Намуснан сир -ин к1уллан п1акьар кч1вукьурайи проф

«НАМУСНАН СИР»-ин К1УЛЛАН П1АКЬАР КЧ1ВУКЬУРАЙИ ПРОФЕССОР


Гьамциб ччвур иливна Багъири чав гъибик1убдиин!
Думу гъурхунза.
Дурубхди гъузнийиш ужу шуйи.
Багъир халуйизра гиран хьибдайи ва узук хъялра кубч1видайи.

…
– Фицива Багъир халу? Фицияв гьевес? Фицияв ккебхну лицурайиб?
– Фйир к1урава, Рашид! Нач адру маш!
– Гьаз адар йиз машнаъ нач?
– Хъа фйир к1урава? «Ккебхну лицури» – к1ури!
– Нач узуз дубхьну ккунин, дарш – увуз? Ккебхну лицурайириз!
– Хъа уву ккебхну лицурадарна?
– Увуси узу – ваъ! Адарза!
– Кьаби гъахьиган гьала лигархьа я кас явдизра!
– Йизнуб улупруб дариз, увуси, фуж алахъишра туври ва тярифар ап1иначва, к1ури! Йизубдихьна чпи гъюри шулу ва кьабул гъабхьидари, чухсагъулин кьюб гаф деетуру!
– Я бай! Я гъунна бай! Фйир к1урава уву? Угъраш! Ягь намус машнаъ адру ху!
– Уву узуз люкьнар гьаз ап1урава? Ягьна намус гьамус шлинубдиъ аш-адарш ахтармиш ап1идихьа, Багъир Раджабович! Ккибхну дурубхган яв дидкан д. ф. н. даггоспедуниверситетдин профессор Курбанов М. М.-ди дибик1найин-хъа, чан хушниинди аьшкьламиш духьну? Уччву риш гъяркъю балиси?
– Агь яв к1ваз ич1рияв, Рашид Алипашаевич! Узу, ахмакьри, фтикан фикир ап1ура, хъа уву – фтикан! Вуйишт1ан йиз романдикан! Узу думу ккебхну гъубхундардуза, элугъли, хъа – гъизилин т1улбанси, подарочный пакетдиъди пешкеш гъап1уб вуйиз дугъаз! Таниш адмира вуйиган!
– Я кас, гьамус йиз улихь уву кжакури мидигъан! Аьгъюдар вузуз яв пешкшар фицдар шулуш! Ккибхну дурубхган яв дидиз Расул Гамзатовдин ччвурнахъ хъайи премия ча к1ури хъюрхюндарва! Ккибхну дурубхган яв дидиз дилигну увуз «Народный писатель Дагестана» к1уру ччвур ча к1ури илигънадарва! Ухьу лигархьа думу яв Къурбановдин намусназра – яв дидкан дибик1найибдиз, ва яв ягьназра – яв романди фу прапагандаровать ап1урашра!
– …
…
Багъир Раджабов к1уру кас гъахьну Хив. Дугъаз тинишдар вуйи табасарандин вари бик1рудар, фицики думу «Октьябрин акв» газтиъ гъилихнийи.
Думу ккилигури гъахьну чав аьгъю писателар йихайиз ва гъийихган, гьамус к1ул за дап1на, чан т1уларикан сарун аьгъю кас имдар к1ури к1улиъ гьудрубк1у фикир ади.
Лигри сарун, Манаф Шамхаловди, Абумислим Жяфаровди фтихъди уьл ип1ури гъахьнуш, хъа гъи чав фтихъди ип1ураш!
Мумкин гъитрадар гъи мугъу ихь бик1рудариз: «Узуууууу! Узуууууууу! Узуттан зина вввуууййир адар!!! Гьаз узуз туврадарчва писателарин премйирна мидалааарррр! Узуттан лайикьлур магьа улупай!!! Узуттаааан… Узуттаааанннн!»

Яв дибик1найибди уву фуж вуш улупиди! Гьялак махьан!

Курбанов М. М.-ди бик1ура:

«…дается оценка исторического романа Багира Раджабова «Тайна намуса»».

Ва кьимат тувра: мут1ан ужуб гъабхьундар, гъабхьишра, мидин зиин йивуз гъитидарча.

Хъа фициб тувра кьимат?

…
– Мягьямад! Яв кьиматра Мя–гьяяя! ап1рубсиб вуявки?
– Кьимат, Аьзизоф, кьимат тувурин шлуб ву!
– Хъа гьамус йиздин зиин сарун шлинтинди диривбан бадали чан роман, узу увуз фукьан тувру?
– Яв тямягьяриз дилигну!
– Узу тямягькар вуза!
– Йиз тямягь явт1анра зири вуйиз!
– Гъабхьдарки!
– Гъубзди Раджабовдинуб сабан, жарари тувайиз рекордсменди!
– Гьа ибшри, один – ноль! Вушра статьяйиъ гизаф куч1лар дидик1нава Багъирин романдикан?
– Йиз, учёныйвалин пише гьадму вуйиз…
– Хъа дидкан, гьаму узуси, жараризра аьгъю гъабшиш гьап1дива?
– Вари гьаму увуси ахмукъар ву к1ури хиял вунив, сабдзра кьил ктру 396 страница гафарин гъварч убхуз! Узу гьа баладар: узу дид’инди Багъирин йискьбан пенсия гьидипунза! Хъа увуз фу к1ури гъурхунва дугъан думу чан «фурс»?
– Гъийин девриз дилигну, гаспадин Курбанов, дугъридан думу яв суалну узкан абдал ктаура! Хъа ихь гъубшу девриз гъилигиш, товарищ Магомед Магомедович, дугъан думу романдик халкьдиз фу мянфяаьтлуб каш абгурайир вуйза.
– Гъибихъуннуз?
– Ав!!!
– Фу кайи?
– Табасарандиин аьраб динди агъавал дап1ну ккунду, к1ури. Учву дидиз гьаммишан мют1югълуди гъузай! Ва думу прапагандировать ап1инай!
– Харжиди дар! Дид’инна, садакьйир тувуз к1ваълан магьап1анай! Гьадму садакьйир бадали вуйи дин ву думу! Шли гизаф пул тувиш, гьадмунур аллагьди гизаф гюзелар айи женнетдиъ итди! Дугъаз итуз ккундарш, йиз ччвур алири ит пиди!
– Хъа думу дугъахъ хъпехъурайин?
– «Гьякь» вуйирихъ хъпебехъуз дугъаз чара хьибдар!
– Хъа йипа, гьяжи-эфенди Магомед алим, Багъириз фукьан тувну динагьлийири чпин ремеслойихъинди адмийир илт1ик1ру роман бик1узди?
– Динди чан хлиан кепег адабхъуз гъитдар! Дурарин пише гуч1 тувувал ву. Ари гьадму гуч1баан гъап1уб ву коммунист Багир Раджабовдинра, партийная школа ккудубк1урин? Му партияйик фици гъитнуш аьгъдариз, продажная шкура!
– Яваш! Яваш! Дярхъ! Ккедярхъ! Халкьдиз газтарикна журналарик уву дугъан тярифарна адрар дик1ури, хъа му йиз улихь дугълан футнийир рагъури – му ичв фици шулаячв!? Йип гьеле узуз «продажная шкура» фу вуш, Жвулли жви!
– Пидарзавуз, Мердешю (Рашидкьарин тухмин ччур)! К1арчар илиршидивуин!
– Узу малин-хъа?
– Увусиб мал узу гъябкъюр дарза! Ук1 вуш, ип1уз – ав! Йикк вуш – ваъ! Хъа инсанди вариб ип1ура: ук1ра, йиккра, йирккра, хура, чан нежесра!
– Чухсагъул, увуз Курбанов, узу адмийирин ц1арнаан адаъбаз!
– Уву фила ц1арнаъ гъабшиб вува?!
– Учвуз ужуйи ц1арариъ-ц1аргъариъ айидар! Ичв, мусурмнарин, саб гьамциб эдебсуз, инсанди дарап1ру т1улин гьамус гъавриъ ахъраза: ичв ап1урайиб фалшна куч1ал вуйиб аьгъю хьубси, учву дишлади хъял кубч1вайин люкьнарихьинди жаргъурчва! Жараб, гьякьвал, учвхьан улупуз даршлуган, ханжлихъан хъч1ихурчва! Хъа аьгъю йибхьайки, гьякьлу гаф варит1ан уч1ру яракъ ву ва гьаддиз учвуз дидхьан гуч1уручвуз!
– Уву, мициб наънан гъабхьива я гьяйванатаригъ гъяйи медоед, россомаха! Я къафлан-асланарихьан гудрубч1руб, я – швеэр-жанаврарихьан!
– Ич1и гафар гъитдихьа, гъунши гъула жви, ухьу ухьуз пуз ккундайибдихьинди илт1ик1идихьа. Минди хъебехъай, студентарин маар ккидицурайидар! Хъа я Профессор Магомед Магомедович! Гьеле сар уруслихьан гьерх «намус» фу к1уру гаф вуш!
– Уву гьуругнахьидива, Рашид-шид-шид! Хъа уруслиз наънан аьгъю хьивди «намус» к1уру гаф.
– Аьгъю даршлуган, товарищ ученый, гьаз гъибик1унва урус ч1алниинди: «Тайна намуса»!
 «Тайна совести» – дупну ккуниб дарин?
– «Намус» к1уру гафнан мяна аьгъдрур дагъустандиъ дар!
– Магьа узуз аьгъдарзуз, йип гьеле фу вуш?
– Гьаму ихь ч1алнан гаф аьгъдру писатель шулин?
– Шулу, шулу, шулу! Йип гьеле фу вуш дидин мяна?
– Хъа фу шул: маш уьру шлуб дарап1уб!
– Хъа гьаз ап1урва?
– Фици?
– Фйир дидик1нава яв статьяйиъ Багъирикан?

«…Багир Раджабов, как поэт, сложился уже давно, выпустив ряд интересных многожанровых сборников…»,

аммаки уву думу гьурк1у шаир ву к1ури улупурайи гьич сабкьан мисал дубхнадарва, ва, саб сборникдин ччвур улупнадарва.
– Узу гьамус дугъан гьацдар ккидикьурайин!
– Яв хиялиан, Мягьямад халу, шиърарин китабар адат1ну к1ури ШАИР шлуб вуйин?
– Хъа шаир фици шулайиб ву!?
– Йип гьеле, дугъан гьадму кьадар сборниикариан яв к1ваин илмиш, сабкьан ц1ар?
– К1винди илмидариз?
– К1ваинди гъитуз шлу гафар дик1уз аьгъдрурикан «…как поэт, сложился уже давно…» шлуб вуйин? Набшдив намус? Маш уьру шуладар’явки!?
– Йиз гьаз уьру шулу?
– Аьгъдарзуз гьаз шулуш! Увуз аьгъдайвуз уьру гьаз шулуш яв маш?
– Узу дерникк уьлер ктагъурайи шив дардуза маш уьру хьуз!
– Дициб уьрушназ лайикьра духьну ккундарин! Гъитну гьак1ай гафар гъушхьа яв статьяйихьна:

«…Багир Раджабов, подготовил достаточно оригинальный исторический роман…»

Жан Мягьямад халу, увуз история фу к1уру гаф вуш аьгъяйвуз?
– Ав аьгъязуз – тарих!
– Узу ихь ч1алназ илт1ибк1 гъапундайзавуз! История фициб дубхьну ккунду? Диди фу улпура?
– Дицдар суалар уву, Раш-Раш-Рашид, их историк Гасановдиз Мягьямад тув.
– Дугъазра тувдиза ва увуси думура йиз сппаригъ рягъидиза. Узу отвлекать мап1ан мяналубдихьан. Хъебехъ, история фу вуш к1арзавуз: гъабхьи гьядисайикан гьаддин шагьидди гъибик1убдиз история к1уру. Гьамус йип узуз Багъир фила чав описивать ап1урайи гьядисйирин шагьид гъашир ву?
– Дугъу дурар художественно дидик1на.
– Чаз ккуш сатирично, высмеивающе, сказочно дик1ри, хъа чаз дюрябкъюбдин, ясана гъябкъдарин дурхну, фу фтикна вуш аьгъю дап1ну дибик1найиш – жара башкъа! Багъири дибик1найиб исторический роман дар, хъа – чан вымысел! Гьаци гъабхьнийиш, фукьан ужуйи шуйк1ан к1уру чан к1ваъ динди уржнайи ниятар! Мицдар т1улариз литературайи фици к1ура?
– Узу литератор вуйин-хъа узхьан гьацдарикан гьерхуз?!
– Даруган фу бадали дугъан дидиз оценка туврава? Маш уьру шулин?
– Йиз маш уьру гьаз хьивдихъа, Хант1анзина ук1ан гъагънакк ккайи ш’ван дархьиди!
– Гьей, гьей, Мягьямад-халу, яв гъюнаригъ дициб гъагъ гъяди ккундийи, хъа лигуйхьа уву фицидарихъинди улхуйиш! Магьа аьгъю йибхь: а литературайиъ фантастикайин жанр.
– Дидкан узузра аьгъязуз!
– Аьгъяш, дидкан яв статьяйиъ учузра гьаз кап1ундарва? Гъушхьа дальше: фантастикайиъ а «фентези» к1ури направления.
– Фу, фуууу? Уву увкан ктабгъурайиб вунив, Раши-Рашид?
– Хъа ав, узура вердиш вуза аьхи учвуси, йиз узкан ктагъайин, жарйириз гьурччври! Мугъан му «…исторического роман» дар, хъа – фентези! Фентези фу вуш аьгъяйвуз?
– Гьа, ч1яаьн ибшри, аьхю адми рихшанд ап1уб!
– Шли фуж рихшанд ап1ураш, уьмри чав улупиди! Хъа сабан хъебехъ: фентези – уч дап1ну махъвар, гьадрарикан эсер бик1уб ву. Профессоринна, юристдин хиял ву исторический роман дибик1на к1ури, хъа фу лигурва, дибик1найиб – биц1идарин фантастика. Фентезийиз биц1идарин фантастика пуз хай шул. Сарун дидлан зина Багъирихьан улдубч1вуз шлуб дар!
– Къуру гафар мак1ан, Раш–Раши–Шид, агу дугъан дибик1найибдиан мисалар акъин!
– Хархьа. Сабпиб: кьюбпи к1улиъ Багъирин ачмиш шула «Лингер Шябан» ва думу фицир вуйишра бик1ура:

«…Лингер Шябан гьар фу жюрейин гунгьар-хат1йир чак кайишра, думу гафнан, намуснан, ва эл-аьдатнан инсан вуйи…» 

Узу Верт1ил гъуху ахтармиш’валариан халкьдин ушвниин али леген–Шябнакан мугъан «Лингер» духьна.
– Хъа Лингер дарин думу?
– Ваъ – «Лингерсон»! «Леген–Шябан» гьаз дупнайиб вуш, Багъириз аьгью дубхьну ккунди адар. Ва, рякъюрайи гьялариан явра гьазк1а даруб ужуйи аьгъю шула!Чав (Шябан) хюрч’ан гъюрайиган, чпин хулаъ маллайи, аьрабари табасаранариин илт1ибкьу гъудган ап1уради рябкъюру.
– Гъудган аьрабари илт1ибкьубин?
– Хъа ваъ – ич Аьзиз аби! Хъа гьап1ру му касди, кьяни духьнайи маллайин к1ул’ин, чав, маллайи, чпин марцци легниъ ат1найи чиркишнар улурзуру.
– Даршул?
– Дарш, Багъирин Шябнак кайи «…гунгьар-хат1йир…» наънан гъадагъдар ву? Верт1ларин духтир Мусаибди дидкан аьхю аьшкьниинди Зощенкойит1ан утканди ихтлатар ап1уйи.
– Мусаиб узузра аьгъюр вузуз?
– Вуш, сабанкьан дугъан руб кубк1ур вуна?
– Хъа уву вуна?
– Магьа, хъебехъ, аьгъю хьивдивуз: «Рюгьниккан уву ич хулаз дуфну яв аьраб т1улар гьаз ап1урава яв хулаз душну гьадшваъ дарап1ди, кфир ху!» – дупну, му малла чпин хлуан, чахъди хъади гъахи имбунударра хъади ут1урккуру. Гьаддихъанмина думу игитриин «леген–Шябан» алабхъуру.
– А вуйда?
– Дайда! Хъа Раджабовди дугъкан фуж кадаъна? – Диндин терефкар! Ари гьамдиз к1уру фентези.
– Хуб фикир айир гъахьундарин, Багъир! Фентезияр дик1ури! Фици хлиан гъафнин касдин гьамци бик1уз:

«…Лингер Шябан гьар фу жюрейин гунгьар-хат1йир чак кайишра, думу гафнан, намуснан, ва эл-аьдатнан инсан вуйи…» 

– Ужуйи дибик1на, дарин! Сам себя противоречит ап1ури! Шябну маллайин к1ул’инна диш гъап1у леген Багъирин «…гьар фу жюрейин гунгьар-хат1йир чак кайишра…» -йиз илт1ибк1на. Тму терефнаан: гунгьарна хат1йир ап1урайи инсандиз намуслу кас пуз рубкьурин? …эль-аьдатнан кас пуз рубкьурин? Дарш Багъирин «… эл-аьдат…» жараб вуйк1ан? Дарш «…– Гирами мусурман чвйир…» (31 –пи маш «Намуснан сир» китабдин) жарабдиз лайикь дарк1ана?
– Му саб гьаци чаз аьгъдарди гъабхьи гъалат1 ибшри.
– Гъалат1 шулуш, дугъан думу гъалат1 динар заан ап1увалихъинди фици дубшна, саб аькьюллувалихъинди дудрубшди? Кьюбпиб: 78-пи машнаъ айибра гъалат1 духьну арайиз дуфнайиб вуйин-хъа?
– Хъа душваъ фу а-хъа?
– Сар геройин гафариинди Багъири  Юлий Цезарин Римдигъди, Ануширванарин Персияйигъди, Конфуцийин Китайигъди, Буддайин Индустандигъди, накьна-гъийин аьрабарин Халифатра гъит1ибшвура. Сарун мут1ан аьхю фентези шулин? Уьру шулин маш, Курбанов?
– Йиз гьаз шулухъа уьру! Гьеп1лан ругдин гъагъ кьял’инди Угъулт1анзина удуч1вурайи шивин-хъа узу?
– Ай вуйинна!
– Дарза аьхир!
– Яв машра уьру шлуб дардияв!
– Багъирин китабдиан саб-кьюб мисал гъахну к1ури шлуб дар.
– Ибшри, гьубк1дарш са-кьюбсана хархьа: кьюд аьгъзурис мидиз улихьна дибик1найи Торайиан (Библияйиан) адабгъайин информация, накь гъахьи Надир-Шахдин вахтарихъ, с исламского уклона, хъибт1руб вуйин?
– Фици?
–Гьаци, йици яц! «Гъулан гьякимдрар гъуларин агъсакълар вуйи» – дибик1на 19-пи машнак.
Шубуд-юкьуд агъзур йис мидиз улихьна ихь абйирин–абйири хъап1ри гъабхьи гьюкмикан, накьдизкьан гьаци мийи, к1ури бик1ура – 18-пи аьсризкьан. Яни Надир паччагьди ислам табасарандиъ убжайизкьан вахтариз. Хъа, дициб гъюкум ккут1ну «…аллагьдин жуз аьгъю инсанари…» хъап1уз хъюгъну, бик1ура! Багъирин хиял ву Библия сарира убхидар, узу дидик кайиб гьамцидарихъинди бик1идиза к1ури, как-будта чав ахтармиш’валар гъухганси. Маш уьру шуз ккайиб дарничв!
– Ич гьаз шулу-хъа, Рубасди рягъникканзина Ляхлаз кьял’инди учу гъярягъюб хъибк1райин-хъа?
– Ай учву хъибк1райинна!
– Учуз хътрибк1ишра гьюкуматди туврачуз!
– Чануб, дарш йизубнуб? Ичв гьукуматра ичв к1уллан гъивубу сарун!
– Учуз премйир, мидалар туврачуз диди! Хъа увуз фу тувунвуз?
– Магьа гьамцдар дердерна-хажалатар! Гъушхьа дальше. Багъириз гьамусра, Рабби (84-пи маш) фуж вуш, ва аллагь (14-80-пи машар) фу вуш, аьгъюди ккунди адар, амма «Рабби» ччвур ишлетмиш ап1ура. Браво! Может в форме фентези?
– Хъа Раббина аллагь сар гафар-ч1алар дарин?
– Эгер дизигнайи яв суратнанна яв саб фаркьвал адарш, дураринра адар!
– Увуз ккундавузки Рабби гьякьди вуйир, айир ву пуз, хъа аллагь, адмийири чпикан ктабгъу сурат ву пуз.
– Ари гьамус уву, Мягьямад халу, йиз дюзди гъавриъ ахъунва, аьлим уву вушра узу увуз пять дивраза!
– Магьа гьамус маш уьру гъабхьидизки!
– Уьру шлуганси мап1ан, дуст кас! Увухъди уву имбударра уьрхидива яв гьякь аьгъювалариинди. Лиг 391-пи машнаъ Багъири фици бик1ураш: «…жарадар чпихьна фици янашмиш духьну ккундуш, чиб жарадарихьнара гьаци янашмиш духьну ккунду». Му гафар якьинт1ан Шли дупнаш ва дурар наънан адагънайидар вуш аьгъяйвуз!
– Аьгъязуз! Раббийи дупнайидар!
– Аьгъюган, яв статьяйиъ гьаддикан гьаз гъибик1ундарва?
– Гьамус йиз маш уьру шулайиб гьисс шулазуз!
– Ва хъана: 390-пи машнаъ Багъири дидик1найи гьаму зарафатнан гафар «…Дагъустандин кьиблайиъ айидар табасаранар, хъа кафарийиъ – аварар ву…» Бейдуллагь Ханмагомедовдиндар ву, хъа мугъу дурар 2-3 важ йис кьяляхъназ гъахура. Мидкан хабар адайвуз?
– А к1ури гьап1за, зиълан гьаци бик1 к1ури йиз улихь месела дипнайиган. Мидаларихьанна премиярихьан шул к1ури гуч1 гьабхъунзуз.
– Ари гьамус увуз дугъри аьлим пуз хай шул! Уву гьякьвализна дугъривализ лайикь касра вува, Мягьямад халу Курбанов!
– Узук фурс кубч1вуз мигъитан, Алипашаевич!
– Яв уьру маш ухьу ккедябхъярхьа. Лиг уву фу бик1ураш:

«Читая роман, невозможно не восхищаться богатством языка романа. Заметим, что в табасаранской литературе не так уж много произведений, где авторы отличаются мастерством подбора слов, выражений, и использования лексики родного языка…»

Гьамус ухьу дугъан «аьламат ап1ру» «табасаран»  гафариз лигидихьа, фйир вуш дурар:


 
жюрэт,
жумарт,
жалали,
жягьт,
гьятта,
дартмиш,
гьюрс,
аьду,
жасус,
вар-юх,
инанмиш,
гюзет,
хиянат,
мярифат,
сакьат,
лекеламиш,
кьагьрикк,
милли,
абад,
уьлмурлугъ,
раид,
уянмиш,
яшин,
эл-махлукьат,
леке,
герсеки,
рамаг,
чембер,
сирих,
гъургъуллагь,
ч1идгъир,
каф-хюч,
акъаж,
япанжи,
гьам-пияла,
гюгьюл,
серсен,
кюси,
мясрар
фидакар,
ташбигь,
магълуб,
мургар,
мендимазар,
минафикь,
мугьри,
илциф,
гьарма,
жигьангирар,
мугьр,
варакь,
ягъалмиш,
къамат,
жисим,
бахшант,
уьзег,
макьсад,
табигь,
 


Багъирин му гафар чан китабдин 5-пи машнахъан 50-пи машнахънакьан гъидихъунзуз. Душвхъантина дугъу дурар агъзурна сабан текрар ап1ура. Йип, Магомед, гьамраригъ гьич сабкьан табасаран гаф гъяйин?
– Хъа гъядруган дугъан дурар наънан ву?
– Му жара суал! Пузавуз: аьрабари чпихьди ихь ватандиз гъахидар. К1ваълан гъубшнунив дарш табасарандиз, чпин дин дивуз агъзрариинди мусурмнар хубкан улихь вахтари Сирияйиан?
– Гьацибси саб гъеебхьуб вузуз.
– Магьа, уву профессор, гьеле уч1вну табасарандиъ уву диц, гимйирихъна, латариккна, маскрариз, хизанариз гъарах, эгер увуз халкьдин ушвнилан гьаму ктуху гафарикан гьич сарира сабкьан гаф чпи ап1урайи ч1алнаъ ишлетмиш ап1уруш! Дихъдарвуз дицир кас! Гъидихъишра, думу аьйни табасаран жви, шив, дар.
– Хъа магьа, Багъири чан ч1алнаъ ишлетмиш ап1ури?
– Хъа уву Багъир табасаран жви ву к1ури гьисаб ап1урана? Гьаз аьгъя фунуб аьрабли хътипу к1ем учв вуш! Гьаддиз дугъу чпин, аьрабарин интересар уьрхюри ухьуз, табасаранариз, чпинуб гьубччврира а!
– Уву, Рашид–Ашид, узуз гъи йиз архаинди хъирхьнайи улар т1аърана, йиз сикинди даабхнайи юк1в хъебграна, вижна ктарди айи йиз фагьум ачухъ ап1урана! Наънан гъашира, байк1а, уву! Гъит, сарун узу йиз сикинди!
– Ч1яаьн ишри учвуз, учву адмийир т1ублан ап1ури гъахьивалар! Филадизкьан гьякьвалихь исламдин чарч гьибхну гъитуз ккачва, Мегьемдиярин бай?
– Ваъ, ваъ, увухъ хъугъуз ккундарзуз!
– Гьаму гафариз к1урана «…ликсика табасаранского языка…»! Гьаму абракадабра гьунар вуди гьисаб ап1урана? «…невозможно не восхищаться богатством языка романа…»! Хъа ав, табасаран ч1ал аьгъдрудариз уву гьамци к1ураш, хъа аьгъюдариз фу пуз ккава? Урх Гасанов Гаджимураддин эсерар, хъа аьгъю хьибдивуз табасаран ч1алнан успагьивал, кьувват, уччвувал, учвт1ан уткануб адрувал! «Жалали, леке, раид, чембер…» гъапну к1ури, ч1алнан т1яаьм дадмиш ап1уз шлуб дар! Гаф, чаъ айи сесерин мянайиинди багъри гаф вуйиб аьгъю шулайиб ву. Гьаци, жара ч1алариан ишлетмиш ап1урайи гафариинди жвуван ч1алнан девлет улупуз шлуб дар. Уьру дубхьнайи машниин амсар алиганси рякъюруки, профессор!
– Уву, инсанар гьялди гъитуз ккайи жинс дарва, Аьзизрин бай!
– Дугъри вува узу, дугъридан, Аьзизди Вуйирин бай вуза, ва увузра Дугъан велед хьуз дих ап1ури кудукьнайир вуза увук, йиз ккуни аьлим Курбанов М. М. Ва увухъди ихь Багъиризра теклиф вуди! Мап1анай, гиран узкан, дарди хьуз адашди чан бализ хъжагъури ва йивури шулу, думу ккунди, дугъкан инсан ктаурза к1ури!
…