Sherwood Anderson American Literature Selected St

Sherwood Anderson American Literature Collected Stories


Şervud Anderson
(Amerika yazıçısı)


Şervud Anderson  1876-cı ild; ABŞ-ın Ohio ştatında Camden ş;h;rind; doğulub. Evin yeddi uşağının üçüncüsü olan Şervud h;l; 14 yaşında ik;n m;kt;bi ataraq İspaniya-Amerika müharib;sind; iştirak edir.
ABŞ ordusunu t;rk etdikd;n sonra Anderson Ohioda bir müdd;t fabrikd; menecer kimi çalışır. 1908-ci ild; hekay; v; novellalar yazmağa başlayır. Tezlikl; Çikaqoya köçür v; burda reklam agentliyind; iş; düz;lir. Anderson Çikaqoda Amerikanın dig;r yazıçıları il; dostlaşır, Teodor Drayzer, Floyd Dell v; başqaları il\; yaxın münasib;tl;r qurur.
Anderson dostları il; radikal siyasi baxışlarını bölüşür v; 1914-cü ild; öz ;s;rl;rini Floyd Dellin redaktoru olduğu sosialist jurnalında (The Masses) çap etdirm;y; başlayır.
Şervudun ilk romanı “Vindi Makfersonun oğlu” ( Windy McPherson's Son) 1916-cı ild; n;şr olunur. Bundan sonra o, daha bir roman yazır (1917) v; daha sonra is; 1918-ci ild; şerl;r toplusu n;şr etdirir.
“Winesburg, Ohio” (1919) Andersonun ;n yaxşı ;s;ri hesab olunur. Bu kitaba bir-biri il; bağlı 23 hekay; daxil edilib. Kiçik bir ;yal;t ş;h;rinin h;yatından v; Vilyard Corc adlı yerli q;zetin reportyorunun h;yatından b;hs ed;n bu hekay;l;rd; maraqlı süget x;tti var. O q;zet reportyoru böyük yazıçı olmaq ist;yir.
Andersonun dig;r kitabları  “Poor White” (1920), “The Triumph of the Egg” (1921), “Many Marriages” (1923) v; “ Horses and Men” (1923) n;şr edil;r;k yazıçıya şöhr;t g;tirir.






M;hv olmuş roman
Dedi ki, bütün bunlar ona yuxu kimi g;lir. O adam yazıçıydı, bir kitab üz;rind; aylarla, b;lk; d; ill;rl; işl;yir, amma onu kağız üz;rin; köçür; bilmirdi. Dem;k ist;yir;m ki, onun yalnız beyni işl;yirdi, daim düşünürdü. Kitab onun beynind; doğulurdu, sonra da m;hv olub gedirdi. Onun düşünc;l;rind; v; t;s;vvürl;rind; hansısa obrazlar yaranır, ora-bura qaçır, gah qabağa, gah da arxa plana düşürdül;r.
Dey;s;n n;yis; unutdum axı; qoy deyim bil;siniz: m;n bir m;şhur ingilis romançısı bar;d; danışmaq, onun başına g;l;n bir ;hvalatı siz; söyl;m;k ist;yir;m. O, bu ;hvalatı Londonda özü m;n; danışıb; biz onunla bir neç; saat g;zib dolandıq. Yadımdadır, Temza çayı sahilind; g;zişirdik v; o, m;n; özünün m;hv olmuş romanı bar;d; danışdı.
Bir gün axşamüstü o, m;nim yanıma, hotel; g;ldi; söhb;t ;snasında m;nim bir neç; ;s;rim bar;d; d; danışdı v; ;lav; edib dedi:
- B;z;n siz düz nöqt;y; vurur, az qala adamın ür;yind;n tikan çıxarırsınız...
N;hay;t, bel; q;na;t; g;ldik ki, ;slind; heç k;s tam h;d;f; vurmur.  ;g;r hansısa yazıçı n; vaxtsa heç olmasa birc; d;f; buna nail olubsa, ;g;r kims; h;qiq;t;n düz h;d;fi vurub zirv;y; çatıbsa... onda t;z;d;n q;l;m götürüb yazmağın n; m;nası var axı?
Amma bilirsiniz, b;zi yaşlı ;dibl;r dem;k olar ki, buna nail olublar. M;s;l;n, götür;k Kitsi, ya da Şekspiri, düzdü? B;s Corc Barrounu, yaxud Daniel Defonu  nec;, h;?
Düz yarım saat başladıq adları sadalamağa. Sonra birlikd; nahar el;m;y; getdik, daha sonra piyada g;zdik. M;nim h;mkarım balacaboy, qarabuğdayı, ;s;bi adam idi; pırtlaşıq saçları şlyapasının altından çöl; çıxmışdı. M;n onun ilk kitabı bar;d; söhb;t; başladım.
Yazıçı h;mkarımın qısa t;rcümeyi-halı bel;dir: o, ingilis k;ndl;rinin birind; doğulub, yoxsul fermer oğludur; o da ;n;n;vi olaraq o biri yazıçılar kimidir, erk;n yaşından yazmağa başlayıb. Heç bir t;hsil-filan almayıb, iyirmi yaşında evl;nib. Görünür, arvadı çox ;d;bli v; mehriban qadın olub. S;hv etmir;ms;, h;mkarımın arvadı ingilis kils; xadiml;rind;n birinin qızıydı. Onun öz ;rini cahil kimi tanıdığına bir damcı bel; şübh; etmir;m.
- Arvadım da m;ni ;d;bli v; h;ssas adam hesab edirdi. L;n;t şeytana!-dey; o, arvadını xatırlayark;n mızıldandı.- M;n h;ssas-m;ssas deyil;m, h;r hansı bir z;riflikd;n d; z;hl;m gedir.
Biz h;min axşam London küç;l;rini veyll;ndik, h;rd;nbir hansısa piv;xanaya girib-çıxır, biri-birimiz; daha yaxından b;l;d olmağa çalışırdıq. Yadımdadır ki, h;r;miz ehtiyat üçün bir şüş; piv; d; götürdük; bird;n başımız söhb;t; qarışar, piv;xanalar da bağlana bil;rdi.
Ona özüm v; s;rgüz;ştl;rim bar;d; n; danışmışamsa yadımda deyil; o is; el; hey danışırdı ki, arvadını bütp;r;st etm;k ist;yib, lakin qadında  heç bir bütp;r;stlik nişan;si tapmayıb. Onların iki uşağı olub. O, q;fl;t;n yazmağa başlayıb; s;n dem;, yazmaq üçün alışıb-yanırmış v; bu, heç d; pis bir şey deyilmiş.
Bel; şeyl;ri bil;rsiniz; bu cür adam yazırsa, dem;li yazır. O, yaşadığı ingilis ş;h;rciyind; h;m d; kontor xidm;tçisi v;zif;sind; çalışırdı. El; ki başladı yazmağa, ;lb;tt;, h;m xidm;ti işl;rin;, h;m d; arvad-uşağa diqq;tini azaltdı. Gec;l;r küç;d;-bayırda g;zib-dolanmağı xoşlayırdı. Arvadı onu neç; d;f; danlamışdı; qadın b;rk narahat olmuşdu, ;rinin laqeydliyi onu ;s;bl;şdirirdi. Başqa cür ola da bilm;zdi!  Heç bir qadın ;rin laqeydliyin;, onun iş; d;lic;sin; vurularaq ail;ni yaddan çıxarmasına tab g;tir; bilm;z.  M;n, ;lb;tt;, s;n;tkarları n;z;rd; tuturam; bu adamlardan ;la m;şuq çıxar, onlar yalnız ;sl sevgili ola bil;rl;r. V; el; bu dediyim adamlar da b;z;n öz ş;xsi sevgil;rini amansızcasına h;yatın dibin; atırlar.
Onun ail; v;ziyy;tini t;s;vvür ed; bil;rsiniz; kiray;l;diyi m;nzilin yuxarı m;rt;b;sind; balaca bir yataq otağı vardı; bu adam işd;n ev; g;l;n kimi yuxarı qalxır v; yataq otağının qapısını arxadan bağlayırdı. H;tta b;z;n yem;k yem;yi bel; unudur, arvadıyla bir k;lm; bel; k;smirdi. O, yazırdı; el; hey yazır v; yazdıqlarını da zibil yeşiyin; tullayırdı. Çox keçm;di ki, o, xidm;ti işini itirdi.
- C;h;nn;m olsun iş!- dey; bunu q;z;bl; arvadına bildirdi.
Onun üçün xidm;ti iş-gücün v; arvad-uşağın heç bir ;h;miyy;ti yox idi.  Xidm;ti iş, ail;, arvad-uşaq n; dem;kdi axı? Bu dünyada r;himsiz adamlar da olmalıdır, ya yox?
B;li, çox keçm;di ki, ehtiyac evin qapısını döydü.
Budur, o, yen; yuxarı otaqda oturub; qapını daldan bağlayıb yazır; kiray; m;nzil  darısqal v; kiçikdir, uşaqların s;s-küyü evi başına götürüb. “Yaramaz köp;k uşaqları!”-dey; o, donquldanır. ;slind; is; fikrind; ayrı şeyl;r dolaşırdı; m;n bilir;m  o, n; dem;k ist;yirmiş. H;, bu vaxt arvadı pill;k;nl;rl; yuxarı çıxıb qapının ağzında oturur, ağlamağının s;si g;lir; qadının qucağındakı uşaq da ağlayır, bütün bunları o, eşidir...
- Gör m;nd; nec; s;bir var!- ingilis romançısı dedi, sonra üz-gözünü turşudub ;lav; etdi:- Amma h;m d; q;lbim nazikdir, m;rh;m;tlidir! C;h;nn;m olsunlar!
T;s;vvür edirsiniz, o, bird;n başlayır arvadından yazmağa. Qadın onun ilk  romanının baş q;hr;manı olur; o roman m;nim h;mkarımın ;n yaxşı ;s;ri ola bil;rdi.
Qadının bütün m;ş;qq;tl;rin; qarşı bel; inc; anlayış göst;r;s;n v; eyni zamanda da ş;xsi h;yatda onunla amansız v; kobud r;ftar ed;s;n?! N; olsun ki? ;g;r bizim q;lbimiz varsa v; o, n;yis; anlayıb başa düşürs;, dem;li, n;y;s; d;y;r, el; deyilmi?
H;, iş o yer; çatmışdı ki, ;r-arvad birc; d;qiq; bel; dava-dalaşsız ötüş; bilmirdi. Sonra nec; oldusa o, günl;rin birind; gec; vaxtı arvadını vurdu; işl;diyi otağın qapısını bağlamağı unutmuş, arvadı da iç;ri girmişdi; özü d; h;min anlarda o, arvadıyla bağlı n;s; bir şey yazırdı, h;min parçanın mahiyy;tin; varmaq ist;yirdi, ;s;rin uğurlu bir yeri alınacaqdı! Yazıçı tayfası onun düşdüyü v;ziyy;ti yaxşı anlayar! Bu vaxt h;mkarımın t;p;sin; cin vurur, o da arvadına bir z;rb; ilişdirir, qadının ayağını z;d;l;yir.
B;s sonrası n; oldu?  O oldu ki, qadın çıxıb getdi atası evin;. Ayrı cür ola da bilm;zdi!  O, axır ki, kitabı yazıb qurtardı. Bu, doğruçu kitab idi.
İndi keç;k onun m;hv olmuş romanına.
Dem;li, arvadı onu atandan sonra h;mkarım Londona köçür, t;k yaşamalı olur. O, yeni bir roman yazmağı q;rara alır. Burda dem;liy;m ki, o, ilk romanından sonra  tanındı, h;r halda, buna nail oldu, h;tta t;rifl;ndi d;. Onun ikinci romanı da birinci kimi çox ç;tin başa g;ldi. B;lk; d; müv;qq;ti hal idi.
;lb;tt;, o, peşimançılıq hissi keçirirdi; arvadıyla bu cür r;ftar etdiyin; gör; utanırdı. Yeni romanını yazmağa başlayanda ümid edirdi ki, bu cür ağır fikirl;rd;n qurtulacaq.  Lakin o, m;n; söyl;di ki, bütün bu hadis;l;rd;n bir-iki il sonra n; yazdısa, heç bir şey; yaramadı; sözl;r kağıza el; bil taxta kimi düzülürmüş, orda h;yatdan ;s;r-;lam;t olmayıb.
H;mkarımın bu halı aylarla davam edib; o, insanlardan uzaqlaşmışdı. B;s onun arvad-uşağının taleyi nec; oldu?  Dediyin; gör;, arvadına pul gönd;rib, h;tta bir d;f; ona baş ç;kib. Arvadı atasıgild; yaşayırmış; bir gün h;mkarım onlara gedib, arvadını çağırıb, ikilikd; bayırda g;zm;y; çıxıblar.
- Biz lal olmuşduq, heç danışa bilmirdik,- h;mkarım söyl;yirdi, - Arvadım ağlayırdı v; m;n; d; d;li deyirdi. Ona gözl;rimi b;r;ltdim. Bu anda eynil; ona z;rb; ilişdirdiyim vaxtdakı halı yaşadım... V; arvadım qorxaraq dönüb qaçdı, m;n d; çıxıb getdim...
H;mkarım göz;l bir roman yazmışdı, ;lb;tt;, ikincisini d; yazmaq ist;yirdi. O, fikr;n romanda iştirak ed;n obrazları, orda c;r;yan ed;n müxt;lif hadis; v; v;ziyy;tl;ri görürdü. O, saatlarla yazı masası arxasında oturur, yazır, yazır, hey yazırdı; sonra küç;y; çıxıb veyll;nir, eynil; bizim onunla g;zdiyimiz küç;l;ri dolaşırdı; lakin ist;diyi alınmırdı, heç cür alınmırdı.
Bu m;s;l; il; bağlı onun h;tta bir n;z;riyy;si d; ortaya çıxdı; o, t;sdiq edirdi ki, ikinci roman onun içind;dir, doğulmamış çağa kimidir. O arvadı v; uşaqları bar;d; düşün;nd; vicdan ;zabı ç;kirdi. O, deyirdi ki, ail;sini sevir, lakin onları görm;k ist;mir. B;z;n is; ona el; g;lirdi ki, o, arvad-uşağına nifr;t edir. Bir d;f; axşam çağı onun içind; bel; bir q;lb t;latümü v; qarışıq duyğular müharib;si başladı (bu, o zaman baş verdi ki, o, uzun müdd;t idi ki, insanlardan qaçmışdı) v;  bu vaxt o, ikinci roman yazdı. Bu, bel; baş verdi: bütün günü Londonun kasıb m;h;ll;l;rinin birind; kiray;l;diyi kiçik bir otaqda qaldı; sübh durdu, s;h;r yem;yini yem;di, q;l;mi aldı ;lin;. Lakin h;min gün n; yazdısa, hamısı z;if alındı. Saat üçd; ad;ti üzr; küç;y; çıxdı, özüyl; bir bağlama kağız ehtiyatı da götürmüşdü.
- M;n; el; g;lirdi ki, h;r an yazmağa başlaya bil;rdim,- h;mkarım deyirdi.
Bel;likl;, o, Hayd Parka getdi; gün;şli, t;miz hava vardı. Parkda adam çox idi. O, skamyaların birind; ;yl;şdi. Dün;nd;n b;ri dilin; bir şey d;ym;mişdi. Skamyada oturub q;rara aldı ki, bir üsul tapıb sınasın. M;n eşitmiş;m ki, b;zi cavan parisli şairl;r bel; üsullardan istifad; edir v; buna da tamamil; ciddi baxırlar. O da bu üsuldan istifad; etm;yi q;rara aldı; üsulun adı “avtomatik yazıyazma”dır.  Q;l;mi kağız üz;rin; g;tir;r;k h;r hansı bir söz v; söz yığını yazmağa başladı. ;lb;tt;, kağız üz;rind; qarmaqarışıq, m;nasız söz yığını yarandı. Bel;likl;, o, bu üsuldan imtina etdi, skamyada oturub ötüb-keç;nl;ri seyr etm;y; başladı. O, özünü yorğun hiss edirdi; sanki bir qadına uzun müdd;t vurulan, lakin ona ;li çatmayan bir adam kimi hiss edirdi özünü. Tutaq ki, onların yolunda mane;l;r var; qadın ;rd;dir, yaxud o da evlidir. Onlar bir-birl;ri il; baxışırlar, bu baxışlarda n;l;r var, allah bilir! Buna baxmayaraq h;r şey ;vv;lki kimi qalır. Onlar gözl;yir, el; hey gözl;yir. Çox adamın h;yatı el; gözl;m;k içind; ötüb keçir.
O, q;fl;t;n öz yeni romanını yazmağa başladı; süjetd; ;lb;tt; ki ;sas yeri kişi v; qadın tuturdu; onlar bir-birl;rini sevirl;r. Bel; yazıçının ayrı mövzusumu ola bil;rdi? O, m;n; danışırdı ki, arvadı bar;d; çox düşündü, ona qarşı olan amansızlıq bar;d; çox götür-qoy el;di. O yazdı v; yen; yazdı. Gün bel;c; ötdü, gec; düşdü. Xoşb;xtlikd;n ay da çıxmışdı. O yazmağa davam el;di. O deyirdi ki, h;l; ömründ; onda bel; yazmaq ehtirası olmamışdı; ona el; g;lirdi ki, bundan sonra ç;tin bir d; bel; bir ilham p;risi g;lsin. Saatlar ötürdü, o h;l; d; skamyada oturub parkda yazırdı, d;li kimi yazırdı. Bel;likl;, o, romanı bir oturuma yazdı, sonra da ev; yollandı. O, heç vaxt bu d;r;c;d; xoşb;xt v; m;mnun olmamışdı.
- Düşünürdüm ki, arvadıma v; uşaqlarıma borcumu qaytardım, hamıya v; h;r şey; borcumu verdim,- dedi.- H;tta onlar heç vaxt bu bar;d; bilm;s;l;r bel;, yen; vecim; deyil.
O, q;lbind;ki bütün m;h;bb;ti, sevgini romana vermişdi. Ev; g;lib ;lyazmanı yazı masasının üstün; qoydu. İlahi, o, nec; böyük bir h;zz, m;mnunluq duyurdu! Yaxşı bir şey yaratdığını d;rk etm;kd;n göz;l n; ola bil;r?!
Sonra otaqdan çıxdı v; nahar etm;k üçün gec; restoranlarından birin; getdi. Toqqasının altını b;rkid;nd;n sonra küc;y; çıxıb veyll;nm;y; başladı; neç; saat avaralandığının f;rqin; varmadı. Ev; g;l;nd; hava artıq açılmışdı, yıxılıb yatdı; bütün günü uyudu. Yuxudan duranda, ilk olaraq yeni romanını n;z;rd;n keçirm;k ist;di.
- Bilirdim ki, heç bir roman-zad yoxdur, - dey; h;mkarım söhb;tini tamamlamaq ist;di, - Masamın üstünd; ağ kağızlardan başqa heç n; yox idi. H;r halda, - o, sözünü bitirdi,-  m;n bir şeyi bilir;m: daha heç vaxt bel; bir göz;l roman yaza bilm;r;m.
Bu sözl;rd;n sonra h;mkarım yaman güldü.
Düşünür;m ki, h;yatda az adam tapılar ki, onun n;y; güldüyünü d;qiq dey; bilsin.  Özümüzü niy; aldadırıq? B;lk; el; bu cür adamlar onlarcadır?
T;rcüm; etdi: Kamran N;zirli