Шубубпи аьжал

                ШУБУБПИ АЬЖАЛ
                (Отрывок из романа "Машар" - Лица)

       Ич баб аьгъюр дайзуз. Муминат баб. Узу хьайиз, касиб, касибвалиан ухди гъак1ну, йиз аба Аьзизси.
       Аьзизди вуйи Муминат баб узуз гъяркъюндайзуз! Гьяйиф зигурушра зигдаршра мюгьталди вуза.
       Ихьдари к1уруганси: «хъана чан гъабхьибси ужу ву».
       Мидизра рази дару узу наънан ву я чви!
       Гьамус му ччвурар йиз хизандиъ айиз: хпириз к1уриз Муминат, аьхюну бализра – Аьзиз! Ва учвура вузуз Муминатдихъди аьзизди!

       Тяриф. Адашдин – гьич! Дугъануб кап1ри шулдарза! Белки дугъу чан абйир-бабарин тяриф ап1ури шул!
       Тяриф. Гъуландарин – жара башкъа!
       К1ури шуйи дурари: «Аьзиз абана Муминат бабстар вари гъахьнийиш!».
       Дурарин гъянивали гъяригъинди хъчвубхурайи Ягь’я пайгъамбрин гъул (Ляхла) дийибгъну, к1ур.
       Саб ражари хъучвубхуб вуяч – Ч1ихт1лан Эцягъинди! Аьрабари гужназ чпин дин дина дявдиинди гъабхиган!

       Далдабучи Исайми айич гъулаъ.
       Дугъкан «Шубубпи насил» романдиъра дибик1найиз.
       Гьадму Исаймири, швнуб сабан, чаин улубкьуб гимихъ ктибтнийи.
       «Йишвну, деуз гьягъюри шуйи китабар урхру, ихтилатар кайи, чюнгюр кайи хизан айи хулариз. – Ккебгънийи далдабчийи. – Аьзизимира гьацир вуйи. Думу чан жигьил вахтари Баккуйиз душайин дилихну гъюрур вуйи. Ип1руб айи вахт дайи. Гашар ахьнайи замана вуйи. Саб ражари дугъан хулаз гъушунча. Касибдин, фук1а гьивуз ужуб адарди, хамхрикк сеткайиъди ккерхнайи калтшар дурхьну гьивнийчуз, рягьимлуйи! Думу зат к1ваълан гъябгъдариз! Хъа Муминат бабу, чаин али ат1нар илдитну тувнийи, кьюрдну калушариъ гъяц1ли ликар урччвну Ханакна гъярайи Гюлжигьан бажийиз!»
       Вуйич эй, ич баб гьацир! Варидариз ккунир! Манир! Мани-ц1аруб кайир!
Фурс кадиси дарпиди фици гъузрухъа!
       Гъийин табасаранариз аьгъяйк1ан яраб «мани-ц1аруб» фу мянайиинди ишлетмиш ап1урайиб вуш? Лигай гьа, «ц1ару» гаф ка к1ури «ц1ару т1улар»ихъди мигъибикьянай!
       Учу «ава», «бав» к1ури шулча. Гьяйифки, узуз ич бав гьяркъюндар!
       Гьяйифар зигубра хай гъюрдар, кьисматар гъахьну гьацдар! Жарадар!
Кьисматар хьиди гьамцидарра: баб гъяркъюндарш, узуз дугъан чйир гъяркъюнзуз –Думурхьил али йиз хала ва Жвуллиъ айи йиз хала!
       Думурхьилна гъягъюз ярхла вуйзуз, хъа Жвуллиз – багахь. Гьаддиз кми-кмиди Жвуллиъ айи Селимат халайихьна гъягъюри шуйза.
       Ич арайиъ саб гъяр – Рубаст1ан адайи, хъа Думурхьилна гъягъюз юкьуб гъяр алахьуйи. Дериндар. Дардар. Дарагъну гъванарна шибари гъяц1найидар. Духнайидар Кьаркьуликкан селери. Селери кьалу т1урфнарин.
       Думурхьларин Бес халайи гъушубси вичарна хифар ***и ич улихьна, хъв Жвул’арин Селимат халайи – чинчарна  миар. 
       Думурхьил вари гъирагъ-бужагъ  багълар вуйи Рубасдихъан гъадабгъуб Кьаркьликкнакьан, хъа Жвулли – вари экинарна хирар.
       Чинчара миар Селимат халайин багъдихъди заъхъантина къуру цалналансина айит1инди алархьнуси гизаф хъайи. Узуз дурар бал чинчарси ва бал миарси ч1атхуди ва ицциди гьигъуйиз.
       Хъасин Селимат халайи алахьуйи гунжвар масун чрушинра гъяди.
       Хъасин Къази халуйинна Керим халуйин шкафариз лигуз хъади  гъахуйи, дурари урхру китабар улупуз. Хъа думу кьюрид халуйир «Мягьячкъалайиъ аспирантурайиъ  урхура, тят1илариздит1ан мина дяргъюри» – к1уйи халайи. Биц1и бай вудишвман Керим халуйин хал гъуйиригъянтина тинаси хьайи, хъа аьхюну балин – Къази халуйин – гъуйиригъ минаси хьайи, улдарра, гъурч1ву машар хьайи икризди алди.
       Адайинхъа улихьди ад гъурч1ву машар хьайи кьюб мертебайин хуларин! Сабпишваъ шуйи вари биржв али улдар-урч1ар, мал-къарайиз вуйидар, хъа кьюбпи мертебайиъ шуйи хизан,  кьулар хъайи биц1и улдар алди, гъачхарихьан чпин айиб уьхюри!  Раккарихь шуйи цалиъ итну уьвер, фури кибт1уз к1ури ва гьар уьвдикк гъвандин, саб к1алибди ут1убчнайи лат, гъафи хялижвиван гьяйвниз гьай сурсул, кьил, шид, саб каркайи ук1-мук1 дибчуз шлубсиб.
       Учу, биц1идар, сив’ан марччарихъан гъафи Гъурбан халуйин гьяйвнихъди вуйи гьацдар гьяракатариз аьжаинди лигури шуйча, фицики учу я гьяйван, я мал-къара айидар дайча.
       Селимат халайин жилир ч;ивишнариинди мадар ап1рур вуйиш, хъа Ляхлаъ айи дугъан чи Муминат бабан жилир, ич аба Аьзиз, сифте ражари Бакуйиъ англичанарихъ нафтарин буругъариин лихури мадар ап1ури, кьяляхъна, аьзербайджанарихъан дудубгъну, чан аьшукьвалиинди яшамиш шлур вуйи.
       Ич Аьзиз аби чюнгюр йивруган, бюлбюл жакьвлиз нач шуйи!
       Ич Муминат бабу хьа хъибтруган, марччари  чухра илбицуйи!
       Ич Селимат халайи гунжвар ап1руган, ц1и дурар уржуйи!
       Ич Къази халуйи дарс кивруган, ч1амччари ч1ал дубгъуйи!
       Узу ихтилат бик1руган, кьалмин к1ак1 уьру шуйи!
       Гьамцдар вуча Аьзиз абана, чйирна, халайин баяр!
       Уву фу к1урадарна, шлихьан ич улихь дийигъуз шул хярт1ахъ хил хътарди, дац1рабхди! Фуж ашул, кьисматназ «тинди гъубз, узу узуз ккунибси ап1арза!» к1уру?

                ***

       Гъудубгънийи Къазди Бейдуллагьдин ч1ал! Ва хъа гъахьнийи кьюрид аьлимар дустар!
       К1арк1ат1 адайи аварар – даргйирин арайиъ табасарандин лингвистар адру!
       Устул адайи институтариъ дурарин «чамаднар» дириву!
       Аьхюдарин арайиъ совещание гъябгъдайи дурарин гаф гъядру!
       Ад айи касарин табасарандиъ: сар вуди «президент», тмунурсана – «вице»!
       Хъа Къаздин гъардаш Керим сельхозинститутдиъ Джамбулатовдиз айи аьгъдруб улупури!
       Улупну чаз аьгъю гъабхьуб, сельхоздин «президентди» улупуйи чан гьунарси, бик1ури чан ччвур илимдик гьаргандиз!
                …
       – Фукьанна фукьандиз аьгь ап1уру я халайин балин бай, хтул, гьамрарин т1улар! – Аьрзар ап1уйи узукна Керим халуйи. – Магьа, Ростовдиъ экономикайин ужуб университет ккудубк1ну дуфнава, гъач йиз факультетдиз, студентариз экономикайин дарсар кивуз! Сарна сарди вуза, мурарихъди йиз кьувват рубкьурдар! «Увуз аьдати аьлимвална деканатдин аьхювал ч1яаьн вувуз» к1ури Мамаевичди ликар алдагъуз гъитрадарзухьди!
       – Зина аьрз ап1ин, Керим халу?
       – Ветеран ву к1ури, дугъхъан чпин миллетдиндари ва гьадгъулантина ип1урайидари бару хъит1ибк1на! Ухьу кьюр гъахьиш, узу гъюнар ккивдизавуз дугъан «баруйизди» урсуз! Гъач! Узу йиз халайин бализра пидиза!
       – Хъа зарплата…
       –…зи хьивди…
       – Хъа квартира…
       –… тувуз гъитдихьа…
       – Хъа машин…
       – … «волгара»… саб фила-вуш…
       – Чухсагъул Керим халу, Казбек хъуркьиган…
       – Я хтул! Я хтууул, йиз унт1аъ айи ууул!
       – Вааа, ва! Шулдар, Керим халу! Узу вари сат1иди ухди хилиз дурубкьну ккунир вуза! Саб фила-вуш фу-вуш шулу к1ури гьаддихъан хъич1ихну хай шулин! Гежехайрар ишри!
       – А яман! Узура увура швумал ап1руб мап1ан!
       Гужа-гуж ктарсунза Керимдикан.
       Гьаддихъанмина ич му халуйи хъубзри хъюгъру.
       «Дербент» магазиндин зиин квартирайиъ Гюлпери халайихъди шлу мани, уччву гафар, дарццидар, мич1лидариз илт1ик1уру.
       Манибдик кубк1у мич1либди, уччвубдик ккабхьу дарццибди чан ляхин давам ап1уру ва птурккайиан ут1убччву жинди, узлантина киву уьзри ич халу чахьди жилариккна гъахуру.
       Хъа дугъан бай Казбек а гъира, узу дап1ну ккуни ляхин гардандиз дибисну, йицруси  юркквугъариз хъзигури.
       Я Гюлпери хала, яв бализ рягьят хьуз гардандиин юрткьана илибт1! Кьюр-шубурихъна вуйи сарт1ан дарив! Язухъ зиг! «Джамбулатдиндар» ижмиди хярт1ахъ хъяъна!
       Аьхюри к1уруб ап1ру биц1ирра духьну ккундарин!
       Уву, дип1ну, гьамус Гюлпери бабакди ву вуяв!
       Увуз институтдиз дарсар кивуз гъач гъапнин – гъарах! Зарплатйирна, квартирйирна машинар ккуни, тямягькар!
       Уву гъушнийиш, белки «президент» увкан, Джамбулатовдикан «зам» шуйи, келле алдру курамил! Табасарандин ад Сталинаулдин, Буйнакскдин зиин алхьидийи, гъвалахъ хъайи телевышкайилантина дарабгъну!
       Уву гъахьира, марцци аьлим, чан хизандин абурлу адашдихьди ягъч1вур градусдин «дармнар» ишлетмиш ап1уз гъитур! 
       Уву гъахьира, вышкайиканзина ктабкурайи табасаран ктабхъуз гъитур!
       Уву гъахьира, кьисматназ «тина йибхь» гъапир! Аьзиз абин аьзиз хтул!

                ***

       «Тимирязевайиъ» квартирайикк ккайи Къази халуйихъди йишвар адаури шуйза меркездиз гъафири.
       Гюлзереф бажи гъулаъ шуйи накьвдин даргниин али Меттимийиз гъуллугъ ап1ури.
       Думуган, сабан, «Шяяябан» дайза! Къази халу докторра дайи!
       Айи касиб, чан, «Марковайиъ», школйириз программйирна пособйир дик1ури Бейдуллагьдихъдина Шагьвеледдихъди.
       Йирси кабинетар, йирси устлар, курсйир, йирси машинкйирна гъатху к1ажар – ц1ийи адмийир, ц1ийи фикрана ниятар ва ц1ийи кьувватар!
       Му шубрид жигьиларин жандиъ убхьурайи аьшкь!
       Аьшкь, дамах ва гьис!
       Табасаран ч1алниин лихурайи «гигантар»!
       Ч1ал ч1ал ап1рударихьна рубкьуз мурари ккиврайи зиллетар!
       Дугъридан, аьлимарин му ихь кьюбпи «волнайи», Шалбузовариланна Шамхаловарилан алдабхъуб, бегьем к1ак1ариз адап1ну ихь ватан!
       Варидари гъудургънийи кьюжлан гьярфар! Гюлбике Уьмаровайира кмиди!
       Мици узу, дугъу «Кьюжлан гьярфар» шиир гъибик1к1ан к1урайир вуза!
       Чухсагъул шураз! Аьхюдари дургъ гъапнийи, касдин шуру гъудургънийи Гъвандикк ккашра дараскьалди!
       Гьамцибу хъпехъуб! Хъа му Рашидза к1уру гъучдиз, чру хирариин алщра учв, фук1ара ап1уз ккундар!
       «Гьязурди вуйиб узуз чавай!» – магьа мидин!
       Тув бай гьатгъаз гьязурди хътипу гъиргъил ц1игьран!
       Дубгъ увуз Бикейихъан учв Гюл вуйи! Кюкйирихъ хъайи заз! Дурарин Уьмар фтин камир вуйи ичв Аьзиздик гъулигган! Дарши шимш! Гьязурди гъубз абхьуз сарнана чвуччвун кьисматнаъ!
       ««Марковайиъ» – йисрси… йирси… – ц1ийи… ц1ийи…»! Увуз ужуйи я йирси даршлу, я ц1ийи хьуз ккадру, гьардиз кьисматар гьадат1ру пайгъамбар!
                …
       – Керимди дупну, дугъу к1уруб гъап1ундарва, жан хтул! Гьамус узухъ хъебехъ – Ккебгъу Гаджи Гамзатовди илмарин академияйин аьхюр вуди ляхин ап1ури аьхиримжи йисари Кази Керимовичди. – Ухьу саб хизан гьисаб ву! Яв бабна йиз дада фужар вуш, дурари ухьухъ гъизигу зегьмет, узу дарпишра, аьгъявуз. Узухъ  велед хърубра рябкъюравуз, йип гьеле, гьаз гьадмукьан вархиди вува явдарихьан?
       – Фици вархиди? Узу учвухь аьхю гъахьир, ичв уларикк гьаму йигъахънакьан дурукьнайир дарин, Къази халу?
       – Узу дидкан к1урадарза. «Багърина» «вархи» гафарин фаркьвал рябкъюрадайвуз? Яв гъянаъ, яв багъридарихьна багъри гафар гьаз адарив, к1ураза? Узу гъапибдиинра ликар иливурава. Дарсар кивуз шули имдарзухьан! Академияйиъ деъну ихь ч1алниин ляхнар гъахуз шули имдарзухьан! Аьйиб вушра, йиз т1ягьрат ап1уз шуламдарзухьан! Гъавриъ айва уву, ч1ат ул айиб! Ч1атандариз уву дар, дар, хъана к1уразавуз, дар лазим! Дурари тувидарвуз лайикь гъабхьи кьимат! Дурарин метлеб уву чпин хайирназ ишлетмиш ап1уб ву, я, айит1ишв айт1лан дарап1ди дярябкъруб! Узу гьаргандиз гъузрур дарза! Узура кьаби шлур вуза! Узлантина гъузрайи, ч1алнан, йиз ахтармиш’валарин гъайгъу уву дизригиш, сарун шли зигиди?! Шлихьан удубкьиди!?
– Хъа Казбекдихьан шулдарин?
– Казбекди чахъ хъайи кьякь ап1ри! Узуз ккундазуз уву йиз ирснан эйси духьну!
– Думу шлуб дар! Ав, гъуздиза ичв ахтармиш дап1найи илмар узу хъана ахтармиш ап1ури, дарин?  Узуз, Къази халу йизуб ккундузуз!
– Квартирара яв ликрихъ хъибт1раза!?
– Гьавайиъ юкьуб цал! Ккундарзуз! Жилар гъут1урччвиш, хъа дахъ!
– Банкариъ айи йизна Гюлзерефдин накопленйирра яв ихтиярариз тувраза!?
– Къази халу, гьаму дюньяйин вари девлет уву узуз туврашра, узу узуз ккунибт1ан ап1ру кас дарза! Гьаз йирт1уз ккундувуз йиз хилар-ликар! Гьаз илибт1урава йиз ушв! Гьаз улдубчурава йиз ибарилан жуна!
– Пагь, инсан, гьаз гъурхунвахъа Заанурин думу Гаф!? Учву аьвамарди  вуйиган фукьан рягьятди дайин! «Шябан»! – дупну ут1урккзу хул’ан халуйи. Удуч1вну гъярайирин кьяляхъ хъипну ч1игъ: «душну саб шябан» абкъин» гъапи.
Кьюбпи мертбайикканзина шубубпи мертебайигъ гъяйириз ««шябан» фу ву?» гъапиза.
– Гьадмура аьгъдарди…? «Лизи к1ул!» к1ул алдабхъуз ужур!
– Арагъи!
– Мегьерхан, гъарах абкъин! Чкиди!
– Пул!
– Пулихь гьахъриву, масмрар ккадру  гьяйван! Чкиди!
– Пажар дубхьнадарда?
– «Шяяябан»!
       Хъа гъавриъ ахъунза, дустагьлар, Къази халуйи «шябан» гьаз к1ури гъахьнуш. Лизи к1ул алир чпин гъунши Шябан к1урур вуйич к1ур.

                ***

       Наънан наанди дицдарин гафар!
       Наънан наанди «гъайгъушнаъ» уч1врадарин жвуван гъунши-мирас!
       Кьаби шулайибу жан йибк1уз!
       Шликан гъеебхьунчвуз уччвубдихъ, иццибдихъ, рягьятвалихъ, сагъвалихъ, жигьилвалихъ улар хъимдариз к1урур!?
       Улар кьаби дар шлудар!
       Инсандиъ дярябкърайи гьис, аьшкь, рюгь, гьяракат гьадрариантина шулу ап1уз аьгъю!
       Ва к1урира шулхьа: «Дурубгъийи – йик1идайи!» – гьамцира улупура улари! Гъянан айит1 шулайибдикан хабар адарди!
       Гюлзереф бажи жилири убгъуриз к1ури гъак1ир вуйин-хъа? Ясана велед гъахьундариз к1ури?
       Жараб шули шулу дерди гьар касдин. Улариз рябкърубнуб – ваъ!
       Узуз аьгъдаршра аьгъязуз дупну пидиза: Къаздин Гюлзереф йивну гъак1ну йивру тягьнийири гюлйирси дуфну курк1у!
       Учв, Къазиси, ягъливалилансина абур йибчурайи гюзел риш, Ляхлаарин яркврариъ к1ат1ну эрццуз гъитну талаф гъап1у йимшдин гьарарси сикин гъап1ну Ц1ийи Хушетдин ругари.
       Дерд Къаздин, деребхьди аьршариз гат1абхьурайи йимишдин гьарарин дердт1ан камди дайи! Уьбкъюйи жвуваъ!
       Ачухъ гъап1ур пну «вархишин» жандиан ибицурайи Рашидлиз, дидкан аьгъюра хьибдайи!
       – «Шябан» хьанухь, «Шябан»? – Узу чахьинди уч1вайизра узуз ебхьруб гьаму шуйи дугъан!
– Я Къази халу аьйиб ап1урвукан, мубгъан!
– Аьйиб ап1рур гъак1ну! Йизра имиди гьазк1а дариз!
– Гьаз мици? Гьаз кяргъначва, дяргъначва! Гьилири дийихну дахьнайи маларси! Фу вуячв? Ичв гъянаъ убгурайиб, учву халкь гъап1у ичв Адашдиз гьаз удубздарчва?
– Диргинихь уларихьан «Адашдин бай»!
– Шалза! Дариз гиранра увкан, ич адашдин халайин бай! Геже…
– Кьяляхъинди уч1в! Ма, абкъин! Чкиди!
– Магазнар хъяркьна!
– Марабхан! «Дежурный…» наан хьаш аьгъявуз! Яллллагь!
– Я Къази халу…
– Дарза ичв халу! Дар гъап1у узу!! Дург гьамлин!!!

       Хъана чара шулдайи! «Шябан» хьтарди чахьна учвуз гъитдайи! «Лизи к1ул» хътарди сюгьбатар гъягъюрдайи!
                …
       Биц1ирнур чи Гюлзереф бажийин, гъайгъушнаъ гъахьи чуччун жилирин! Марья бажи! Меттимийинна Тамум бабан ккунирсирнур!
       Гъулаъ Ляхлаъ Нармандихь швувахь хьайирнур чи Гюлферез мурарин идитнайирсир вуйи арайиан панзарин жагв алиган кьял’ин аьхъ’ан Арагъдизкьан. (Арагъди йишваъ лизагъникк дурари дап1найи хулар бализ сар уткан).
       Гаф ккимишра, ари гьадму «идитнайи» чуччу му чйир гъитдайи улт1урччвуз Махачкалайиъ чпи апур пну.
       «Идитнайир», ккундушра–ккундаршра, чпин бинайиин илмиди гъузнайи чи вуйи абинна бабан ерина! Гьаддиз вуйи дурариз «кьяланнур» «баб-арфси»! Ч1вуваъ ашра, чпиз хътаурайи лизи никкарна уьру йиккар арайиз хурайи! «Йиччвси» дарур!
       Марья бажийи ап1уйи дуфайин докторин хулан марццшин, палатдиз йивуб ути, гъафи-гъушурин зигуб гъайгъу!
       Гюлпери халайиз шулдайи мажал к1уруб, швуван чвуччвуз лигуз сариин алабхънайи аьхювалихьанна хтуларихьан Керим халу гъак1ихъанмина.
       Учвуз рягьятди мярякъянай мицдар ляхнар: жилир имиди хпир йик1уб. Мицибган сарун жилирра гъач1и гьисаб ву.
       Марьяйиз аьгъяйи хизанвалин ц1юмгъликан! Чаллантина алдабхъуб вуйиган! Жигьилдимиди аьхюр к1уллан алдакъу хпи шив учв вуйиган!
       Аммаки Къаздиз хпирин чучккан айи «жвуванвал» адайи!
       Думу имбубт1ан артухъ уркърайи!
       Йишвну хулаз дяргъюри гъаши!
       Чпин аьлимдихъ студентар лицури гъаши!
       Университетдин мялимаринна академияйин гъуллугъчйирин ибарихъна табасаран ч1алнан профессорикан «мич1ли мик1ар» хъиври гъаши!

       Кдисуз шуладарзухьан
– …мици гьаз, я Къази халу?
– багърумуб багърумдиан гъудубгур сарун фици шлубу?
– Стокгольмдиз уву гьап1уз гьаур вуйи? Швеция вуйибси учвуз экскурсия гьаз гъап1уб вуйи? Гъяркънийвуз саркьан швед увуси «ц1ин штуъ» к1ул убччвнайир?
– Дурар аьвамару!
– Жвуван дерд арагъийиинди гьял дарап1рур увухьинди аьваму?
– Дуургинииихьхьхь…
– Гъаахьиизаа!
– «Шябан» улихьди, гъарах, хьади гъач!
– Марья бажийи гъитдар!
– Марьяра увура гур-багур…
– Закур кьюб пара авуз! Уву студентариз гизаф ккунду! Яв ад дурарин арайиъ гирамиди ву!
– Закур бик1ураза аьрза! Гъуздарза! Шулазу гьарза!
– Узу гъюза увуз кюмекназ?
– Сарун узузра Керимдизра хил гьач1абккунва, жан хтул! Мягъян!!
                …
        Гъушунза, академия наукдизди «Кази Керимович гьадушвазди душна» гъапиган.
        Гвач1ин дубхьнут1ан имдар! Кази Керимович чан кабинетдиъ адар!
        «Якьин убгъуз душнашул» дупну фикир дап1ну му институтдин жинидиси кьяляхъинди хъайи кафесибдизди гъягъюрза, фу лигурва, профессори пивойин кегйир адагъуз шофёриз кюмек ап1ура.
                …
– …гьаз мици!?
– …кьан ап1урайиган чпи!
– фтиз кьан?
– …адагъура кегйир явашди?
– … яв дурарихъди фу вуяв?
– … саб бакал хъют1юбкьну… йиц1убди ккебгърайи совещанияйиз… Яваша, уву мина гьаз дуфнава?
– Михаил Егоровичдихъди переводар ап1уз.
– Думу дуфнайин?
       Гъилигу гьялариан Кази Керимовичдин амур чан йишв’инна гъафибси вуйи варидюньяйиз машгьур вуйи лингвист аьлим Алексеевдин ччвур кубк1иган.

       Къази халуйин гьаз, му Москвайиан дуфнайи касдихьна аьхю гьюрмат ади гъабхьнуш, ухьу жара ихтилатнаъ ктибтидихьа. Хъа сабан му учв «чан йишвахь» «сикин» ап1идихьа. Фицики ихь ихтилатнан метлеблувал му ражари жараб вуяхь.
       Тяди йивну саб «кружка» жандихьан Кази Керимович Гамзатовдихьинди, хъа узу Халиловдин кабинетдиъ айи Алексеевдихьинди гъушча.
       Гьаддихъамина узуз сарун ич халу гъяркъюндарузуз. Рякъюр к1урира к1вахъниди вуза тму дюньяйиъ!
       Гюлзереф бажи киври гъяжягънийза, хъа халу кивуз гъушундайза. Саб гьяфтайиланси гъидихънийи касиб кициркъну «Азизалиевайиъ» чан квартира айи хуларин улихь скамейкайиин гвач1инган икрар марцц ап1уз удуч1ву дворникдиз.
       «Гьарай-фигъан, ч1вет1на-ч1игъ, му касдихъ ап1ру ишбарна ишлар…» – наънан? Фуж ишуру? Айин-хъа ишуз ужур?
        Ав, айи! «Идитнайир» к1ваин ап1най, хут1лариъ кьял’инди пейин абхьрайи
        Гюлферез бажи! Хъана касибдиз кьюрпи чи, «…ч’ччунай» герек гъаши.
        Дахъ, Къази халу, гьамус увуз юк1в архаинди яв «багъририн» гъвалахъ!

        Гьамцибра шулу! Шулу аьжал гьамцибра! Аьжал шубубпи жюрейинуб!
        Гьамус мидиз «Кьисматар вуда» дупну гъядап1ухьа?! Кьисмат вуйиш ич халу чан хпирин хабаъ йик1идийи! Гъитундар «кьисматар тина гьадаърури»! Кьабул гъап1ундар дебкку теклиф му бик1урайири!
        Гъап1нийиш, ашлийи гъи учв Дагестанский научно-исследователький инстидутдин директор Магомеддин ерина духьну.
        Аьхюри к1уруб дарап1уб, магьа гьамцибу. Пуч гъап1ну Рашидли гъардшарин уьмрара! Чанси!
        Гьаци рябкъюрахьуз, гьякьвал ва мяна фу вуш аьгъю ап1уз ккунийда! Кюмек ап1ин Уву, Адаш!