Жизнь

                ДУЬНЕ...


     ДУЬНЕ... Ма-Iаламате боккхачу чулацамехь кхетам болуш дош ду иза.
     Дуьне АллахIа хаза кхоьллина..., диеза а кхоьллина, гIеххьачу барамашкахь...
Дуьне, Iеламчу наха ма-диццара, Дала шиен цхьа хан а тоьхна кхоьллина ду, Ша мел кхоьллина долу хIума санна.

     Ткъа, билгалла, да хIу ду-техьа и Дуьне?...
"Нохчийн - Iарбийн лугIат" цIе йолчу жайнехь Дуьненан чулацам гойтуш яздо - Iа'ламун, дунья, ардзун, маIмуратун. (1) Оцу хаттарна жоп лаха воьлча карадо ала - иза вай Эхарта дакхалхале (Делан пурбанца) дахарехь зама йаккха езаш йолу меттиг йу-кха..., иза Эхарта боьду Некъ бу-кха... Масаллина, цхьаболчу Iеламчу наха, иза хIордах тарбой а билгалла доккху... Вай неканца шиех дехьа довла дезаш болу, Дуьненна бердера - Эхартан берде кхаччалца..., даъиман а хирг долчу Дахаре....

     ТIаккха вай Некъахой..., Мусаффираш ду-кха окху дуьненчохь... Вайн дахарехь, Дала деллачу рицкъанца, гулделла даьхни гехь дIа а тардина (шиеха жоп дала дезаш болу мохь а болуш) дIавагIлур болуш некъ бац иза. Амма вайн Iибадат, диканаш, АллахI реза волуш долу гIуллакхаш... - уьш,нагахь санна, вай вешан дахарехь кхочуш дина хиллехь!, мел дуккха а... (Дала уьш хуьлийтийла вайн)..., тIаккха атта бан таро хуьлу вайн и некъ, иштта хилчи - иза АллахIан Терзанна пайдехьа а хирг ду...
     Бакъ долуш... Цкъа дIакхалха-м деза вай массо а оцу "Берде"..., бакъйолчу Нийсоне, вай хIораммо а шен-шенна кечйинчу "ХIусаме", АллахIан СовгIате..., АллахIан Бекхаме.

     ХIара Дуьне мел мерза, хаза хиларх..., бусулбачу стага шаа цуьнга Iехавайта мегар дац... Вахар тIехдукха дезар дикачу билгалонех дац... Далла дукха безаш болчу - Иманех буьззинчу наха олуш ду: "Дуьне тIехдукха дезар - къинойн бух бу".
Дырар Ас-Сада’ийс аьлла бохуш дуьйцу: "Ас тоьшалла до..., имам Iела (АллахI реза хуьлийла цунна!) бус-буса, седарчийн серлонан буха а ***й, къаьхьа (чIогIа) воьлхуш, шиен маж а лоций... сайна гина хиларх. ТIех боккхачу сингаттамца цуо олура: "ХIай, Дуьне...! Ма-Iиехавехьа со, ма-левехьа со! Ма-гIертахь со хьайна тIетаван! Со Iехаван, йийсаре лаца ка йу-кха ахь сох йеттарг?! Хаалахь - кхин йухадоьрзийла доцуш, ас дити хьо, со кхуззе а къаьста хьох! Хьо сиха ду, мах а боккха бац хьан! Ма-гIайгIа йу-кха соьгахь..., сел кIезга кечаман гулам айса барна... Ма-гена а, кхераме а некъ бу-кха тIехIотта безаш берг!"" (2)

     "Дуьне" боху дош нохчийн матте кхачаран бух дукхахчарна Iарбийн маттера вай схьаэцна го. Иза гIалате ду ала а цагIерта со. Амма нохчийн маттахь а лела цуьнан маьIан дукха сирла гойтуш цуьнан болу чулацам. Ма хаъара, олуш нисло - "декъалла хилар", "дакъаза ва'лар (йа'лар)", "дуьо да'ра", "де дуохар", "де дика хилар"... Иштта кхин дIа а...

     "Де", "дуьо" - уьш Дала деллачу рицкъана дакъош ду аьлла хета. "Дуьне" бохучу дешан этимологи къастон гIоьртича карайо иштта кеп: "Дуь" + "Не". Уьш мульхачу маьIнехь?

     Схьагучу суьртехь, "Дуь" бохург "Дуьо" ду аьлла хета... Лаьттах дIабуьйш болчу буьртиган маьIанехь (оьрсийн маттахь - "зерно"). Ткъа "Не" - "Нана" бохучу кхетамехь нисло. "Буьртиг", "Нана" цхьанатоьхча - дахаран з1е карайо-кха вайна... Оьрсийн маттахь - "жизнь".

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
1. "Нохчийн - Iарбийн лугIат (словарь)". Абдул-Къаиров А.А., Ломалиев Ш.Л., стр. 127;
2. "Дунья в Исламе"/// http://obislame.info/aktualnoe/dunya-v-islame.html

Автор - А.Дахо
13.08.18