Вiленскi купец бел

У купца Гаштольда быў дом у Вільні на Нямецкай вуліцы. Жыў купец з жонкай і дзяцей у іх не было. Другі паверх дома быў жылы, а на першым паверсе размяшчалася крама і невялікая кушнерская майстэрня. І працаваў у майстэрні работнік Мацейка з літвінаў. Акрамя кушнерскай працы павінен быў Мацейка таксама дапамагаць жонцы купца ў хатняй працы. Быў ён хлопец малады і прыгожы, і неузабаве яны з купчыхай палюбілі адзін аднаго.
Была ў Гаштольда адна таямніца, пра якую ведалі толькі ягоная жонка і Мацейка: быў купец ведзьмаком і ўмеў ператварацца ў ваўка. Выйдзе ў сад, перакульнецца праз галаву і выбежыць у лес праз схаваны ў кустах лаз. Куды ён бегаў у гэткім выглядзе і што рабіў, ніхто не ведаў. Бачылі толькі, што вяртаўся з напоўненымі нечым мяшкамі. Пралезе ў лаз, перакульнецца назад і вось ужо зноў стаiць у чалавечым абліччы.
Аднойчы вярнуўся вядзьмак з мяшкамі і, не паспеўшы схаваць, прайшоў за нечым ў краму. А мяшкі пакінуў у праходзе ля каморкі. Цікава стала жонцы купца, што ў мяшках, зазірнула ў адзін, а там вырабленая лісіныя скуркі, хоць адразу на продаж. Зазірнула ў іншы - заячыя скуркі. Завязала мяшкі і пайшла па сваіх справах. І ні з кім не размаўляла пра тое, што ўбачыла, толькі Мацейцы сказала.
Праз тыдзень у Вільні быў вялікi кірмаш, на якi з'ехаліся купцы з розных месцаў, як літвіны, так і замежныя. І быў сярод іншых купец з Пскова, які распавёў, што па дарозе ў Вільню яго абоз абрабавалі. Зніклі лісіныя і заячыя скуркі, прычым слугі казалі, што злодзей выглядаў, як воўк. Павялi размовы пра злодзеяў і ваўкалакаў. Яшчэ некалькі купцоў успомнілі пра знікненне тавару з удзелам ваўка, хто ў гэтым годзе, хто ў мінулым. Казалі, выглядаў гэты воўк буйней і хутчэй за іншых ваўкоў і быццам нават мог хадзіць на задніх лапах. Але бачылі яго заўсёды мімаходам, незразумела, невыразна.
Дайшлі гэтыя размовы да Мацейкі, а ён падзяліўся апавяданнямі пра ваўкалака з жонкай купца. Слухала яна, слухала, і задумала звесці мужа. Сталі думаць, як гэта зрабіць.
На Масленіцу пачала жонка купца прамовы пра тое, як даўно муж не рабіў ёй падарункаў. Запытаў, што падарыць, адказала, што падабаецца ёй касцяная грэбня суседкі і нічога іншага. Вось было б добра, кажа, калі б ты прыняў ваўчынае аблічча і выкраў грэбню дзеля мяне. Прапаноўваў купіць што-небудзь iншае, ўперлася: хачу менавіта гэтую грэбню і нічога іншага. Ўгаварыла.
Увечары сабраўся купец і адправіўся ў сад. Жонка паціху за ім. Падышоў ён да старога пня на палянцы і забіў па крузе пяць асінавых калкоў вастрыямі ўверх. Пасля падперазаўся поясам, выразаным з ваўчынай скуры, і перакульнуўся праз пень. Адразу пасля гэтага вядзьмак прыняў ваўчынае аблічча і выбег з саду.
Ўбачыла жанчына, што ён прапаў з выгляду, выйшла з кустоў і выцягнула з пня асінавыя калкі. Тут жа адправілася дадому і спаліла калкі ў печы, пасля чаго яны разам з Мацейкай пагрузілі на воз загадзя прыгатаваныя рэчы і збеглі ў Полацк.
Вярнуўся ваўкалак ды ўбачыў, што яго чароўнае месца разбурана. Пайшоў у дом - там нікога: ні жонкі, ні работніка. Толькі попел ад калкоў ў печы. Зразумеў вядзьмак, што яго падманулі і вярнуцца назад у чалавечае аблічча ён не зможа аж да Папараць-дня.
Рабіць няма чаго. Некалькі дзён ваўкалак не выходзіў з дому, абдумваючы сваё становішча. Потым скончылася вада і ён выйшаў у лес.
Як раз у гэты час па лесе праходзілі паляўнічыя. Бачаць, воўк. Пусцілі стралу, патрапілі ў бок. Той бегчы, паляўнічыя за ім. Атачылі, ударылі дзiдай, кроў так і хлынула. Упаў ваўкалак без сіл, ды і памёр. Падышлі паляўнічыя за скурай і ўбачылі мёртвага ведзьмака з шырокай ранай на шыі і стралой у баку.
Суседзі смерці купца-ведзьмака толькі ўзрадаваліся. Пайшлі грамадой ды і спалілі яго дом з усёй маёмасцю. Нават следу не засталося.