АССЫ ТАУ 1 тюрлюсю. Стихи 50-х г. 20в

Багъалы Окъуучу!
 «Ассы тау» атны юсюнден халкъны хафизасында сакъланнган бир айтыугъа кёре джазылгъанды. Бу назмуну эки тюрлюсю табылды. Экисин да салама.  Исмаил хар айтхан джеринде, джазыуларына  къараб кюрешмей, азбар айтыб баргъаны ючюн,  айтхан  заманында тюрлендиргенлери да кёб болуучан эди,  не да, ол болгъан джыйынындагъы  халгъа кёре келишдириб, джангы джыр, не да эски джырын тюрлендириб айтыу адети да болуучан эди.   Джазыб алгъанладагъы башхалыкъла аны ючюн ортагъа чыгъадыла.  Бютеу джазыу хазналары, джырлары да алайдыла.  «Мен былай эштген эдим» - деб хар адам бир тюрлю айтады. Белгили джырларын хар айтыуунда тюрлендириб баргъанын биз, юйдегиси болуб, кёз бла кёрюб тургъанбыз. Ёмюрю къолундан китабы, къаламы тюшмеди, ёмюрю алгъа джазгъанларын тюзете, толтура алай кетди. Хар уллу джазыучу да алайды: эсерлерин тюзетиу ёмюр сюреминде баргъанлай турады. Атам да алай эди. Аны ючюн бир назмуда тюрлениу болгъан сагъатда,  «башха къол джетгенди» деген акъыл  болмасын. Табханыбызны барысын да былайгъа сала барлыкъбыз. Сыйлы Окъуучугъа салам бла, юйдегиси.
..................................................

1-чи ТЮРЛЮСЮ:

Бир зман келиб, халкъ бузулгъанды,
Залимлик къысыб,  тюзлюк азгъанды,
Адеб, намыс деб бир зат къалмайын,
Мамыр джашау бла джашаялмайын,
Адам гюнахлы  джолну тутханды,
Хакъ да чамланыб Джерни  ургъанды.

Унух пайгъамбар  ол халдан – ирек, 
Уллу Аллахха этгенди тилек,
Олсагъат анга мёлек  джетгенди,
Ахырзаманны айгъакъ этгенди,
Кеме ишле – деб акъыл бергенди,
Сора  ызына къайтыб  кетгенди.

Алай бла Унух кеме этдириб,
Агъач арагъа чайыр эмдириб,
Суу киралмазча  къудретлендириб,
Тутхуч темирин киритлендириб,
Деу джелпеклени хазырлагъанды,
Гюнахсыз халкъны ары салгъанды.

Малдан – бир эркек,  бир тиши  алыб,
Битим урлугъун къаблагъа салыб,
Кемеге барын  таб джюклетгенди,
Суудан чарпылмаз кибик этгенди,
Адамны, малны джерлешдиргенди,
Джелпекни тартыб ёрелешгенди.

Суу кёлтюрюлюб Джерни басханды,
Стауат, эл да, бары батханды,
Унух джелпекни джелге бургъанды,
Кеме бурнуна кеси тургъанды,
Уллу Аллахдан изин алгъанды,
Алай бла кесин джолгъа салгъанды.

Ассы умметни тенгиз джутханды,
Джер – тенгиз болгъан бир танг атханды,
Адам, агъач, таш къыжгъыл болгъанды,
Джаб – джангыз бир тау батмай къалгъанды,
Асыры ёхдем, асыры мийик –
Агъаргъан башы кёклеге тийик.

Ол тау кесин бек онглу кёргенди,
Кесине уллу багъа бергенди,
Кемени кёрюб ёхдемленнгенди,
Джерни  мийиги менме – дегенди,
Сора махданыб, титирегенди,
Менга келликди кеме – дегенди.

Унух пайгъамбар  тауну кёргенди,
Джелпек эндирир буйрукъ бергенди,
Кемени аллын ары бургъанды,
Деу тау да алай тикбаш тургъанды,
Кемедегиле къуангандыла,
Анга сый бериб табыннгандыла.

Кесин бек сюйген, махданчакъ ёхдем,
Кёкню, Джерни  да этмейин истем,
Кеси къудретин онглу кёргенлей,
Кеси махдауун кенге кергенлей,
Анга айланнган кемеге къарай,
Башын тик тутуб тургъанды  алай.

Джаратханнга да уллу эс бёлмей,
Кесинден башха бир затны кёрмей,
Келген кемеге огъары къарай,
Тенгизни кючюн кючю бла сынай,
«Джерни  онглусу – менме» дегенди,
Гидче кемеге уллу кюлгенди.


Да чамланганды  Кёкню Иеси,
«Ассы» –  дегенди,  Джаратхан кеси.
Хакъ чамланнганды  махданчакъ таугъа,
Тенгизни  суун кёбейтиб, алгъа,
Башына дери суугъа кёмгенди,
Файгъамбаргъа да буйрукъ бергенди:
Кеме гёбеги  таугъа тийгенди,
Тёббесин джырыб  ётюб кетегенди.

Ол кюнден сора  башы джарылыб,
Джанына гыйы  бузла къатылыб,
Экили тёббе бушуу этдириб,
Улуб тургъанды  кенге  эштдириб.
 «Ассы Тау» аты алай аталды,
Кёб заманны да халкъда айтылды.

Миллеть - «мингиди бу тау» дегенди,
«Мингли кюч» дерлей атын бергенди,
Мен да джыр бла  ол атын чертдим,
Ол эски атын айтылмаз этдим,
Джангы тёлю да "мингиге" тартды,
Да къала – къалды "Ассы тау" аты.
1958.Терезе.