Па дарозе на кiрмаш бел

Ішлі па дарозе на кірмаш два вандроўніка: малады і стары. Ці доўга ці коратка, сталі расказваць розныя дзівосныя гісторыі. Першым загаварыў стары.
- Памятаю, гадоў дваццаць таму праходзіў я на Гомель гэтымі месцамі. Сцерагучыся дзікіх звяроў і рабаўнікаў, насіў я паўсюль з сабой вялікі паляўнічы нож, які не раз выратоўваў мяне ў цяжкіх становiшчах. Вось ішоў я, ішоў, спыніўся на начлег на беразе Сожа. Распаліў вогнішча, зрабіў ложак з галінак, павячэраў, ды і уладкаваўся на начлег.
Сярод ночы раптам чую нейкі шум, нібы скача хтосьці берагам ракі. Гляджу, сядзіць вядзьмарка верхам на ваўке, б'е яго бізуном па баках, ды паганяе ў бок лесу. А воўк стаміўся, задыхаўся, ледзь бяжыць. Ну, думаю, няйначай, як вядзьмарка каталася па лясах, па лугах і зараз з прагулкі вяртаецца. Значыць, недалёка ваўку бегчы засталося. Падняўся з ляжанцы сваёй, ды і пайшоў паволі за імі.
Чуў я, што вядзьмаркi апойваюць чароўным зеллем самотных вандроўнікаў, ператвараюць у ваўкоў, ды і скачуць на іх да самай смерці. Вось іду асцярожна па лесе, пазіраю, каб вядзьмарка не ўбачыла. Пад'ехала вядзьмарка да хутара за высокім плотам, сцебанула ваўка, той з разбегу плот пераскочыў. Пачакаў я трохі, ды і палез следам за імi.
Гляджу, стаіць дом і хлеў на двары, і вядзьмарка выходзіць з хлява. Зайшла вядзьмарка ў дом, чую, накшталт спаць легла. Я ў хлеў. Там змардаваны ваўкалак ляжыць, за аброжак да бэльцы на столі моцна прывязаны. І дацягнуцца ён можа хіба што да паўпустой місцы з вадой да некалькіх абгрызеных костак. Мяне ўбачыў, слёзы з вачэй так і паліліся. Шкада мне стала, дай, думаю, вызвалю яго, а там будзь, што будзе. Толькі зняў з ваўкалака аброжак, ён ускочыў на лапы і бегчы. На двор, праз плот, у лес, толькі яго і бачылі...
Некаторы час ішлі моўчкі. Малады вандроўнік задуменна пажаваў сарваную травінку, пасля спытаў:
- А з вядзьмаркай што стала?
- З вядзьмаркай, - працягваў стары, - вось што. Іду я да выхаду з хлява, як бачу, прыгожая дзяўчына стаіць проста перада мной: сама тоненькая, стройная, валасы цёмныя, вусны пунсовыя, вочы зялёныя - зірнеш і знікнеш. Я нават адразу і не зразумеў, хто гэта, падумаў, можа, унучка вядзьмарцына або працаўніца.
А яна вабіць мяне і прыгаворвае: паглядзі, што ў мяне ў воку, не магу зразумець, маўляў. Э не, думаю, тут ты мяне і зачаруеш. Хачу прайсці, яна дзвярны праём ножкай загарадзіла, не прапускае. Эх, думаю, ні за грош прападаю, дастаў нож і разануў сябе па пальцу на левай руцэ. Кроў так і хлынула. Чары рассеяліся, гляджу, замест дзяўчыны стаіць перада мной згорбленая старая са злосным тварам. Кульбай шлях перагарадзіла і заклёны вядзьмарскія нагаворвае. Хлусіш, кажу, ідзі прэч, пакуль я добры. Адштурхнуў вядзьмарку, ды і выйшаў з хлява.
Яна за мной. Перамог ты мяне, кажа. Ёсць у мяне золата, ёсць срэбра, бяры, што захочаш. І да сябе ў хату вабіць. Ну не, думаю. Барані бог што-небудзь у вядзьмарцы браць. Выглядзеў брамку ў плоце, ды і выйшаў прэч.
- А што ж не ўзяў золата? Няўжо перашкодзіла б?
- Нельга, - прамовіў стары. - Кроў на тым золаце і пакуты. Хто ведае, чым бы мне гэтыя дары адгукнулася. І потым, не думаю, каб вядзьмарка мяне выпусціла. Вядзьмарцына ласка, што ваўчыная дружба...
- Вось справы... - працягнуў малады, папраўляючы палатняную торбу на плячы. - Паслухай маю гісторыю. Баяў мне бацька, што ў суседняй з намі вёсцы жыў селянін. Аднойчы адправіўся ён у Гомель на кірмаш, ды і знік. Спачатку думалі, загуляў дзе, скончацца грошы, ды і вернецца, а яго ўсё няма ды няма. Ужо і Чырвоная горка прайшла, за ёй Сёмухі і Русальны тыдзень, а яго няма. Мабыць, забілі дзесьці рабаўнікі, вырашыла ягоная жонка, пабедавала, ды рабіць няма чаго. Сталі жыць далей.
А бліжэй да Папараць дня прыйшоў да іх на падворак воўк, сам сумны, худы, сабак не баіцца, хатнюю жывёлу не чапае. Толькі сядзіць, глядзіць на ўсіх чалавечымі вачыма і ціхенька скуголіць, нібы просіць аб дапамозе. Выйшла жанчына на ганак, паказала ваўку шапку зніклага мужа, а ў ваўка слёзы з вачэй так і паліліся.
Пабеглі за знахарам. Пакуль хадзілі, звярнула жанчына ўвагу, што і сабакі хатнія паводзяць сябе дзіўна: на ваўка не брэшуць, толькі прынюхваюцца, нібы пазнаючы нешта. Прыйшоў знахар, даў ваўку выпіць адвар з нейкіх зёлак, ды і назваў яго па імені. Тут жа лопнула ваўчыная шкура і з'явіўся зніклы селянін.
Пыталіся, што было з ім у ваўчыным абліччы, нічога не памятаў. Толькі памятаў, як вядзьмарка скакала на ім па лясах і лугах, трымала ў хляве і хавала ад людзей. Яшчэ памятаў, як пакутаваў ад страху і адчаю і хацеў зноў вярнуцца ў чалавечае аблічча. А як уцёк ад вядзьмарцы ды прыйшоў на свой двор, не памятаў.