Ху ва бицIи гъапу

(Махъв)
Ху ва бицIи гъапу
(Махъв)

Ягъал дагъдин кIанакк гьитIибкIнайи бицIи гъулан арчил илтIибкIнайи саб гьяятдиъ укIу рангнан ***ин паж айи. Му пажнакк, гъюдли хьайин чIар алибсиб, саб зурба ху яшамиш шулади гъабхьну. Хъа пажнан багахь, арчлин кьялаъ, гьяятдиъ учIвру саб бицIи гъапура яшамиш шулайи. Му гъапу кючейигъ варитIан уткануб вуйи. Дидик карснайи кьулар дюздар, саб саягънандар, укIу луфран ранг алидар вуйи. Исиккна зиин кьулариин аларснайи лизи рангнан ккуру зулари гъапуйиз пучIувалин, успагьивалин ва назанивалин эгьемият туврайи. Гъапуйин хили бисру йишв, юкьуб бурма кайи михарихъди ижми дапIнади рябкъюйи.

Эйсийин ху гизаф дирбаш ва кIубануб вуйиб аьгъю шуйи. Гьяйванатди, инсан ярхла манзилнаъ имиди аьмпар апIури, чан зур сесниинди варидиз гучIар ккауйи. Мици мюгькамди мал-мутму уьбхбаз лигну, эйсийи йигъан шубуб ражну ***из аьхю гъабраъди ипIрубра тувуйи. Гъапуйира намусвалиинди чан вазифйир кIули гъахуйи. Эйси хулаъ адру вахтна, гьяятдиан пеэр-шюхъяр гъюлягъна гъягъюз гъидритри, кIитI-кIитI алабхъну, ижмиди дийибгъуйи. Аммаки ху, «уву наънан, хъа узу наънан» кIуруси, такабурди кIулра дазабгну, гъапуйин улихь чан заанвал улупури, фурс кади мелзра итIибгъну, мина-тина гьудубгъури шуйи.

Эйсийиз гьацира сар бицIи байна риш айи. БицIидариз чпин цIару ху гизаф ккундийи. Кми-кмиди дидихъди тамшир апIури, хулаъ айи-адру ицци гъафнар хури, дидиз туври шуйи. Амма, мурарин, ***ихъдиси дарди, гъапуйихъди гьюрматсуз аьлакьа айиваликан ашкар шуйи. ГвачIнинган мектебдиз гъягъруган, хъа мектебдиан кьяляхъ гъюруган, гьар ражну мурари гъапу кьусмар йивури тIапIри шуйи. Му ляхникан бицIи гъапуйиз гизаф гиранвал кайи.

Саб хайлин йисар гъягъюру. БицIидарра аьхю гъахьнийи. Гьамус кьаби эйсийин бицIиб-аьхюб, хал-хизан, учв ктарди вари шагьриъ яшамиш шулайи. Гъулаъ, ялгъуз духьнайи хулан эйсина дугъан йитим хал уьбхюрайи кьаби хутIан фужкIара имдайи. Ху пашманди гьяятдиъ либцури шуйи, хъа чав гьясбикк ккаъру кас адруган, чан пажакк ярхи йигъди даабхну дабхъуйи.
Гъапура кьаби дубхьнайи. Уткан, укIу рангнан шир, зяиф дубхьну, алдабхьурайи. Петлийириз гандриж йивнайи, хъа хли бисру йишвак кайи михар буш духьну, кIитI-кIитIра ктабхъру гьялназ дуфну, чав гъапура дацIабкну дийибгънайи.

Аьхю духьнайи байна риш саспиган гъулаз хяларди гъюри шуйи. Дурар гъяркъган, ху, шадди ебгури, юкIв утIубччвруси гьялакди улихьна жабгъуйи, амма дидин зегьметар фукIа дарди гъюдучIвуйи. Гьаммишан гьяракатнаъ айи, телефнар хьайи бализна шураз гьамус ху рябкъюри имдайи. Хъа гъапуйин гьял кIуруш, хъана читинуб вуйи. Дурари гьамусра, бицIидиганси, гьар ражну гьяятдиъ учIвруган, гъапу кьусум йивну тIапIуйи.

Саб ражну кьюрдну, кьаби эйси, чан баяр-шубарихьна йишвазди шагьриз гъягъюру. Ярхи йигъди зав’ан абхьрайи йифуна микIлу инжик дапIнайи ху, гашди ашра, йирси пажун мурччваъ даабхнади шулу. Амма микIлу мина-тина хъипрайи гъапуйин «зиркь-зиркь» сесну ху саспиган уягъ апIуйи. Кми-кмиди, гъапуйикан хъял кади гъямпар апIури, хъа мучIушнахъди сабси микI яваш гъабхьиси, хура фаркьатди гъаабхнийи.

Сабпну эйсийин хулахьна кьюр кас багахь шулу. Дурар, явашди гъапу тIапIну, гьяятдиъ учIвру, хъасин ***из хабар даршлуси эйсийин хулазди диш шулу. «Яраб, мициб гьюрматлувалиинди шли узу тIапIнийкIан?» – фикрарикк ккабхъру гъапу. Хъа, цIиб арайилан: «ТIафлар! ТIафлар! Уягъ йибхь ху», – кIури, чахьан шлуси «зиркьар» апIури, гьарай ипру. НивкI’ан уягъ гъабхьи ху, сабан хъял кади гъапуйин терефназди либгуру, хъа хулаъ учIвнайи тIафларикан хабар гъабхьиган, хулан раккнихъинди жабгъури, гъямпарин зур сес ипру. Му дихнахъди эйсийин гъуншйир уягъ шулу. Гъуландарин кюмекниинди хулаъ учIвнайи тIафлар дисуру. Ярхи йишвди хуна гъапу зат гъаахундайи...

Хъайигъан эйсийин вари хизанар дуфну хъуркьру. Гъуландари ***ин хайлин тярифар апIруган, эйси лап рази шулу, хъа эйсийин балина шуру улихьганси хуйин улихьна ицци гъафнар хуру. Амма ху, фукIа дирипIди, пашманди эйсийихьинди либгури дийибгъуру. Аьхирки хуйи, эйсийин канчI кьацIу дибисну, чахъди гъач кIуруси, дацIабкнайи гъапуйин терефназди зигуру. Му ляхниин эйси мюгьтал шулу ва фикирлу хуйин гъавриъ ахъру. Дугъу, дишлади хул’ан бакришнар гъахи ва чан балихъди гъапу бегьемди рас гъапIу. Магьа гъапу хъана кючейигъ варитIан уткануб гъабхьи. Мициб ляхниин гъапура рази шулу, хура, хизанра ва му хулаз хялижвди гъафи узура.

Дидхъан мина сарун сар касдикьан гъапу ликарихьди тIапIри имдайи...