Акътамакъ роман в стихах 6 глава Ой Актамагъым...

Алтынчы  башы
ОЙ, АКЪТАМАГЪЫМ АЛЛАЙДЫ

Ой, Актамагъым аллайды, дейме, –
Ханбичелени бийчеси.
Хей!
Быллай ариуну бир кёб болады
Сюймегени бла тилчиси.

Сазчыгъа керек – уста бармакъла,
Сыбызгъычыгъа – солууу.
Хей!
Сюйген адамгъа сюйгени керек –
Ансыз болалмай болууу.

Тогъуз Кёл Башы, Джитиле Бели,
Этеклеринде – Тогъуз кёл.
Хей!
Бу Сары Джашны былай сакълатса
Анга не айтыр Къарт – Джурт эл?

Быкъылы таугъа – керкиу джол бла,
Ташлы Сыртына – тюзюллей.
Хей!
Алтын джибине сууурду мени
Саяу къолунда инджилей.

Чынды – экили къайишден, дейме,
Арба кегейи – кюрючден.
Хей!
Тукъум – тиреле, ол – болджал сала
Тюнгюлдюм насыб юлюшден.

Ой, Акътамагъым аллайды, дейме, –
Бабуш сюрюуде къангкъазлай,
Хей!
Шах Мёлек манга табылмай къалса
Ёмюрюм кетер джангызлай.

Тот тауну къаргъа басыучу, дейме,
Азмышдан суула агъыучу.
Хей!
Айкюрен Къызны джылы сёзлери
От джюрегими джазыучу.

Танг аласында таугъа таянсанг, –
Джерайыкъ  кенге керилиб.
Хей!
Бир джукъа болуб къалгъанма, тенгле,
Джюрегим анга терилиб.

Инген алысын  джумушакъ болур,
Шхылды десенг – гыджырды.
Хей!
Семен Къабакъны бу тирелиую
Джаратмаз кибик  къуджурду.

Ой, Акътамагъым аллайды, дейме, –
Кёргенни барын байлайды.
Хей!
Саяу санлары, асыл тукъуму –
Андан бу къадар сайлайды.

Джугъутур Мюйюз – бу тау дегенинг,
Юсюне къолай ёрлетген.
Хей!
Айландыра да, джюрюте, тенгле,
Болду кесине термилтген.

Тогъуз кёл десенг – дуния джандет,
Къарасанг  къарам тоймазлай.
Хей!
Туу санларыма ауруу сингенди
Джашар онгуму къоймазлай.

Ой, Лобанлыны тёбен джанында –
Гырмык тартылгъан  антауум.
Хей!
Бу чын суратны  джагъалар кибик,
Кючлю болурму джантауум?

Ой, Акътамагъым аллайды, дейме, –
Джарым ышарыб къараучу.
Хей!
Да къама, кезлик, сермеш дейдиле –
Асламды муну мараучу.

Салыннган Сууну – уюуу, дейме,
Чубар Азауну – шуу – шууу.
Хей!
Алтынджалымы табмайын къалсам
Болур хатхуну бушуу.

Шагъил Чайпанда – лобан тёбеле,
Чачырауукълай кёбгенлей.
Хей!
Ийлеу былай деб, ийледи, тенгле,
Ызындан ызчы этгенлей.

Суугъа киргенни  ышымы – кылды,
Тёзюуге кёлюм джарашды.
Хей!
Муну кёргенли ол бёгек халим
Алгъынгы халдан аджашды.

Ой, Акътамагъым аллайды, дейме, –
Адеб – намысын джоймагъан.
Хей!
Кепден чыкъгъанча ол чын сюеги
Мени тынгымы къоймагъан.

Ой, Чирик къолда – суусарла, дейме,
Уллу Кам таба ётюучю.
Хей!
Акътамакъ ариу тойгъа келгенлей
Бу халкъны армау этиучю.

Таулада тагъай салмасам,алан,
Тюзде пайтон бла бармасам,
Хей!
Ёлюб кетсем а эки джылагъыз
Ой, Акътамакъны алмасам.

Акъ Къая Сыртда бёдене болур,
Сауру Джухда буз турур.
Хей!
Тейри, болгъанма  ол акъ къолунда
Урчугъу кибик бурулур.

Ырбынны ётмей таугъа чыкъмазса,
Къыйынсыз насыб табмазса.
Хей!
Сюйген къызынгдан не зат чексенг да
Аны джюрекден атмазса.

Ой, Акътамагъым  аллайды, дейме, –
Джюрек тёрюмде джашагъан.
Хей!
Къолан кёзлери, ол чын сюеги
Чархымы байлаб бошагъан.

Ой, Танышханда – буз болур, дейме,
Ташлы Гарада туз болур.
Хей!
«Сюйюм» дегенден былай согъулгъан
Да мунуча уа аз болур.

Чучхур сууунда къум балыкъ тутдум,
Къылы тилиме батханды.
Хей!
Аны кёргенли  кёзюм ачылыб
Тангым джангыдан атханды.

Къара къауалгъа отлукъ таш керек,
Ансыз чакъдырмаз сампалы.
Хей!
Ишибиз туура чола болгъанды,
Табылалмаса амалы.

Ой, Акътамагъым аллайды, дейме, –
Къыяуу болмай бичимде.
Хей!
Арпа сабанда будай къылчыкълай –
Къыз тенглерини ичинде.

Джугъутурлу кёл кераматлыды,
Алайда эркин солум бар.
Хей!
Бир тутхан ишин тамамлаучуда
«Адамлыкъ» деген болум бар.

Кендир сатыучу эбзеле кибик,
Барыр болгъанма элине.
Хей!
Мени халымы кёзю бла кёрсе
Бир джылыу урур кёлюне.

Ой, «гокга кёрген кёзге асыуду»,
Барыб къарайым кёзюне.
Хей!
Гинасыу кибик хаман тайгъанлай
Ийнанмаз этди  сёзюне.

Ой, Актамагъым аллайды, дейме, –
Минг къыз джумушун этерлей.
Хей!
Айны къатына алыб салсанг да
Аны эслетмей кетерлей.

Турна Ауузда Малкъар джашайды,
Ташдан артылыб сабаны.
Хей!
Эки тукъумгъа сёз джюрютюучю
Болур адамны аманы.

Даламут  Башы сейрлик болур,
Байтал Чабхан суу – арыкълай.
Хей!
Джуабсыз къалсам – джауар булутлай,
Джылы сёз эштсем – джарыкълай.

Чучхур Башы  уа – тау алашады,
Юсюне чыкъсанг – тамаша.
Хей!
Къачаннга дери былай турайыкъ
Узакъдан, кенгден къараша?

Ой, Акътамагъым  аллайды, дейме,
Бютеу къызладан сайланыб.
Хей!
Юйленнген, джалан бирден тиллениб
Анга кёллери байланыб.

Шагъил  Чайпандан тау болмаз, дейме,
Анда уулукъ мал табылмаз.
Хей!
Сюйген адамгъа эсин байлагъан
Джашау джолунда абынмаз.

Башы Къара Тау – къаралгъан, дейме,
Ачыу Чат – суула арасы.
Хей!
Къол иши бла айтылад, дейле,
Акътамагъымы анасы.

Батай устагъа такъгъыч ишлетдим,
Айбат кийимин асаргъа.
Хей!
Да тау артындан  марджан келтиртдим
Джохарджаллыгъа тагъаргъа.

Ой, Акътамагъым  аллайды, дейме,
Къарасанг къарам тоймазлай.
Хей!
Аны бир кере кёргенден сора
Джашауунг ансыз болмазлай.

Ачхы  Сырт десенг – Бурмамыт таба,
Байкъыт Къабакъда – абазла.
Хей!
Ол Сары Джашны алкъын билмейди –
Семенле сёзден таймазла.

Ышыкълы Къышлыкъ – абаздан толу,
Абрек ауушдан ётелле.
Хей!
Быллай сюймеклик сынамагъанла
Джарымай  ёлюб кетелле.

Аны къарамы алайды, дейме,
Кёзюнге нюрюн урдуруб.
Хей!
Къыбыла джандан къакъгъан джел кибик
Тюрлю джылыу бла толтуруб.

Ой, Акътамагъым  аллайды, дейме,
Ол чингке бели тартылыб.
Хей!
«Сюйрелген къыз» деб,  cёзюн этелле
Cюймегенлери  зарланыб.

«Сымайыл, айтма, кёлтюрме» дейле,
Айша – Ханымны бу къадар.
Хей!
Да берген сыйым – кеси сыйымды –
Бу сыйны башха ким табар?

Ой, Къызгъыч сууну толкъуну ойнар,
Чучхур сууунда суу къайнар.
Хей!
Акътамакъ кибик алдыр ариула
Тинте,  къарай да кёб сайлар.

Ой, Гондарайда тартыш битеди,
Тау артында  уа – нар терек.
Хей!
Къарт – Джурт элинден бир сатан – ариу
Учкуланчыгъа бек керек.

Ой, Акътамагъым  аллайды, дейме, –
Сыйына сыйны къошдургъан.
Хей!
Керексиз бир сёз эштгенлейине –
Кёз къарамы бла шошдургъан.

Ой, Акъ Айрыны – джар джолу, дейме,
Мырды суууну – тар къолу.
Хей!
Хан Балыгъымдан  хапар келмейди
Билинмей онгу не солу.

Абишир тауда  – муккур къаяла,
Загъызан таба сырт бериб.
Хей!
Башха къызлагъа къалай къарагъын
Бу Шах Мёлекни бир кёрюб?

Тепсерге чыкъса алай чыгъады,
Акъ турна кибик  сюзюлюб.
Хей!
Аны кёргенлей тюрлю болама
Бир сейир сезиу сезилиб.

Ой, Акътамагъым  аллайды, дейме, –
Балий терекни чакъгъаны.
Хей!
Сёлешеген сёзю, чыкъгъан ауазы –
Суу шоркъаланы акъгъаны.

Доммай Ёлгенде суу айланч барды,
Акъ Къая Сыртда – чалыла.
Хей!
Акътамакъ ариу алай башхады –
Сарасан кибик таныла.

Нахара бла Гондарай суула,
Абу Миннгеннге къарагъан.
Хей!
Семендерле  уа  келинлик излей
Тукъум – джукъ къоймай тарагъан.

Излегенлеге бюсюреу – ыспас,
Керилир болсун къашлары.
Хей!
Сайларын сайлаб бошаб турады
Алтынкекелли джашлары.

Ой, Акътамагъым аллайды, дейме, –
Джанынгдан юлюш этерлей.
Хей!
Аны амалтын тауладан аууб,
Сууланы джырыб ётерлей.

Акъла Башында къар болур, алан,
Чыгъыллыкъ джолу тар болур.
Хей!
Да  бу  ариугъа умут байлагъан
Менден сора да бар болур.

Ой, тёббедегин  тёбен эндирген,
Къаяны чачыб таш этген,
Хей!
Сары Сымайыл энди болгъанды
Аны неден да баш этген.

Дженгиу – былай деб дженгенди, алан,
Тутуу – былай деб тутханды.
Хей!
Кесинден башха джукъ кёрмез кибик
Кёзюме бир  ау  атханды.

Ой, Акътамагъым  аллайды, дейме, –
Кирпиги салпы – зырмады.
Хей!
Башха келинлик бош излейдиле
Бизге аталлыкъ – Сырмады.

Сауруу  Джухда – буз къая, дейме,
Илине барсанг – минг тая.
Хей!
Сюймеклик деген алай кёреме
Бир – учура, бир – сан къыя.

Азап ауушда – Азап  ырмагъы,
Джан – джаны нарзан суу болуб.
Хей!
Кёб сайлагъан  къыз  онгуб  къалады
Ёре турукълай,  къуу болуб.

Ой, сайлаучуда  хынч джатар, дейле,
Ол хар айтханнга  баш  тартар.
Хей!
Заманы озгъан къызгъа  уа, алан,
Халкъ «Агунда» деб  ат атар.

Ой,  Акътамагъым аллайды, дейме, –
Тархха салсанг да, джарашыр.
Хей!
Акъыл сёзю бла, джулдуз кёзю бла
Эм онглула бла къарашыр.

Аман  Ауузну – джагъасы, дейме,
Ой, Махар сууну – гарасы.
Хей!
Ишни узайтыб былай тургъаны –
Джаннган хатхуму джарасы.

Ачыкъап  Ырмакъ буздан сууукъду,
Джаланджюк суугъа саркъады.
Хей!
Джан Чохну нюрю джиб бла тартханлай
Мени кесине тартады.

Къауракъ къумач кийимлик болур,
Басылгъан джюнден – джамчыды.
Хей!
Мынга айтылгъан хар сёзюм, алан,
Джюрекден тамгъан тамчыды.

Ой, Акътамагъым аллайды, дейме, –
Учар къанатла кердирген.
Хей!
Тот джюрегими эшигин ачыб
Манга бу джырны этдирген.

Джолоу Чатыды – тубанлы, алан,
Сюнгю таууду – боранлы.
Хей!
Джашау дегенинг бир тюрленди да
Бу ишге ёшюн салгъанлы.

Ой, Ташлы  Сыртны – эниши, дейме,
Тирмен  Башыны – битиши.
Хей!
Баш  айландырыр бир нюр джаяды
Джохаратымы  кюлюшю.

Сюймеклик деген учууду, дейме,
Аягъынг джерге джетмейин.
Хей!
Джюрек сюйгенни алдыр сыфаты
Кече,  кюн кёзден кетмейин.

Ой, Акътамагъым аллайды, дейме,
Бабушлу кёлде – дууадакъ.
Хей!
Эки эшмеси табаннга джете,
Бети десенг а – чыммакъ акъ.

Эркиши деген – ёксюз кибикди,
Тиширыу джанын джакъмаса.
Хей!
Не онглу джаш да мууал болады
Джюрек сюйгенин табмаса.

Ой, Минги тауда булут турады,
Тюгел тёббесин джабмайын.
Хей!
Халал тенглерим, насыб тутармы
Бу суу – суратны табмайын?

Ой, Акътамагъым аллайды, дейме, –
Кёлюмю кёкге тартарыкъ.
Хей!
Атасыз ёсген джашны юсюне
Кюрен нюр ауун атарыкъ.

Тау шайлыкъ десенг – Талалы Стауат,
Кертме излесенг – Хурзукга.
Хей!
Да джауорунну азсыннган, тенгле,
Къалыб кетеди базукга.

Кёб сайлагъан къыз болмазны сайлар,
Керексиз джерге бел байлар.
Хей!
Сюйген адамны  инджитген, дейме,
Джангылыч  ишин  кёб ойлар.

Ой, Акътамагъым аллайды, дейме, –
Чепкени окъа сырылыб.
Хей!
Кесим эсирик этгенме, тенгле,
Кемсизлик этиб, къырылыб.

Учкулан эли – ара талада,
Тёб – тёгереги тау болуб.
Хей!
Да бир кёб къызны кёлю къалгъанды
Барысы манга джау болуб.

Кюн тийсе Айны ким эслер, алан,
Акътамакъ кёзню къаматды.
Хей!
Бир мени тюл да, бютеу ёзенни
Кесине джити къаратды.

Узун  Къол Тардан – Уллу Кам таба,
Ташкёпюр джолдан – Къалагъа.
Хей!
Балхам  салыб  а  байлар болурму
Бу кеси салгъан джарагъа?

Ой, Акътамагъым аллайды, дейме, –
Джибек къашлары къыйылыб.
Хей!
Аны кёргенлей тюрлю болама
Сёзюм аузумда тыйылыб.

Джунчугъан тёрем болмаучан эди,
Муну къатында – къатышдым.
Хей!
Джюрек сынчыуну билмеучен эдим –
Энди аны бла танышдым.

Серегурача болгъанма, тенгле,
Тёгерекдегин билмезлей.
Хей!
Ариу Акътамакъ этгенди мени
Кёзюм башханы  кёрмезлей.

Даламут  Башы  чакъ болур, дейме,
Алайда уу мал сакъ болур.
Хей!
Адамлыкълары толу болгъанла
Эки сюйгеннге джакъ болур.

Ой, Акътамагъым аллайды, дейме, –
Тартынса  бети  къызара.
Хей!
Чыммакъ къолу бла чачагъын  ууа,
Кирпигин  къагъа, ышыра.

Уллу Чырандан  Къызыл суу чыгъар,
Къобанны башы – Учкулан.
Хей!
Сау Юч Ёзен да бирден тиллениб
Анга зар болду эр,  улан.

Къарауукъ тауда – бузлу джар, дейме,
Къотур тауда  уа  аууш бар.
Хей!
Къобан джанына барсанг а, алан,
Макъам юретген таууш бар.

Хасан  Къой  Сюрген  ауушдан  аууб,
Хутютай таугъа чыгъайым.
Хей!
Уллу Ёзен бла Басханнга эниб
Анга окъа тоб алайым.

Ой, Акътамагъым аллайды, дейме, –
Бармагъы къызыл къыналы.
Хей!
Акъ чепкенини этек къайымы
Оюулу окъа сырмалы.

Къум Арада  уа – талала,  дейме,
Алайда чарсха бир къара!..
Хей!
Къызгъанч къадарым, бир умут бер да
Джаннган джюрекге бир джара!

Таугъа таянсам – тюрлениу, дейме,
Ёзеннге энсем – эс джыйыу.
Хей!
Ой, сюймекликни татлысы кёбдю
Алай асламы – джан къыйыу.

Огъары Инджик,  ой  Тёбен Инджик –
Араларында тик болур.
Хей!
Тиширыу деген,  ой  эркишини
Джанын джюрютген джик болур.

Ой, Акътамагъым аллайды, дейме, –
Накъырда сёзге  баш  тарта.
Хей!
Эм уллу сыйгъа тыйыншлы болур
Муну ёсдюрген шам ата.

Кюнлей кёзюне къарасам эди,
Аны къолундан ашасам,
Хей!
Дунияда башха не керек эди,
Ёмюрню алай джашасам?

Ол – бийче болур, мен – хандар, дейме,
Джарашыу деген – кёр бизден!
Хей!
Анга, эриксе тынгылай турур
Чокъракъ келтиртдим  тенгизден.

Къаллай тёрге да джарашырчады,
Уста къыйгъанча къыйылыб...
Хей!
Семен къабакъда той этилирми
Юч Ёзен бирден джыйылыб?

Ой, Акътамагъым аллайды, дейме, –
Айтыб айтылмаз болуму.
Хей!
Рахман Аллахха тилек этгенме,
Къуру къайтармаз къолуму.

Мысты Башында –  къанатлы  уя,
Хатуука Аууш – ётерлей.
Хей!
Акътамагъымы бир сёзю керек
Мен муратыма джетерлей!

Улан дегеннге не джашау барды,
Сюйген  къызына  табынмай!
Хей!
Джюрек дегеннге не тебиу барды
Сюймеклик  бла  къабынмай!

Ой, джая садакъ атар болурму,
Толу болмаса сагъайдакъ?
Хей!
Ёмюр джашауда татыу къалырмы,
Табылмай къалса Акътамакъ?