Безаман г1алат хилац мустафа ганижев

    БЕЗАМАН Г1АЛАТ ХИЛАЦ      Мустафа Ганижев
    /юмор ингушский язык/

Г1алг1ай ц1абаьхка Сибарех пхе-ялх шу
даьннадар. Малсаг хьалха Яндаре венавар, из
ший шуча Насапхан йолача. Шин дийнахьа
хьоашал т1ерадаьнна, ший шучина новкъост-
ал де вахар из кхайта, хьажк1ишта оасар де.
Кхай т1а оасараг1 воалаш хогванна лоалах
осардеш баьхкача наха д1а т1а вахар Малсаг.
- Ди дика хилда шун, – аьлар цо Мувсайга,
1айнайга. Оаша бехк ма боаккхалба, ца1 хий-
къург ца бой хог ч1оаг1а ваннув со.
- Хьа а хилда ди дика,- аьлар Мувсас. Цига
1айнас, хий чу хинна пхьег1а 1оерзаеш курш-
кача хий хакховдадир, цун ко Малсагагахьа а
долаш.
Малсаг д1авийрза хий д1амала аьттар. Къург
бе велча, хий къамарга аьтта, кхайкавир из. Ер
фуд хьог1,- аьнна хетадалар Малсага, цига йи1ий
сурт духьалдера цуна. Хий д1аманнваьлча к1ез-
зига йист хилар из Мувсайга, ше йо1а баркал а,
аьнна ваьлча.
Мувсае, 1айнае воши-йиши дар, ц1аг1 да-нана
а долаш. Малсаг Т1оа-Юртар волга хайра царна,
х1аьта царга ха дукха язар, ужаш Насапхана ц1а
юкъе долаш бахаш хиннаб.
Ха ца йоае, из дукха ца хилара, Мусса, бехказ
воалаш, царна новкъале яра, ший моттиге д1ава-
хар оасар де Насапхъан кхай т1а. Цига Насапх-
ан т1ехьаера делкъинга даа х1ама дахьаш, хий а
дахьаш.
Цу дийнахьа болхбаь к1аьдванна, 1овижача,
Малсаг н1аб мерза йир. 1ийрена хьалг1аттача цо
хаттар, ший шучига, 1айна фу йо1 я. Цох дар д1а-
дийцар Насапхана, ч1оаг1а дика могаеш.
- Малсаг хьана хаттар 1а, езаянний мотт сона,
хьона-м 1айна.
- Даьра шуча, са чам т1абахар цуна, из б1арга-
гушшехь, – аьлар Малсага.
- Даьра 1айна со йолча йоаг1аш а я, каст-каст,
ший ц1аг1а мо хьакхашта, г1улакха сона накъа а
ма йоал. Тахан к1иран-ди ма дий, уш сагйоаг1ача
баха безаш ба. Со а г1оргъя, гаьна доацача, укха
урам т1а да хьолчах. Хьо ц1аг1а 1ергва, сало1аш,
делкъинга, се чуйоаг1аш, аз хьачаехарга. Т1аккха
торо хургъя шуна йист хила, - аьлар Насапхана
Малсагага..
Делкъа ха чахка хьат1аэттар, Малсаг шуча чу-
ера, шийца 1айна уллув а йолаш. Насапхана чахка
делкъинга Малсагага даах1ама даийтар, 1айнас
чай а дотташ.
Малсага ший шучига аьлар, - соца 1ахайна
чай мукъа моладалар оаша, х1ама ца юий а, диза
да ма яхий оаша.
Ужаш 1охайна цхьана ц1аг1ар болаш мо чай
моллашехь къамаьл а дир тоъал, дахар-денар, нах
в1ашакхийттача шоашт дайнар а дувцаш.
Баг1аш, Насапхан хьоадир Малсаге, 1айнайе
яхар-яр де деза борал. Цу къамаьлага дикка хьа-
кхашта баьлар ужаш. Насапхан ше а яцар пхе шу
йоаккхаг1а мара Малсагал а, 1айнал а, кеги кхо
бер а долаш яр из.
Дикка байзар Малсаге, 1айнае шоайла. Мал-
сага езаяннаяр ч1оаг1а 1айна. Насапхан бер ди-
лха д1айистар яьлча, Малсаг хаттар ца 1елуш.
- 1айна хьо сел хоза а хилча, хьана хьелу хьо
маьрий ца йоадаш?
1айна ц1еянна йист ца хулаш яг1ар, мотт д1а-
лаьцача мо. Т1аккха Малсага хьосталуш, юха а
хаьттар, ший хаттар, ч1оаг1а тохаданнача дегаца.
Т1аккха 1айнас корта хьал а айбаь аьлар цунга:
« Даьра, цхьа г1алат доал сог1, из бахьанце, аз зо-
ахалол хьат1амогадац».
Даьллахь сона ховдалар, из хьа бахьан, сайна
хьо езаялара ях аз-м, 1айна, - аьлар Малсага.
1айна тоъал яьг1ар, юха а корта хьалайбеш жоп
дала кийчаялар из.
- Малсаг, бакъдар хьулдар х1ама хургдац, гале-
чура юв ара ца яьлча 1ец. Из сох доала г1алат да-
кха нах беларгболаш. Беле а е ца беле а, аз хьога
сайха доалар д1аях. Фо дувла согар, къаьстта 1ойи-
жа улаш хилча, лорашка яха дарба дича, ховргда
сона.
Сов 1айнайна безам т1абаха ваьг1ача Малсаг,
ваг1ачар кхоссалуш аьллар: «Даьллахь 1айна, са
йишалг, из-м г1алат хетац сонна. Даьллахь сога хьа-
йола боккъал. Насапхана сона могаяьй хьо.
- Ай, из г1алат доллашехь раьза ва хьо сона Мал-
саг?
- Даьра ва, из г1алат ма хетац сона, Даьллахьа,
сога хьайола, боккъал, со хьаж кхеташ вац. Х1анза,
Насапхан йолаш хьодергда, хьо сога еча бакъахь хетар,
- аьлар Малсага.
- Дика да, т1аккха, со раьза хургъя, 1а нагахьа из
дош хьоадой, - аьлар 1айнас.
Насапхан хьаера, деррига д1а-х1а дийца, аргдар
аьнна даьлар, йо1-з1амсаг раьза хилар. Зохалолах нах
хьабаьхка зоахалол а хилар, Айна Малсаг коа т1а яьл-
лар. Кхо дий е бийсе д1айоалаш Малсаг, ший нускал
долча чувахар.
Бийса мерза хиллар шинена а. Бийса яхачул т1е-
хьаг1а, 1ийренга г1орталехь, шинена н1аб кхийтар,
сахулаш 1айна сомаяьлар, д1ахьажача мар уллув ца
гуш дисар нускал.
Т1аккха 1айнайна хетадалар: «ванаг1а мича ва-
ха вайра са мар, - аьнна. 1айна д1а-хьа хьажача вай-
зар цунна Малсаг. Корта хьалайбаь, корагахь серда-
лонга хьажа еча. Кора т1а латташ Малсаг вайра нус-
кала
- Ай, ва Малсаг хьаж кхетац сона яхацаре 1а, х1а-
нза сен кора т1а ваьнна фортачках кота арабилла лат-
та хьо, хьайна хьаж ца кхете?
- Ай, ва 1айна, хьажа-м кхетацар сона. Ер ши-б1арг
1уж-кха!
- Ай, хьа ши-б1арг 1увжаргболга хайнадалара, хьо-
га маьри йоаг1аргъяцар со, - аьлар елаш 1айнас.
- Х1ама дергдац, лораш дарба дар сатусаргда вай,-
аьлар Малсага.

******** 03. 05. 2018 ш.