5. 1. Исходный вопрос психологии как науки

5.1. Базавае пытанне псіхалогіі як навукі.

Разуменне той праблематыкі, якую мы разгледзелі ў параграфе 2—4, гэта - неабходная аснова для таго, каб прыступіць да разгляду працы асобаснай псіхікі як інфармацыйна-алгарытмічнай сістэмы ў розных рэжымах ў ходзе вырашэння розных задач у жыцці індывіда і таварыстваў, уключаючы і найбольш значныя задачы - пазнавальна-творчага па іх сутнасці характару.
Зразумела, што калі ў псіхіцы асобы няма інфармацыі, няма алгарытмікі яе апрацоўкі, то няма і асобы, а для псіхалогіі - няма і аб'екта вывучэння. Інфармацыю ў псіхіку прыносяць органы пачуццяў не толькі рэчыўнага цела, але і биополевые*. Калі казаць пра інфармацыю, якая прыносіцца пачуццямі на працягу жыцця індывіда, то ў гэтым патоку можна вылучыць інфармацыю, якую можна назваць «першаснай». "Першасная" гэта - тая інфармацыя, якой у псіхіцы індывіда не было раней таго моманту, як яна ўпершыню стала даступная асобе. Уся астатняя інфармацыя, прычыненая органамі пачуццяў, уяўляе сабой нейкія дублі, варыяцыі і камбінацыі той інфармацыі, якая ў якасці першаснай некалі трапіла ў псіхіку індывіда.

* Для большасці людзей праца біяполевых органаў пачуццяў, якая адлюстроўваецца на ўзровень свядомасці, гэта:
- альбо - «экстрасэнсорыка», якой яны не валодаюць;
- альбо - сварлівыя выдумкі і шарлатанства (але да іх у гэтым выпадку
пытанні: а ці ёсць у вас біяполе? як яно арганізавана (як не структурована)? якія функцыі ў жыцці арганізма яно не робiць, і якія працэсы ў ім пры гэтым ўсёж-такi працякаюць?).

Паступленне ў псіхіку першаснай інфармацыі па сваёй сутнасці аналагічна пастаўцы на пляцоўку будаўнічых матэрыялаў, паколькі без паступлення першаснай інфармацыі немагчыма развіццё светапогляду і светаразумення ні ў аспекце пашырэння кругагляду, ні ў аспекце нарошчвання дэталёвасці суб'ектыўнай мадэлі жыцця. Без паступлення новай першаснай інфармацыі магчымыя толькі перабудова сістэмы узаемасувязяў перастаноўка паміж кампанентамі светапогляду і светаразумення, і мадэляванне плыні падзей і творчасць, але толькі на аснове ужо толькi наяўнай інфармацыі у псіхіцы.
Паняцце аб першаснай інфармацыі падводзіць нас да пытання, якое можна назваць базавым пытаннем ПСіХАЛОГіі ЯК НАВУКI:
Самадастатковы лі чалавек у здольнасці да выбару з патоку падзей жыцця інфармацыі, і перш за ўсё — першаснай інфармацыі, альбо ж не? Або ў іншы кажучы: чым абумоўлена здольнасць чалавека вылучыць "сігнал", які нясе тую ці іншую інфармацыю персанальна яму, з патоку падзей жыцця?
Кожны з двух варыянтаў адказу на пастаўленае вышэй максімальна спрошчанае, аднаскладовае пытанне спараджае два віды ўзаемна выключаных тлумачэнняў аб выказаным меркаванне і аб магчымасцях чалавека ў гэтым свеце.
1. Калі патрапленне інфармацыі (у тым ліку і першаснай) у псіхіку цалкам абумоўлена самой гэтай псіхікай і здароўем арганізма, то суб'ект у межах гэтых абмежаванняў аб'ектыўна мае магчымасць ісці па Жыцці, куды і як хоча; а адрозненне лёсаў і рэалізуюць лёсу біяграфій* людзей у сваёй аснове мае нематывавана выпадковы характар (г.зн. не абумоўлены знешнімі прычынамі, уключаючы і знешняе ў адносінах да мэтапакладання ў дачыненні да псіхіцы асобы, т.е. у дачыненні да вызначэння звонку сэнсу яе жыцця - яе прызначэння); інакш кажучы ў такім падыходзе лёсу няма, альбо ён ў прынцыпе непознаваем — сляпы і незразумелы рок-выпадак**.

* Лёс - матрыца магчымасцяў жыцця індывіда або некаторых індывідаў агульна. У грамадскім выпадку лёс - шматварыянтнасць матрыц, і таму ў там ёсць нейкая «праграма мінімум» і нейкая «праграма максімум». Адпаведна рэальная Біяграфія-адзін з Варыянт жыцця, прадугледжаны лёсам і які ажыццявіўся ў жыцці.
** У іх меркаванні, нават калі лёс прадказальны, то ён аднаварыянтны і таму няўхільны, як пра гэта апавядаюць міфы Старажытнай Грэцыі: о царе Эдипе, пра Данае і яе сына Персее і іншыя.

2. Калі ж патрапленне інфармацыі (і перш за ўсё першаснай) у псіхіку абумоўлена не толькі псіхікай і здароўем арганізма, але і непадуладнымі суб'екту аб'ектыўнымі працэсамі, уключаючы і прамое размеркаванне інфармацыі Богам
Усеўладным, то:
- ёсць вобласці, куды аднаму суб'екту будзе дазволена ісці ў яго асобасным развіцці і ў дзейнасці яму дазволены адпаведна інфармацыйна-алгарытмічнага забеспячэння;
- але іншы суб'ект пры ўсім яго стараннасці не зможа ўвайсці ў тыя жа вобласці, будучы пазбаўлены неабходнага інфармацыйна-алгарытмічнага забеспячэння дзейнасці; не зможа увайсці ў іх, па меншай меры, да тых часоў, пакуль у выніку выключна сваёй псіхічнай дзейнасці не зменіць у сабе самім нешта, пасля чаго яму звонку будзе прадастаўлены доступ да адпаведнага інфармацыйна-алгарытмічнага забеспячэння дзейнасці і праходжання шляху;
- а адрозненне лёсаў і лёс якiя рэалізуюць біяграфіi людзей, носіць прамысловы характар, т.е. натхнёна мэтам промыслу і толькі памылкова ўспрымаецца ў якасці нібыта «выпадковага» (у паказаным вышэй сэнсе) у светаразумення дрэнна дасведчанага Я-цэнтрызму, тым больш — Я-цэнтрызму, прыхільнага атэізму.
І такога роду адрозненні лёсаў і магчымасцяў суб'ектаў у атрыманні доступу да пэўнай інфармацыі паўстаюць як аб'ектыўныя, хоць у чымсьці магчыма і абумоўленыя гісторыяй(часам) яго папярэдняга суб'ектывізму.
Выбар аднаго з двух варыянтаў адказу на пастаўленае пытанне носіць характар, прынцыповы для разумення ўсёй псіхічнай дзейнасці індывіда і яе узаемасувязяў з
Жыццём, паколькі ўся суб'ектыўная псіхічная дзейнасць пачынаецца толькі пасля таго, як першасная інфармацыя стала здабыткам псіхікі суб'екта. Таксама павінна быць зразумела, што ўсе людзі адрозніваюцца адзін ад аднаго інфармацыйнай своеасаблівасцю псіхікі кожнага з іх, у аснове чаго таксама ляжыць своеасаблівасць атрыманай імі першаснай інфармацыі; а своеасаблівасць апрацоўкі інфармацыі ў псіхіцы і самі вынікі апрацоўкі з'яўляюцца следствам першаснай інфармацыі, атрыманай у мінулым, а гэтак жа і перадумовамі да атрымання пэўнай першаснай інфармацыі ў далейшым альбо да перапынення патоку першаснай інфармацыі на больш ці меньш працяглы час да пераасэнсавання індывідам дадзенага яму раней.
Аднак пытанне, якое было названа вышэй базавым пытаннем псіхалогіі як навукі, якія склалася гістарычна у традыцыях Захаду і Усходу абыходзіцца маўчаннем і, адпаведна, прамы адказ на яго не даецца. Таму нам прыйдзецца увайсці ў яго разгляд самім. І ход пошуку адказу на гэтае пытанне па сваёй сутнасці будзе прадстаўляць прыклад-ілюстрацыю таго, як працякае працэс усякага пазнання.