Polonia rosyjska stan rzeczy

Polonia rosyjska stan rzeczy
Wywiad dla NTVP

Moim zdaniem, nie najgorszym rozwiazaniem tworczym byloby zbudowac swoje audycje na temat Polonii Rosyjskiej wg planu: “Nasze osiagniecia i nasze niedociagniecia”, jezeli tak mozna powiedziec. O drugim rzeczowniku chce sie bardziej szczegolnie: to, co moglismy osiagnac, moglismy miec, ale niestety nie mamy.
O naszych osiagnieciach mozemy smialo powiedziec, ze kazdy Polak Rosji ktory naprawde czuje siebie Polakiem, ma prawo na zdobycie karty Polaka. Ona byla wprowadzona przyblizono 15 lat wstecz, nie daje zadnych ulg na terenie Rosji i daje pewne ulgi na terenie RP. Najbardziej istotnym z ulg jest prawo na darmowe zdobycie wizy do RP.
Ta wiza daje sie tylko na jeden rok, i mimo naleznosci Polski do Unii Europejskiej ma dosc ciekawy statut: wiza Polska… Na odmian od wizy Schengenowskiej, ktora mozna zdobyc przez zaproszenie. Coprawda pracownik ambasady RP mowi, ze na drugie wykorzystanie tej wizy z nia mozna przekroczyc granice innych panstw Schengenu bezposrednio z Rosji, ale personalnie ja takich eksperymentow nie robilem.
Jeszcze ona dale ulgi w wysokosci 37% na korzystanie pociagow PKP, ale z tego w miare rozwoju polaczenia autobusowego sie korzysta coraz rzadziej i rzadziej.
Jedna rzecz nie barzdo zrozumiala: dlaczego ona jest dokumentem z okreslonym koncem terminu? Dla informacji: ona daje sie jeden raz na dziesiec lat, i po uplywie tego terminu trzeba jest skladac dokumenty ponownie. To, o co musialbym ubiegac w najblizszym czasie.
Jeszcze do osiagniec trzeba dodac istnienie organizacji polonijnych w wiekszosci regionow Rosji, istnienie strony internetowej www.poloniarosji.ru i kilku grup dyskusyjnych w sieciach socjalnych. Sa praktycznie zapewnione kolonii dla dzieci, szkoly jezyka polskiego, w tej liczbie on-line, jest pewna ilosc miejsc w uczelniach wyzszych w RP. Sa nawet kilka absolwentow, ktorze po stuidiach w RP powrocili do Rosji. Dla wielu z nich ponownie adaptowac sie do Rosji nie bylo latwo.
Odrazu: do niedociagniec trzeba dodac to, ze Polacy Rosji w skali ogolnokrajowej nie maja tradycyjnej ogolnonarodowosciowej imprezy corocznej, na wzor swieta piosenki narodowej, piosenki turystycznej, zawodow sportowych. Moim zdaniem to jest istotna wada, gdyz w ten sposob Polonia Rosyjska jest pozbawiona glosniku, megafonu PR-owskiego, ktoryby mowil o jej instnieniu wsrod wielu innych narodowosci Rosji. Przynajmniej.
Sa jeszcze imprezy regionalne. Dobrym przykladem moga sluzyc imprezy spotrowe, ktore prowadzi Polonia Peterburzka, na czele ktorej stoi urodzony w PRLu p. Czeslaw Blasik. Ta tradycja jest stosunkowo niedawna i nie jest bardzo popularna nawet wsrod Polonii Rosyjskiej. Wlasnie na podstawie Polonii Petersburgskiej i ksztaltuja sie druzyny sportowe, pzedstawiajace Polonia Rosyjskie na swiatowych igrzyskach polonijnych.
W tym miejscu chce sie powiedziec, ze dbajac o nasze przyszlosc, naszych dzieci i mlodziez, nie mozna zapominac, ze mlodziez nie w ostatni kolej interesuja prestyzne projekty mlodziezowe. To, ze w Rosji w ogole nie jest slychac, zeby cos podobnego robila Polonia Rosyjska, nie bardzo gra na rzecz samej Polonii Rosyjskiej. I przewazna wiekszosc populacji Rosji czesto w ogole nie wie, ze Polonia Rosyjska w ogole istnieje.
Jezeli wrocic do tematu przeszlosci, nie zapominajac o przeszlosci tragicznej, coraz czesciej przypomina sie nie tylko Katyn, ale i polska operacja NKWD lat 1937-38. Miejmy nadzieje, ze te dzieje tragiczne, ich lekcji i ich tajemnicy beda jaknajbardziej objektywnie i  prawidlowo opisane.
Czasami jako lider badan na ten temat, zarowno jak i dzialalnosci prawoobronnej wyglada towarzystwo Memorial, chociaz w skutkach jego dzialalnosci rozczarowan jest nie mniej niz osiagniec. Jako dobre osiagniecie mozna traktowac utworzenie museum-kamery NKWD przez dzialaczy polonii tomskiej, czszegolnie przez p.Wasyla Chaniewicza.  Sa pewne proby dzialan na ten temat ze strony Instytutu pamieci narodowej w Warszawie, do nich jest zlozona propozycja o wspolpracy.
W skali regionalnej prowadza sie rozne imprezy kulturalne tez, i najbardziej ciekawymi z nich czesto wygladaja tygodnie filmow polskich. Z tego jest warto odznaczyc dzialalnosc Polonii roznych miast Uralu, szczegolnie Orenburgu i Czelabinsku, na czele organizacji ktorych stoja Wanda Seliwanowska i Wlodzimierz Malinowski.
Do tendencji dobrych nalezy dodac jeszcze tradycji prowadzenia balow polonijnych. Pierwsze dwa z nich sie odbyli w latach 2013-2014, w marcu 2013 w Moskwie, i w maju nastepnego roku w Rostowiu. Bal w Moskwie odbyl sie w dancingu Pingwin na prospekcie Sewastopolskim, absolutnie bez popracia ani ambasady RP ani wladz moskiewskich, ale mimo wszystko zostal pewnym wydarzeniem kulturalnym w zyciu Moskwy. Za to przede wzystkim trzeba powiedzec dziekuje p. Marii Gasiunas, ktorej dalo sie zorganizowac sprzedaz biletow, przez co organizacja balu wyszla na zero, i wydatki na wynajecie hali byli skompenoswane ! Filmowaniem balu zajmowal sie p. Iwan Jegorow , matematyka i filozof, ktory wystapil jako operator, teraz niestety on juz nie zyje. Moztaz filmu byl zrobiony przez Swietlane Gonske z Petersburgu. Film do dzisiaj sie znajduje na youtube. Uzaleznionosc tej imprezy od pieniedzy wyszla na zewnatrz, ona jest aktualna, i jak dla Moswky ta impreza pozostala sie impreza jednorazowa.
Troszeczki  lepiej byl w Rostowiu, gdyz w tradycjach tego miasta jest poparcie imprez kulturalnych mniejszosci narodowosciowych. W Rostowiu do dzisiaj sie nie zapomniano jako Uniwersytet Warszawski w czasach I wojny swiatowej przeniosl sie do Rostowia i w tem sposob uniwersytet byl zalozony w tym miescie. Polacy jako intellektualisci tu i w wielu innych miastach I regionach Rosji bardzo dobrze sa traktowane i stosunek wladz miejskich jest odpowiedni. Sama impreza balowa rostowska odbyla sie w centrum wypoczynkowym Leberdon na lewym brzegu Dona.
Ale niestety bale nie naleza do imprez masowych. Chce sie podkreslic, ze brak imprez masowych na wzor swiet narodowosciowych, swiet ludowych, gdzie Polacy Rosji mogliby zaprosic przedstawiecieli innych narodowosci, jest wada istotna. Mimo widocznej przezroczytosci tego pomyslu, on dyskutuje sie nie czesto, I jezeli dyskutuje sie, to nie w skali ogolnokrajowej. Moim zdaniem to jest owocem wspoldzialania kilku czynnikow: uczuc samoidentyfikacyjnych, problem finansowych i struktury ruchu polonijnego w Rosji w ogole. W kolei.
Samoidentyfikacja i stosunek do polskosci. Stan rzeczy nie jest najlepszy, gdyz do dzisiaj nie bardzo jest wiadomo co to w ogole Polak z Rosji lub z krajow terenow rosyjskojezycznych, kim on w ogole jest, w jakim stopniu on jest zasymilowany i w jaki sposob on musi siebie identyfikowac. Teoretycznie Polacy Rosji z ich liczba w 140 tys. na rok 1991 byli trzecia narodowoscia krajow obcych za Zydami i Niemcami, gdyz u Niemcow i Zydow ich identyfikacja narodowosciowa byla troszeczki bardziej wyrazna.
Ten problem ma dwa przejawy: wewnetrzny i zewnetrzny. Problem wewnetrzny to jest problem samopoczucia: kim ty wyczuwasz siebie wiecej: Polakiem czy obywatelem lub obywatelka Rosji, jest czy nie jest potrzebna osobna samoidentyfikacja dla Polakow Rosji oraz innych krajow ex-ZSRR, jest lub nie jest skonczony process asymilacji. Problem zewnetrzny to problem stylu zachowywania: swoja wyczuwana polskosc chowac gdzies gleboko w sercu czy przynajmniej czasami pokazywac ja na zewnatrz?
Moim zdaniem wsrod tego, to sie mowi od nauczycieli jezyku polskiego, od pewnej ilosci liderow organizacji polonii regionalnych, mowiac krotko “skads z gory”, Polak z Rosji musi wyczuwac siebie przede wszystkim Polakiem bez zadnych ani przymiotnikow ani dodatkow, bez uwzglednienia tego, ze on jest obywatelem Rosji. W ten sposob to nie wyglada za bardzo patriotycznie wobec Rosji, i organizacji polonijny czasami przeksztalcaja sie w kluby potencjalnych emigrantow.
Jako czlowiek ktory wyczuwa siebie patriotem Rosji musze odznaczyc, ze slabosc lub w ogole nieobecnosc nuty patriotycznej wobec Rosji mi bardzo nie imponuje. Moim zdaniem podkreslenie ze strony Polonii Rosyjskiej uczuc patriotycznych wobec Rosji istotnie polepszylo by ich reputacje w ogole I polepszylo by ich stan. Jako przyklad mozna nawiesc stosunek populacji Rosji do karty Polaka, o ktorej przewazna wiekszosc obywateli Rosji po prostu nie wie, a jezeli slyszy, to pierwsza percepcja tego jest ta, ze rzekomo to jest nagroda od obcego panstwa. Moim zdaniem to jest jednym w owocow pasywnosci publicznej.
Kontynujac temat samoidentyfikacji. W pewien czas ukazalo sie wiele ksiazek, czasami dosc wielkich objetosci o Polakach mieszancach tego lub innego regionu Rosji: Polacy Syberii, Polacy Kubania, Polacy Kaukazu, inne. Oczywiscie, ze szkicow historycznych tam bylo mnostwo. Ale tam faktycznie nie bylo nic na tematy identyfikacyjne. Pod tym katem widzenia, chce sie powtorzyc, chodzi nie o historii, ale o wspolczesnosci.
W pewien czas pewne grono ludzi wystapilo z inicjatywa napisania ksiazki samoidentyfikacyjnej, pod wstepnym tytulem “Kim jestesmy, Polacy Rosji” (“Кто мы, поляки России”?). Na razie stan projektu mozna scharakteryzowac jako zamrozony na nieokreslony termin przez brak masy krytycznej, chociaz glowne objetosc pracy mozna rozpoczac i skonczyc stosunkowo szybko.
Mozna troszeczki powiedziec jeszcze o nastrojach emigracyjnych. Wiele pracownikow amabasady uprzedza, ze w Polsce na nich nie czeka raj na ziemi, i takim jest moje zdanie tez. W miare tego, jak sytuacja w Rosji sie pogorsza, podobne nastroje mocna.
Jezeli mowic o problemach Kongresu Polakow w Rosji jako organizacji reprezentujace Polakow Rosji w samej Rosji, to mozna mowic wiele o czym. I rozpoczac najlepiej z tego, ze jako wszystkie autonomii kulturalne, ona ma statut prawny organizacji spolecznej kulturalnej. To znaczy, ze tej organizacji jest dosc trudno zajmowac sie tym, co lezy poza granicami kultury. Szczegolnie sprawami gospodarczymi, i rowniez sprawami, tyczacymi polityki i prawa. I do tego mozna dodac, ze, co sie tyczy ruchu polonijnego w Rosji w ogole, czasami uklada sie wazenie, ze jego haslami czolowymi sa deekonomizacja, decentralizacja i feminizacja. Co jest troszeczki przykro dla przedstawicieli plci mocnej, gdyz oni, czesto trafiajac do organizacji polonijnych, po prostu siebie nie widza.
Do tego dodac trzeba jeszcze jedne paradoksalne rzecz. Sprawami faktycznie wszystkich mniejszosci narodowych, i tych, ktorych miejsce rodzinne znajduje sie na terenie Rosji, zarowno tych ktorych miejsce rodzinne znajduje sie poza terenami Rosji, zajmuje sie Ministerstwo Regionow i Rozwoju (po rosyjsku: “Минрегионразвития”). I wlasnie w tym ministerstwie znajduje sie gabinet jednego urzednika ktory zajmuje sie miejszosciami narodowowciowymi pochodzenia z krajow obcych (po rosyjsku “Представителей национальностей иностранных государств”). Z tym przypomina sie dosc ciekawa historia, kiedy na jednym ze Zjazdow Kongresu Polakow w Rosji ten Pan byl zaproszony do zjazdu. Mial on ciekawe przemowienie, z ktorego mozna bylo naprawde wywnioskowac, ze on jako urzednik przedstawia interesy Polakow Rosji wobec wladz Rosji ! Jako humanista on jest autorem ksiazki o czasach stalinowskich. Wiec reprezentacja Polonii Rosyjskiej we wladzach Rosji jest zorganizowana w ten sposob. I bedzie tak nadal, jezeli nie bedzie czegos lepszego.
Temat finansowy. Polonia rosyjska na razie nie ma swoich pieniedzy wspolnych, pieniedzy kolektywnych. Ona nie ma nawet wypracowanej koncepcji ich zarobku. Wiec ona na swoje istnienie musi doslownie zebrac srodki pieniazne przewaznie w RP, gdyz faktycznie napisanie wnioskow do roznych fundacji czesto wyglada jako po prostu zebranie. Jezeli wziasc pod uwage, ze wsrod Polakow w wielu krajach swiatu jest mnostwo zdolnych prawnikow, ekonomistow i biznesmenow, taki stan rzeczy jest dosc przykro obzerwowac.
Miejmy nadzieje, ze to nie bedzie nadal trwalo dlugo, i zdolne pawnicy i ekonomiscie z obu stron potrafia wypracowac najlepsze koncepcje wspoldzialania gospodarczego pomiedzy RP i Polonia Rosyjska. Byc moze nie najgorszym rozwiazaniem byloby utworzenie instancji pod nazwa, podobnej do Rada Gospodarcza Polonii Rosyjskiej.
Temat wiezi z Polska, z macierza nasza. Mozna smialo powiedziec, ze jezeli Polak w Rosji trwardo stoi na nogach, i nie interesuje sie emigracja, to jego wobec Polski interesuje tylko wydarzenia w zyciu kulturalnym, najbardziej nowe utwory muzyczne i filmy. Ksiazki i magazyny w mniejszym stopniu, gryz ich czas przewaznie juz minal. Pod tym wzgledem troszeczki desperuje brak nowych zjawisk w polskiej kulturze piosenkowej.
Jezeli chodzi o filmach polskich wszystkich czasow, my jako Polonia Rosyjska naprawde chcemy minimizajce barjerow prawnych, gdyz jest wiele utworow filmowych polskich, produkcji RP i PRLu, ktore chcemy pokazac rosyjskim widzom.
Rozwijajac temat mozliwej wspolpracy kulturalnej: przez Polaka z Polonii Rosyjskiej jest wypracowana technologia gier komputerowych, ktora umozliwia gry komputerowe na podstawie dowolnego wierszyka lub piosenki, i rowniez prowadzenie on-line konkursow na znawcow tego lub innego zjawiska w kulturze piosenkowej. Dla najbardziej slynnych polskich piosenek juz sa zrobione produkty gierne i juz jest mozliwy konkurs na najlepszych znawcow polskiej kultury piosenkowej.
Jezeli mowic o zyciu Polonii wlasnie Moskiewskiej, сzyli o mieszkancach Moskwy, to trzeba odnzaczyc, ze przewazna wiekszosc imprez kulturalych, szczegolnie koncerty muzyczne, w ostatnie lata odbywala sie w Instytucie Polskim RP, (po rosyjsku «Польский культурный центр»), ktory znajduje sie bezposrednio na terenie ambasady RP w Moskwie, i zeby traffic na ta impreze widz musi wstapic na teren obcego panstwa, co czasami wyglada dosc przykro.
Jezeli chodzi o literature i sztuke, za wiele lat istnienia Polonii rosyjskiej mozna przypomniec wiele o kim, od malarza Kazimierza Malewicza i pisarki Wiery Kietlinskiej. Za czasow socjalizmu jedna z najbardziej ciekawych postaci byl rezyser filmowy Stanislaw Rostocki. Wedlug pogloski, wlasnie on jednym z pierwszych dostal zaproszenie zostac prezesem ruchu polonijnego, natenczas jeszcze ZSRR. On powiedzial swoje “nie”, i czasami uklada sie wrazenie, ze to jego “nie” dziala jako klatwa.
Specjalnie, czesciowo nawet wbrew zyczeniom, nie tyczymy sie takiego tematu, jako sytuacja z repatriantami z krajow ex-ZSRR ktorze obecnie mieszkaja w RP. Pewne narzekania sa, szczegolnie oni tycza sie osob w wieku emerytalnym i ich rozmow z funduszami emerytalnymi z RP.
Skonczyc chce sie optymistycznie. Sa wiele inicjatyw od malarzy, pisarzy, naukowcow, dzialaczy kina, nalezacych do Polonii Rosyjskiej, i miejmy nadzieje, ze oni beda korzystne dla obu krajow.
Polak potrafi. Polak wszedzie Polakiem. Jeszcze wspolnota polska nie zginela !