Аскерге барыу. Хусей Магомедович Кулиев

                Аскерге барыу.
               
    Биягъы сиз,- бир хапар айтмы,- дейсиз? Хм. Да айтайым. Бир угъай юч окъуна. Айымыса, сиз тынгыларгъа айтыгъыз ансы, мен, а бир да багъалы этмем.  Сёзню сатыпмы алама? Тынгылагъыз. Кесими жашауумда болгъан затланы айтайым.
   Эндиге дери, жашыракъ заманымда, мени жашауум бек сейир эди. Мен ол заманда къуру бир сейир затлагъа  тюбегенлей тургъанма. Игисагъан бир тап, бир аламат затла болсала уа ала! Хоу санга! Къуру бир чюйреле,  бир тюрлюле, бир….къысхасы- ала манга къуру осал жанлары бла бурулгъанлай тургъандыла.
   Не аламат, не сейир! Къалгъанлагъа тап тюшген жерде, манга къуру тапсыз тюшгенлей тургъанды. Нек? Билмейме! Кесимдемеди терслик, огъесе башхаладамеди- андан хапарым  бек азды.   
  Уффф!  Ма сизге  ол затланы  юсюнден бир-эки хапарчыкъ айтайым да, сора кесигиз ойлагъыз, терслик кимде болгъанын.
-Айтмы? Ойларбызмы?- Ахшы сора. Айтайым.  Биринчи хапарым -  аскерге къалай баргъанымы юсюнденди.
   Аскерге барыр заманым жетеди да, турама сагъайып,- повестканы тутдурадыла,- деп, ичимде жаным болмай. Нек? Тюзюн айтсам, барлыгъым келмей эди. Ёзге ючюн   угъай, къатын аллыгъым келип. Элде Майрус деп, бир аламат къызны жаратхан эдим да, мен аскерден къайтхынчы, бирлеге секирип кетер деп, къоркъа эдим. Алай мени къоркъууму, баям, военком къулагъына ала болмаз эди ансы, бир кюн   повестка иеди.  - Медкомиссиягъа кел,-  деп.
   Не этерик эдим? Барама.  Кийиредиле бир отоугъа. –Ичинде бир акъ халатлы эркиши манга сансыз къарап, -мен офтальмологма,- дейди.
-Аперим! – дейме да къолун тутама. Акъ халатлы, онгсунмай къолун сыйырады да,- мен кёзлеге къараууучу докторма,- деп къошады. Ма былайгъа олтур, -деп бир бийик шинтикни кёгюстеди. - Бусагъат кёзлеринги тинтирикме.
-Нек? –Мен сейирсинеме. –Нелерин тинтийсе?
-Да къыйяулары, зат, бармыды деп.
-Жокъду! Мен жарыкъ ышарама. –Кёзлерим бек залимдиле! Ммм…бир бирде какчыкъ ашаууучудула ансы. Мени эсимде да болмай тургъанлай,  къармалып къалгъан адетлери болууучуду. Ма, сёз ючюн, бусагъатда сени окъуна иги кёралмай турама. Бу юсюнгде халат акъмыды къарамыды?
Доктор манга тюрслеп къарайды. – Сора кёзлерим осалдыла десенг а, залимдиле демей! Мен ахтынама.- Да, энди, кертисин айтсам, арталлы бла  да осалдыла дерге да жарамаз.  Алыкъа къашыкъны ауузумдан  бирчик да оздурмагъандыла. Рюмканы уа къойда къой. Ариу тиширыууланы да эслей. ….
    -Болду, - деп  доктор  мени бёледи.- Бусагъат кёрейик кёзлеринги,- дейди да, эсней эсней,  арлакъда бир харф тизгинни кёгюстеди.
    -Быланы кёремисе?
    -Хау.
    -. Бу не харфды?
    -Къайсы?
    -Бу мен кёгюсте тургъан.
    -Да кесинг билмеймисе да? –Мен биягъы сейирсинеме.- Школда окъумагъанмыса?
Доктор сухуракъ болады.- Мен санга сорама. Бу не харфды?
    -А!
    -Бу а?
    -Б.
    -Бу а?
    -В
    -Бу а?
Мен ачыуланама.- Эй, сени ойнарыгъынг келип тургъанлыкъгъа, мени башым чачыла турады!
-Нек?
-Тюнене Касох бла бир кесекчик жалагъан эдик.  Юч-тёрт шеша.
-Сора олмуду кесекчигинг? –Доктор ышарады. –Кесекчигинг ол эсе, кесегинг а ненчады? Залимсе, къарайма да. –Доктор ышаргъанны къоюп ахтынады.- Тюзюн айтсам, мени башымда тюз тюйюлдю. Тюнене мен да къатышхан эдим бир затлагъа. Спирт, чагъыр, зат дегенча. Уффф! 
  Мен секирип къобама.-   Да аны айтсанга бюгюнлю, тели, бу харфланы кёгюстюп турмай!  Мен а бу не шашады  деп,  сейирге къалып турама! Сен а, харип, башынг кетип эте тура кёреме аллайла!  Бар! Бар бир закускачыкъ мадар! Бусагъат мен сени анангдан туума сау этеме! Сызыл! Бир пахмельчик этейик! 
-Бармыды?- Докторгъа жан киреди. – Бармыды жугъунг?
-Табарбыз! –Мен ышырып, хуржунумдан бир чекушка чыгъарама.- Муну не бла чайнайбыз?
-Табарбыз! -деп доктор да ышарып, шкафын ачады. Ичинде табакъда бир къуурулгъан тауукъ.
  Бир кесекден чекушка думп. Экинчисин чыгъарама. Ол да биринчини ызындан ташаяды.
-Энди,- дейме докторгъа къарап,- иги жанымча, къагъытыма,- муну кёзлери хуттурдула деп,- жаз.
-Нек?
-Керекди.
-Аскерге бармазгъамы?
-Къайдан билдинг?
-Билдим! – Доктор терк окъуна къагъытыма бир затла жазып, манга узатады.
-Ма! Сау къал!
    Андан чыгъама да жазгъанын окъуйма.- «Зрение –сто процентов»!
-Пу анассына! Ай, процентинг къурусун!- деп,  эшикни ачама да биягъы отоуугъа киреме.
-Эй?
-Не? – Доктор, шуёхум, манга жарыкъ къарайды. –Жукъму алып келесе биягъы?
-Хау. -Мен ачыуланама.- Сени атангы жаны ючюн, санга жукъла ташып турлукъма! Къучагъынгы кенге жайып тур! Аман иги адамсада!  Идиот!
Доктор сейирсинеди.- Не болгъанды?
-Эмина болгъанды юйюнге! –Мен жазгъан къагъытын юсюне атама. –Неди бу жазгъанынг? «Зрение сто процентов!» Мен санга алай жазмы деген эдим?  Эки чекушкамы да къантарып, олмуду манга этер игилигинг?
 Доктор кюледи. – Сора эки къотур чекушка ючюн аскерден къаллыкъ эдинг, не? Аланы да жартысын кесинг ичип!  Тапханса телини!
 Мен суууйма.- Да энтада  келтирейим. Озса да санга озсуун. Кёзлери осалдыла деп жаз ансы. Жазармыса?
-Угъай.
-Нек?
-Кёзлеринг залимдиле.
-Къайдан билдинг?
-Чекушкаладан. Тышына бир тамычыларын тамызмай къуйдунгда рюмкалагъа. Кёзлери осал алаймыды?
-Сора жазмайсада?
-Угъай.- Доктор къатыма келип, имбашыма къолун салады.- Ол барысы да оюнду, шуёхум!  Ойнап айтама чекушкасын, рюмкасын да.  Кертисин айтсам, а миллион чекушка келтирсенгда мен ётюрюкню жазарыкъ тюйюлме. Нек? Биринчиси-мен докторма. Ант этгенме ауруугъанлагъа ётюрюк айтмазгъа. Экинчиси уа-  сен аламат жашса. Чомарт, манга ушаш оюнчу, жарыкъ, саубитген. Ма быллай жашла керекдиле бизни аскерибизде! Бизни къорууларгъа, мамырлыкъгъа сакъ болургъа! Алайды да, хапарны къойда, иги жанымча къуллукъгъа тебире.
Мен ахтынама.- Да угъай да демей эдим, алай…
-Не? –Доктор къолун имбашымдан алады.- Сора не?
Мен къызарама.- Да элде бир къыз….
-Сакълар! – Доктор олтурады.- Сюе эсе сакълар! Сакъламаса уа сакъламасын. Артда бек сокъураныр, ант этеме! Сенича жашла жолда атылмайдыла! Жарсыма! Къызла ой-ой-ой! Аскерден, кёкюрегинги майдалдан толтуруп келда, кёрюсе къызланы! Бал чибинле балгъа басынганлай, басынырла юсюнге! Сыкъма, хомух! Жашауунг алдады!  Хайда, ахшы жолгъа бар! Жолунг мамукъдан, къуллугъунг зауукъдан!
  Не этерик эдим? Докторну  къучакълайма да,- сау бол,- деп,  юйге атланама.    
Юйге келип  сагъышха къалама.- Энди,- дейме кеси кесиме,- ол доктор айтхан да  барды, алай Майрусха да ышаныу  жокъду. Кёзден кетген кёлден кетеди, деп, мени унутуп башхагъа учармы? Доктор сакъламаса сакъламасын дегенликге, айхай, аллай къызны да къалай ычхындыргъын? Докторгъа не? Кеси, баям, насыбын тапхан болурда, андан жаншай турады. Угъай. Майрусну биреуге къоюп кетгенден хайыр жокъду. Юйде къалыргъа кюрешейим. Башха докторланы алдап бир кёрейим.- Саулугъум хоча тюйюлдю, - деп. Ким биледи, бир сылхыры тюшсе уа? Бир хатлама да ангыламагъаны. Алайды да, ырысхы ташадады! – деп кеси кесиме кёл этдирип, ол акъылда тохтап, экинчи кюн терапевтге барама.               
   Терапевт - бир ариу тиширыу. Манга огъур кёзлери  бла къарайды да, шинтикге олтуртады.
-Жугъугъуз аурууймуду?
-Угъай.
-Кертисин айтыгъыз!
-Аурууйду.
-Негиз?
-Жюрегим.
-Нек?
-Сюймекликден.
-Уааа! –Тиширыу кюледи.- Кимни сюесиз?
-Сени, жанчыгъым. –Мен тиширыууну къолундан тутама.- Тюз кёргенлей сюйгенмеда, кюйюп барама!
-Кет, урходук болгъун огъесе!-деп тиширыу- «къа-къа-къа- къа»,- деп къатады. Мен, а не айтады деп турама?! Сора хар кёргенинги сюйюпмю бараса, теличик?
-Угъай. Жаланда сени.- Мен тиширыууну экинчи къолун да тутама.- Ийнан, кёгюрчюнчюгюм, ёлсем сенде боллукъду терслик. Сени ючюн ёллюкме жашлай. Жойма мени, тилейме. Бир эс бур  бу къызыу сюймеклигиме.
-Уффф! –Тиширыу ахтынады.- Да мен сенден къайда таматама сора уа!
-Ол бошду!- Мен терапевтни белинден къучакълайма.- Сюймекликге жыл сан жокъду, жанчыгъым!  Французла айтханлай, тиширыу чагъыр кибикди. Не къадар къартыракъ болса ол къадар иги. Алайды да этме мени насыпсыз, жан дуккулум! Ашырма мени аскерге! Мен анда сенсиз тураллыкъ тюйюлме! Ёллюкме!
-Тиширыу менден ычхынады.- Сора аскерге барлыгъынг келмеймиди?
-Сенсиз угъай!
-Да мен сени бла бараллыкъ тюйюлме! –Тиширыу биягъы кюледи.- Сора къалай этейик да?
-Муну ичинде сау жери жокъду,- деда жаз къагъытыма. Къуллукгъа жарамайды, деда. –Мен тиширыуугъа умут этип къарайма. Жазамыса алай?
-Хау!-  Тиширыу ышара-ышара,   къагъытыма ийилип бир затла жазады.
-Ма! Жаздым! Тюз сен айтханча жаздым! 
-Ой, сау къалгъын!
   Мен къууанып, къагъытымы сермеп, тышына чартлайма. Чартлайма да жырлай-жырлай жазгъанын окъуйма. Окъусанг-аллайны окъу. «Саулугъу- жюз процент»!- Пу анассына!- Жырым о сагъат жиляугъа айланады.- Ай, ананг бергенни тёкгюн не уа! Ол, а сюйгенинг! Бек сюйгенинген бек кюй деп, кёрдюгюзмю ол къахмени этгенин!- дейме да биягъы сагъышха къалама.  –Энди уа не этеме. Тишчи докторгъа барып да бир кёрюрмем.Ол а не айтыр?- деп  ючюнчю кюн тишчиге  барама. Менден сора поликлиниканы коридорунда жан жаныуар жокъ. Бир отоуундан а  хахай,  къычырыкъ. –Ой, анааам, ой, атааам! Ой, ёлдюююм, ой, биттиим!- Ой, мен факъыр, мен мискин! Ой, сойдула, ой, жойдула! –деп биреу тарыгъады, жарылады.  Сейирге къалама. –Не бола турады анда? Кимни соядыла,- дейме да.- Отуудан а къычырыкъ сынсыуугъа айланады. –Ыыыых! Ыыыых! Тарт муну, юйюнг къурурукъ, аман бла тартыллыкъ! Неге аралып турасааа! Тарт дейме да! Ыыыых! Ыыыых!
  Бютюн сейирге къалама. _Бу отоудагъыла иче тура эселе, бу хахай- сынсыуу уа неди? Ичмей эселе уа  тарт деп неге айтадыла?
   Мен шош отоууну эшигин ачама. Ачсанг аллайны ач! Бир бийик шинтикде биреу байланып, биреу да бир узун къычхач бла ауузуна кире. Ма санга!
    Мен чабама да, ол байланганны ауузуна кире тургъанны къычхачын сермеп  башына бегитеме. Жууугъум сёз да айтмай ауады. Да не айтырыкъды? Темир къычхач башына тийсе айтханмыды къайгъысы? Тынч, тапчыкъ, кёзлери да къыйыгъына кетип, тёнгерейди юй тюпде.  Мен терк окъуна ол байланып тургъанны бауларын тешерге къармашама. Ол, а не аламат, не сейир, тешерге къоймайды.
-Не этесе?- дейди да ары-бери бурулады, тыпырдайды, башын эки жанына атады.
-Да къалай не этеме? Сени къутхарама!
-Къайдан?
-Былайдан!
-Нек?
-Да мындан ары инжилме, деп! Ёлеме дей эдинг да?
Байланган ачыуланады. -Ауруугъан тишими уа сенми аллыкъса сора?
-Не тиш?
Байланган сейирсинипе манга къарайды.- Сен кимсе, арталлыбла да? Сен къайдан келгенсе? Не ёмюрде жашайса?  Не этгенинген хапарынг бармыды?
-Да не этдим? - Мен да сейрсинеме. –Не этдим аллай бир?
- Тишчи докторну биттирдинг, ёзге уа не этдинг? –Байланган масхара кюледи. - Кёлюнге жетмеймиди этгенинг? Хайда сора бу поликлиниканы да кюйдюр!
-Тохта!- Мен абызырайма.- Бу тёнгереген доктормуду?
-Ёзге уа? –Байланган ахтынады. –Айтамада, бу жарлыны къапдынг. Энди тюрмеге хазырлан, жуугъум.
   Ма санга къаугъа! Байланганны къояма да ол аугъанга къарайма. Бети къаралып, солуу чыкъмай! Пу анассына! Чабама да, столда бир шешаны сермеп, ичиндегин  тамагъына къуя башлайма. ООООО! Чачыгъады, къызарады,  тамагъындан тутады. Ол байланган, а биягъы юсюме айланады. –Ол спиртди, хайыуан! Къайры къуяса, сылхыр?-деп бауларын да муштухул тешип, менден шешаны сыйырады. –Бу къыйынлыны башын чачханынг азды да, энди ичин да бир къуур!- дейди да къыжырайды! Чабып шешаны ийискейме. Спирт!  Мен а суу суунуп къуя турама ол факъырны тамагъына! Уффф!
    Тышына сызылама да, коридорда уборщицадан, ичинде да бир кир буштугъу бла,  челек суун сермейме. Чабып келип челекни аугъанны бетине къантарама. Хахайдан къырады. Къырады да секирип къобуп манга атылады. –Эшек! Гырайт! Тонгуз!- деп, ол манга айтмагъан аманы  къалмайды. Турама тынгылап. Арысанг тохтарса, деп.      
    Арыйды бир заманда. –Уффф! –деп ахтынып, бетинде да къара ызланы сыйпай, манга жютю къарайды.-  Не айланаса? Къайдан палахха келдинг ким эсенг да!?  Мен жазыкъны битдирип къоя эдингда! Кимсе? Не айланаса? Къайдан чыкъдынг? –деп, биягъы ахтына, шинтикге олтурады.    Мен да ахтынама.
-Военком ийгенди.  Тишлериме къаратыргъа.
-Къагъытынг къайда?
-Ма! -Аха! Тишчи къагъытха ийилип терк окъуна бир зат жазады.
- Ма! Муну да алда былайдан къуру!- деп къычырады. Къагъытны алама да, тышына чыгъып  окъуйма. Алай, сюйсенг окъу сюйсенг къой. Окъумай да билеме жазгъанын. Аламатмы жазарыкъды башына къычхач бла жетдирсенг.  «Зубы в полном порядке. Но сам глуп  как пробка!» Ма жазгъаны.
Уффф! Тёртюнчю кюн военкомгъа киреме. Военком манга сууху къарап, медкомиссияны ёттюнгмю?- деп сорады.
-Хау!
-Тутчу бери къагъытынгы?
-Магъыз! – Мен къагъытымы узатама.
   Военком къагъытны окъуйду да, жарып,  баш бармагъын ёрге чюелтеди! Эмеген, слушай!- дейди.- Пелиуан, атамы жаны ючюн!  Кёзлеринг- илячин, тишлеринг – акула, ичинг- темир, санынг-къурч, марш воздушно-десантный полкга!- дейди да, къагъытымда «Годен к строевой службе, в воздушно-десантных войсках» деп жазып, къолуму да къаты къысып, ашырады.
   Ма алай бла атланама аскерге. Анда болгъанымы уа сиз да сормагъыз, мен да айтмаим, охому? Угъаймы? Айтмы? Ммм… Да ахшы. Айтырма аны да..мммм..бир кюн бир.      
    Былай, бюгюнча, бошуракъ заманым болса.  Сау къалыгъыз!