5. 13. Послесловие к главе 5 Плюрализм мнений как

5.13. Пасляслоўе да параграфа 5: "Плюралізм меркаванняў" як выраз пазнавальна-творчай няздольнасьці.

Грамадства, у якім досыць універсальная і больш-менш эфектыўная культура пазнання - здабытак не ўсеагульны, а некаторага меншасці, тым больш меншасці, які нясе некаторую эзатэрычную, таемнiцу субкультуру, не можа быць уладна над сваім лёсам і асуджана быць ахвярай абставінаў, часам фармаваных яго ворагамі. Прыкладам таму і крах Расійскай імперыі ў 1917 г., і крах СССР падчас перабудовы.
Пакажам гэта на канкрэтным прыкладзе. У часопісе "Навука і жыццё" № 4, 1988 г. быў апублікаваны артыкул "Як падысці да навуковага разумення гісторыі савецкага грамадства" прафесара, доктара філасофскіх навук А. П. Бутэнка*.
У названай артыкуле ён піша:
"Кіруемся адной метадалогіяй, факты вывучаем і ведаем адны і тыя ж, А да высноў прыходзім розным. Чаму?"
І некалькі далей дае адказ на гэтае пытанне - на яго погляд:
"...гэта тлумачыцца тым, што пры вывучэнні гісторыі разам з метадалогіяй і фактамі яшчэ існуе канцэпцыя, якая злучае разам асноўныя этапы разгляданага Гістарычнага
час. Вось яна-то, гэтая канцэпцыя, аб якой спрачаюцца аўтараў розная, а таму адны і тыя ж факты выглядаюць кожны раз у розным асвятленні, са сваім сэнсавым адценнем".

* Анатоль Паўлавіч Бутэнка, (1925-2005). У часы, калі сусветная сістэма сацыялізму існавала, ён быў загадчыкам аддзела агульных праблем сусветнага сацыялізму Інстытута эканомікі сусветнай сацыялістычнай сістэмы АН СССР (з 1993 г. — Інстытут міжнародных эканамічных і палітычных даследаванняў РАН, дзе ён быў
галоўным навуковым супрацоўнікам з 1988 па 2005 г.).

У часы, калі сусветная сістэма сацыялізму існавала, доктар філасофскіх навук, прафесар А.П. Бутэнка быў заг.аддзелам агульных праблем сусветнага сацыялізму Інстытута эканомікі сусветнай сацыялістычнай сістэмы АН СССР. Г.зн. А.П. Бутэнка
- далёка не радавы малодшы навуковы супрацоўнік, а прадстаўнік тагачаснай навуковай "эліты".
З таго, што ён піша ў прыведзеных вытрымках, можна зразумець, што пры такой беднасцi ў галіне метадалогіі пазнання, уласцівай навуковай "эліце" для кансультавання палітыкаў, якая рыхтавала і абгрунтоўвовала, грутовала палітычныя рашэнні, — СССР проста не мог не абрынуцца.
Яго артыкул - адзін з многіх прыкладаў таго, як носьбіты афіцыйнай філасофіі ў СССР — па калейдаскапічнасцi свайго светаразумення, — супярэчлівы не толькі жыцц., але і сваім жа заснавальнікам і класiкам*, - настойваюць па сутнасці на прынцыповай немагчымасці спазнаць свет: маўляў «канцэпцыі ва ўсіх розныя». А адкуль і як паўсталі ўзаемавыключальныя адзін аднаго канцэпцыі і якая канцэпцыя з мноства магчымых-праўдзівая? - гэтым пытаннем ён не задаецца, што па сутнасці мае на ўвазе аб'ектыўную непазбежнасць разнастайнасці канцэпцый і вынікаючага з яго мноства ўзаемна выключных адзін аднаго меркаванняў.
Таму неабходна ўнесці яснасць і разуменне пытання, што ёсць у сваёй істоце і ў чым выяўляецца метадалагічная культура.
Метадалогія пазнання заклікана выяўляць і распазнаваць прыватныя працэсы (аб'ектыўныя разноякаснасці) у іх узаемнай ўкладзенасці ў працэсах якiя абъемлюць. Метадалогія — метадалогія пазнання і творчасці - мае справу з працэсамі-падзеямi** ў сукупнасці падзей у жыцці. Прыватны факты могуць належаць адначасова некалькім узаемна укладзеным працэсам, якія і неабходна вывучаць для таго, каб кіраваць абставінамі.

* К. Маркс, Ф. Энгельс, Л.Д. Бранштэйн (Троцкі), В.І. Ленін, І.В. Сталін былі перакананыя ў пазнавальнасці свету і ў прамой форме прапагандавалі і абгрунтоўвалі гэта перакананне на працягу ўсёй сваёй актыўнай(у тым ліку і палітычнай) жыцця.
** Са-быццё. Як вынікае з структуры слова - гэта працэс у сукупнасці іншых працэсаў, а не застылы факт.

А. П. Бутэнка ж піша пра "вывучэнні фактаў", ні слова не кажучы аб працэсах-падзеях, для ілюстрацыі сутнасці якіх прыцягваюцца факты пры выкладзе канцэпцый-мадэляў. Калі мы "вывучаем" факты і ігнаруем працэсы, іх аб'ёмныя, то мы
праграмуем ўзнікненне сітуацыі, апісванай прымаўкай "за дрэвамі лесу не бачыць", у выніку чаго маем поўную магчымасць у адну канцэпцыю згрузіць прыватныя факты, якія адносяцца да розных аб'ектыўных працэсаў, і такім шляхам атрымаць мадэль-канцэпцыю аб'ектыўна неіснуючага працэсу. Тое ж атрымаецца і ў выпадку, калі нейкія факты будуць канфіскаваныя з разгляду ў мэтах ажыццяўлення нейкай "д'ябальскай логікі" і пабудовы на яе аснове тунэльнага сцэнарэя пераканання грамадства ў чым-небудзь альбо ў што-небудзь. Такі ж вынік будзе і ў выпадку забароны на даследаванні той ці іншай праблематыкі пад рознага роду добрапрыстойнымі падставамі, як тыя жэ  "нясумленнасць;паліткарэктнасць", ўсвядомленае ці ж несвядомленае прытрымліванне замбуюць нормам той ці іншай карпаратыўнай этыкі, но не бароняць і т.п. i г.д.
Канцэпцыя, прызначаная выконваць ролю мадэлі рэальнага працэсу, не аб'ядноўвае "этапы часу", як піша А.П. Бутэнка. Канцэпцыя аб'ядноўвае факты ў суб'ектыўнай інтэрпрэтацыі магчыма аб'ектыўна існуючага працэсу, а этапы працэсу, змяняючы адзін аднаго, тым самым спараджаюць час (гістарычнае або, інакш кажучы, - сацыяльнае, абумоўленае сацыяльнымі працэсамі: гл раздзел 3.7 аб трыадзінстве матэрыі-інфармацыі-меры), абумоўленае самім працэсам як эталонам часу, якое можа быць суаднесена з іншым эталонам час.
Багацце прыватных фактаў, ўзаемапакладзеных працэсаў якія належаць да доўгіх разнастайных і шматгранных аб'ектаў, пры адсутнасці засвоенай усвядомленай метадалогіі пазнання Праўды-Iсціны, арыентаванай на выяўленне і распазнаванне працэсаў удасканалення, выяўляецца ў мностве метадалагічна непісьменных людзей ва мностве («плюралізм») НЕДАКЛАДНЫХ, несумяшчальных паміж сабой
м е р к а в а н н я ў
аб адным і тым ж аб'ектыўным працэсе. Гэта А.П. Бутэнка і называе словамі
«аб канцэпцыі спрачаліся розныя» альбо «аб розных канцэпцыях спрачаліся».
У гады перабудовы гэта было ўзведзена ў ранг ідэалу жыцця грамадства і названа "плюралізмам меркаванняў", безадносна да таму, якія з меркаванняў ілжывыя (і тым больш — зламысна хлуслівыя), а якія сапраўдныя; і ў чым менавіта шматгранныя думкі праўдзівыя альбо ложны*. Больш таго, праявы публічнай цікавасці да пытання аб тым, якія менавіта думкі і тэорыі праўдзівыя, а якія ілжывыя (і тым больш-зламысна хлуслівыя), і спробы разгарнуць у грамадстве публічныя дыскусіі па гэтай праблематыцы гарбачоўскі рэжым метадычна мэтанакіравана спыняў. Пры гэтым рэжым гэтак-жа метадычна культываваў "плюралізм меркаванняў", які не мае ніякага дачынення да павагі правоў асобы мець сваё ўласнае меркаванне і быць перакананым у сывёй Праве-Iсцене.

* Адпаведна гэта - адзін з бясспрэчных паказчыкаў прыдуркаватасцi ў адносінах да займаемай ім пасады лідэра кіруючай партыі і кіраўніка дзяржавы М. С. Гарбачова або яго выдасканаленай зламыснасці. Тое ж датычыцца і астатніх палітычна актыўных "дэмакратызатараў" эпохі перабудовы і рэформаў на тэрыторыі СССР.

Але калі чалавек нясе эфектыўную асобасную культуру пазнання, то прыватныя факты прапускаюцца ім праз прызму метаду пазнання, у выніку чаго з'яўляецца суб'ектыўная канцэпцыя аб'ектыўнага працэсу. Калі ў грамадстве складваецца досыць шырокі пласт метадалагічна пісьменных людзей, і яны ажыццяўляюць місію асветы, распаўсюджваючы ў грамадстве метадалогію пазнання, на аснове якой у грамадстве пашыраецца кола носьбітаў эфектыўнай пазнавальна-творчай практыкі, то ў грамадства ёсць шанцы перайсці да іншага якасцю жыцця.
Іншымі словамі:
Усе канцэпцыі і ўсе разнавіднасці кожнай з іх - следства той ці іншай метадалогіі пазнання і творчасці, якая выказалася ў суб'ектыўных асобасных навыках (пазнання і творчасць).
Прынцып "практыка — крытэр ісціны" ў адносінах да дакладнасці суб'ектыўнай канцэпцыі аб'ектыўнага працэсу выяўляецца ў збежнасці з рэальнасцю прагнозаў развіцця аб'ектыўнага працэсу ў будучыні і ва выкрыцці ранняе невядомых фактаў і іх сувязяў у яго мінулым на аснове канцэпцыі, якая прыняла на сябе ролю мадэлі рэальнага жыцця. Менавіта таму асноўнае пытанне жыццёва карыснай філасофіі-пытанне аб рашэнні задачы аб шматварыянтнасць прадказальнасці плыні падзей у жыцці з мэтай выпрацоўкі найлепшай лініі ўласнага ўздзеяння на іх плынь.
Аднак дастаткова аднаго адзінага факту, які не ўкладваецца ў тэорыю (а роўна — у гіпотэзу), для таго, каб гэтую тэорыю (гіпотэзу) прызнаць незаможнай ў тым выглядзе, у якім яна склалася, — альбо наогул, альбо ў раней прынятай вобласці яе прымянення. Гэта тычыцца як прыродазнаўства, так і грамадскіх навук.
І адпаведна, новыя, раней невядомыя факты і грамадская практыка з цягам часу альбо пацвярджаюць правільнасць суб'ектыўнай канцэпцыі аб'ектыўнага працэсу, альбо вымушаюць удасканальваць, пераглядаць канцэпцыю аж да спараджэння прынцыпова новай канцэпцыі.
Паколькі адзін і той жа аб'ектыўны працэс звычайна праяўляецца ў разнастайнасці мноства прыватных фактаў, то розным даследчыкам могуць быць даступныя разнастайныя сукупнасці фактчнасцi. Але калі яны вывучаюць не факты, а адзін і той жа аб'ектыўны працэс і валодаюць досыць эфектыўнай асобаснай культурай пазнання, якая ажыццяўляецца ў мэтах і ў рэчышчы промыслу Божага, то яны непазбежна з цягам часу прыйдуць да адзінай канцэпцыі аднаго і таго ж аб'ектыўнага працэсу ў сілу агульнасці меры (матрыцы магчымых станаў) і аб'ектыўнасці інфармацыі ў жыцці. Пры гэтым адно і тое ж меркаванне, якое адносіцца да аднаму і таму ж працэсу (падзеі) у жыцці, выказана рознымі людзьмі можа быць абгрунтавана (праілюстравана) рознымі фактамі.
У гэтай сувязі карысна згадаць самовыкрывальную прэамбулу Льва Ройтмана (аднаго з вядучых радыё «Свабода») да перадачы "Факты і меркаванні. Каментатары за круглым сталом", неапраўдана названай «аналітычнай»: "меркаванні могуць быць
суб'ектыўнымі, факты - толькі аб'ектыўнымі. Гарантуецца свабода меркаванняў. Свабода фактаў няма".
Пачнем з таго, што аб'ектыўныя факты даступныя ўспрыманню толькі відавочцаў і ўдзельнікаў падзей, і то толькі збольшага, паколькі большасць з іх не бачаць працэсу-падзеі ва ўсёй яго паўнаце; акрамя таго аб'ектыўныя факты даступныя ў некаторай форме так званым "празорцам", якія не былі відавочцамі падзей, пра якія яны здольныя атрымаць дастаткова дакладную інфармацыю. Усім астатнім, у тым ліку і ўдзельнікам перадачы "Факты і меркаванні", якія збіраюцца за "круглым сталом" (часам пры дапамозе тэлефоннай сувязі), факты даступныя толькі ў іх (фактаў) суб'ектыўных апісаннях, з прычыны чаго факты ў сваёй большасці не могуць быць аб'ектыўнымі, хоць гэтае пытанне можна аднесці і к «філасофскім тонкасцям».
Але яшчэ горш на радыё "Свабода" справа ідзе менавіта са свабодай, і асабліва, - са свабодай меркаванняў. Калі свабода меркаванняў сапраўды гарантуецца, то сярод усяго іншага яна гарантуецца і тым, што гарантуецца свабода прыцягнення да
разгляду новых фактаў. Калі на аснове пэўнай па складу і тэматыцы некаторай сукупнасці «фактаў» можна абгрунтаваць пэўнае меркаванне, то прыцягненне да разгляду новых фактаў, у тым ліку і якія адносяцца на першы павярхоўны погляд да іншай тэматыцы, можа выявіць і ўскрыць працэсы з іх ўзаемасувязямi, якія пакажуць безгрунтоўнасць першага меркавання, абгрунтаванага абмежаванай сукупнасцю факт.
Забарона на свабоду фактаў прыцягнення да разгляду (для выяўлення з іх дапамогай ісціны і выяўлення памылак і свядомай хлусні) - па сваёй сутнасці з'яўляецца адным са сродкаў спараджэння "тунэльных сцэнарыяў" разгляду праблематыкі, непазбежна вядучых да наперад замоўленым меркаванняў і абгрунтаванню іх «праўдзівасці» сродкамі «д'ябальскай логікі». Пры гэтым, калі ў свабодзе прыцягнення фактаў да разгляду адмоўлена, то гэта азначае, што выяўленне Сапраўднага меркавання, сапраўднага становішча і плыні спраў арганізатараў дыскусіі не цікавіць.
 — Іншымі словамі, арганізатары дыскусіі перасьледуюць іншыя мэты, адрозныя ад тых, якія дэкларуюць. І для дасягнення сваіх адкрыта не оглашаемых мэтаў (а магчыма і не ўсведамляць імі мэтаў іх гаспадароў — калі арганізатары — зомбі) - займаюцца праграмаваннем псіхікі людзей наперад замоўленымі меркаваннямі, да якіх удзельнікі дыскусіі павінны прыйсці як бы самі пад ціскам мэтанакіравана падабраных арганізатарамі дыскусіі рэальных або выдуманых фактаў.
Па-за залежнасці ад таго, з'яўляецца прыведзеная Прэамбула выразам замбаванасці Льва Ройтмана пануючай культурай, альбо ён - той які аддае сабе ў гэтым справаздачу спецыяліст па вядзенню інфармацыйнай, псіхалагічнай вайны, які абвясціў формулу-заклён, але пасля такога стаўлення да фактаў і меркаванняў застаецца зрабіць выснову, што персанал Радыё «Свабода» далёка i дакладна не свабодны.
Таксама гэта - адзін з паказчыкаў таго, што місія гэтай установы, што фінансуецца з дзяржбюджэту ЗША, не толькі не мае нічога агульнага з сцвярджэннем свабоды, народаўладдзя, правоў чалавека, але наадварот складаецца ў тым, каб выдасканалена душыць свабоду, народаўладдзе, спрабаваць ўшчаміць чалавека ў яго аб'ектыўных правах ад Бога ў інтарэсах глабальнай "элітарнай" меншасці, які паразітуе на чалавецтве і падтрымліваецца паразітычны ў адносінах да біясферы Зямлі характар цяперашняй глабальнай цывілізацыі. І гэта сапраўды так, паколькі вольнага абмеркавання тэматыкі перадач на сайце Радыё "Свабода" няма: усякае меркаванне, якое карыстальнік Інтэрнэту адрасуе на сайт, сапраўды прымаецца, а потым адміністратар сайта ў адпаведнасці з атрыманымі ім указаннямі змяшчае яго на адпаведны форум, калі яно адказвае падтрымоўванаму Радыё «Свабода» "тунэльнага сцэнару" разгляду праблематыкі; калі не адказвае, то яно ніколі не з'явіцца на сайце, хоць спецыялісты па вядзенні псіхалагічнай вайны магчыма і прымуць яго да ведама, абдумаюць і можа быць зробяць "адпаведныя высновы".
-----
Як ясна з параграфа 5, разгляд працэсаў у псіхіцы індывіда на аснове двухузроўневай мадэлі "свядомасць + несвядомыя ўзроўні псіхікі" - вельмі прадуктыўна з прычыны метралагічнай заможнасці гэтай мадэлі, і таму на яе аснове
кожны можа добра ўдасканальваць уласную псіхіку і асобасную культуру псіхічнай дзейнасці, калі таго пажадае.