Премияла. Хусей Магомедович Кулиев

               
          
   -Ненчашар сом берлик болурла бизге премияланы? –Лалак манга къарады.-  Асламыракъ берселе эди, Майсараны туугъан кюнюн белгилерик эдим!
  Мен ахтындым.- Да бек аламат боллукъ эди, алай болса уа! Мени да бар эди бир белгилеригим.  Ингирде билирбиз. Колхоз жыйылыууда.
  Лалак, кесине шинтикни тартып, олтурду. –Тюнене Мыртазгъа, колхозну бухгалтерине,  тюбеген эдим.
-Не дей эди? –Мен да олтурдум. –Запчастлагъа ахча тапдымы?
-Хо бирда!-Лалак кюлдю.- Хоу, запчастлады къайгъысы? Къайдан не юзейим деп тургъанны! Уффф!- Нёгеринг  да сен да иги ишлегенсиз,- дерге кюреше эди.  -Председатель ишигизге бек ыразыды. Ахшы премияла сакълагъыз,- деп къолуму тутхан эди.
  -Да азмы ишледик? Къаллай  сабанны аудурдукъ! – Мен башымы чайкъадым. –Кече-кюн демей сюрдюк. Насыбыбызгъа, тракторубуз да   сынмай.
 -Артда сынган эди.- Лалак биягъы ахтынды.- Тюз сабанны къыйырында. Ёгюзню соя келип, къуйругъунда бичакъ сындыргъанлай болгъан эдик.
-Охо- хо! Аллай бирда болмай а! –Мен къопдум. –Кетдикми? Ингир болады. Барайыкъ жыйыулуугъа.
-Къаллай бирге  созуллукъ болур? –Лалак да къопду.-Мыртазгъа сёз берселе-сау кёрейим! Отчёт деп, юч сагъат доклад окъуруна  сёзюнг  да болмасын. Аныча жаншаргъа  сюйген! Бу затны айтды деб а билмезсе.   
 -Да къайдан билгин?-Мен фуфайкамы кийдим.- Мыртаз кеси да билмейди сора уа! Председатель не  жазып берсе, аны окъуйду. 
  Ай, неда окъугъуеди да, премиячыкъларыбыз игиракъ болгъуедиле.- Лалак да фуфайкасын къаплады. – Билемисе манга ахча къалай  керек болгъанын? 
-Билеме-биле! –Мен ышардым.- Не билмези барды муну? Майсаралагъа барыргъа! Майсараны туугъан кюнюн белгилерге! 
-Алайды! – Лалак да ышарды. – Билип тураса. Бюгюн ишим тап болса, тамбла алагъа барама. Байрамлары тамблады. –Лалак бир кесек сагъыш этди.- Бир жаны бла уа, энди Майсара ючюн айтмайма, анга къошханым жокъду, алай, бир жаны бла уа бу туугъан кюнле бла капексиз болдукъ. Алайсызда ахча бла алай хоча тюйюл эдик, ала уа тюз терибизни сыдырып алдыла. Бир бухгалтерни туугъан кюню, бир счетоводну, бир кассирни! –Лалак «тепди». –Бригадирибиз бла председателибизни уа къойда къой! Ала уа жылгъа эки кере «туадыла», туумай къалыр эселе! Уффф! 
  Биз колхозну клубуна келдик. Клуб тыкъ-тыкъма адамдан. Кючден- бутдан алгъа суугъулуп, мюйюшге таяндыкъ. Олтурургъа жер жокъ. Сахнада стол. Юсюнде эски къызыл жабыу. Жабыууда, къыйыры сынып, суу бла графин. Графинни къатында бир мутхуз стакан. Столну артында юч шинтик. Орта шинтикде председатель, онг жанында бухгалтер, сол жанында кассир.
 -Олтурадыла, къан ичген губула! -Лалак манга ийилип шыбырдады.-Колхозну бирге сюртедиле да андан айырылмайдыла бир бирден. Бир бирни асыры сюйгенден угъай, бир бирге ышанмагъандан! Хар бири, къалгъан экисине ийнанмай.-  Бирге  болуп, мени не алдарла, не сатарла,- деп.
 -Жолдашла! –Председатель къобуп, графинни  карандаш бла къакъды. –Дауурну къоюгъуз! Жыйылыуубузну башлайбыз! Сёзню колхозубузну бухгалтерине беребиз! Мыртаз Мыртазович! Айт! 
   Сахнаны артында бугъуп тургъан Мыртаз, чабып  чыкъды. – Лалак мени тюртдю.
 -Хазыр болуп тура кёреме бу эшек? Уааа! Ол къолунда докладха уа бир къара! Не къалынды, юйю къурурукъ!  Бу аны окъуп бошагъынчы, манга болур боллукъду.  Сууу къуругъан тирменча, бир башласын тыхырдап! Уффф! –Лалак башын чайкъады.- Не аламат, не сейир, къагъытсыз сёлешселе, танга дери окъуна тынгылайым,  къагъытдан окъуп башласала уа жукъуп келип къалады. Тауукъну башына таякъ бла къакъгъанча, уюп къалама! –Лалак манга жуугъуракъ турду.- Къалкъып иш къалсам, бир уятырса, маржа!
 Мыртаз, кёзлюклерин  салып, къолунда докладын ачып,  окъуп башлады.
-Жолдашла! Коньюктурагъа, кредитге, депетле….
-Неге дейд? –Лалак манга сейирсинип къарады. –Бу не тилде сёлешеди? Юйю къурусун жукъ ангылагъан! Сен….
-Тохтачы! –Мен Лалакны бёлдюм!- Тынгылама къой.
Лалак арлакъгъа туруп, кёзлерин жумду. –Премиялагъа жетсе, уятырса!
  Мыртаз докладыны ортасына да жетгинчи, жыйылгъанланы жартысы къалкъыды, къалгъанла да эсней- эсней, кериле, шинтикледе ары-бери къымылдадыла.
-Энди уа, -Мыртаз кёзлюклерин тешип, жыйылгъанлагъа къарады.- Энди уа международный положенияны юсюнден да бир-эки сёз айтайым.
  Мыртаз биягъы кёзлюклерин салды. –Жолдашла!  Импереализм бла импереалистле…
 Мени да кёзлерим къысылып башладыла. Лалакны хурулдагъаны уа битеу клубха эшителеди. «Хуррр- хыррр, хуррр- хыррр» деп, буруну бла къыстау сызгъырыуу арт мюйюшлеге дери барады.
 - Ат кибик, аягъы юсюнде бу къалай татлы жукълайды,- деп, мен зарланып,   Лалакны тюртдюм. Лалак элгенип,- премияламы бередиле? –деп, кёзлерин да уа, кесин сахнагъа атар умут этди.  Мен билегинден тутдум.
-Къайрыса?
-Къалай къайрыма? –Лалак билегин ычхындыргъа кюрешди. –Премиячыгъымы алайым!
-Тохта! –Мен кюлдюм.- Алыкъа алагъа жетмегендиле! Международный положенияны айта турадыла!
-Не положения? –Лалак манга тюрслеп къарады.- Неле сандырайса? Премиям ненчады?
-Билмейме! – Мен хыныракъ болдум.
-Сенде уа ненчады? –Лалак хынырагъымы  къулагъына алмады.-Не жашыраса муну?
Мен  ачыуландым.- Жашырмайма бир зат да! Алыкъа аланы айтмагъандыла, деймеда!
-Уффф! – Лалак билегин ычхындырды.- Сора нек уяттынг да мени? Ээх, анассын, къаллай тюш кёре тура эдим! Премияма эки минг  сом алып…. Хайыр болсун де! Не тынгылаууну басып тураса? - Лалак манга онгсунмай къарады. 
-Мен  кюлдюм.- Хайыр болсун! Сора уа?
-Алама да, базаргъа барама. Майсарачыгъыма бир саугъа алайым, деп. Къарасам, биреу бир алтын жюзюк сата.
-Алдынгмы? –Мен ышардым.
-Да къоймадынг алыргъа! – Лалак биягъы ачыуланды.-Тюз ол кезиучюкде, къайдан эминагъа тюртюнг эсенг да! Бир-эки минут сакълаялмаймединг, отму тюшюп бара эди! Кет, адам тюйюлсе! –Лалак бир жанына бурулду.
  Сахнада Мыртаз, жётелчик да этип, графинден стаканга суу къуйду. –Жолдашла! Аны бла докладымы бошадым. Премиялагъа кёчебиз!
-Къозлады, не болсада! –Мыртаз биягъы манга жуугъуракъ турду! Энди иги тынгылайыкъ.  Кёп болсун! Терк болсун!
-Биринчи премия, беш минг сом….-Мыртаз бир кесек чыдады.
Лалакны бети агъарды. –Беш мингми деди? Ма, аламат! Ай, сау къалгъын Мыртаз! Адамсада…
-Беш минг сом…. Мыртаз аллында къгъытха къарады. Лалакны солуу тыйылды.- Бизге аллай бир берирле  деп а турмай эдим, атамы жаны ючюн! Жашасын председатель! –Лалак къолларын бир бирге ышыды.
-Беш минг сом багъалы председателибизге! –Мыртаз харс урду.- Харс, жолдашла, харс!
Жыйылгъанла арсар-арсар, онгсунмай, харсчыкъ къакъдыла. Лалакны жилярыгъы келди! –Ай, ананг бергенни тёккюн, Мыртаз! Жаугъан да кёлге жауады, деп, не болсада председатель, председатель деп тур! Анса уа азды председательни ашагъаны, таш ашар эсе! Мен, жарлы уа, кесиме берлик сунуп…. 
  -Экинчи премия – юч минг сом! –Мыртаз биягъы къагъытха къарады.   Лалак къулакъ салды. -Юч минг сом председательни юй бийчесине! –Мыртаз биягъы харс урду.- Харс, уругъуз жолдашла!
-Кет, юйюнге эмина урсун! – Мыртаз къолларын хуржунларына сукъду.-Урмайма! Кесинг ур!
-Ючюнчю премия-эки минг сом кассирибизге! -Тёртюнчю премия-бир минг сомчукъ манга! Мыртаз, къагъытын столгъа атып, терен ахтынып, башын чайкъады. Председатель, Мыртазны кёлкъалдысын кёрмегенча этип, аллында къагъытлагъа къатды. Мыртаз, бир кесек да мычып,  биягъы къагъытны алды. -  Колхозубузну белгили трактористлерине, Тапсаашарланы Лалакга бла  аны нёгери Шинтикланы Шоттугъа уа….  -Лалак боюнун алгъа созду. -Тапсаашарланы Лалакгъа бла Шинтикланы Шоттугъа уа сыйлы грамота! 
-Не зааат? –Лалак аууаргъа аз къалды. –Не беребиз дейд?
-Грамота! –Мен къоркъаракъ Лалакга къарадым.- Эсинги ауудурма! Ёлме!   
-Къуру грамотамы? –Лалак къызарды.
-Хау!
-Ай, талау тийсин къарыныгъызгъа дегин! –Лалак, халкъны ичин жарып, эшик таба тебиреди.- Ахча уа жокъ?
-Жокъ!
-Жокъ болсунла, тас! –Лалак, баш тёбен болуп, тышына чыкъды.- Мен ызындан!
 Лалак босагъада тохтап, манга къарады.- Ол ахча алагъа халал болмаз! Бизни теличиклени алдагъанлай, грамота кибик бла алдап, ахчаны уа кеслери ашап! Мен ёлейим,  ол ахча аланы тюрмеге жыймаса! 
 Керти окъуна жыйды.  Бир айдан председательни олтуртдула. Мыртаз, кесине жаланда бир мингчик тюшгенин бюсюремей, прокуроргъа тарыкъды.  -Былай-былай, председатель бла къатыны кеслерине премиягъа сегиз минг сом жазгъандыла, -деп.  Бир ыйыкъдан а Мыртазны кесин тутдула. Председатель прокуроргъа тюрмеден жазып. 
-Мыртаз, колхозну бухгалтери, болгъанны ашады,- деп!  Дагъыда бир ыйыкъдан а кассирни жыйдыла. Мыртаз бла председатель тил этип. - Барыбыздан да  бу кёп урлагъанды,-  деп!   Ма алай!