Старая карчма бел

Калі літоўскае войска вярталася дадому пасля ўдалага паходу на ляхаў, дружыннік Вайбут забраў сваю долю і з двума таварышамі адправіўся піць гарэлку. Зайшлі ў карчму, узялі па чарцы, потым яшчэ і засядзеліся за поўнач. Завялі размовы пра тое, пра сёе, успомнілі мінуўшчыну, і вось ужо загаварылі пра вядзьмакоў, ваўкалакаў і нячысцiкаў.
Усе разышліся, і пануры рандар прыбраў свечкі, пакінуўшы свет толькі на стале, за якiм засядзеліся дружыннікi.
- А вось яшчэ ведаю гісторыю, - прамовіў худы чарнявы спадарожнік Вайбута, гледзячы кудысьці за спіны таварышаў. - У вёсцы каля Турава жыла старая вядзьмарка. І не было жыхарам вёсцы ад яе спакою: то сена скажа накасіць і занесці ёй на вышцы, то ўраджай прыбраць, а то і галлё прынесці. І хацелі б адмовіць ёй, ды баяліся.
Раз маладзiца на снасях пайшла на Сёмухі на луг за зёлкамi, ды і не заўважыла, як надышоў вечар. Глядзіць, стаіць каля вярбы вядзьмарка і вабіць яе, так ласкава, ідзі, маўляў, сюды. І не можа маладзiца сысці, ногі раптам самі ўзялі і падвялі да вядзьмарцы.
- Добры дзень, Вольга, - назвала яе вядзьмарка па імені. І пытаецца: - Ці ня станеш ты на карачкі, ня завязеш мяне дадому? А то мае ножкі баляць.
А маладзiца сама не мясцовая была, пасватаная з суседняй вёсцы, і вядзьмарку тую не баялася. Больш думала пра тое, што ад такіх скачак з вядзьмаркай на спіне таго і глядзі дзіця страціць. І ўзяла б вядзьмарка над ёй уладу, ды была ў маладзiцы з сабой палын-трава. Дастала яна пучок травы з-за пояса і адказала цвёрда, што вазіць вядзьмарку на сабе не мае намеру, няхай сама ходзіць. Як, маўляў, на луг прыйшла, так і дадому дабярэцца.
Нічога не адказала вядзьмарка, павярнулася і пайшла сваёй дарогай, нібы ніякай размовы і не было.
Хутка прыйшоў тэрмін нараджаць маладзiцэ, паслалі да павітухi. Ды толькі вярнуліся пасланыя назад з весткай аб тым, што павітуха звалілася з вышак і зламала руку. Што рабіць? Сядзяць, разважаюць, як раптам нейкi стук у вароты. Выйшлі адкрываць - стаіць тая самая вядзьмарка. Спыталі, за чым прыйшла, адказвае, хачу дапамагчы маладзiцэ, прыняць яе роды. Падзівіліся, вядома, але ж рабіць няма чаго - паклікалі ў хату. Закіпяцілi ваду, прыгатавалі ўсё чыстае, паклалі маладзiцу. Дала ёй вядзьмарка адвар нейкіх зёлак, і роды прайшлі на здзіўленне лёгка і бязбольна. І хлопчык нарадзіўся здаровы і прыгожы.
Падала вядзьмарка маладзiцэ немаўля і сабралася сыходзіць. Запыталі хатнія, чым аддзячыць за дапамогу. «Нічога мне не трэба, - адказала вядзьмарка, дайце толькі прасціну, на якой маладзiца нараджала». З-за чаго ж не даць, аддалі прасціну, яшчэ парадаваліся, што танна абышлося.
Сышла вядзьмарка. А ўжо за поўнач было, навалілася стомленасць, сталі хатнія разыходзіцца спаць. Паляжала трохі маладзiца, прыйшла ў сябе. Потым паклала дзіця ў калыску, пайшла памыцца. Глядзiць, а там замест ног у яе воўчыя лапы і поўсць па ўсім целе. І вось ужо выгнулась маладзiца на карачкі, звалілася на лапы, ды і кінулася з хаты.
Прачнуліся раніцай хатнія, глядзяць, а маладзiцы-та і няма. Толькі дзіця плача ў калысцы. Кінуліся шукаць, ды нідзе не відаць. Пабеглі да вядзьмарцы, а тая павярнулася белай, нібы сівой, варонай, ды і паляцела прэч.
Вярнуліся дадому - дзіця плача, галоднае. Няма чаго рабіць, пайшлі шукаць карміцельку.
Як сцямнела, пайшлі спаць хатнія, толькі бачаць, невядома адкуль стаіць ля калысцы маладая ваўчыца. Думалі прагнаць яе, ды толькі бачаць, не баіцца ваўчыца людзей, глядзіць жаласна на ўсіх, а слёзы так і ліюцца з вачэй. Тут і немаўля прачнулася: плача, грудное малако просіць. Падышла ваўчыца да калысцы, ды і стала так, каб магло дзіця дацягнуцца ротам да саскоў. Паплакала немаўля, пачамкала губамі, ды і пачало смактаць. Корміць яго ваўчыца, а на рукі ўзяць і да сэрца прыціснуць не можа, і плача-плача таму. Наелася дзіця ды і заснула, а ваўчыца засталася сядзець побач, але толькі пачаўся світанак, знікла.
Кожную ноч прыходзіла ваўчыца карміць немаўля, а калі ў яго пачалі рэзацца зубы і яму сталі паволі даваць прыкорм, ваўчыца прыйшла і доўга сядзела, гледзячы на дзіця і хатніх, пакутуючы ад страху і адчаю, і слёзы ліліся і ліліся з яе вачэй. Потым знікла. І больш ні маладзiцу, ні вядзьмарку ў тых краях не бачылі ...
Замоўк апавядальнік. Маўчалі і сябры яго, разважаючы пра сказанае.
- Нават ня ведаю, - нарэшце прамовіў Вайбут, - праўда ў тваім апавяданнi ці не.
- Праўда, - адказаў нехта з-за пляча Вайбута.
Здрыгануўшыся аб нечаканасці, усе павярнулiся і ўбачылi рандара, які ўвесь гэты час стаяў побач і слухаў.
- Гэта была мая маці, - працягнуў рандар. - Я і ёсць тое дзіця, якога карміла ваўчыца...
Сталі разыходзіцца спаць, але сон усё не ішоў, і Вайбут варочаўся ў ложку да самай раніцы.

...Дружыннікі прачнуліся ўжо завідна. Са здзіўленнем знайшлі сябе на падлозе напаўразбуранага хлева з разваленым дахам. Ні грошай пры іх, ні карчмы, ні рандара не было і ў памоўцы.