Зиян кайи хлинццар

«Хлинццар кайи зиянкар»
гъибик1урин 110 йисаз



                «ЗИЯН» КАЙИ «ХЛИНЦЦАР»
                (продолжение романа Машар – Лица)

       – Фу к1уру гаф ву! Адназ лайикь вуйирин ад ап1руб, гадахъ хъайирин гъухригъянсина Эцягъ булагъдин кьяшишан гъябгърубсибу! Ав, жан, Сувайнат, узура гъидиза! Хивна! – Му гафар, му гафар дик1урайири к1урайидар ву ва му, чан ушвниан адап1у гафнан эйвал дарап1ру касди, гьаз вуш «Хивна» имбу гафарихьан ц1иб ярхласи, кьандиси гъапи.
       …
       Гьар саб, саб фу вуш бик1руган, читинвалар алахьрур сар узут1ан дардиси гьибгъри шулиз.
       «Дарсар ужуйи урхийва, алахьидайвуз, аьрзачи!»
       Магьа, йипа гьеле, фици бик1уза кагъзик, асас улхбахьан, «Хивна» к1уру гаф, сац1иб икъну, хъа дупнайивал? Сарикди машна-машди улхурайиш, икъну гъапиб дишла аьгъю шуйи. Гьала учву, думу гьаци, фици бик1уруш, бик1ай?
       Мидихьна, узуз аьгъязуз, узу зиихъ дибик1найи «гадахъ» к1уру гафнан гизафдар гъавриъ духьнадар.
       Ари ухьу, гьамус гьап1руш, лигай: «шаларин гадар ап1уйхьа раццарихъ, улдубзури амк1 жандилан, ккунийда штун лит1ан туврур, к1ури!»
       Фици шулу? Гьамус гъавриъ ахъунчву узуз дупну ккундайибдин?
       Дирчвари «гад» к1ура, хъа гъуннаариз «гад», гъубк1у рижв хъайи якъ ву. Хъа дирчварин «гад»наз гъуннаари «ггар ап1ув» к1ура.
       Думура гъитархьа «гг» сесназ лайикь вуйи гьярф адрувализ сат1иди кьюб «г» гьярфар дик1уз мажбур шулазу. Учвуз аьгъячвуз, ибариз ебхьру думу гафнан кьяш, йиккун гъит1и-хинк1аригъ гъяйи бюржегьси, кагъзиин «дабт1уз» шлуб дар. Мура «зиян» дарин-хъа ихь «хлинццарик» кайи?! Учвуз «…дарсар урхийва…»т1ан пуз аьгъяйчвуз?
       …
       …Дици вуйиб саб лишниинди улупну ккундин?
       «…Ва урхурайириз думу икъну дибик1найиб вуйиб дишла аьгъю хьибди! – лигайчва фйир к1ураш узуз му аьяндрари! Шлиз к1урайчва йипа! Узуз! Узу дарин, узу… – Дарсар урхийва! «Узу! Узуз!» к1ури яв тярифар ап1ури дахъидайва, хинк1аригъян сппариккинди бюржгьер рузурайир!»
       Ваааааааааа! Фици гьамрари узу биябур ап1ураш, чпихьан саб мутмуйикан гьерхну к1ури! Учвухъ хъпехъуруш узу йиц1уд йисансана партийихъ дусну гъузну ккунду! А гьудуч1вай гьа! Узу гъушза йиз бик1руб бик1уз! Ккуш йихьай, ккуш махьанай! Гъавриъ! Фицийи ихь ихтилат, жан к1улин ккелле? Агьа…

       Хивна чпихъди маяр хьайиз юбилейиз гъюруш-гъюрдарш к1ури гьерхнайи Сувайнатдиз жаваб туврайза. Ва «Хивна» к1уру гафниин ккудубк1найза.
       Телефондихъан «Хивна» гъеебхьу шурара аьжаин жюрейиинди узу аьжаин гъап1у:

       – Узу увуз гаф тувнийин-хъа фук1а-мук1а хуз, «хивна» пуз? – гьерхзухьан тлихъан.
       Ужжхъарин рюгь гъянаъ ади Гали-Гюгьрягъ «варжйиригъди» гъюдубч1ву «ччим-кюкдиз» узу к1урайиб «варжиси» гъабхьнушул! Хъа сар дирчварин, хирччвариъ айи нисун к1ик1алсир Фи–Рузасур вуйиш, узу гъапибдин дишла гъавриъ ахъну: «Ав, ав, Хивна, ухдиси гъудужвну гъач», пидийи, «тмуганси, кьан даршлуси!» Му Фи-Руза к1урурра «гадар» ит1рударикан дар аьхир! Думу «гадар» ап1рударикан ву, чпин абйирси, яни урчрударикан! Хриччви! Ягъли гъарзариин! Сихъ Магъу дерейизди гьюбхруси, душвгъянсина гъябгъюрайи нирикди, Хиварихъансина. Фицики, мангуларин к1ак1нахь гьахъдари «хибдина» пидийи.
       Узура, «варжйирикан кубк1урин» гафаррикан жвуваз мянфяаьт ктарди гъудрузарза дупну:
       – Ав гаф тувнийва! – гъапиза.
       – Дюз к1уруш, Рашид халу, юбилеярина, тярифарина, аьрифдарари саб булушкка илдибтну тмунуб алабхьузкьана мюгьлет туврадарзуз, к1ваълан дубшнайиз, фу гаф тувнийи узу увуз?
       – Яв тазади удубч1внайи китаб тувурзавуз гъапундайна?
       – Гьааааааааа…. Хъа фунубнуб?
       «Бахтавар, – гъапиза, йиз узукна, – тазади удуч1вдаригъян фунуб пешкеш ап1уруш, аьжуз духьнайи «дагъустан дишагьли».
       – Жан риш, – гъапиза, – хялижв гъафиган, гизаф гадар хъайи эйсийи багьа хялижвиваз саб скаш ктру чагъибсиб гъядябгъну убккрубдикан хабар айвуз!
       – Аааааааааа!
       – Аааааа – ваъ! Гьунар – гизаф гадар хьуб дар! Гъяйибсиб гъядябгъну убкк1уб ву гьунар!
       – Убккидиза, Рашид-халу, убккидиза, ваъ эй, хибдиза, хивдизавуз, Рашид-халу!
       – Хивна?
       – А гьудуч1в гьа… Яв зарафтарин…
       – Зарафатар дариз! Уву хивдива, узу гъидиза Хивна!
       …

       Мягьямаддин «Милаъ» профессор – Къурбанофарин бай Мягьямадди к1ура:
       – Узу ахтармиш ап1руб аьгъяди Абумислимдин дело тутрувди гъахьну хивари.
       – Хъа гьаз тувурдайи увухьна, Жвулли-жви?
       – Дурариз узу Рубасдин тму терефнахъан вуйиб аьгъю гъабхьну ва «биц1и Мукъуъ саб биц1иди биц1и «лизиб» биц1и гъюрахъди гъубхъну к1ури Джафаровдиз йиц1ишубуд йисан «накьвдиъ концерт» улупури имид», гъапунзуз дурари, «хъа уву, жан хялижв, ичв Аьхю нириъ аьхюдиси, аьхю к1уларихъди к1ул’инди, руккарикк ккимиди гъюр кипну хинк1ар дап1ну гъит1иш, увуз накьвдиъ – ваъ, хъа жегьенемдиъ яв йирккар-ккумариз концертар улупури сикин хьидарвукан дурар, ичв гъулаъ Эмелра хъади, эмугъли!» гъапи.
       – Шли улупиди к1ури гьаз гъерхундайва, гъунши гъула жви?
       – Гьерхунза, Рашид, гьерхунза!
       – Хъа?
       – Кегебешникари, гъапну.
       – Хъа йипа, Мягьямад-халу, кегебешникар к1урудар дурар фйир ву? Дурариъ ифи, юк1в айк1ан? Маар инсанаринсдар дайк1ан?
       – Вари дурарин ихьси ву, хъа футнайина бахилвали гьап1раш аьгъяйвуз?
       – Аьгъязуз! Футна гъап1ну к1ури, «кис-кис» гъап1убси алархьруб дар! Инсанариан инсанвал дубгуз сабан ухди ву аьхир! Дидинра гъибди аьхир. Уву сабан яваш гьеле, профессор, узу «народный…»дихьанра гьерхза: Яв мубарик ибшри, Шагьвелед, 110 йис!
       – Йиз даризки дицикьан!
       – Кьан дарибшрияв явра гьацикьан хьуз!
       – Чухсагъул, Рашид! Узура гьаддиз ккилигураза!
       – «Концертдиз»?
       – Ярхла ап1ри, ярхла ап1ри! Дярябкъри жугьудризра, аьраблизра...
       – Ап1ри, чве, ярхла! Яв – йисарра! Йипа, «народный…» уву ужуди бик1урива, дарш – Абумислимди гъибик1нин?
       – Дарин. Урсарин айиси Пушкин, узу гьаци фикир ап1ураза, Джафаровра ву табасаранарин «Пушкин»?
       – «узу гьаци фикир ап1ураза» гъяди пуз фтихьан гуч1уравуз? Абумислимдин кьимат уву исина ап1урайибдин гъавриъ айва?
       – Гьудуч1в гьамлин, гафнаан гаф адабгъурайи силисчи. Гьаму увусдар силисар гъадагърудари, гьадму зиянар духьнайи кас, ГУЛАГариз алдаъну…
       – Узуз фу к1урава, я веледарин Шагь, ихь ч1ал гьациб ву! Магьа, уву йип, жараси фици гъавриъ ахъру?
       – Фици ахъур, эгер ч1уруди гъавриъ ахъруси дупнашра, уву яв ушвниан адап1ру гаф, ккунивал ади, ккунийдизуз гьатму кас хабахъ хъитну мак ап1ру хиял ади, адап1!
       – Шагьвелед-халу увура Абумислим Джафаровдин кьяляхъ хътарва! Белки гьаддиз увуз «народный писатель Дагестана» тувнашул! Узу гьаци фикир ап1ураза!
       – Хъа гьаму увуси имбударира гьаз дици фикир ап1урадар…
       – Яни, сарун уву яв гъавриъ ахъунва, баркаллагь!
       – Дургинихь, ушвниан адап1у гафнан эйвал дарап1рур!
       –Шалза! Шлихьинди йипа?
       – Аллагьвере увуз ккуш…
       – Шалза, я чве, шалза, Багъирихьинди!
       – Хъа, я Раджабов, Абумислим-халуйиз увукьана кюмек гьаз гъап1ундайва, ичв гъула жви вудира, яв бик1бариз аьхю эгьемият тувур вудира, жюрэтлу сагьибарикан вуйи инкьилабчйирин варакьлувал аьксиди ададап1ру бенд кас учв вудира?
       – Ягъурлу сефер ибшри чаз! Думу гъилинжарна валжгъар айи сенграриан, тажирарин синиф гьеле мялум дарап1ди, нукьт1 ву дупну гьергру женгчйирикан вуйи леке вуди думу гъахьундар!
       – Фу гъапнийва, Багъир-халу? Фу гъапнийва?
       – Чухайин чембрар дидисну, макьсадвал ибадатназ дархру, герсаки сирхра кидибт1ну, учв аьд акъаж серсен мерг инанмишди мясрар ап1ру ленг эм вуди думу гъахьну…
       – Я Багъир-халу, яяяяя! Фукьан ужуйи ихь ч1ал аьгъявуз! Вари табасаранар ув’ин бахил духьна! Чпиз аьгъдруб увуз аьгъя к1ура! Яв улихь Абумислим Жяфаров Пушкиндин ихтлатнак кайиси, уьл кит1ибшру дут1убк1найи кьябахъ хъайи кьаби жвиси вушул!
       – Думу, аькьрабари, гъурулуш асантуб вуйи лукьумдиъ эрзиман гьап1райи кас, узут1ан аьхюрра вуда, кьаби жвиси дархьуз, эрезлемиш дап1ну гъахьну! Хъа узу, миржц1урилан урч1ц1урпи йисариккинди эркинди ягъалмиш шулайи магълуб даршлу къанлу вуза!
       – Ухьуз багьади вуйи сарсана риш ахьуз, Багъир-халу… Дугъу, гьам аьлимдиси, гьам мялимдиси, гьам шаириси, гьам замдиси театрин, гьам чан веледарин багъри дадаси васана, гьам Ергик гунт1ан-ук1ар ут1уз гъяру Яракк кюкйирстар шубарин арайиъ ади гъахьи ихь аьдати шурусира яв адар ап1урайи, увуз аьгъюбдин гьац1ан-гьац1 мийибшри, тикисиб, тикисибра гъибтархьа, т1инк1сибкьана аьгъяйиш, увуз жаради «концерт» улупидийза к1ури! Думу концертаригъра гъяйир ву аьхир! Даршиш, Майрамдинна Гюлназдин фурс наънан ву к1ури хиял вуяв?
       – Фу гъапнийва, Рашид, хъана йип гьеле, к1улиъ убч1вундариз!
       – Багъир-халу, уву к1урубдин вари гъавриъ ахъру, хъа узу к1урубдин гьич фужк1ара гъавриъ ахъдар!
       – Узуси бажаранвал мукьуфлуди улупру мургу жви, милли арачивалар семендиз синабендди гюзетламиш дарап1рур йихь, явра вари варакьлуди маракьлувалиинди  гъавриъ ахъди!
       …

       «Рашид, гъит яв, рихшандвалар! Йип гьеле, уву Хивна гъушунна? Фу гъап1унва душваъ? Фуж алахъунвуз? Сувайнатди гъабхнийин тувурза гъапи китаб? – Гьамцдарикан йип уву! Дарш фйир учуз гьурччврава, кьил ктру гафар!»
       Гъягъюз гъабхьундарзухьан, дустар, Хивна! Гуч1 гъабхьунзуз, нагагь кафейиъ дусну чай убхъури узу гъидисиш, ясана Багъиризра убхъ к1ури теклиф дебккиш, Жяфаровси дарди, узу зат дяргърушвариз алдаур. «Концерт» зат рябкъюб мумкин дар! Узхьан Абумислим-халуйихьанси му заманайин т1улар аьгь ап1уз хьибдар! Ихтият духьну ккунду! Кбиргъу гъван дедребккиш к1урза!