American Literature Ernest Hemingway Nobody Ever D

American Literature Ernest Hemingway Nobody Ever Dies
Ernest Heminqvey
(Amerika yazıçısı)

;d;biyyat üzr; Nobel mükafatı laureatı, görk;mli Amerika yazıçısı v; jurnalisti Ernest Miller Heminqvey  yaradıcılığının xarakterik xüsusiyy;tl;rind;n biri onun sad;liyi v; d;rin m;nalı olmasındadır. Iyirminci yüzild; dünyanın bir çox tanınmış q;l;m sahibl;rinin yaradıçılığına m;hz bu yazıçının ;h;miyy;tli d;r;c;d; t;siri olub.
E. Heminqvey 21 iyul 1899-cu ild; ABŞ-ın İlinoys ştatında Ouk Park rayonunda anadan olub.
Ernest Meş;çilik v; Su T;s;rrüfatı M;kt;bind; oxuyur, boksla, futbolla m;şğul olur, ingilis dilinin bütün inc;likl;rini m;nims;yir. O, ilk yazılarını orta m;kt;b ill;rind; yazır, m;kt;bin divar q;zetinin redaktoru olur. Orta m;kt;bi bitirdikd;n sonra kollec; getmir v; on yeddi yaşından The Kansas City Star q;zetind; köş; yazarı kimi işl;yir. Lakin 18 yaşı tamam olanda Birl;şmiş Ştatlar Birinci dünya müharib;sin; qoşuldu v; Ernest könüllü olaraq İtaliya ordusunda H;rbi Tibb D;st;sind; qulluq etm;y; yollandı v; c;bh;d; yaralandı. O, İtaliya hökum;ti t;r;find;n t;ltif edilir, uzun müdd;t hospitallarda müalic; olunur. ABŞ-a qayıtdıqdan sonra Kanada v; Amerika q;zetl;rinin reportyoru işl;yir v; tezlikl; onu yenid;n Avropaya köş; yazarı kimi ezam edirl;r.
İyirminci ill;rd; Heminqvey Parisd; mühacir amerikalılar qrupunun üzvü olur. ;n m;şhur ;s;rl;rini yazır. “Gün;ş d; çıxır”(The Sun Also Rises (1926), “;lvida, Silah” (A Farewell to Arms (1929) v; “Qoca v; D;niz” (The Old Man and the Sea (1952) ;s;rl;ri ona şöhr;t g;tirir.
E.Heminqveyin “Qadınlarsız kişil;r” (Men Without Women (1927) v; “Beşinci sütun v; ilk 49 hekay;” (The Fifth Column and the First Forty-Nine Stories (1938) adlı hekay;l;r topluları d;f;l;rl; n;şr edilmiş, dünyanın bir çox dill;rin; t;rcüm; olunmuşdur.
E.Heminqveyin ş;xsi h;yatı heç d; ür;kaçan olmayıb. Yazıçı dörd d;f; r;smi ş;kild; ail; qurub.
E.Heminqvey 1953-cü ild; Afrikaya s;yah;t ed;rk;n t;yyar; q;zasına düşür, xoşb;xtlikd;n sağ qalır. 1960-cı il; q;d;r Kubada olur v; Kuba inqilabından sonra Amerikaya dönür. O, bir neç; x;st;likd;n ;ziyy;t ç;kib. Heminqveyd; hipertoniya v; ş;k;r x;st;liyi vardı.
Onun müalic;sind; elektroşok terapiyasından istifad; edirl;r. Bu bar;d; Heminqvey özü yazırdı:” M;n; elektroşok terapiyası ed;n h;kiml;r yazıçıları başa düşmürl;r... Kaş bütün psixiatrlar b;dii ;s;r yazmağı öyr;n;ydil;r, onda bil;rdil;r ki, yazıçı olmaq n; dem;kdir... Axı m;nim beynimin m;hv edilm;sin; v; yaddaşımın korlanmasına n; ehtiyac vardı? Bunlar m;nim yegan; kapitalım idi; h;kiml;r bu kapitalı ;limd;n alıb m;ni h;yatın küncün; tulladılar...”
N;hay;t, x;st;xanadan çıxandan bir neç; gün sonra, 1962-ci il iyulun 2-d; Heminqvey Ketçumdakı evind;, sevimli ov silahı il; özünü vurur. Ölümqabağı heç bir v;siyy;t v; m;ktub yazmır.
Aşağıda Ernest Heminqveyin bir hekay;sini Kamran N;zirlinin ingilisc;d;n t;rcüm;sind; t;qdim edirik.


Ernest Heminqvey
(Amerika yazıçısı)

HEÇ KİM HEÇ VAXT ÖLMÜR
(hekay;)
Evin ç;hrayı suvağı rütub;td;n tökülmüşdü; divarlar solğun, oyuq-oyuq idi. Eyvandan küç;nin tinini, oradan is; d;nizi görm;k olurdu. D;niz mapmaviydi. S;ki boyunca d;fn; ağacları uzanırdı; bu ağaclar el; boy vermişdi ki, eyvanın başına q;d;r çatırdı. Ağacların kölg;si s;rin idi. Eyvanın baş t;r;find; küncd;n içind; qaratoyuq olan q;f;s asılmışdı; qaratoyuq oxumurdu, heç cikkild;mirdi d;. Q;f;s örtülmüşdü. Q;f;si t;xmin;n iyirmi s;kkiz yaşında bir cavan oğlan öz sviteri il; örtmüşdü. Oğlan arıq idi, qaralmışdı. Üzünd; cod tükl;ri, gözl;rinin altında göy;rti vardı. O, ağzını yarımçıq açaraq durmuşdu, qulaq asırdı; kims; qıfılla bağlanmış h;y;t qapısını açmaq ist;yirdi...
Oğlan eyvanın başına q;d;r uzanmış d;fn; ağaclarının t;rp;ş;n yarpaqlarının s;sini eşitdi; küç;d;n öt;n taksinin siqnal s;si g;ldi. Yaxındakı m;hl;d; oynayan uşaqların s;sini d; eşitdi. H;y;t qapısının qıfılının içind; açar fırlandı. Qapının aralandığını eşitdi, lakin siyirm; c;ft; qapını h;l; saxlamışdı. Qonşu m;h;ll;d; toxmaq beysbol topunu şappıldatdı v; uşaqlar çığırışdılar. O, dodaqlarını yalaya-yalaya gözl;rini diqq;tl; h;y;t qapısına zill;mişdi, qulaq asırdı; bird;n eşitdi ki, indi d; kims; arxa qapını açmağa çalışır.
Cavan oğlan (onun adı Enrike idi) ayaqqabılarını çıxartdı v; onları ehtiyatla artırmanın görün;n yerin; qoydu. Orda heç k;s yox idi. O, ;yil;-;yil; geri döndü; görünm;m;y; çalışdı, sonra küç;y; boylandı.
D;fn; ağaclarının altından, s;kid;n h;sir şlyapalı bir z;nci keçdi. ;ynind; boz yun göd;kç; v; qara şalvar vardı. Enrike bel;c; durub bir d; o t;r;f bu t;r;f; göz g;zdirdi, daha heç k;si görm;di. Sonra sviterini q;f;sin üstünd;n götürüb geyindi.
Burda ayaq üst;c; onu t;r basmışdı, kölg;liy; ç;kil;n kimi s;rin şimal-ş;rq kül;yi ;sdi v; o, üşütdü. Sviterin altında belin; bağlamış qayışdan d;ri qoburu göründü. Qobur sürtülmüşdü, üstünd; b;d;ninin t;rind;n hopmuş ağımtıl duzlar parlayırdı.
Qırx beş kalibrli tapançanın ağırlığı onun ;z;l;l;rini tarıma ç;kmişdi. Enrike divarın dibind; yerl;ş;n k;tan örtüklü çarpayıya uzandı. Qulağı h;l; d; eşikd;ydi. Qaratoyuq cikkild;yib q;f;sd; hoppanmağa başladı; Enrike bir anlıq quşa baxdı, sonra durub astaca q;f;sin qapağını açdı. Qaratoyuq başını q;f;sin qapağından çıxartdı, ;vv;l sin;sini qabağa verdi, sonra da dimdiyini qaldırdı.
- Qorxma,- dey; Enrike pıçıldadı.- T;l;-zad yoxdu...
Enrike ;lini q;f;sin için; saldı, quş künc; qısıldı.
- Axmaq,- Enrike ;lini q;f;sd;n çıxartdı. – Özün bil; q;f;sin ağzı açıqdı...
Enrike k;tan çarpayının üstünd; üzüqoylu uzanmışdı, qollarını ç;n;sinin altında qatdamış v;ziyy;td; qulaq asırdı. O, qaratoyuğun pırıldayıb q;f;sd;n uçduğunu eşitdi; quş d;fn; ağacının budağına qondu, oxumağa başladı. “G;r;k el; quşu bu kims;siz evd; saxlayaydım?! Bax, el; bu cür axmaqlıqlar ucbatından b;db;xtlikl;r baş verir. Heç kimd; günah yoxdu, el; m;nim özümd;di günah!”. Enrike düşündü.
Evd;n bir q;d;r aralıda m;h;ll; uşaqları beysbol oynayırdılar. Hava s;rinl;şdi. Enrike qoburu açdı, ağır tapançasını götürüb ehmalca yanına qoydu. Sonra yuxuya getdi.
Enrike ayılanda artıq qaranlıq düşmüşdü; küç;nin tinind;n qalın yarpaqlar arasından f;n;rin işığı g;ldi. Enrike qalxıb x;lv;tc; fasada girdi; qaranlıqda divara söyk;nib h;y;t; boylandı. H;y;t qapısının o t;r;find;, tind;ki ağacın altında üstünd; qısa düz zolaqları olan, yastıt;p; şlyapalı bir adam durmuşdu. Enrike onun penc;k v; şalvarına baxmadı, lakin bu adamın z;nci olması apaydın görünürdü. Enrike c;ld arxa divara t;r;f keçdi, orada qaranlıq idi; yalnız m;h;ll;d;ki iki qonşu evd;n işıq g;lirdi. Burda n; q;d;r adam des;n gizl;n; bil;rdi. Enrike bunu bilirdi; o, heç n; eşid; bilmirdi. Bir ev o yanda radionun b;rkd;n s;si g;lirdi.
Bird;n uğultulu sirena s;si eşidildi. Enrikenin bütün canını gizilti v; t;şviş hissi bürüdü. Sonra sif;ti alışdı, b;d;nin; bir istilik g;ldi v; d;rhal ötüb keçdi; sirena radiodan g;lirdi; radioda reklam verilirdi. Diktor dinl;yicil;ri inandırmağa çalışırdı: ”H;vis diş fırçasını alın! ;n yaxşısı, ;n ;v;zedilm;zi, ;n t;mizi!”. Enrike gülüms;di. Axı indi kimins; g;l;n vaxtıydı.
Sirena s;si yen; g;ldi; bunun ardınca körp;nin ağlamaq s;si eşidildi. Aparıcı inadla deyirdi ki, körp;l;ri yalnız “Malta-Malta” uşaq sıyığı il; sakitl;şdirm;k olar. Daha sonra efird;n avtomobil siqnalının s;si eşidildi v; bunun ardınca sürücünün s;si g;ldi: “M;n; etil qazolini “Yaşıl xaç” lazımdır. Dişl;rini n; ağardırsan?! “Yaşıl xaç” lazımdı m;n;; yüks;k t;zyiqli, keyfiyy;tli v; s;rf;li”.
Enrike bu reklamları ;zb;rd;n bilirdi. Müharib;d; olduğu on beş ay ;rzind; bu reklam m;tnl;ri heç d;yişm;mişdi; y;qin eyni valları fırladırdılar. Lakin bel; sirenalar h;r d;f; onun canına v;lv;l; salırdı. El; bil ov iti bildirçin iyin; reaksiya verirdi.
;vv;ll;r onda bel; şeyl;r olmurdu. O, özünü z;if hiss ed;nd; t;hlük;d;n canı gizild;y;r, qızdırmaya tutulardı. Qabağa getm;k üçün addım atmaq ist;s; d;, ayaqları sözün; baxmırdı. İndi is; bel; deyil. ;lb;tt;, o, n; lazımdırsa ed; bil;rdi. Sad;c; bu sirena s;si onu bir q;d;r titr;tdi, v;ssalam. Bel; hallar ;n c;sur adamlarda da olur. T;hlük;y; qarşı Enrikenin yegan; reaksiyası bu cür oldu. H;l; bir üst;lik onu t;r basdı v; ona el; g;ldi ki, bu, yalnız x;b;rdarlıq ;lam;tidir.
Enrike ayaqüst;c; ağac altında oturan h;sir şlyapalı adamı izl;yirdi; bird;n d;hlizin döş;m;sin; daş düşdü. Enrike daşı aramağa çalışdı, lakin tapa bilm;di. O, ;yilib çarpayının altına baxdı, orda da görm;di. Ayağa durmamış daşın biri d; g;lib düşdü düz döş;m;nin üstün;. Daş diyirl;nib künc; yuvarlandı. Enrike onu götürdü. Bu, xırda, hamar bir daş idi; o, daşı cibin; qoydu, ev; girdi, sonra arxa qapıya düşdü. Sağ ;lind; tapança ehmalca qapı ç;rçiv;sin; söyk;ndi.
- Q;l;b;!- dey; bu sözü astadan, az qala q;z;bl; dedi. Sonra yalın ayaqlarıyla arxa qapının o biri küncün; yeridi.
- Yalnız layiq olan adamlar üçün,- dey; qapının o biri üzünd;n kims; ona cavab verdi.
Bu, qadın s;siydi; cavab da d;rhal v; anlaşılmaz ş;kild; oldu. Enrike c;ft;ni ç;kdi v; bir ;lind; tapança, o biri ;li il; qapını açdı.
Onun qarşısında ;lind; s;b;t tutmuş bir qız dayanmışdı. Başı yaylıqla örtülü idi.
- Salam, -Enrike dedi v; qapını örtüb c;ft;ni yerin; saldı.
Enrike qaranlıqda qızın n;f;sini duydu. S;b;ti onun ;lind;n aldı v; qızın çiynind;n dartdı.
- Enrike!
Enrike qızın gözl;rinin parıldadığını, sif;tinin is; yandığını görm;di.
- Ged;k yuxarı,-Enrike dedi,- Küç;d;n kims; evi izl;yir. S;n onu gördün?
- Yox,-qız dedi.- M;n m;nd;c;rd;n keçib g;ldim.
- İndi onu s;n; göst;r;r;m. Çıxaq aynab;nd;...
Onlar pill;k;nl; qalxdılar. S;b;ti Enrike tutmuşdu, onu çarpayının yanına qoydu, sonra künc; qısılıb h;y;t qapısının arxa t;r;fin; boylandı. Şlyapalı z;nci orda yox idi.
- Bel;...- dey; Enrike yavaşca dill;ndi.
- Nec; bel;?-qız onun ;lin; toxunaraq soruşdu, sonra özü d; boylanıb h;y;t; baxdı.
- O, getdi...- Enrike t;;ssüfl;ndi. - Yem;y; n; g;tirmis;n?
- Enrike, m;n s;ninçün narahat oluram. Bütün günü burda t;k-t;nha oturursan...- qız dedi. – Qaranlığı gözl;m;k n; pis şeymiş! M;n h;miş; s;nin yanında olmaq ist;yir;m!
- Ümumiyy;tl; burda oturmaq özü axmaqlıqdır. Onlar h;l; dan yeri sökülm;miş m;ni qayıqdan düşürüb bura g;tirdil;r. Birc; d;n; parol verdil;r, v;ssalam; yem;y; d; heç n; qoymadılar. Gör m;ni harda gizl;dibl;r - bu evi d; izl;yirl;r! Parolla doymaq olar? M;ni g;r;k izl;n;n ev; qoymayaydılar. Lap kubalılar kimi h;r;k;t etdil;r. Lakin m;nim vaxtımda bel; şeyl;r olmazdı, ;sg;ri ac saxlamaq olar?.. H;, s;n nec;s;n, Mariya?
Mariya onu möhk;mc; öpdü. Enrike qaranlıqda qızın kip qalın dodaqlarını hiss etdi, ona yapışan ;ndamının titr;diyini duydu. Bird;n belind; d;hş;tli ağrı hiss etdi v;:
- Yavaş ol, oxxx!- dey; çığırdı.
-S;n; noolub?
- Belim...
- Belin; noolub? Yaralanmısan?
- Heç... sonra ...- Enrike dedi.
- Göst;r görüm...
- Yox, qalsın sonraya... Qoy bir az yeyim, acımışam, sonra burdan ;kilib getm;k lazımdı... Burda n; gizl;dibl;r bel;?
- N; des;n. Aprel m;ğlubiyy;tind;n sonra n; qaldısa, hamısını saxladılar. G;l;c;k üçün...
Enrike dedi:
- Axı bunlar g;l;c;yin işidir!? Gör;s;n evin izl;ndiyind;n bizimkil;rin x;b;ri varmı?
- ;lb;tt;, yox...
- H;r halda, bilm;k ist;yir;m ki, bu evd; n; gizl;dibl;r bel;?
- Silah dolu yeşikl;r, patronlar...
- Bunları el; bu gün burdan çıxartmaq lazımdır... – dey; Enrike ağzında yem;k davam etdi.- Bunlar, allah bilir, bir d; neç; ild;n sonra lazım olacaq...Eskabaça   xoşuna g;lirmi? Çox dadlıdır... G;l burda, yaxın otur.
- Enrike!-qız oğlana qısılaraq dedi. Mariya bir ;lini onun dizl;ri üstün; qoydu, o biri ;li il; oğlanın boynunu tumarladı.- M;nim Enrikem!
- Amma ehtiyatlı ol, belim b;rk ağrıyır!
- H;, de görüm müharib;d;n qayıtdığına sevinirs;n?
- Bu bar;d; heç düşünm;miş;m.
- Enrike, b;s Çuço nec;di?
- Lerida ;trafında h;lak oldu...
- B;s Felipe?
- Onu da öldürdül;r... El; orada...
- Arturo nec;?
- Teruel ;trafında h;lak oldu.
- B;s Visente?- dey; Mariyanın üzünd;ki ifad; heç d;yişm;di; o, h;r iki ;lini oğlanın dizl;ri üstün; qoydu.
- O da h;lak oldu. Seladas yolunun üstünd;, hücum zamanı...
- Visente m;nim qardaşımdı, Enrike.
Qız ondan bir q;d;r aralandı. ;ll;rini oğlanın dizinin üstünd;n götürüb g;rgin v;ziyy;td; qaranlıqda t;k oturdu.
- Bilir;m,- dey; Enrike yem;yin; davam etdi.
- O, m;nim yegan; qardaşım idi...
- El; bilirdim x;b;rin var.
- Yox, bilmirdim, o, m;nim qardaşımdı...
- Bağışla, Mariya, çox t;;ssüf... G;r;k bunu ayrı cür dey;ydim.
- Doğurdan onu öldürübl;r? Axı s;n bunu nec; bilirs;n? B;lk; el; bu, yalnız ;mrd; yazılıb?
- Bura bax, birc; Bazilio, Rocelio, Esteban, Felo v; m;n sağ qalmışıq. Qalanları h;lak oldular.
- Hamısı?
- Hamısı öldü...
- Yox, m;n... inana bilmir;m... inana bilmir;m! -Mariya dedi.
- Mübahis; etm;yin n; m;nası var axı?! Düz sözümdü, onlar sağ deyill;r.
- Visente t;kc; m;nim qardaşım deyil axı! M;n onun ;v;zin; canımı da ver;rdim. O, bizim partiyanın ümidiydi...
- H;, düz deyirs;n... Bizim partiyanın ümidiydi...
- Axı bu kim; lazımıydı, h;? Orda ;n yaxşıları h;lak oldu...
- Buna d;y;rdi!
- Bunu nec; dilin; g;tirirs;n? Bu ki cinay;tdir!
- Yox! Ölm;y; d;y;rdi!
Mariya ağlayırdı, Enrike is; yem;yind; idi.
- Ağlama, -Enrike dedi.- İndi biz bu itkil;rin yerini nec; doldurmaq bar;d; düşünm;liyik.
- Axı o m;nim qardaşımdı, Enrike! Başa düşürs;n, m;nim qardaşım!?...
- Biz hamımız qardaşıq. B;zil;ri öldü, b;zil;ri sağ qaldı. Heç olmasa bir nec; n;f;r sağ qalsın dey; bizi ev; yolladılar. Bel;d; hamı qırıla bil;rdi. İndi biz işl;m;liyik.
- Axı niy; onlar hamısı öldürüldü?
- Biz ön c;bh;d; idik. Orda ya öldürür, ya da yaralayırlar. Biz, sağ qalanlar, hamımız yaralıyıq...
- B;s Visenteni nec; öldürdül;r?
- O, qaçaraq yolu keçirdi, sağ t;r;fd;ki evd;n güll; s;sl;ri g;ldi v; bütün yol güll;baran edildi.
- S;n d; orda idin?
- H;. M;n birinci rotanı aparırdım. Biz onlardan sağ t;r;fd; h;r;k;t edirdik. Biz evi tutduq, lakin bu, bird;n baş verm;di. Orada üç pulemyot vardı. İkisi evin içind;n atırdı, biri d; tövl;d;n. Yaxınlaşmaq mümkün deyildi. Axırda m;cbur olduq ki, tank çağıraq v; düz p;nc;r;ni tank at;şin; tutduq. Sonuncu pulemyotu da m;hv etdik. M;nim ;sg;rl;rimd;n s;kkizi h;lak oldu.
- Bu harda baş verib?
- Seladasda.
- Heç eşitm;miş;m.
- ;lb;tt; ki, - Enrike davam etdi.- ;m;liyyat uğursuz alındı. Bu haqda heç k;s heç vaxt bilm;y;c;k. El; orda da Visente il; İqnasionu öldürdül;r.
- S;n deyirs;n ki, bel; lazım idi? Deyirs;n ki, bel; adamlar ölm;liydi, h;? Özü d; uğursuz ;m;liyyatda, özü d; yad bir ölk;d;?
- Yad ölk; yoxdu, Mariya. İspan dilind; danışılan ölk; yad deyil... D;xli yoxdu harda öl;c;ks;n! Azadlıq uğrunda ölürs;ns;, harda h;lak olduğunun n; d;xli var? V; bir d;... h;r halda, ;sas odur ki, ölm;, sağ qal v; yaşa!
- Gör orda, v;t;nd;n uzaqda uğursuz ;m;liyyatlarda n; q;d;r adam ölüb!
- Onlar ölm;y; yox, döyüşm;y; getmişdil;r. Onların ölümü t;sadüfdür.
- Uğursuzluq deyil, h;? M;nim qardaşım uğursuz ;m;liyyatın qurbanı olub! Çuço da, İqnasio da!
- Bax, bu istisnadır! H;rd;n biz mümkün olmayan şeyl;ri d; etm;liyik. M;nc;, biz mümkün olmayan çox şey el;dik. Lakin b;z;n hücum zamanı köm;k olmur, artilleriya çatmırdı. B;z;n bizim gücümüzü n;z;r; almayıb tapşırıq verirdil;r. M;s;l;n, Seladas ;m;liyyatı kimi. Bax, bel;c; uğursuz ;m;liyyatlar baş verirdi. Lakin bütövlükd; götür;nd;, bu, müv;ff;qiyy;t idi.
Qız susdu. Enrike xör;yi yeyib qurtardı. Kül;k ;sdi, ağacların yarpaqları t;rp;nirdi. Aynab;ndin havası soyudu. Enrike boşqabları s;b;tin için; yığdı, ağzını salfetl; sildi. Sonra barmaqlarını da s;liq; il; silib bir ;li il; qızı qucaqladı. Qız ağlayırdı.
- Ağlama, Mariya,- Enrike dedi.- Olan olub! Bundan sonrakı h;yatımız bar;d; düşünm;k lazımdır. Qabaqda görül;si işl;rimiz çoxdu.
Qız cavab vermirdi. Enrike küç; lampasının aynab;nd; düş;n işığında gördü ki, qız gözl;rini düz onun gözl;rin; zill;yib.
- Biz bu romantikaya son qoymalıyıq. Bu ev el; başdan-ayağa romantikadır. Terror taktikasıyla da qurtarmalıyıq. Mac;raçılıq etm;k olmaz!
Mariya susdu. Enrikenin n;z;rl;ri ona dikilmişdi. Enrike bütün bu ayları Mariya bar;d; fikirl;şmişdi. H;r zaman v; h;r gün! Heç özü v; işi bar;d; bir o q;d;r düşünm;mişdi.
- S;n dey;s;n kitab dilind; danışırsan, -qız dedi.- S;nin nitqin insan dilin; b;nz;mir.
- Çox t;;ssüf,- oğlan dedi.- Bunu m;n; h;yat öyr;dib. Biz n; etm;k lazım olduğunu etm;liyik. Bu, m;nim üçün h;r şeyd;n vacibdir.
- M;nim üçün is; ;n vacibi öl;nl;rdir!
- Öl;nl;r; hörm;t! Lakin bu, bir o q;d;r d; vacib deyil.
- Yen; kitab dilind; danışırsan!-qız q;z;bl; dill;ndi.- S;nd; ür;k ;v;zin; dey;s;n kitab döyünür.
- Çox t;;ssüf, Mariya. Fikirl;şirdim ki, s;n m;ni başa düş;rs;n!
- M;nim başa düşdüyüm birc; şey varsa, o da ölül;rdir.
Enrike anlayırdı ki, öl;nl; ölm;k olmaz. Mariya yağış altında, Haram zeytunluğunda, Kihorun uçuq-sökük evl;ri arasında, qızmar istid;, Tereulun şaxtalı qışında onun ;sg;r dostlarının nec; h;lak olduqlarını görm;mişdi. Enrike başa düşdü ki, Mariya onu qınayır: o, sağ qalmışdı, Visente is; ölmüşdü. Enrike incidi; o, şüurunun lap d;rin qatlarında hardasa ilişib qalmış m;nalı v; d;rin bir küskünlükl; dedi:
- Burda quş vardı, qaratoyuq.... q;f;sd;ydi...
- H;...
- M;n onu buraxdım.
- S;n nec; d; xeyirxahsan!-qız istehza il; dedi.- Düzü, bilmirdim ki, ;sg;rl;r bu q;d;r sentimentaldır!
- M;n yaxşı ;sg;r;m.
- İnanıram. S;n el; yaxşı ;sg;r kimi d; danışırsan. B;s m;nim qardaşım nec; ;sg;r idi?
- Çox göz;l! O, m;nd;n daha çox ş;n idi. M;n ş;n deyil;m. Bu da m;nim bir nöqsanımdır.
- O, ş;n idimi?
- H;miş;... Biz onu çox qiym;tl;ndirirdik.
- B;s s;n?
- Yox. M;n h;r şeyi çox vaxt ciddi q;bul edir;m. Bu da, dediyim kimi nöqsandır.
- Özün; t;nqidi yanaşsan da, lap kitabdakı kimi danışırsan.
- Ş;n olsaydım, daha yaxşıydı... Amma bunu heç cür öyr;n; bilmir;m.
- Amma ş;n olanları öldürdül;r.
- Yox, - Enrike dedi,- Bazilio ;hvallı adamdı.
- Nolsun, onu da öldür;rl;r...
- Mariya! Bu n;dir? S;n m;ğlub kimi danışırsan.
- S;ns; kitab dilind;! M;n; toxunma! S;nin daş ür;yin var, m;n s;n; nifr;t edir;m!
Enrike yen; özünü incik kimi hiss etdi. O, özünü daşür;kli hesab edirdi v; düşünürdü ki, onun q;lbin; fiziki ağrıdan başqa heç n; t;sir ed; bilm;z. Enrike çarpayıda ;yl;şib azca belini ;ydi. Dedi:
- Sviterimi çıxart!
- N; üçün?
Enrike sviterini sin;sin; q;d;r qaldırdı v; kür;yini qıza göst;rm;k üçün çevrildi.
- Bax, Mariya! Kitabda bel; şeyi görm;zs;n!
- Baxmayacam! Baxmaq da ist;mir;m!
- ;lini ver m;n;.
Enrike qızın barmaqlarının yarası üz;rind; g;zdiyini hiss etdi. Bu yaranın izi il; h;tta beysboll topu bel; keç; bil;rdi; onun belind; d;hş;tli bir yarıq vardı. C;rrah bu yaranı t;mizl;y;rk;n onun ;lc;kli ;li kür;yinin bir t;r;find;n o biri t;r;fin; q;d;r girmişdi. Qızın barmaqlarını hiss etdikc; Enrikenin içi titr;di, sonra qız onu möhk;mc; qucaqlayıb öpdü. Qızın dodaqları okeanda q;fil tüğyan ed;n n;h;ng, s;rt, amansız bir dalğanı xatırlatdı; dalğalar s;ngis; d;, qızın dodaqları onun dodaqlarından h;l; qopmamışdı; Enrikeni t;r basdı, h;y;canlandı; bird;n gördü ki, çarpayıda t;kdir, Mariya is; ağlaya-ağlaya deyirdi:
- Enrike, bağışla m;ni. Bağışla, bağışla m;ni!
- Lazım deyil,- oğlan dedi,- burda bağışlamağa heç n; yoxdu. Lakin bil;s;n ki, bu, kitabdan deyildi.
- H;miş; bel; incidir?
- ;l vuranda, ya da bir balaca güc; düş;nd;...
- Onurğan nec;?
- Ona azca x;t;r d;yib. Böyr;kl;rim d; yüngülc; z;d;l;nib. Q;lp;l;r bir t;r;fd;n girib o biri t;r;fd;n çıxıb. Aşağıda, ayaqlarımda da yaralar var.
- Enrike, m;ni bağışla!
- N;y; gör;? Lazım deyil! Birc; bu pisdir ki, s;ni qucaqlaya bilmir;m , h;m d; ş;n ola bilmir;m...
- Yaraların sağalanda qucaqlaşarıq.
- ;lb;tt;...
- V; m;n s;nin qulluğunda duracağam.
- Yox, özüm-özüm; qulluq ed;r;m. Bunlar boş şeyl;rdi. Toxunanda, yaxud da güc; düş;nd; incidir, v;ssalam. Bu, m;ni narahat etmir. Biz g;r;k iş; başlayaq. Burdan tez çıxıb getm;k lazımdır. Burda n; varsa, hamısını el; bu gün aparmaq lazımdı. Bunları göz; d;ym;y;n yerd; yerb;yer etm;k lazımdır. Y;ni ki, saxlanmağa yararlı yer olsun. Silah-sursat biz; h;l; ki, lazım olmayacaq. Lazımi ş;rait yaranana kimi çox iş görm;liyik. H;l; çoxlarını g;r;k t;rbiy; ed;k. O vaxta q;d;r patronlar ç;tin ki, lazım olsun. Rütub;td; fitill;r tez xarab olur... İndi is; biz getm;liyik. Onsuz da axmaqlıq etdim, burda çox qaldım. Lakin m;ni bura yerl;şdir;n o sarsaq da komitet qarşısında cavab verm;li olacaq.
- Enrike, s;ni g;r;k gec; aparım. Onlar hesab edirdil;r ki, s;n bu evd; t;hlük;siz qala bil;rs;n.
- Bu evd;?! Axmaqlığa bir bax!
- Yaxşı, tezlikl; ged;rik!
- Bunu çoxdan etm;liydik!
- M;ni öp, Enrike!
- Amma ehtiyatla, yaxşı?
Sonra onlar çarpayıya uzandılar; Enrike qaranlıqda qızın ehtiraslı öpüşl;rini öz dodaqlarında hiss etdi; o, ağrısız bir xoşb;xtlik duydu. Bu anlarda o, rahat bir evd; olduğunu hiss edirdi. Ona el; g;lirdi ki, öz evind;dir, orda t;hlük; v; ağrı yoxdur. O, sağ v; salamatdır, onu sevirl;r, onun heç bir yarası-filanı yoxdur. ;lb;tt;, onların sevgisind; bir boşluq yaranmışdı v; bu boşluq doldu. Bu qaranlığın ağuşunda onlar xoşb;xtc;sin; öpüşürdül;r. Bu qaranlıq onlar üçün isti yuva kimiydi; onlar nec; d; b;xt;v;rdi; evd; olduğu kimi, ağrısız.
Bird;n sirenanın sarsıdıcı uğultusu eşidildi. Bu s;sl; birg; yen; dözülm;z ağrılar başladı. Bu d;f;ki sirena h;qiqiydi, radio deyildi. Sirena iki t;r;fd;n, küç;nin h;r iki tinind;n g;lirdi.
Enrike böyrü üst; çönüb ayağa qalxdı. Dey;s;n o, bu evd; çox l;ngidi. Üzünü Mariyaya tutdu, dedi:
- Arxa qapıdan çıx, m;nd;c;rd;n get! M;n burdan onların başını qataram.
- Yox, s;n get, xahiş edir;m. Qoy m;n qalım; onlarla atışaram, el; bil;rl;r s;n h;l; burdasan.
- Mariya, qulaq as, ikimiz d; ged;k. Burda qorunası heç n; yoxdur. Bu silahlar da heç kim; lazım deyil. Yaxşısı budur ged;k burdan.
- Yox, -qız dedi.- M;n qalıram. M;n s;ni müdafi; ed;c;y;m.
Mariya ;lini oğlanın qoburuna atdı. Tapançasını çıxartmaq ist;di. Lakin Enrike qızın yanağına bir şill; vurdu v; çımxırdı:
- Ged;k! Axmaqlama, ged;k deyir;m s;n;!
Onlar aşağı düşdül;r; Enrike qızın onun arxasınca g;ldiyini duyurdu. O, qapıları açdı v; h;r ikisi qaranlığa girdi. Enrike dönüb qapını kilidl;di. Sonra:
- Qaç, Mariya,-dedi.- M;nd;c;rd;n qaç, bax o t;r;f;, tez ol!
- M;n s;ninl; qalmaq ist;yir;m!
Enrike yen; qızı vurdu.
- Qaç, dedim s;n;! Sonra otluğa gir v; sürün! Bağışla m;ni, Mariya! Çıx get. M;n başqa t;r;f; ged;c;y;m. Qaç,- dey; ;mr etdi.- Axı dedim s;n; qaç, l;n;t şeytana!
Onlar birlikd; alaq otları basmış kolluğa cumdular; Enrike bir neç; metr qaçdı. Bu vaxt evin qabağında dayanan polis maşınları sirenalarının uğultusu k;sildi, Enrike yer; uzandı v; başladı sürünm;y;.
O, kolluq arasıyla ;zml; sürünürdü; üz-gözünü alaq otlarının tozu basmış, ayıp;nc;si çiç;kl;rinin tikanları ;ll;rini v; dizl;rini didik-didik etmişdi. Enrike onların evi axtardığını anladı. Sonra evi mühasir;y; aldılar.
Enrike g;rginlik v; h;y;can içind; inadla sürünürdü; ağrılara ;h;miyy;t vermirdi.
“Gör;s;n n; üçün sirenalar uğuldadı? Niy; arxada maşınlar görünmür? N;d;n m;nd;c;rd; f;n;rl;r, projektorlar yoxdu? Ah, bu kubalılar!”- dey; Enrike düşündü.-Gör nec; axmaqdılar?! Axı onlar yüz faiz bilirdil;r ki, evd; heç kim yoxdu. Silah götürm;y; g;lmisiz, b;s bu sirena n; üçündü?”
Onlar qapını sındırdı; evin ;trafında s;s-küy qopmuşdu. Sonra o t;r;fd;n iki d;f; fit s;si g;ldi; yen; sürünm;y; başladı. “Axmaqlar! B;lk; d; s;b;ti tapıblar, boşqabları da! Nec; adamdılar bunlar?! Basqın el;m;yi d; bilmirl;r!”
O, m;nd;c;r qurtarana kimi süründü. İndi durmaq olardı, küç;ni keçib uzaqda görün;n evl;rd;n birin; q;d;r qaçmaq olardı. Enrike xüsusi ağrı hiss etm;d;n sürünürdü. O, h;r cür h;r;k;t; özünü alışdıra bilirdi. Yalnız k;skin h;r;k;tl;r ed;nd; yaraları incidir, durmağa qoymurdu.
;vv;lc; bir dizi üst; durdu, yarası incits; d; dözdü; sonra o biri dizini d; qaldırdı v; ayağa qalxdı. Küç;ni keçib qarşıdakı ev; dönm;k ist;yirdi ki, bird;n projektorlar yandı v; düz onun üstün; düşdü. Gözl;ri qamaşdı, projektor şüalarının zolaqlarının ;trafında olan zülm;ti ayırd ed; bildi. Projektor polis maşınından g;lirdi; bu maşınlar x;lv;ti g;lib durmuşdu m;nd;c;rin arxa tinind;.
Enrikenin nazik iti silueti projektorun işığına tuş g;l;n kimi o, d;rhal tapançasına ;l atdı. Bu vaxt qaranlıqda dayanmış maşınlardan avtomat at;şl;ri açıldı. El; bil onun sin;sini d;y;n;kl; döyürdül;r, lakin Enrike yalnız ilk güll; z;rb;sini duydu, o biri güll;l;r is; qulağında dem;k olar ki, ;ks-s;da verdi. Enrike üzüqoylu otluğa yıxıldı; yıxıldığı an, b;lk; d; ondan bir q;d;r ;vv;l, ilk güll; il; projektorların işığı arasındakı anda, o, sonuncu d;f; düşündü: ”O q;d;r d; axmaq deyill;r. Ola bilsin ki, onlardan n; vaxtsa bir şey çıxsın.”
;g;r düşünm;k üçün yen; vaxtı qalsaydı, o biri tind; maşınların olmadığı q;na;tin; g;l;rdi. Lakin orda da maşın vardı v; oranı da projektor tutmuşdu. Projektorun uzun topası m;nd;c;ri işıqlatdı, sonra Mariyanın gizl;ndiyi kolluqlara sarı tuşlandı. İşıqları sönmüş maşından pulemyotçular projektorun topası boyu güll; yağışı tökdül;r.
Ağacın altında, işıqları sönmüş maşının yanında projektorla birlikd; z;nci durmuşdu. Onun başında şlyapa v; ;ynind; yun göd;kç; vardı. Köyn;yinin altında görün;n boyunbağısından amulet  asmışdı. O, dinm;zc; projektorçunun işini müşahid; edirdi.
Projektor Mariyanın yer; s;rildiyi v; başını torpağa qoyduğu bütün m;nd;c;ri ;l;k-v;l;k el;di. Mariya at;ş s;sl;ri eşid;nd;n b;ri h;r;k;tsiz qalmışdı. O, yer; toxunan sin;sind; ür;yinin döyüntüsünü eşidirdi.
- Onu görürs;n?- maşından kims; soruşdu.
- Otluğu t;mizl;m;k lazımdır, - leytenant dedi. – Hola!-dey; o, ağacın altında durmuş z;ncini çağırdı.- Ev; qaç, onlara de ki, bura g;lsinl;r, özü d; m;nd;c;rd;n keçib g;lsinl;r. Qoy oranı yaxşıca yoxlasınlar. S;n ;mins;n ki, iki n;f;r idil;r?
- B;li... iki n;f;r idil;r...- dey; z;nci arxayınlıqla cavab verdi. – Biri artıq hazırdı...
- Qaç...
- Baş üst;, c;nab leytenant!
Şlyapasından iki;lli tutan z;nci m;nd;c;rin qırağıyla ev; sarı qaçmağa başladı, p;nc;r;l;rd;n artıq işıq g;lirdi. Mariya m;nd;c;rd; ;ll;rini peys;rind; qatlayıb uzanmışdı.
- M;n; burdan çıxmağa köm;k el;, - dey; qız otlara üzünü tutub pıçıldadı. Sonra bird;n zarıyaraq t;krar etdi:
- Visente, m;n; köm;k el;! Felipe, m;n; köm;k el;! Çuço, Arturo, s;n d;, Enrike, m;n; köm;k edin!
Mariya n; vaxtsa dua oxumuşdu. Lakin o vaxtlar artıq ötüb keçmişdi v; indi, bu anlarda ona arxa-dayaq lazım idi.
- M;ni tutsalar, m;n; köm;k edin ki, susum,- dey; qız ağzını otluğa basdı. – Enrike, m;n; köm;k el; ki, susum. Visente, axıra kimi susmaqda m;n; köm;k el;!
Qız eşidirdi ki, arxadan g;lirl;r; el; bil dovşan qovurdular. Onlar geniş dair;d; dövr; vurub g;lirdi, ;ll;rind; elektrik f;n;rl;ri vardı.
- Enrike, yalvarıram, m;n; köm;k et!-dey; qız yen; zarıdı.
Mariya peys;rind; çarpazladığı ;ll;rini araladı, onları yana uzatdı.
- Qoy bel; qalsın. Qaçaram, qoy güll; atsınlar. Bel; daha yaxşıdı.
Mariya yavaşca qalxıb maşına doğru qaçmağa başladı. Projektorun işığı ona tuşlandı; Mariya qaçırdı, ona el; g;lirdi ki, bel; yaxşıdı. Projektorun kor ed;n işığına baxa-baxa qaçırdı.
Arxadan qışqırır, lakin at;ş açmırdılar. Bird;n kims; onu qamarladı v; qız yıxıldı; Mariya onu tutan adamın tövş;diyini duydu; kims; onun ;lind;n tutub qaldırdı. Onlar Mariyanı maşına aparırdılar; qızla kobud r;ftar etmirdil;r, lakin onu inadla maşına sarı dartırdılar.
- Yox, -qız qışqırdı.-Yox, yox!
- Bu qız Visente İturbenin bacısıdır,-leytenant dedi. –O, biz; lazım ola bil;r.
- Onu artıq sorğu-sual edibl;r, - kims; dill;ndi.
- Bir d; ed;rik!
- Yox!-qız qışqırdı.- Yox, yox!- Sonra daha b;rkd;n qışqırdı:
- Visente, m;n; köm;k el;! M;n; köm;k el;, Enrike!
Kims; dedi:
- Onlar daha sağ deyill;r! S;n; köm;k ed; bilm;zl;r, axmaqlama!
- Düz deyil, yalandı! Onlar m;n; köm;k ed;c;kl;r! Ölül;r m;n; köm;k ed;c;k! H;, h;, bizim öl;nl;r m;n; köm;k ed;c;k!
- H;l; bir öz Enriken; bax, gör n; v;ziyy;td;dir?!- leytenant dedi.- O, burda, baqajdadır...
- O, artıq m;n; köm;k edir,-Mariya dedi,- görmürsüz m;g;r? Artıq m;n; köm;k edir! Enrike, t;ş;kkür edir;m, sağ ol! S;n; minn;tdaram!
- ;lb;tt;, köm;k ed;c;k!-leytenant kinay; il; polisl;r; baxdı, ;lav; etdi:- Qız d;li olub! Polisl;rd;n dördü qalsın, silahları qorusun, biz yük maşını gönd;r;rik. Bu d;lini is; q;rargaha apararıq. Orda h;r şeyi söyl;y;r.
- Yox!-Mariya qışqırdı,- görmürsüz ki, onlar hamısı m;n; köm;k edir?
- Boş-boş danışma!-leytenant çımxırdı.- S;nin başına sad;c; hava g;lib.
- Heç k;s ;b;s yer; ölmür,-Mariya dedi.- İndi hamısı m;n; köm;k edir.
- Qoy onlar s;n; bir saat da köm;k el;sinl;r...-leytenant dedi.
- Köm;k ed;rl;r!-Mariya dedi.- Narahat olmayın! M;n; indi çoxları köm;k edir!
Qız oturacağa söyk;nib sakitc; oturmuşdu. Adama el; g;lirdi ki, onda q;rib; bir arxayınçılıq var. Bel; bir arxayınçılıq beş yüz il bundan qabaq Ruan ş;h;rind;ki bazar meydanında dig;r bir qızda da olmuşdu.
Mariya bu bar;d; düşünmürdü. Maşında oturanların heç biri bu bar;d; düşünmürdü. Bu iki qızda, Janna v; Mariyada ümumi heç n; yox idi, özün; inam v; arxayınçılıqdan başqa. Bu inam h;r ikisin; q;fl;t;n, lazım olan anda g;lmişdi. Lakin Mariyanın sif;tini f;n;r işığına tutan polisl;r bunun hayında deyildil;r.
Maşınlar yerd;n götürüldü; arxa oturacaqdakı pulemyotçular avtomatlarını ağır brezent örtükl;ri altına qoydular v; çaxmaqları boşaldıb xırda cibl;r; yerl;şdirdil;r. Lül;l;rini is; qabaq gözl;r; qoyub sandıqlarını daha kip gözcükl;r; soxdular.
Şlyapalı z;nci evin tinind;n çıxdı v; qabaqda ged;n maşına ;l el;di. O, sürücünün yanında oturdu v; dörd maşının hamısı şose yoluna buruldu. Bu yol Havana sahill;rin; aparırdı.
Sürücünün yanında ;yl;ş;n z;nci ;lini boyunbağının muncuqlarına uzatdı v; göy xırda muncuq daşlarını oynatmağa başladı. O dinm;zc; oturub muncuqları çevirirdi, el; bil t;sbeh çevirirdi. Z;nci ;vv;ll;r limanda yükboşaldan işl;mişdi, sonra donosluqla m;şğul olmağa başladı v; bugünkü iş; gör; d; Havana polisind;n ;lli dollar alacaqdı. Havanada ;lli dollar o zamanlar üçün az pul deyildi. Lakin z;nci pul haqqında daha fikirl;ş; bilm;di; Malekonun işıqlı küç;sin; çatanda z;nci oğrun-oğrun arxaya boylandı v; qızın işıqda parlayan m;ğrur sif;tini gördü. Mariya başını dik tutmuşdu.
Z;nci qorxdu. O, muncuqların dem;k olar ki, hamısını barmaqla saydı, sonra boyunbağından asılan ovsun daşını ;lind; möhk;mc; sıxdı. Lakin o sehrli daş z;ncini qorxu v; ürküd;n xilas ed; bilm;di, çünki maşının içind; daha möht;ş;m v; q;dim ovsun vardı; bu, onun qoruyucu amuletind;n daha güclüydü.
İngilisc;d;n çevir;ni
Kamran N;zirli