Акътамакъ роман в стихах 15 глава Джарым дуниям

Онбешинчи башы
ДЖАРЫМ ДУНИЯМ

Ой, ол да, мен да джарымбыз,
Биз – эки джарты дуния,
Хей!
Эки джарымгъа – бирлешиу керек,
Ёмюр – джашаугъа  сагъая.

Джарым Дуниям – алайды,
Кёрген – кёргенни аралтхан,
Хей!
Киши джюрегин ойнаталмагъан
Сары ашыкъны таралтхан.

Акъылым кетди – сёзюне,
Аралыб къалдым –  кёзюне,
Хей!
Морсул – джашилли къарамы тийиб
Тебрениу салды ёзюме.

Къояма десем – къоялмай,
Алама десем – алалмай,
Хей!
Кишен салгъанлай болуб къалгъанма
Насыбха тюз джол салалмай.

Семен Къабакъдан сёз кете,
Багъатырлагъа джетиучю,
Хей!
Акътамагъымы кёлюн къалдырыб
Манга болджаллы этиучю.

Джарым Дуниям – алайды,
Чагъына кирген джаз кибик,
Хей!
Чегетден, таудан макъамла джыйыб,
Таралыб сокъгъан саз кибик.

Алгъын джарыкъ эм, кёрюннген,
Къызланы эси бёлюннген,
Хей!
Айша – Ханымны  кёргенли бери
Болдум сагъышха бёленнген.

Кюн таякъ кёзге ургъанлай,
Къантор ат чарсха чабханлай,
Хей!
Сюймеклик деген алай келгенди
Кёкню, джерни да джабханлай.

Бир кюн къарасанг – ауруулу,
Бир башха кюнюм – учарлай,
Хей!
Джазыуум болду, насыб къаламы
Бир – ишлетир, бир – чачарлай.

Джарым Дуниям  джюрюсе,
Джандет чаукача, джёбелей,
Хей!
Джулдуз джарыкъча джайылгъан нюрюн
Тёгерегине себелей.

Тюрлениб тургъан  ичи  бар,
Кесине тратхан  кючю  бар,
Хей!
Айша – Ханымгъа  ау  аталлыкъны
Джазыудан алыр  ёчю бар.

Бу Юч Ёзенде джаш деген,
Аны кесине джоралай,
Хей!
Бири – бирини атламын ызлай,
Сёлешген сёзюн осмакълай.

Хомух джашладан тюл эдим,
Мынга тирелиб къалгъынчы,
Хей!
Джандет нюр джайгъан, Акътамакъ ариу
Бютеу онгуму алгъынчы.

Джарым Дуниям сёлешсе,
Таушу - кёзлеу саркъыуу,
Хей!
Муну кёргенни хатхусу тутуб
Кёлюнден таймаз асыуу.

Узун къарам бла къарадым,
Кёзюн кёзюм бла тарадым,
Хей!
Да джюрегиме от тюшген кибик
Бир тюрлю хал бла таралдым.

Ой, анга дери бар эди,
Чамым, накъырдам, сёзюм да,
Хей!
Энди башханы эслемез кибик
Болуб къалгъанды кёзюм да.

Уллу Кам келе боркъулдай,
Макъам этдире джырыма,
Хей!
Аллах буюруб къошулсун, дейме,
Бу къызны сыры сырыма.

Джарым Дуниям тепсесе –
Чыммакъ кёгюрчюн учханлай,
Хей!
Тёгерегине, Ай кюрениллей,
Бир сейир хауа чачханлай.

Абезек болса, джаш къауум,
Бир – бирлеринден сыйырыб,
Хей!
Мен тартыннгандан джуукъ баралмай,
Бютеу санларым къыйылыб.

Учхан кибикди тепсеуде,
Аты айтылад – этиуде,
Хей!
Уста кёре эм, къарамы бла
Туура джигинге джетиуде.

Ансыз болуу - деб, болалмам,
Башхагъа сезиу джоялмам,
Хей!
Бир кере – джашау, бир кере – ёлюм,
Мен – Акътамакъны  къоялмам.

Джарым Дуниям къараса,
Салпы кирпигин къакъгъанлай,
Хей!
Тардан талагъа чыкъгъанча болдум
Анга бир  къарам атханлай.

Ой, «насыб» дедим, кёллениб,
«Джазыуду» дедим, тёллениб,
Хей!
Табалмай къалсам не болур деб а
Тёнгек титрейди, илгениб.

Ой, ансыз ёмюр санау джокъ,
Башха бла юйюр къурау джокъ,
Хей!
Дуния – ары, Акътамакъ – бери,
Башха хазнада джарау джокъ.

Джарымым кибик, кесимден,
Юзюлген  кибик этимден,
Хей!
Акътамакъ ариу чыртда чыкъмайды
Анга тутулгъан  эсимден.

Джарым Дуниям ышарса,
Джарыкъ джулдуздан онг ала,
Хей!
Муну излеген бир кёб болгъанды,
Ата юйюне  джол сала.

Мёлек Къыз этер,  дейдиле,
Тогъуздан чалгъан чалыууну,
Хей!
Аны  кёрмеген, билеллик  тюлдю
Сюймеклик деген талпыуну.

Чыммакъ Къыз согъар дейдиле,
Алтын тартмала – илкичде,
Хей!
Акъылы десенг – халкъгъа айтылыб,
Аты чыкъгъанды билгичге.

Аны кёргенли болгъанма,
Анамча кёрюр  анасын,
Хей!
«Атны туягъын джер билир», алан,
Манга сор аны багъасын.

Джарым Дуниям алайды,
Кёлюнгде ёмюр къалырлай,
Хей!
Къарагъанында бир ышан барды,
Санынга ёртен салырлай.

Анга талашхан кёб болуб,
Бирле аллыма тик туруб,
Хей!
Кёб хылеуле бла тартышдым, алан,
Тарт - созгъа кириб, джик буруб.

Къояр дыгалас этген эм,
Тенге, шохха да кетген эм,
Хей!
Сормазларыма оноу сорурлай
Абзырау халгъа джетген эм.

Талай джыл бара сытылыу,
Бир – чакъырыу, бир – ыхдырыу,
Хей!
Джюрек дегенни хар тебгени уа –
Отлукъ таш кибик - чакъдырыу.

Таш да тёзмейди заманнга –
Халым  кетгенди аманнга,
Хей!
Учсуз – къыйырсыз бу болджал палах,
Салгъанды ишни  базманнга.

Джарым Дуниям – кергичде,
Алтын окъала согъады,
Хей!
Бир сылтау бла элине барсам,
Олсагъат къачыб бугъады.

Акъ Къызны юйю, дейдиле,
«Онг, болум» - дей да, сайлагъан,
Хей!
Киндиги  эрге  кесилген – бары,
Анга  умутун байлагъан.

Анга уруннган – дынгырдар,
Къалсынла, тейри, аджашмай,
Хей!
«Огъайдан» башха  бу сёз билмейди –
«Хо» сёз тилине джарашмай.

Бу бишген балий терекден,
Ким ала билир  алырын?..
Хей!
Ата юйюне битиб къалгъанды,
Чыгъаралмазлай тамырын.

Джарым Дуниям – устады,
Басады, дейле, кийизле,
Хей!
Да Къумукъ Джуртдан келтиртдим, алан,
Отоу юйюне кюйюзле.

Ой, бир кёб кере сёзлешдик,
Болджал юсюнде келишдик,
Хей!
Келечи бара, джуабы келе,
Бир оноу бла бирлешдик.

Кесамат толур болмады,
Айтхан сёзюнде турмады,
Хей!
Къургъакъ сылтауну этиуден – этиб,
Ишни битиуге бурмады.

Къаягъа джаргъыч ургъанлай,
Къаджыкъмай излеб  ким турур?..
Хей!
Менлейин кёчер тауну юсюне,
Сюймеклик къала ким къурур?

Джарым Дуниям – сейирди,
Кюн кибик, кёзню къамата,
Хей!
Бир обур ауу болгъанча муну,
Хар кёрген – кёрген джарата.

Джаныма тиер болады,
Халкъ анга алай къараса,
Хей!
Тёббеден башлаб тырнакъгъа дери,
Аны кёзю бла тараса.

Бу суу – суратха  зар болдум,
Тёнгек акъылгъа бойсунмай,
Хей!
Анга къарагъан къайсы болса да,
Аны джюрегим  онгсунмай.

Джохарджал  тигер, дейдиле,
Оймакъгъа салыб бармагъын,
Хей!
Алтын Чабакъны туталырмамы,
Ташха илинмей къармагъым?

Джарым Дуниям – бугъунчакъ,
Хазна кёрюнмез тийреде,
Хей!
Орунсуз атлаб, айыб алырлай,
Эсленник тюлдю чюйреде.

Къол чемерлиги – асыуу,
Ариулугъу  уа – джасауу,
Хей!
Джарымым – олду, билеме, тенгле,
Джюрекни болмаз алджауу.

Аны сюеги саяуду,
Бу бети болур джибеклей,
Хей!
Акътамакъ ариу керекди манга,
Джырчыгъа  эжиу кереклей.

Бичакъсызланы сабаны,
Джанында болур ырджысы,
Хей!
Ариу къызлары кёб болгъан халкъны,
Кёб болур джыры, джырчысы.

Джарым Дуниям  кёрюнсе,
Къарагъан кёзню алдарлай,
Хей!
Муну юсюнде кёзбаулукъ барды,
Джюрекле ёртен джанарлай.

Даулет – Герийди атасы,
Тёрелик эте, сайланса,
Хей!
Сыйына сый а къошар эд, тейри,
Хан Семенлеге  байланса.

Ой, таш хунаны къаладым,
Тылдан кулда бла тутдуруб,
Хей!
Да тёрт джылымы сыдырыб алды,
Битмез болджалгъа джутдуруб.

Кимге тарыкъгъын барыб да,
Болум онгуму джыкъгъанды,
Хей!
Ариугъа джанын атхан тукъумдан,
Менича кёбле чыкъгъанды.

Джарым Дуниям – алайды,
Бабуш сюрюуде турнача,
Хей!
Къалгъанла  бла  аны арасы –
Угъулту бла зурнача.

Тойда къызла бла сёлеше,
Джарым ышарыб, кюлюше…
Хей!
Къайсы насыблы ёмюрюн джашар,
Ол  Чын  Сурат бла келише?

Эки эшмеде – чачлары,
Собалакъ дерлей – санлары,
Хей!
Ариулугъуна артыкъ сый къошхан –
Айтылгъан чемер къоллары.

Джандет Мёлекни табалсам,
Кийик къурманлыкъ этерем,
Хей!
Трам-Семенлеге аны  атасам,
Муратларыма  джетерем.

Джарым Дуниям къараса –
Мухур салгъанлай ангынга,
Хей!
Аны кёргенлей туруб къаласа,
Атлаялмайын аллынга.

Чыммакъ Кёгюрчюн тепсесе,
Сыйырыла да, тыйыла,
Хей!
Собалакъ саны сейир этдире,
Уста къыйыгъанча къыйыла.

Ой, истемейге чыгъады,
Той тамадагъа айтдырмай,
Хей!
Башына кемсиз сый чакъырмайын,
Башхала кибик тартдырмай.

Абезекге уа барады,
Кирпигин джарым джабханлай,
Хей!
Аягъы джерге тиймеген кибик,
Джумушакъ атлам атханлай.

Джарым Дуниям – тиленнген,
Ой, барды сюек багъасы,
Хей!
Аны тырнагъын тутармы, алан,
Бу дунияны хазнасы?

Тансыгъым болгъан, аллайды
Къалыннга сюрюу салдырлыкъ,
Хей!
Ариулугъу бла, субайлыгъы бла,
Кесинден юлгю алдырлыкъ.

Ариудан ариу – сыфаты,
Бийчеден бийче – къуаты,
Хей!
Кёз аллымдан  а чыртда кетмейди,
Аны ол мёлек сураты.

Къара сюймеклик тутханды,
«Ычхыналмазса менден» – деб,
Хей!
Джохарджаллыгъа тазирми салсам,
«Бу ауруу келди сенден» – деб?

Джарым Дуниям сейирди,
Джюрекни, кёлню кенг этиб,
Хей!
Башынгы кёкге джетдириб, алан,
Керам джулдузгъа тенг этиб.

Джарым Дуниям  назикди,
Бир тюрлю джаннга ушагъан,
Хей!
Аны кёргенли болгъанма, алан,
Уча да тюше джашагъан.

Эки эгечим соралла,
Айтыргъа джокъду джуабым,
Хей!
Къара сюймеклик былай буарлай,
Не эд гюнахым, суабым?

Ансыз дуния – къарангы,
Санларым болду талангы,
Хей!
Бу чырмаула  да  бола баралла,
Къалау юсюне – къалангы.

Джарым Дуниям сёз айтса,
Ариу ауазы, джыр кибик,
Хей!
Джууаб бермейин  тынгылагъаны –
Алам ачмагъан сыр кибик.

Лана Гокгача  чакъгъанлай,
Джилтинлей  къарам атханлай,
Хей!
Ариу Акътамакъ  мени тутханды,
Кюрен нюрю бла тартханлай.

Акъылым манга – «тохда», дей,
Тёнгегим тура – «огъай», дей,
Хей!
Хатхумда ургъан тынгысыз джюрек –
«Джазыу буюргъан  алай», дей.

Ой, къобхан суугъа киргенлей,
Толкъуну  онгсуз этгенлей,
Хей!
Сюймеклик мени тартыб  барады,
Сезиу тенгизге элтгенлей.

Джарым Дуниям алайды,
Ол чыммакъ бети нюрлениб,
Хей!
«Ариуда – ауруу» - деген бу болур –
Бирча турмайын, тюрлениб.

Тюрлениуюдю  аралтхан,
Олсагъат  джюрек таралтхан,
Хей!
Бир тюрлю кюч бла эсинги буруб,
Джангыз кесине къырылтхан.

Кюбюрчек Гинджи джохарды,
Кесине нюр бла тартады,
Хей!
Ол ариулукъну кёрген эркиши,
Тамалдан тынчлыкъ атады.

Мен да болгъанма тутулгъан,
Аны нюрюнде джутулгъан,
Хей!
Обур аууна чыкъмаздан тюшюб,
Болалмай къалдым къутулгъан.

Джарым Дуниям – алайды,
Бютеу халкъ бирден джаратыб,
Хей!
Тойгъа келсе уа  алай келеди,
Хан Бийче кибик, къаратыб.

Отузгъа келдим – окъ кибик,
Кёлюм,  джюрегим – от кибик,
Хей!
Айша – Ханымны кёргенли бери,
Акъылым болду тот  кибик.

Этер ишими эталмай,
Джетер джериме джеталмай...
Хей!
Акъылым, эсим – бу къызда къалыб,
Алгъынча оюм эталмай...

Ёзен макъамдан толгъанды,
Окъа сёз саркъад Къобандан,
Хей!
Джыры аузума кеси келеди,
Сырыма ортакъ Махардан.

Джарым Дуниям – илхамды,
Кёкледе джулдуз ызлатхан,
Хей!
Да Сары Джашны джангыз  ол  болду,
Булбул тил бла джырлатхан.

Ой, Гапполада саз барды,
Оразакъайды согъуучу,
Хей!
Уллу Къарт-Джуртда джашайды, алан,
Джаныма дарман болуучу.

Джарым Дуниям сейирди,
Къарамы бла алджатхан,
Хей!
Бир сёз айтмайын алай турса да,
Кёб сёлешгенча англатхан.

Джарымым кибик тартарды,
Джаным тынгысын атарды,
Хей!
Аны табалмай къалсам а, тейри,
Чыкъмаздан кюнюм батарды.

Джарым Дуниям  бош тюлдю,
Барды бир зинни джетгени,
Хей!
Анданды, тейри, бютеу миллетни,
Кесин сюерлей этгени.

Мунда бар - дейле билгичлик,
Тюшюне келе кёрюрю,
Хей!
Халкъ анга салгъан махдауладан а,
Толуду - дейле,  кюбюрю.

Кюбюрге мен да киргенме,
Махдаудан озуб, кесим да,
Хей!
Аны аууна тюшюб къалгъанма,
Тайыб  акъылым, эсим да.

Тилегим кетсин кёклеге,
Джумушау келсин кёллеге,
Хей!
Биз экибизни къуанчы болуб,
Хапар джайылсын эллеге.

Джарым Дуниям  аллайды,
Кёлюнгде ёмюр къалырлай,
Хей!
Джан аямайын, джер этегине,
Аны амалтын барырлай.

Аслан кибикди къарыуум,
Джер тебрендирир барыуум,
Хей!
Тесукъа этген чабар генджалай,
Къайнайды анга сарыуум.

Анга  тарыгъан  асламды,
Умутлу болуб барысы,
Хей!
Аны кёргенли – анда къалгъанды,
Деу джюрегими джарысы.

Дуния бирден тыйса да,
Тыйылмаз кибик – талпыуум,
Хей!
Кётен этиучю Семен Къабакъгъа,
Эштилир болсун айтыуум.

Аны ол ариу сыфаты –
Ёзен  тарында – акъ булут,
Хей!
Учкулан эли, Хансемен къабакъ –
Анга тыйыншлы – айбат  джурт.

Джохарджал мени алгъанды,
Окъа бугъоуун салгъады,
Хей!
Алтынкекел да ычхынмаз болуб,
Аллында  къала – къалгъанды.

Кёгюмден булут чачарлай,
Джабыкъ джюрекни ачарлай,
Хей!
Джарым Дуниям  къанат бергенди,
Насыб аламда учарлай.

Сюйсе чыгъарсын  кёклеге,
Сюйсе быргъасын тереннге,
Хей!
Джарым Дуниям – манга тёреди –
Шукур этеме бергеннге.