay;t, x;st;xanadan çıxandan bir neç; gün sonra, 1962-ci il iyulun 2-d; Heminqvey Ketçumdakı evind;, öz se¬vim¬li silahı il; özünü vurur. Ölümqabağı heç bir v;siyy;t v; m;k¬tub yazmır.