Акътамакъ роман в стихах 23 глава Тыш джуртла

Джыйырма  ючюнчю  башы
ТЫШ ДЖУРТЛА

Мин, Акътамагъым, пайтоннга,
Айюлю таудан ауайыкъ,
Хей!
Шам Къарачайны къыдырыб бошаб,
Тыш джерлени да аулайыкъ.

Мин, Акътамагъым, пайтоннга,
Ой, кёрген – кёзге асыуду,
Хей!
Бир джерде алай олтуруб туруу
Джашха джарашмаз  джарсыуду.

Кел, Акътамагъым, барайыкъ,
Дагъыстан таба кёз ача,
Хей!
Сен – унамаздан, мен да – къоймаздан,
Бу сюймекликден сёз ача.

Мин, Акътамагъым, пайтоннга,
Ючлю джегилиб атлары,
Хей!
Туякъ тауушу халкъны къарата,
Ызларын къоя чархлары.

Кел, Акътамагъым, кетейик,
Дагъыстан джуртха, Толгъаннга,
Хей!
Ызыбыздан  а бир таралсынла
Ол бизге чырмау болгъанла.

Дагъыстан эски джерибиз,
Ата – бабаны – бешиги,
Хей!
Буруннгу Хазар  алайда эди –
Джабылыб къалгъан эшиги.

Мин, Акътамагъым, пайтонга,
Хазарны джерин тарайыкъ,
Хей!
Трам Семенлени  эски джуртунда,
Семендер элни табайыкъ.

Хазарны джауу кёб эди,
Ой, къуш тюгюнлей чачылды,
Хей!
Андан джайылгъан  Семендерле да,
Башха джуртлада  айтылды.

Семендер энди элчикди,
Болса да барыб къарайыкъ,
Хей!
Алайда къалгъан нарт юзюгюне,
Хапарыбызны айтайыкъ.

Даулетде  Семен  ахлула –
Джерлиле бла бирлешиб,
Хей!
Джангы тёлюсю сырын унутуб,
Башха халкълагъа илешиб.

Ой, эскериуле – джау кибик,
Эсги сыр десенг – тау кибик...
Хей!
Буруннгу джуртну тюшюнюу деген,
Ангынгы басхан  ау кибик...

Семендер шахар джокъ болду,
Джауладан болуб, чачыуу,
Хей!
Ана сютю бла  кёче кёреме,
Бу ата джуртну ачыуу.

Ой, Хазар Къала турады,
Дагъыстан джуртда, чачылыб,
Хей!
Аны кёргенлей тукъум сырыбыз,
Джюрекге мизлей чанчылыб.

Ой, мыдах ангы – мыдахлыкъ,
Джарыкъ муратха джарашмай.
Хей!
Кел, андан эсе алгъа къарайыкъ,
Бурунгулукъ бла къарашмай.

Махач – Къаланы джангуру,
Тузлуракъ кибик – тенгизден,
Хей!
Да къарнашыбыз Къумукъну, дейме,
Насыбы келсин эгизден.

Хазар тенгизге барайыкъ,
Чокъуракъ джыйыб къайтайыкъ,
Хей!
Дагъыстандагъы къарнаш халкълагъа,
Хапарыбызны айтайыкъ.

Къумукъну – уллу базары,
Бар адамыны сатары,
Хей!
Дагъыстанлыла мелхум джашайла,
Джокъду бу халкъны азары.

Темир – Хан – Шура  онглуду,
Адамы ачыкъ къоллуду,
Хей!
Базары десенг – мелхум кёрмючлей,
Тюрлю хазнадан толуду.

Ой, Дагъыстанда – гепсоркъа,
Аркъаннга миниб ойнайды,
Хей!
Аша – Картасда  Насарбулах да,
Нарзан суу бла къайнайды.

Акъсайны къызы –  ишлеген,
Нагъышха, харгъа устады,
Хей!
Шовде джеринде  чечен  хоншусу,
Тана  къыймала  сатады.

Даргин устаны – балтасы,
Сабында болмаз хатасы,
Хей!
Юй керегине джарашыу болур,
Ногъай чемерни  тахтасы.

Ой, Дагъыстаннга – сыйыныб,
Кёб миллет юзюк джашайды,
Хей!
Мамырлыкъ бла, джарашыу бла,
Кеси къыйынын ашайды.

Дагъыстан  джуртда  –  кёб миллет,
Кёб тил эштесе тынгыласанг,
Хей!
Дуния чексиз кёрюнюученди,
Хазар тенгизге къарасанг.

Къумукъ устада – кямарла,
Кёрген адамла  чабалла,
Хей!
Мен санга алгъан хазналаны  уа,
Ой, бек азлары табалла.

Къумукъда – джибек джаулукъла,
Абарда – алтын суулукъла,
Хей!
Дагъыстан джери узакъда къалды,
Ай, болмады да джууукъда!..

Мен  Шит Къалагъа баргъанма,
Агирни чаты, Сары  чин.
Хей!
Ой, бир кёб къыздан гурушха алдым,
Акътамакъ Ариу, сени ючюн.

Астыра Ханда – кешене,
Кюмюшден чалман эшилиб.
Хей!
Акътамакъ ариу манга аталгъын,
Чырмауларыбыз тешилиб.

Къумукъ, Абар да джашайды,
Дагъыстан джуртда, Акъсайда,
Хей!
Ариу къызлары кёб болгъанлыкъгъа,
Туура, сенича джан къайда?

Ой, Дагъыстанда – Акъташ суу,
Андий тауундан келеди.
Хей!
Ким ючюн былай чёрчек тебгенин,
Бёгек джюрегим биледи.

Эндрукъну – темир кереги,
Уллу Акъсайны – къумачы.
Хей!
Акъбоюн ариу болгъанса, тейри,
Бу джюрегими тылмачы.

Дагъыстан джурту уллуду,
Талай кюн джолда болурбуз,
Хей!
Ат солутургъа турсакъ а, алан,
Къумукъ къарнашда солурбуз.

Джанкюл элинде къумукъла,
Джыйылыб, оюн ойнаучу.
Хей!
Ариулугъунга асыры базыб,
Андан болгъанса сайлаучу.

Ой, Худуздагъы даргинле,
Келгеннге суусаб берелле.
Хей!
Бу сюймеклик бла манга джетгенни,
Таула, ташла да билелле.

Шурбулах Къолда – гара суу,
Сюек ауруугъа джарайды,
Хей!
Ляхла элинде Ягъудан тау да
Джерге мийикден къарайды.

Ширин сууланы – кёзлеую,
Къайнаб теренден чыгъады.
Хей!
Ариу Акътамакъ, сени къарамынг,
Джюрек джарамы багъады.

Джарыкъ сууунда – къумукъду,
Тиллери бизге джуукъду,
Хей!
Ол эртделеде бизни миллдетден
Къобуб узайгъан  «урукъду».

Гоноубат сууну бойнунда
Хымыш элге да къайтырбыз,
Хей!
Хоншуларыбыз адыгъалагъа
Хапарыбызны айтырбыз.

Тауукъ къурманлыкъ этерле,
Худуру болуб – татыуу,
Хей!
Бозалары  уа  бираз джукъады,
Къолай  болса  да тартыуу.

Мин, Акътамагъым, пайтоннга,
Чеченни джуртун кёрейик,
Хей!
«Таулу къонакъла келдиле!» – дерле,
Алагъа салам берейик.

Ала  сохтала этерле,
Ёбге бла толуб ичлери,
Хей!
Бизге татыуу тюрлю болса да,
Бек джараталла кеслери.

Баурсакълары – тылыдан,
Биздеча джауда къуурмай,
Хей!
Шорпа сууну да ариу берелле
Ханс бла джасаб, суутмай.

Аман Къуюда тылдан бар,
Тери  аурууну  багъыучу,
Хей!
Хуртда ауруудан ауругъан, дейле,
Бары алайгъа барыучу.

Джалкъа бла Акъсай суулары,
Къачхандыкъ тау бла къарашыб,
Хей!
Исси – Суу деген элинде, алан,
Чечен  Унгуш бла джарашыб.

Чеченде болур базарла,
Анда дуала джазарла,
Хей!
Эски заманда анда  эдиле,
Дуния билген хазарла.

Мин, Акътамагъым, пайтоннга,
Тау Артына да джетейик,
Хей!
Ашхы иннетли Шам Къарачайдан,
Тегейге салам элтейик.

Мин, Акътамагъым, пайтонга,
Сымыти  таба барайыкъ,
Хей!
Фиагдон  суугъа, ёзенине да,
Сейир этиб бир  къарайыкъ.

Кепке Къалада – тау тогъай,
Шахар чеклерин сакъларлай,
Хей!
Эниб тебресенг, эки джанынгдан,
Къалын чегетле, басарлай.

Дюгерде – мийик минара,
Къонакъла кёрюб, къууана.
Хей!
Нелляй джылларым зыраф баралла,
Сени ызынгдан айлана.

Сууархын  сууу – Тегейде,
Бюрек ауруугъа джарайды.
Хей!
Бизни ишибиз не боллукъду деб,
Бютеу Юч Ёзен къарайды.

Ой, Малгъабекде – мал базар,
Тёбен джанында  –  чегетле,
Хей!
Бу джерлеге  уа кёб айландыла,
Шам – Къарачайдан джигитле.

Кел, Эммаусха  барайыкъ
Суу къамиш дейле алайгъа,
Хей!
Тегей джерине къараб бошасакъ,
Тартыб кетербиз Акъсайгъа.

Нартыкъай элге барайыкъ,
Ол Терк сууна джуукъду,
Хей!
Тюбюнде хауа джазча кёрюнюр,
Таугъа таянсакъ – суукъду.

Ой, къалубала заманда,
Уруш  алайгъа джетгенди,
Хей!
Сора тохдашыб, хунн бла алан,
Къарнаш кесамат этгенди.

Ой, тили башха болса да,
Тукъумну кёбю  – хунданды,
Хей!
Алан да, хунн да бирге къатышыб,
Бир ариу тёлю туугъанды.

Таба  хычынны этелле,
Мыдых от тутуб оджакъда,
Хей!
Бизни кёрселе джыйыллыкъдыла,
Киши къалмайын къабакъда.

Тегей къонакъгъа – джарыкъды,
Бизни кибикди тойлары,
Хей!
Тегей – кёрюннген, ариу миллетди,
Узунла болуб бойлары.

Сени кёрселе къарарла,
Бу джарыкъ джулдуз кимди,  деб,
Хей!
Киши айталмаз ариулугъунга
Аланыкъындан кемди деб.

Мин, Акътамагъым, пайтоннга,
Терк суу джанына барайыкъ,
Хей!
Малкъар, Къабарты, Къумукъ, Ногъайны,
Къыдырыб  алай  къайтайыкъ.

Мин, Акътамагъым, пайтоннга,
Уллу Терк сууун кёрейик,
Хей!
Бизге салам бла тюбегенлеге,
Нартладан салам берейик.

Ой, Терк Башында – эсебчи,
Дюгерде – сабан сюрюучю,
Хей!
Дагъыстан джуртда – Хазар тенгизи,
Джагъада – инджи тизиучю.

Ой, Терк суууну – терклиги,
Къобан суууну – кёблюгю.
Хей!
Сени халинге  тамам ушайды,
Бу Къуршоу тауну беклиги.

Терк сууну суу – къумлуду,
Чегети десенг – чумлуду,
Хей!
Ресей джанындан  ол джерлеге  уа,
Джити кёз къыркъыу уллуду.

Алайда болур – къазакъла,
Тюз бизде кибик, джурт салыб,
Хей!
Кавказны джанын сакълаб туралла,
Орус патчахдан зин  алыб.

Терк сууу  къобхан заманда,
Адам да, мал да  батады,
Хей!
Джагъаны  джууб, кенге джайыла,
Сабанны, юйню  басады.

Джерни ариуу – Санбада,
Къызыл суу болур джанында,
Хей!
Тау джерде туугъан  бары да –  таулу,
Джуукълукъ болур къанында.

Ой, къабартысы, къумугъу,
Черкеси, тюркю, ногъайы,
Хей!
Бу джерде кёбдю миллет къауумла,
Шохлукъгъа болмай огъайы.

Кел, Акътамагъым, пайтоннга,
Тауладан тюзге энейик,
Хей!
Дуния баргъан Нарсанадан а
Ташлы Талагъа  кетейик.

Алайда –  къазакъ  къалала,
Джауну ыхдыра артына,
Хей!
Ташлы Талада джерлешгендиле,
Орус ат  атаб  атына.

Нарсана джолу – ыйыкълыкъ
Ёгюз арба бла  кетилсе,
Хей!
Пайтон  бла  уа  дженгил джетербиз,
Барыргъа  иннет этилсе.

Тау Арты  джурту   узакъды,
Джазда джоллансанг – джай  джетиб,
Хей!
Ауушдан аусанг –  бир кюнлюк джолду,
Тюзню барсанг а –  ай  кетиб.

Пайтон ауушха кирмейди,
Джолубуз тюз бла боллукъду,
Хей!
Сен мен айтханнга къулакъ салгъанлай,
Джашау насыбдан толлукъду.

Ой, Сугъуратда – джюзюмле,
Хуний тауда  уа – хурмала.
Хей!
Мен сени кёрсем, абыныр бола,
Сен мени кёрсенг – чырмала.

Согъумда баллы базарла,
Саталмагъанла азарла.
Хей!
Ышаныу берген джылы сёзлеринг,
Мени кёлюмю джазарла.

Мин, Акътамагъым, пайтонга,
Эриуан шахар – Эрменде.
Хей!
Да меничамы эзиле болур,
Будай бюртюк да тирменде?

Тау Эриуанда – кюпселе,
Джасарыкълары – кюмюшден.
Хей!
Къачаннга дери мени къыйнарса,
Кем этиб насыб юлюшден?

Мин, Актамагъым, пайтонга,
Сарай Шахаргъа барайыкъ,
Хей!
Къырымда къалгъан  нарт къарнашланы,
Джерлерин излеб табайыкъ.

Ой, Тифлис шахар эсгиди,
Хапары кенге джайылгъан,
Хей!
Пашотдан башлаб, быгъыргъа дери –
Бютеу керегинг табылгъан.

Эбзеде – инджир терекле,
Килисасында – тилекле.
Хей!
Акътамакъ бла ашыкъ Сымайыл –
Бир – бирлерине керекле.

Эбзеле чагъыр тарталла,
Джюзюмню сыгъыб, суу этиб.
Хей!
Былай экили болуб турсанг а,
Къоярса мени къуу этиб.

Ахал Къалада къууат бар,
Огургет джери тенгизди,
Хей!
Согъумгъа ушаш джылы джерчикди,
Тау къадамасы сегизди.

Кел, тыш джуртлагъа чыгъайыкъ,
Кёргенни кёлю токъ болур,
Хей!
Бир джерге къараб тыгъылыб турсакъ,
Джашау татыуу джокъ болур.

Ёмюр дегенинг – генджалай,
Тёрт налны чагъыб барады,
Хей!
Заманы бла кёрюрюн кёрюу,
Джашаугъа къуат салады.

От тамызылмаз, чакъмасанг,
Чегинг ачылмаз, ачмасанг,
Хей!
Джюрек булутунг чачылмаз, алан,
Кесинг къадалыб чачмасанг.

Сезиу джаймагъан – сезилмез,
Кеси сюймеген – сюйюлмез,
Хей!
Тыйылгъан сууунг  мырды болады,
Андан таза суу сюзюлмез.

Таныуну барды саламы,
Билимни барды келамы,
Хей!
Сюймеклик деген сейир ышанны –
Учсуз – къыйырсыз аламы.

Кел, тыш джуртлагъа барайыкъ,
Нарт джуртдан  хапар  айтайыкъ.
Хей!
Ой, саламыбыз  салам бла къайтыб,
Ойнай  да  кюле къайтайыкъ.