Акътамакъ роман в стихах 4 глава Сарасан

Тёртюнчю башы
САРАСАН

Ой, уучу десенг – уулаучу,
Тау тик къоймайын аулаучу.
Хей!
Сарасан Кийик болгъанды, тенгле,
Кесин тутдурмай джанлаучу.

Кёк Сарасаннга зар болдум,
Ызындан бекге тыгъылыр.
Хей!
Бу деу санларым суу – салам болду,
Джибиген джюнлей сыгъылыр.

Сарасан Кийик букъгъанды,
Анга джол къалай табайым?
Хей!
Бу джюрегими  тюрленнген халын,
Къаллай  сёз бла айтайым?

Джашлыкъ дегенинг бир чагъар,
Джюрек дегенинг бир джанар.
Хей!
Сюймеклик деген – чокъуракъ кёзлеу,
Андан  ичиб  а ким къанар!

Ой,  алашаны сюймедим,
Джюрегим тартды мийикге.
Хей!
Да алай  бла тюртюлдюм болур,
Багъатырланы бийликге.

Кёзлерим аны сайлады,
Оюмум аны ойлады.
Хей!
Тейри эшиги ачылгъан кибик,
Нюрю бла  мени  байлады.

Ой, къызгъан темир  тюйюлюр,
Кесилген ырхы тёгюлюр.
Хей!
Да Сарасанны табалмай къалсам,
Дуния къара кёрюнюр.

Бир – къыямутлай ийире,
Бир – кюз кюнюллей кюйдюре.
Хей!
Терслик этсе да – тюз этген кибик,
Кесин сюйгенден сюйдюре.

Малгъа къарагъан джюн сатар,
Сабан ишлеген ун тартар.
Хей!
Сюйген  адам  а  сезиу ишлейди,
Ол джарлы андан не татар?

Талалы  Стауат – къош толу,
Кёксюл Кёл  десем – къуш толу,
Хей!
Аны сагъынсам,  деу джюрегимде,
Дуния къадар хош толу.

Быкъылы таугъа – тагъайым,
Джаланнга барды  огъайым.
Хей!
Айтхан сёзюмю бу Сарасаннга,
Джетдиралмайды шогъайым.

Башым болгъанды сер кибик,
Ёзен буугъанды кёр кибик.
Хей!
Эки сюйгенни тюбешдирмеген
Бу не адетди? – дер кибик.

Агунда къауум,   кёз эте,
Учхара  адам,  сёз эте.
Хей!
Сюймеклик ишни тубан басханды,
Алтынны бетин джез эте.

Ой, тишге  сорсанг – джыртыудан,
Къыргъыгъа сорсанг – артыудан.
Хей!
Сюймеклик деген джашха сорулур,
Ол билир излеу,  джортуудан.

Атны басханын джер билир,
Ат джерни халын эр билир.
Хей!
Сюймеклик деген аурууну, тенгле,
Кесин къабдыргъан сер билир.

Ой, Чоллакъ  тауду  шорбатлы,
Тегенеклиди – наратлы.
Хей!
Эки сюйгеннге заран этгенинг,
Болур  Аллахдан  налатлы.

Кюзде кийиз бёрк кийилир,
Къышха тери тон тигилир.
Хей!
Кёзюую бла  иш этиледи,
Заман  алджатхан   инджилир.

Ой, «сылагъан къол тюртюлмез»,
Сюйгеннге  питна  этилмез.
Хей!
Джылла  созулгъан болджалла  бла,
Иш  битиуюне  джетелмез.

Ой, таш атханнга – аш атыу,
Джауну аллында – тиш къатыу,
Хей!
Сюймеклик келсе – булгъаныб  туруу –
Хатхуну  басыб минг асыу.

Ой, артдан айтхан  билинмез,
Бетден айтыучу сюйюлмез.
Хей!
Сюймеклик деген алтын  джиб, алан,
Ёмюр узуну юзюлмез.

Ой, заман тауну тюз этер,
Джашлыкъ дегенинг терк кетер.
Хей!
Заманнга кёре джюрюмегеннге,
Къаты къадардан дерт джетер.

Ашалгъан къая таш болур,
Эзилген бюртюк  аш болур.
Хей!
Керим Аллахны буйругъу болуб,
Сюймеклик келген – джаш болур.

Талпыгъан къайыкъ – кемелей,
Тенгиз  борандан ётерлей.
Хей!
Ашхы умутха талпыгъан  адам,
Муратларына джетерлей.

Ой, эрмен десенг – чёгючге,
Чуут десенг а – ёнкючге.
Хей!
Сюйген дегенинг – джулдуз  ушакъгъа,
Кёзлери барыб кёрмючге.

Ташлы  Талада  азыу  бар,
Ой, Ташлы Сыртда   къазыу  бар.
Хей!
Эки сюйгенни бир этер ючюн,
Аллахдан келген джазыу бар.

Ой,  шат дегенинг – махтауну,
Джасакъчы десенг – къармауну.
Хей!
Да насыб болуб, аталырмамы
Юсюбюздеги чырмауну?

Сарасан ариу алайды –
Кирпигин къагъа къарайды,
Хей!
Хар къарамы да, джылы джангурча,
Джаннган хатхума джарайды.

Къач басыб, чегет  агъады,
Тюлкю тешикге бугъады.
Хей!
Арыгъан атха къамчи тийгенлей,
Огъары джел да къагъады.

Не  «хо» деб  насыб илешмей,
Не  «огъай» болуб   кенглешмей,
Хей!
Халал тенглерим,  арсар болгъанма,
Ышаныу кёлге  джерлешмей.

Сюзюлген алтын – окъады,
Тиленнген къыз а – кукады.
Хей!
Да, обур ауу джокъ эсе муну,
Бу мени къалай тутады?

Ой, тауну къары юзюлсюн,
Джараклы чабыр тизилсин.
Хей!
Бир – чакъырыугъа, бир – ыхдырыугъа  –
Къачаннга дери тёзюлсюн?

Ючкюл Суу болду къобарлай,
Толкъуну  беджен  джабарлай.
Хей!
Муратым толуб  болалырмамы
Бу Сарасанны табарлай?

Джолгъа чыкъгъанда, къакъ керек,
Джауунг чабханда, джакъ керек.
Хей!
Джетген уланнга,  ой,  джетген  къызгъа
Сюймеклик деген чакъ керек.

Чагъыудан сора – агъыуду,
Заман  седиреб  кетмесин,
Хей!
Бизни марагъан учхара къауум,
Табалау  сёзюн этмесин.

Аманнга болур турдуруу,
Къачханнга болур къуудуруу.
Хей!
Чыртда амалы болмагъан зат  а –
Сюймеклик деген къуууруу.

Лыббыр тутмайды сенегим,
Этилелмейди  керегим,
Хей!
Дармансыз ауруу тийгенди манга,
Эриб барады джюрегим.

Ой,  Къобан сууу келеди,
Къыйыргъа кёмюк къайыла.
Хей!
Бизни ишибиз  асхады, тенгле,
Бир – ачыла, бир – тыйыла.

Келечим къайтса – кёллениу,
Джылы сёз айтса – тёллениу,
Хей!
Керти да  къыйын иш  кёре  эдим,
Бу сюймекликге юрениу.

Джыры джырлана  кёлюмде,
Аты айтыла тилимде,
Хей!
Халкъны аралтхан ариу тюрсюню,
Джукъуну къойгъан  кёзюмде.

Сарасан Ариу болгъанды
Бютеу джанладан багъалы.
Хей!
Къылыкъ алдырыб къойдум да, махтай,
Андан болгъанды хауалы.

Ой, не этсе да, джан – джикди,
Терслик этсе да – тюз кибик,
Хей!
Ол болгъан джерде,  боранлы къыш да –
Иссиси дженген кюз кибик.

Айтыргъа сёзюм джетмейин,
Джюрегим сабыр этмейин…
Хей!
Аны табмасам, болаллыкъ тюлме,
Башымы алыб кетмейин.

Сарасан ариу – мийикде,
Аркъан джетмейди атаргъа.
Хей!
Да къарайма да,  болаллыкъ болмам
Ансыз дунияда джашаргъа.

Трамсеменледе ёз барды,
Оюм  этдирир сёз барды.
Хей!
Сарасанда  уа – тартхан ариулукъ
Морсуллу – джашил кёз барды.

Шиндик ишлейме  ныгъышха,
Къартла олтурур турушха.
Хей!
Тутхан ишими къораталмайма
Акъылым  кетиб сагъышха.

Сюрме къолумдан  тюшюучю,
Буруу  терс  джары  тешиучю.
Хей!
Бу сюймеклик  а бола кёреме
Адамны санча этиучю.

Ой, джюрек сырым дау болуб,
Джарсыуум кёзге  ау  болуб.
Хей!
Джулдуз анам да  алай къарайды
Бет джарытмайын,  джау болуб.

Манга азыракъ тийилсин,
Къаршчы тургъанла ийилсин.
Хей!
Бу юйге кирлик – Сарасан ариу
Ол билликлеге билинсин.

Бийчесындады  отлауум,
Битиб битмеди  сакълауум.
Хей!
Халал тенглерим,   бу сюймекликни
Бир ауур болду джакълауум.

Сюрюуюм – гелеу отлаугъа,
Кесим – умут бла сакълаугъа.
Хей!
Сюймеклик ауруу онгуму алыб
Ушаб къалгъанма джалкъаугъа.

Ой, шохум – тенгим басынсын,
Барысы мени джакъсынсын.
Хей!
Бир келечи бла ишим бармайды
Джыйын джыйылыб барылсын.

Сарасан ариу – сайлауда,
Кёрген – кёргенни байлауда,
Хей!
Сары Джашынг да, чырылдаб джана
Джашагъан элин  аулауда.

Аны  башхада кёралмам,
Ансыз  джашаугъа тёзалмам,
Хей!
Биз экибизни байлагъан джибни
Гёджеб болсам да, юзалмам.

Ой, Чолакъ Тауда  ыз  барды,
Азмыш  бузунда  сыз  барды.
Хей!
Къарт – Джурт элинде,  джюрегим тартхан
Сарасан кибик къыз барды.

Бу Сары Джашда ёз болур,
Халкъ тынгылагъан сёз болур.
Хей!
Сарасанда  уа – алдыр ариулукъ,
Хурла Кёл кибик  кёз болур.

Ой,  Даулет – Герий  алайды,
Хар тилегенни сынайды,
Хей!
Тукъуму – джугъу, болуму деб а,
Кюеулюк  алай сайлайды.

Тукъумда  болмаз  къырыгъым,
Адамлыгъымда – джырыгъым,
Хей!
Юч Ёзеннге да айгъакъ ашыкъма
Билинир мени къылыгъым.

Бу сыр къазыула  къоюлсун,
Бу сёз къалаула оюлсун,
Хей!
Бизге тутулгъан табсыз иннетле
Ой, таугъа, ташха  джоюлсун.

Семенде – къара  тынгылау,
Багъатырлада – оюмлау,
Хей!
Эки тукъумгъа сёз джюрюгенден
Орналалмайды  огъурау.

Дыбыртдыу  къауум,  дыбырдай,
Къургъакъ сёзлени  гырылдай,
Хей!
Джулдуз анамы къатышдырдыла
Кире, чыгъа да, шыбырдай.

Келечи деген – джумулгъан,
Къыз  къауум десенг – къубулгъан.
Хей!
Андан  башхагъа уруннукъ тюлме
Болгъанма  анга тутулгъан.

Ахмыш Бузлукъда –  буз болур,
Гара Ауузда туз болур.
Хей!
Да Сары Джашны акъылында  уа
Сарасан  атлы  къыз болур.

Тауум орнундан тепмейин,
Джерни тутхучу кетмейин,
Хей!
Бу Сарасанны  ычхындырмазма
Тюз  ахырзаман  джетмейин.

Къаманы алдым,  «къыннга»  деб.
Джырым айтылды,  «анга» деб,
Хей!
Кёк Сарасаннга  къадар тюбетди
«Саугъа этеме санга» деб.

Сёзле келелле  тауладан,
Макъам саркъады сууладан,
Хей!
Да  аны алай сайладым, тенгле,
Айырыб бютеу  джанладан.

Гоначхыр  Суудан – макъамы,
Суфри  Тауундан –  сёзлери,
Хей!
Аны джырларын манга айталла,
Бу Юч Ёзенни джерлери.

Самур  Сууундан   харс чыгъа,
Сауру  Джухда  чартлата,
Хей!
Къараукъ  тау да джырларын  эте,
Махар  Сууна  джырлата.

Сарасан  десем – Джер джырлай,
Къалмай таулары, тюзлери.
Хей!
Аны амалтын ашалды, тенгле,
Деу джюреми безлери.

Минги Тау – булут чалгъанлай,
Джанкъылыч – кёкню  алгъанлай.
Хей!
Сарасан  ариу – манга джарашыу
Кюмюшге  алтын  салгъанлай.

Дуббургъа «тау» деб  таянмам,
Кёрмегениме   ийнанмам,
Хей!
Бу ишде манга чырмау болгъанны
Джуукъ, тенгди  деб  сыйламам.

Сюйген адамынг – джан – джикди
Джанны джашатхан  къорууду,
Хей!
Сарасан ариу,  хатхуму кериб
Мени солутхан солууду.

Ол мени эки кёзюмдю,
Халкъгъа айтылгъан сёзюмдю,
Хей!
Башха болмайын,  джигиме джетиб
Чархымы тутхан  ёзюмдю.

Сарасан ариу – муратды,
Мен суратлагъан суратды,
Хей!
Трам - Семенледе къаршчы чыгъарыкъ –
Джуукълугъундан  азатды.

Сюймеклик тенгиз тюбсюздю,
Сезиуюнг тарта тереннге,
Хей!
«Джазыкъ»  демейин не айтырыкъса,
«Сюймеклик  бошду» дегеннге?

Асланды дейме – ууларым,
Гебенди  дейме – тартарым.
Хей!
Да  Хан Къабагъы оноуун этсин
Олду  Семеннге  атарым.

Сюйгеннге хурмет этилсин,
Аны айтханы эштилсин,
Хей!
Сюймеклик деген сеирлик сезиу
Хар джюрекге да эшилсин.

Терс оноу этиу джарашмаз,
Тюз джолну баргъан аджашмаз,
Хей!
Бир Сарасанды  джюрегим тартхан
Башхагъа  джаным  джанашмаз.

Ой, джангы чалман эшилсин,
Тюйюмчек болгъан тешилсин.
Хей!
Бизге аталлыкъ – Ариу Сарасан,
Джулдуз анама эштилсин!