ПИР

                ПИР
                (отрывок из романа "Машар" – Лица)


       Презентация!
       Ихь лит-журналин!

       Табасаран «бахча» вари уч дубхьна!
       «Баклажанарра» кмиди!
       Гьа «гъарпзарна, лишварна, швирар » гъитархьа!
       Хъа «хумурзгар» хътарди хай даршул аьхир!

       Теклиф даршра, дурар дуфайин президиумдиин улурсура! Хьад–кьюрд адар мурарин! Гьарган чпи заан кьиматнаан гъадагъури ккунду! Сезон айиб дар, ургуб манат вушра килойиз!
       Залин кьялаъси «гъиччварна», «ругъи-зимзар» урсна!
       Ва уч1вру «шаршра» саб мурччвахъинди арчликкнаси ккубжна! Гьадму йишвра увусибдиз гьярам ву к1урубси! Ич «бахчайиъ»!
       Чухсагъул к1ура, «бахчайин» му ражари гизир духьнайи СеФиЖатдиз, «шаршли»! Учв «ч1алнягъинди – варжйир-ругъяригъинди» гъипнашра! Бахчайиъ – дуфну, убч1вуз, гъитбаз!

       Дураригъди саб «бананра» гъяйи авар! Экзотический фрукт ву к1ури хумурзгари – хьадандарира кьюрдиндарира дидкан мелзар ктатурайи!
       (Йиз биц1и хтули, мароженное ву к1ури, мич1ли, алдап1найи банандикан мелз ктатруси! Биц1и бали гьаци ап1руган хулаъ айидар вари дат1архьну гъярайи, кьаст1ан ап1урайиси!)
       Бахчайиъ «чернозём» абхьуз гизаф кюмек гъап1ур ву дупну думу авар! Саб фила вуш гъачгъари адабц1уб!

       Гьамус, «чернозёмдин» аьхюрдира, «арфани» вуш, дарш «кабачок» вуш мялум дару, халгъарин бистниъ артмиш гъабхьи «белокачанка» дерккна к1урайи. Табасаран ч1ал киву Багьадин халуйин – тербиячи, ва сар багьа-багьа касдин – чи!

       Мидкан хъял гъафи «шаршли» вари бахча вуйибси саб биц1иди чан «ниъ» адап1уру!
       Гьеле лигухьа думу «ниъ», фициб ниъ хъайиб вуш!

       ***

       Гъачгъари «чернозём» адабц1ну «багъ» ккидипнайи 90-пи, 2000-пи ва гьамусдизкьан вуйи йисари, душваъ фук1ара саб бегьерлуб артмиш гъабхьундайи. Багъ, шид хътру рягъси ккидипнийи. Хъа «мейва-йимишди» тувру чан бегьер, «гизир» хътру ч1ат-ч1урариъ туври гъахьну.

       Гъачгъари «берекет кайи руг» гьит1ибк1урайи вахтна «бахчайин аьхюрарикан» сар, Хюрикк жви – Пирмягьямад Аслановра вуйи.
       Дугъан думуган айи аднан нурарихьан вазли чан маш гьадабгъуйи! Дифарихъинди!
       Ва ваз ибшурира шуйи, «нивгъар» рузури, ккадабхъуз ккайи «багъдизди»!
       Саб фици вуш, диндина гьюкми «багъ» идипну Аслановдин хилариан! Ва эйси субай  гъап1ну, эйсивал ап1уз ужуб адарди!

       «Думуган уву, ПирМягьяМад халу, завар-жилар гьаз кч1ягъюндайва, «Йиз «лит-табасаран» узухьди гъитай, ккубт1уз гъитударзачвухьди» к1ури!?
       Хъа гьамус, гъи уву, «Йиз юбилей вуйиз, фук1а-мук1а, гьаз ап1урадара, председатель Союза писателей», к1ури, ухьуз айи сар, памадринстар ал гарц1лар машниин али «мишмишсир» шур’инна яв вари ад’вали гьюжум ап1уз гъитрава!»

       Хъа сарун чара имдру Сувайнат Кюребеговайира «Пирмягьямад Аслановдин 75 йис хьпаз тялукь вуди «Деврариз табигъ даршули…» ччвур алди макьала бик1уру ва вари газтар-журналариз хътап1уру.

       Агус лигухьа ихь шуру «багъ» уьбхюз дарши «гизиркан» фу бик1ураш: «…Пирмягьямад Асланов шлиз-вуш уччвуди улупбан бадали Табасарандиз пч1у мянайин гимнар, одйир бахш ап1ури, гьякьлу гаф к1ван пердейихъ гьит1ибк1ури, чан мадар ап1урайи шаирарикан дар…» – ужуди дибик1на «мишмиши»! Кайибси! Тралейбусный паркдихъ урч1вубпи мербетайиъ йисар-йигъар гьаърайи «туту-гъушраз»!

       «Табасаран, Табасаран! – чан квартирайан кьиблайизди ярхлариз, ул хъади лигурайи «йисири» бик1ура гьа! – Жизбикьан бахт дибрихъу юрд…
       Тамам гъабхьнуш, йип, сабанкьан
       Яв к1ваъ айи аку умуд…»

       Су-ри к1уруси, «пердейихъ гьит1ик1надар» касдин бали чан к1ваъ айидар!
       …

       ***

       Ибшри!
       Му мици!
       Презентация ккудубк1ну «бахчайиъ» айи вари «яр-йимишдиз» чай убгъуз буфетдизди «гизири» теклиф гъап1нийи.
       Ва, «шаршлин» «ц1абарикк» «… нурарин» редактор ккархьнийи.
       Ва, душну салам тувнийи.
       – …
       – Му хлиз гьап1нияв, Гюлягьмад? Гипснаъ ипну? Гардандиъ ипну? Зулум-зиллетнаъ ипну?
       – Гъапишра хъугъидарва, Шарш–Раш, йивну гъюбгъниз?
       – Шлииии!
       – Аслановди!
       – Гьаааз?
       – Чан 75 йис дубхьну, чан юбилейиз чакан макьала гъибик1ундарва, к1ури…
       – Увура, фу вушра мак1ана, бая! Дици хьуз мумкин дар!
       – Хъа дарш, магьа чахьан гьерх!
       – Гьиргъдизавучв гьацина-гьаци…
       …
       – Я Пир–Мягьяяя–Мад халу!
       – Вааааай!
       – Гьюлягьмаддин хил гьаз гъюбгъюнва?
       – Хъа чаз сав лик1урувдис! Узу миннатар ап1ури Сувайнатдихьна гьаз гъягъидийи узкан бик1 к1ури, учв, жвуван адми вуди, аьлим вуди, П1ут1индин хил гъибису хлихьди узканра гъибик1нийиш!
       – Аьйиб ап1урвукан, я бахчайиъ айи а к1урубсиб «хумурзаг»! Хьаданубдинра кьюрдинубдинра – тяаьм хъайи!
       – Ичв гъулаъ, ПирМягьяМад хулу, пирар адар к1ури деебхьназуз! Гьайвукан, ухди «пир» ишривукан! Магьайвук ц1илар килт1ундахьидийча!
       – Яв ушвниъ к1ару руг ибшрияв!
       – Думуган гъачгъари Табасарандин «бахчайиан» адабц1убдикан к1урадарна?
       – Гьудуч1в гьаму йиз уларихьан, юк1в шарш ап1уз к1ури хъибшу мейва!
       – Дици к1ура к1ури, Асланов, зарафат дариз, хъарин яв юбилейиз узу увкан ужуб макьала бик1идиза!
       – Ккундариз гьаму уву гъибик1у макьалара!
       – Айву сагъ ишриву ич Шаир! Узуз уву, гьамцир, фукьан ккундук1ана!
       – Уз’ин аьлхъюз, азабгнайишв адариз!
       – Думу Гюлягьмадза к1урурин уву хъюхъра… узу увуз жви… Хъа гьаз уву гьадмукьан ижмиди гьадму набалугъ балик карснава?
       – Хъа шлик карсза? Карсну Шагь Ахмедовдик, тувну пенсияйиинна сякьюдар кепккар! «Народный..." дупну! Белки, узу карснийиш Маллаалиевдик, чан дустраз Кремлийиз зенг дап1ну, узузра «Нобелевка» тувуйи! Сар узут1ан имдаричв ч1ук1 гъядрап1ур!
       – Хъа, думгьа, Кюребеговайи фукьан усппагьиди увкан дибик1на!
       – Вуш, гьаддихьанра узу мягьрум ап1инай!
       – Дугъридан, Пир, «пир» хьуз нубат алир, увуз гъяйи ч1ук1 гъяп1ну ккундийи!
       – Гъит яв гьадму зазар кайи уч1врушнар, гъапунзавуз!
       – Пар-дон! Пир-халу! Уву йиз гафариккан инжиг махьан! Му дружеский шарж вуйиз!
       – Гьайву шаржарина шаршари…! Нач адру маш!