Бзыужъые да-а-ах!

Яшкэ сыкъызыхъугъэр зыхэдгъэунэфыкIыгъэ мафэм тиIэ хъугъэ. Iоф къыздэзышIэрэ горэм Кешэ ыцIэу Iор-пэIожь цIыкIу къэгущыIэу иIэу зысэлъэгъум, шIухьафтынэу къысатыгъэ ахъщэмкIэ бзыужъые сщэфынышъ гущыIакIэ езгъэшIэнэу исхъухьагъ.

Бзыу бэдзэрым бырсыр мэкъэшхо теIукIыщтыгъэ, гъучI хъагъэм дэс кенархэм орэд къаIощтыгъэ, цесаркэхэр гуIэхэу зечъэщтыгъэх, зэмшъогъухэу Iор-пэIожь цIыкIухэр Iэчъэ-лъачъэщтыгъэх. Нахь благъэу сыкъякIотылIи сшIогъэшIэгъонэу бзыужъыехэм салъыплъэу сыщытзэ:

-IэпыIэгъу сыкъыпфэхъуна?- IугушIyкIэу сашъхьагъ къиуцогъэ кIэлэ ныбжьыкIэ лъэпэлъагэм ымакъэ зэхэсхыгъ.- Бзыужъыем гущыIакIэ ебгъэшIэнэу уфай, арыба?
-Къысхэща?
-ЗэкIэри ары зыфаехэр. Мыр штэ. Сэ мыхэр сэхъу, якъэбар дэгъоу сэшIэ. ПшIошI гъэхъу. МазэкIэ къэгущыIэщт,-Iапэ фишIыгъ бзыужъые уцышъом.

Сэ сиеплъыкIэкIэ адрэ Iор-пэIожь уцышъохэм ар зарэтекIырэ щыIагъэп, ау Iофым хэшIыкI фысиIэпти, щакIом цыхьэ фэсшIынэу исхъухьагъ.
-Тхьапша ыныбжьыр?
-Мэфэ щэкIырэ тфырэ.
-Мыр шъэохъу цIыкIуа?

-Олъэгъуа ыпэбг? Бзым ыпэбг-гъожь кIыф, хъум иер - шхъонтIэ кIыф, етIанэ шхъонтIэ чIапцIэ хъужьыщт.
Iор-пэIожь уцышъор пхъэ хъэгъэ цIыкIум къыдэзгъэтIысхьи, «ЗэкIэ Iор-пэIожьхэм яхьылIагъ» зыфиIорэ тхылъыри къэсщэфи, гушIом сызэрихьэу сыкъэкIожьыгъ.

Нахьыбэрэм мыщ фэдэ бзыужъыехэм Петрушка е Кешка зэряджэхэрэр, тэ ахэм афэмыдэу цIэ фэтыусынэу итхъухьагъ. Тегупшыс-тыкъегупшысэжьи «Яшка» тIуагъэ.
Гъэсэныр, тхылъым зэритхагъэм фэдэу, сыублагъэ: мафэм пчъагъэрэ гущыIэу «птитчечка» есIощтыгъ, тхьамэфитIу зытешIэм - «Яшечка» хэзгъэхъуагъ.

Iор-пэIожь цIыкIур ошIэ-дэмышIэу къэгущыIагъ. ШэкIогъу мазэр икIынкIэ тхьэмафэ горэ къэнагъэу зэкIэм къэучъыIыгъ, шъхьангъупчъэжъыеу хъагъэ зыIуIулIагъэм пхъэшъхьэкIэ бзыу цIыкIуитIу пчъапчъэхэу къыIубыбагъэх. Ахэм яцIыргъ-щыргъ макъэ хэблагъэу гущыIэ горэхэр, сэ сымакъэ фэдэ хьазырэу, къэIуыгъэх. Сшыпхъу щысыгъэти шIогъэшIэгъонэу къыхэкуукIыгъ:

-Шъуи Яшкэ мэгущыIа?
-Хьау, джыри жьы.
-ЕдэIу! ГущыIэм фэдэу макъэ горэхэр къегъэIу.
ТыкIэдэIукIыгъ. Тибзыужъые «птичечка, птичечка» - ыIозэ гъучI хъагъэм щыIэчъэ-лъачъэщтыгъэ.

-Яшкэ къэгущыIагъ! - кIэлэцIыкIухэм афэдэу тыгушIуагъ.
Лъэшэу сыфэразэу, бзыужъыер къысэзыщагъэр сыгу къэкIыжьыгъ. ЯтIонэрэ мафэм бзыу «псалъэм» «Яшечка» къыхэхъуагъ. Мафэрэ «Яшечка, птичечка» ыIозэ шъхьангъупчъэжъые рамэм къыщичъыхьэщтыгъ.

Бзыужъыер шIу тлъэгъугъэ ыкIи зэкIэ фэтыдэщтыгъэ. Хэхъуагъ, ыпэбги, къысэзыщагъэм зэриIуагъэм фэдэу, шхъонтIэ чIапцIэ хъугъэ, тиуни иунаем фэдэу зыщигъэпсыщтыгъ. ЗэкIэ зэригъэшIэным пылъыгъ. Iанэм тыпэсэу тышхэ зыхъукIэ лагъэхэм зырызэу ахаIэзэ арылъыр зэригъашIэщтыгъэ, етIанэ джэмышхым илъым е цацэм пылъым хаIэщтыгъэ, адрэми ицэцэ-джэмышх ыуплъэкIущтыгъэ (зыгорэм ханымэ зэригъэшIэн фаеба!). Ахэр тэ тшIогъэшIэгъоныгъ, тшIощхэныгъ.

Яшкэ Iэдэб хэлъэу къычIэкIыгъ. Пчэдыжьым зэкIэмэ апэ къэущыщтыгъ, ау быбыным кIэнэцIыщтыгъэ нахь мышIэми, макъэ ымыгъэIоу, хъагъэм дэсэу щысыщтыгъэ. СынапIэ къызэтесхыгъэу, сыкъеплъыгъэу гу зылъитэкIэ, къэгушIоти къизгъэкIынэу лъаIощтыгъэ. Хъагъэм щыIэчъэ-лъачъэзэ убзэщтыгъэ:
-Птичечка, птичечка…- къисэгъэкIыфэ зэпигъэущтыгъэп.

Бащэ темышIэу Iор-поIожьым гущыIабэ ышъхьэ риубытагъ ыкIи загъорэ къытыригъафэу псалъэм къыхэлажьэ фэдэу хъугъэ. ТшIогъэшIэгъонэу зэрэдгъэсэщтым тэри едгъэхъущтыгъ. ХьакIэхэм сэлам арихынэу ыкIи адэгущыIэнэу езгъэшIагъ. Джы тиунэ къихьэрэм ытамэ тетIысхьэти шъхьащэ фишIыщтыгъэ, етIанэ «дэгущыIэщтыгъ»:
-Кушать хочешь? Покушай, покушай. Чаю хочешь? Попей, попей чаю.

ХьакIэм нэгу ихыгъэу пэгъокIи, бысымым ипшъэрылъ икъу фэдизэу ыгъэцэкIагъэу ылъытэщтыгъэн фае, етIанэ зэпищызэ, ригэнэцIыным фэдэу, елъэIущтыгъэ:
-Давай, полета-а-а-ем!
ТихьакIэхэр гушIуагъом зэлъиштэщтыгъэх. Сэмэркъэущтыгъэх, Яшулечкэ «дэгущыIэнхэу» тадэжь къакIохэу аIощтыгъэ.

Охътэ бащэ темышIагъэу, тиIор-пэIожь цIыкIу икъэбар зэкIэ къатиплI хъурэ унэшхом чIэсхэм анэсыгъ. Яшэ стамэ тесэу пчъэм къыздынэсыти, етIанэ ыгъэзэжьыщтыгъ, шъхьангъупчъэжъыем ирамэ тетIысхьати, чэфэу зэрэхэгъэгу афиIопщыщтыгъ:
- Яшка-Яшечка-Яшулечка –птичечка! Давай поцелуемся! В щечку, в щечку, в щечку! – ебэугъэм фэдэу макъэ къыгъэIущтыгъэ.

Тэ апэрэ къатым тыщыпсэущтыгъэ, тишъхьангъупчъэ блэкIырэмэ сымакъэ зызэхахыкIэ къызэтеуцощтыгъэх. Бзыужъыем фэкъолаеу зыкъыспишIыжьыщтыгъ. КIэлэ цIыкIухэр шэмбэт-тхьаумафэхэм тишъхьангъупчъэ Iутхэу, Яшэ дэгущыIэщтыгъэх. Ахэм къаIорэр бзыужъыем къыгурыIуапэу ашIошIыщтыгъ.

Зы мафэ горэм IофшIэ сыкъикIыжьыгъэу Iор-пэIожь цIыкIур Iэсэ дэдэу, къехьылъэкIызэ стамэ къыдэпшыягъ ыкIи ерагъоу жьы къыщэзэ спшъэ зыкърифызылIи, къэIэсэгъапэу гу лъыстагъ. СIэгу къызисэгъэгъуалъхьэм, бзыупэр зэкIэхыгъэу зэпигъэузэ жьы къызэрищэрэр слъэгъугъэ.

-Сыда къыщышIыгъэр Яшэ?
-СшIэрэп,- къытыгъ джэуап сикIалэ, етIанэ ыгу къэкIыжьыгъ.- Непэ морожнэм хэIагъ. Iусфыгъ, ау тIэкIу IуфагъэкIэ сенэгуе.
Псэушъхьэ IэзапIэм телефонымкIэ сытеуагъ. Адрэ провод цыпэмкIэ къэгущыIагъэм игъэкIотыгъэу сшIэн фаер къызгуригъэIуагъ, зыфэдэ узыри къысиIуагъ-ангина.

-Псы баIо ебгъэшъощт, стрептоцидым ияенэрэ Iахь е стрептомициным ияпшIыкIухэнэрэ Iахь ептыщт.
Сыгу къэкIодыгъ.
-Сыдэущтэу бзыур псы баIо езгъэшъонышъ уцыр езгъэдырыщта?
-ПипеткэкIэ ычый ибгъэткIощт,- мыгумэкIыхэу къытыгъ джэуап «айболитым».- Кефирыри дэгъу ептымэ, ари якIас.

Стрептоцидыр сгощи, щай фабэм хаслъхьи, бзыупэр къызэтесхи, ычый изгъэткIуагъ. Сфэгъэтэрэзыгъ. ТIэкIу зытешIэм джыри щай фабэ IузгъэткIуагъ, етIанэ уцыр «бзыу» докторым къызэриIуагъэм фэдэу, охътэ гъэнэфагъэ тезгъашIэзэ Iуслъхьагъ. ТхьэмафэкIэ Яшэ хъужьыгъэ, шъхьангъупчъэжъыем ирамэ тесэу гущыIакIэ икIэрыкIэу зэригъэшIэжьэу ыублагъ.

ТIэкIу-тIэкIузэ Iор-пэIожьым сыфэмыразэмэ къыгурыIоу фежьагъ. Шкафым ипчъэ хэлъ гъунчэм исурэтэу къищырэр «ыгъашхэзэ» зэриуцIэпIырэм пае сегыи зыхъукIэ, гъэшIоныгъэ зыхэлъ макъэкIэ къыIощтыгъэ:
- Ромочка – братии-и-и-ишечка. Ромочка пришёл, Анечка?

Сыдэущтэу къышIэщтыгъа ащ макъэр зыфэдэн фаери, гущыIэу къыIон фаехэри!?
-Олъэгъуа, нэпцI щытхъуаIоу зэрэбгъэсагъэр!- щхыщтыгъэ сикIалэ.
ИлъэситIу тешIагъ. Джы Iор-пэIожьым гущыIишъэрэ тIокIитIурэ фэдиз ышIэщтыгъэ. Адыгабзэ езгъэшIэнэу сыгу къэкIыгъ. ЕжьыркIэ-тIури зы, тэ - тигуапэ хъущт. Апэрэ гущыIэу Яшкэ къыIуагъэхэм лъэшэу тагъэгушIуагъ:
-Яшэ – бзыу дах! Бзыужъые да-а-ах!

Ау «гъэсэныгъэр» лъыдгъэкIотэнэу игъо тифагъэп, зы хъугъэ-шIагъэ иягъэ къытэкIыгъ. Тадэжь хьакIэу сшыпхъурэ ипшъэшъэжъыерэ къэкIуагъэх. Илъэсищ нахь зымныбжь пшъэшъэжъые цIыкIур Iор-пэIожьым щыщынэщтыгъэти, тадэжь къызыкIохэкIэ бзыужъыер хъагъэм къыдэдгъэкIыщтыгъэп, ау мызгъэгум сщыгъупши - къэстIупщыгъ.

Iофыр къэсыухи сыкъызэкIожьым, бзыу цIыкIур унэми, хъагъэми арыслъэгъуагъэп. Гуцафым сыгу къыутIыIугъ.
-Тыдэ щыIа Яшэ?
-СшIэрэп, - къытыгъ джэуап сшыпхъу.

Тылъыхъуагъ, ау дгъотыгъэп. КIэлэ цIыкIухэу, бзыу гущыIрыер шIу зылъэгъущтыгъэхэм щагур къачъыхьагъ, джагъэх. Ау зэкIэ пкIэнчъэ. Iор-пэIожьыр кIодыгъэ. Ерагъэу пIур цIыкIур зэрэтимыIэжьым теуцолIагъ. Тыфэзэщыщтыгъ, тыфэгумэкIыщтыгъ: унагъом есэгъэ ти Яша-Яшечка-Яшулечка хэзэгъэна шъхьафит щыIакIэм? Тыгугъэщтыгъэ хэзэгъагъэу.

Загъорэ пхъэшъхьэкIэ бзыу отэрым ямышъогъоу Iор-пэIожь къолэнхэр ахэолъагъо. Тэтыери джащ фэдэу ахэтына, шъу1уа? ШъукIэдэIукI, зэхэшъухынк1и мэхъу:
-Яшэ бзыу дах! Бзыужъые да-а-ах!