Къарвала а дац атта

Киносценари


Салахьаддин Яхья







    КЪАРВАЛА А ДАЦ АТТА 













 








 
ЗТМ. ТИЗЕР. КЛИП-НАРЕЗКА    
Одинокий мотылек, летящий на свет, еще миг, и он сгорит.                Ночной Грозный сегодня.                Тень Орла, попавший в грозовой поток.                Свадебная процессия в сопровождении стрельбой.                Изнурённые жизнью фигуры людей.                Лица главных персонажей рассказа и не только. (Это займёт три минуты.)
Появляется надпись:

КАВКАЗ. НОХЧИЙЧОЬ.

Титры идут
 

Черный экран
               
Следующая надпись:


КЪАРВАЛА А ДАЦ АТТА

Черный экран

СЦЕНА. ДЕНЬ – ИНТ - НАТ. В ЦЕНТРЕ ГОРОДА
 
 В заведение вошёл посетитель и, приблизившись к стойке бара, сделал заказ на турецкий кофе. В этот момент ему позвонили, и он ответил на звонок. 
 В то же время врач, находясь в своем кабинете, внимательно изучал изображения   на световом экране. На одном из них был отчётливо виден фрагмент человеческого  черепа.                ХЬАЙДАР                Ассаламу 1алайкум, Нашхи. Балхахь вуй хьо? – интересуется он, пристально вглядываясь в фотографию. Нашхи отвечает на вопрос.
                НАШХИ                Тахана мукъа ву со. Схьаволахь, со, нийса, кафейни чоьхьа ваьлла воллуш ву хьуна, хьахон дезаш х1ума а дара сан хьоьга. Йиш хир юй хьан?
                ХЬАЙДАР                Кху сохьта-м яц, операци еш ду тхо, кхин ши сахьт даьлча. Со з1ене вер ву хьуна. Ас х1унда тоьхнера хьоьга? Хьан цхьа студентка яр-кх, ахь хьайга хаийта аьлла – Изий? Юьхьанцара болар эцна онкологи ю цунна... Цуьнан дедега аьлла ас иза; цу йо1ана шена ца хаийтача бакъхьа а хета тхуна... Ахь цунна ч1ог1а сагатдойла хууш, боху ас иза хьоьга.               
 Нашхи был настолько ошеломлён, что не мог вымолвить и слова. Наконец, придя в себя, он вернулся к разговору с врачом.

НАШХИ                Я Аллах1! Инна лиллах1и ва инна илейх1и рожи1ун... Ц1е хаьла хьо белха; х1ара ма боккха болх бу, адам д1ахьокхуш ма лаьтта оцу цамгаро, цхьа а топ ца кхуссуш. Цхьа а аг1о яц цунна?
               
                ХЬАЙДАР                Х1инцца ахь ма аллара, Деле дерза дезаш ду-кх вай массо а, цхьацца бахьанаш а х1уьттуш. Дала, Ша, цхьа а цамгар елла яц аьлла-кх, цунна дуьхьала дарба доцуш, цхьа къанвалар доцург. Вайн карахь дерг лелор ду-кх вай. Хьайна дукха новкъа ма даийта. З1енехь хила... 
                Эта новость сильно расстроила Нашхи, и он решил отказаться от заказа. Подойдя к барной стойке, он изменил своё первоначальное намерение. Барменша отнеслась к его решению с некоторым равнодушием.
 Нашхи покинул кафе в состоянии смятения. Его мысли были тревожными, и он чувствовал, как кровь пульсирует в висках. Он попытался успокоиться, массируя виски. В первые он не знал как действовать, чтобы как-то помочь Изий. 
 Ему было необходимо с кем-то поговорить, и он решил обратиться к своему близкому другу, с которым они работали и общались в жизни - Исраилу. Нашхи отправился в тихое место, расположенное недалеко от кафе, где он только что был. Позвонил своему товарищу.

НАШХИ
Исраил, Ассаламу 1алайкум. Кхузахь т1екхочехь вуй хьо?.. Х1ара, вай, чай молуш йолчу, кафен гергахь ву-кх со… Велахь схьат1еволахь кхуза. - Пригласив Исраила, Нашхи погрузился в глубокие размышления. Не задерживаясь подъехал и Исраил на своем такси. Нашхи сел к нему в машину, и они поприветствовали друг друга. Нашхи  выглядит очень встревоженным, и он не думал это скрыть от товарища.
ИСРАИЛ
Х1ун хилла, хьо лаа вуй? – Нашхи не торопится с ответом.
НАШХИ
Изийна вуон цамгар ю гучу яьлла, онкологи ю боху цунна. Хьайдара эли соьга.
ИСРАИЛ                Вай, Дала маршалла дойла цунна. Къаьсттина вай къам ма ч1ог1а юьхьара лецна цу цамгаро. Лаа-м дац хьуна х1ара. Цунна шена хаьий иза?                НАШХИ
Ца хаийтина-м, бохура, Хьайдара. Цуьнан деда волчух тера ду цига хьийзаш.
ИСРАИЛ
Декъазчунна – де ц1ера а йог1у, - олурий цунах? Иштта а, дара хьуна доза тоьхна цуьнца, х1инца-м хьан захало а, дуьйхи моьтту суна. Делахь а, иза кхел ма яций, дарба каро а мега цу лазарна.
НАШХИ
Х1унда бохура ахьа? Иза лазарца хилча со юг1авера ву аьлла хеташий? – Исраил попал в неловкое положение, не зная, как поддержать друга, не осознавая, что  тот чувствует на самом деле. 
ИСРАИЛ                Хьуна х1ун лаьара т1аккха, Нашхи? 
НАШХИ                Суна хаьахьарий х1ун дича дика хира дара? – Нашхи вышел из машины, после чего за ним последовал Исраил.
ИСРАИЛ
 Х1ора а къонахчун хьалха цкъа, цхьа некъ къасто безаш болх т1ех1утту-кх. Хьан ка йоцуш нисделча гуттар чолхе а долуш. Таро яцахь-м - Дала тохар хуьлу цунах.
 
НАШХИ
Таро-м яц. - Нашхи с грустью посмотрел в небо, едва заметно покачав головой. На его лице появилась печальная улыбка. Исраил попытался разрядить обстановку, насколько это было возможно в данной ситуации.
ИРАИЛл
Со цкъа а, шозза а, хилла церан кертахь, церан цхьацца т1оьрмигаш эцна вахана. Уьш-ша, ч1ог1а таро йолуш нах бу. Хьо къен ву. Цхьаъ. Шолг1а: хьан хан. Кхозлаг1а: оцу йо1ах х1ун хуьлу а ца хаьа, лазарца йолу.
НАШХИ
Кхета со, неха хин йолу ойла ю-кх иза. Цхьа х1ума ду-кх!? Аллах1а х1ун яздина ма ца хаьий вайна? Ас дог ца дуьллу. ИШТТА, АТТА КЪАРЛУР ВАЦ СО.

ИСРАИЛ
Т1аккха ахь х1ун дай, кхин д1а а ца туьттуш, х1инцехь йист яккха цуьнца! Бакъду, цуо эн дерг-м хууш ду: шен ц1ерчеран лаамт1ехь хир ю иза. Цо реза ю баьхчи а, дош церан воккхачуьнгахь ду. И Мади а, шен цхьа амал йолуш волчух тера а хийтира суна. Хало стаг волчух тера ду. Мухха делахь а, х1ун хуьла хьожуш некъ лаха беза, еккъа ойланаш ярах йист ера яц. Хьо кийча велахь - къийса цаьрца, боху-кх ас. Хьайн хилларг хоуьйтур ахь. Со ваханза ца волу, цхьаъ ву сан Пятигорске д1авига везаш. Ас дош делла. - Смотрит на часы. – Кхин ах сахьт даьлча новкъа волу тхойшиъ. Кхин ц1е яьлла болх бацахь?
НАШХИ
Цхьа а сихо йолуш болх бац. Гучудаьлларг 1индаг1 бен дац цу белхан. Эшча, мохь тухур бу хьоьга...
 
                Нашхи некоторое время размышляет, после чего принимает решение связаться с ней.  Он набирает номер, и в трубке раздаётся голос девушки. 
НАШХИ                Изий, хьо ц1айеана ц1ахь юй?... Йеана... Аллах1умма барик. Х1инца стенгахь ю хьо?... Г1ала юккъехь ю? Ма дика ду иза. Со а ма ву кхузахь. Хьо йолу меттиг йийцахь суна, со д1ат1евог1у хьуна... Кхетта... Хьежа... – Он пытался что-то вспомнить, огляделся по сторонам, увидел что искал, и поспешил в ту сторону.                Нашхи будет 50-55 лет. Волосы на висках лишь начали седеть.

СЦЕНА. ДЕНЬ – НАТ. НА УЛИЦЕ
   
  Изий, молодая девушка, двигалась навстречу Нашхи с такой легкостью и изяществом, что казалось, будто она не касается земли. Её лицо светилось от радости и любопытства.
Она замедлила шаг, сцепила руки за спиной, и огляделась по сторонам. Убедившись, что на неё никто из прохожих не смотрит, сделала то, о чём мечтала с детства: начала ногой крутить по кругу, заворачивая ее вовнутрь. Этот жест означал признание в любви. 
В этот момент её сумка начала спадать с плеча, и она быстро достала её за ремень и вернула на место.                И тут она увидела приближающегося Нашхи. Сначала ее лицо вспыхнуло от смущения, но затем она, как ни в чем не бывало, приготовилась встретить его.                На месте, где она случайно остановилась, на витрине висело белоснежное свадебное платье, которое казалось царственным. А на Изий было темно-бордовое платье, которое сидело на ней, как звезды на небосводе.                Нашхи подошел к ней с букетом цветов для неё.
НАШХИ                Х1орш д1аэца, ц1ахь кхеран сурт дуьллур ду ахь, мах хадабайта.
                Преподаватель удивил Изий своим жестом, и её признательность стала ещё более глубокой.
ИЗИЙ
 Вай, Дела, ма хаза кула ю х1ара. Дукха хазахеташ-м дуьллур ду. - Она прижала цветы к лицу и с упоением вдыхала их аромат. В это время она несколько раз загадочно взглянула на него. Вдруг они оба обратили свое внимание на то платье. Повисла неловкая тишина, которую нарушил Нашхи.
НАШХИ                Хьоьга кхин хьал-де хаьттина вист хила ларийна вацара со, ахь со вуочаьрца вагарвале, лехнера ас хьо. Хедас аьллера соьга хьо ц1аеана аьлла. Хьо г1ала юккъехь хила а хила-кх, Дала сан до1ана жоп луш.
ИЗИЙ                Деле доьхуш вара хьо, со хьайна гайта бохуш?                Её заливистый смех пробудил в душе художника трепет. Она пытается сохранить спокойствие, чтобы лучше контролировать свои чувства. 
НАШХИ                Х1инца со вуохо ма г1ертал. Ши дош ала а ца хууш вуьсур ву со, т1аккха. Жимма, иштта, дуола а луш, х1ума дай вайшимма? - Его взгляд снова непроизвольно задержался на том платье. Девушка заметила это.
ИЗИЙ                Хьоьцани х1ара г1ала мел ю г1аш д1аян реза ю-кх со. - Эти слова вызвали у Нашхи смешанные чувства. С одной стороны, он был приятно удивлен, но с другой - не знал, как правильно отреагировать на них.               
НАШХИ                Хьажал хьо - цо дуьйцург. Суна-м ца хаьа х1инца айса хьоьга х1ун дийца деза а.  - В глазах Изий, словно драгоценные камни, светится радость.                ИЗИЙ                Хьан лекцешкахь со хуьлуш яцахьара, тешара яра со хьох.                В какое–то время они вдвоем шли - молча. Вдруг Нашхи останавливается.                НАШХИ                Изий, хьан соьга ала дезаш х1умма а дуй?                ИЗИЙ                Сан т1аьхьа бисинчу балхах бохий ахь? Дешарехь д1агойтур ду ас хьуна айса дехкина суьрташ.                Нашхи размышлял о том, как долго продлится это состояние и что случится, когда она узнает о своем заболевании. Изий показалось странным его вопрос, его появление таким озадаченным. Она пыталась понять, что происходит, внимательно наблюдая за ним и пытаясь уловить его взгляд, который он отводил в сторону.                ИЗИЙ                Соьх т1ехтилла х1умма а дуй, суна хаьа дезаш?                НАШХИ                Цхьа а х1ума дац. Сан хаттар-м ду, мегар делахь?                ИЗИЙ                Ас мегар дац алахь хаттар ца деш 1ад1а воллий хьо?                Нашхи некоторое время хранил молчание, Изий это показалось любопытным. Он остановился и пристально посмотрел на неё.                НАШХИ                Захало дуьйцуш дацара вайшиъ суна? - Неподалёку от этой пары в машине за ними наблюдает неизвестный. Его лица не видно, но он делает снимки, стараясь оставаться незамеченным.                Изий, слегка нагнув голову, внимательно следит за кончиком своей туфли, который пытается образовать круг. Затем она переводит пытливый взгляд на поникшего Нашхи.                ИЗИЙ                Мел говза а ву, х1умма а ца хуушверг. Суна хаьа, хьоьга сайн дагахь дерг дийца йиш юйла, т1аьхьалонах кхера а ца йезаш. Хьоьца цхьа парг1ат, атта ду суна. Х1ора сайн дош лар дан а ца деза, г1алат даларх кхера а ца йеза. Массарна а, шайн дика долчехь 1а ца лаьа? - Нашхи был очень настойчив на этот раз.                НАШХИ                Х1ара захало дуоха лууш х1умма а дуй хьан? Иштта хатта ас, хьоьга?                Он не сводил с неё глаз, и, вздыхая, Изий поведала ему свою небольшую историю.                ИЗИЙ                Сан да а, нана а делла, со жима йолуш. Гуьржи яра сан нана. Сан дедас а, денанас а кхиийна со. Царех хилла суна да а, нана а. Цул т1аьхьа цигахь вахар холчу даьлла сан деда Нохчийчу веара, тхо а далош. «Вай х1инца дика 1ийр ду элира цо соьга. Хьоьга доьшуьйтур ду, цул т1аьхьа таро йолчуьнга маре йог1уьйтур ю хьо, аьлла». Со жима яра х1етахь... Дедас бохучунна т1ера яла йиш яц сан, дог хьоьца а лаьтта. Сан цхьаьнца а т1екереш езаш вац иза. Тхан чохь цунна лиънарг баьрчехь ду... Проза ю сан дахар, хьуна ма гарра, поэзи сатийсамашкахь бен йоцуш...                НАШХИ                Суна хьо цаьлги чохь ма го т1аккха, дагах тоьхна буржалш а долуш.                ИЗИЙ
Боккъул а дийцача, суна хьо,иштта, хьайн сагатлуш лелаш ву аьлла, хеташ ю, захало а доцуш.                НАШХИ
Вац дер-кх. Хан ю-кх сан кайохуриг, вайшинна юккъехь йолу.

ИЗИЙ
Т1аккха х1ун дан деза? Сан деда реза хир ма ваций...
                В глазах Изий читалась глубокая печаль, скрытая в самых потаённых уголках души.                НАШХИ                Т1аккха сан къарвала дезар ду-кх. Амма иза дан сан ницкъ кхочур бац. Т1аккха хьаьжана малх а болуш кхоьссина дог1уш дог1а хир ду... Сан хьо йовр ю. - Изий, поправляя сумку на плече, на мгновение задумалась, затем прошла мимо и  посмотрела прямо ему в лицо.                ИЗИЙ                Кхин д1а? – В ответ он пытался подобрать слова, которые могли бы точно передать  его истинные чувства и намерения.
НАШХИ                Хьо йоцуш дерг – охана дина т1ек1ел тесса латта сан – кийра мерцана 1овжам хилла дуьсур ду суна, кхин цкъа а ден ца дала… ца кхиа… - Изий, стараясь сохранять спокойствие, чувствует себя потерянным.                ИЗИЙ                Со йо1 бен ма яц. Шуна, божаршна, некъ карор бацара техь, цхьа а? И некъ ца карабахь ...                Сказав это, она развернулась и пошла прочь, сделав несколько шагов, так что он был вынужден смотреть ей вслед. Он последовал за ней, но вскоре остановился.                НАШХИ                Суна карор бу и некъ, ИЗИЙ! Я ас хьо...                ИЗИЙ резко повернулась, и ей пришлось придержать сумку, которая едва не соскользнула с её плеча. Удерживая её, она поспешила ему возразить.                ИЗИЙ                Муьлха а, сан деда реза воцуш дина х1ума, цуьнан т1аьхье ирча хир ю. Со цкъа а реза хир яц, со бахьнехь цхьа бохам цхьанни а хилийта. Варийлахь, варийлахь, хьайн сох жимма а дог лазахь...                НАШХИ                ХЬО СОЬГА Я РЕЗА ХИР ЮЙ? – Неожиданно для себя Нашхи задал резкий вопрос. С одной стороны, ей было трудно ответить на это предложение, но с другой...  Она словно желала этого. Она выпрямилась и, как часто делала, пытливо посмотрела прямо в глаза Нашхи, словно отражая его в них. Нашхи с нетерпением ждал ответа. Напряжённость возросла ещё больше.                ИЗИЙ                Ахь хоьтту соьга: суна исбаьхьа б1аьсте гиний, баьццарчу духарца нускал коч айъина, х1аваъо куьг лаьцна йадийна сийна стигал хьалайоккхуш; я дашо варкъ даьккхина можа гуьйре ловр ярий, эзарнаш г1аш иэделла, цхьана гуонехь хьаьвзина, зикаран ч1уг йина, Аллах1 хестош, х1аваэхь 1аьршашка кхевдинчохь, шовкъана б1агор хьевзина, йист йоцчу маьхьшаре йоьрзуш! Ас х1ун эр ду хьоьга: суна гина уьш, яйна г1енах, я самах, некъ къаьстачохь... СО... РЕЗА ХИР Ю ХЬОЬГА ЯН... амма АХЬ СО Д1АЦАЙИГАХЬ… СО КХЕЧУЬНГА МАРЕ Д1АЛУШ Ю ВАЙН СЕМЕСТР ЧЕКХЪЯЛЧА.                Он намеревался задать ей ещё один вопрос, но девушка уже покинула место, и он остался в одиночестве. В душе Нашхи боролись противоречивые чувства радости и потерянности.                НАШХИ                Ас лела х1ун до, ванах? Хан а ца йиллийти ас цуьнга. Хенах х1ун до, иштта а кхеташ ду шадерг. Иза реза хир ю, со вац кийча. Хьекъал-м д1адаханера хьан, дог ца 1а-кх. Цкъа хьалха сайн эчкаворданна т1екхача веза со. Х1инца юханехьа некъ бац.

 НОЧЬ. ИНТ. В ДОМЕ У ИЗИЙ

Изий рисует букет цветов, подаренный ей сегодня Нашхи. Она почти закончила работу, но внезапно задумалась. В памяти всплыли слова Нашхи: «Хьо соьга йан реза хир йуй?». И долго сидела, размышляя о чём-то своём. 
 
НОЧЬ –  ИНТ. В ДОМЕ У НАШХИ
Постепенно камера перемещается из ночной панорамы города в дом Нашхи.                В комнате залитой лунным светом, царит тишина. В ней появляется таинственный человек  в маске. Он ищет что-то, что ему не принадлежит.
Тонкий, как ручка, фонарик, освещает его путь в чужом доме. Он, стараясь не шуметь, роется в эскизах для рисунков и перелистывает книги на полке. На его правой руке видна татуировка – символ язычников.
 Он замечает уголок, где висит одежда самурая и меч (чеченский). На стене висят фотографии, на которых изображены люди в форме самураев. Ночной гость, похоже, легко узнаёт лица на одной из них. Его внимание задерживается на этой фотографии.                На другой стороне дома спит мужчина. Ледяной свет из окна неохотно открывает его измученное лицо. Он что-то невнятно бормочет во сне, и на его багряном лице выступает пот. Его губы шепчут: "Изий, къайлаяла".
  Внезапно он просыпается, будто пережил ужасную битву. Нашхи садится и произносит: - «Аль-хьамду лиЛлях1иллязи ахьяна ба1да мА амАтанА ва илейх1и нушУр».
 До Нашхи донёсся глухой шум упавшего предмета. Он встал и медленно пошёл в сторону, откуда доносился этот шум. Не успел он сделать и нескольких шагов, как почувствовал легкое прикосновение к пальцам правой ноги. Предмет легко скользнул по полу.
 Он остановился и увидел большой конверт, лежащий на полу. В полумраке едва заметно отражался неяркий свет от поверхности конверта. Рука сама потянулась к конверту, в то время как голова и тело напряжённо всматривались в темноту в поисках постороннего присутствия. 
  Он открыл незапечатанный конверт, как будто взвешивая его на руке, но продолжал искать глазами "непрошеного гостя". Убедившись, что внутри никого нет, он включил свет. Ещё раз прислушавшись и осмотревшись, он достал содержимое из конверта.
  Внутри оказались фотографии. Он внимательно рассмотрел каждую из них, перебирая в руках. На снимках были запечатлены он и его студентка. – Изий? Стенна? - с удивлением задал он себе вопрос.
Боковым зрением он заметил еще один лист бумаги, приклеенный к стене в коридоре, которого не должно было быть в доме. В слабом свете открытая бумага мелькнула, словно черный лебедь с узором слов. В спешке Нашхи лишь на мгновение задержал на ней свой взгляд, но строчка, которую он успел прочесть, как лёд обожгла его мозг и запечатлелась в его сознании, словно выжженная ледяным холодом.
На бумаге было написано на японском языке: - МОТЫЛЕК УНОСИТ ВЕТЕР. - Скомкав бумагу, он бросил её на пол и направился на кухню, где включил свет.               
  В этот момент на него неожиданно напал неизвестный в маске. Между ними завязалась драка. "Гость" смог нанести несколько точных ударов, но Нашхи ответил контрударами. Начался небольшой бой. Несколько умелых ударов - и «маска» теряет равновесие. Однако он быстро приходит в себя, медленно отступает к выходу.   Нашхи следует за ним во двор, но там уже никого нет.                НАШХИ                ХЬО МИЛА ВУ-ТЕ, КЪАЙЛАХЬ ВИСА ЛИЪНАРГ?

 СЦЕНА
 ДЕНЬ. ИНТ. Аудитория вуза.
 В один из учебных дней в аудитории вуза преподаватель входит в помещение. В этот момент к аудитории приближаются ещё трое студентов. Преподаватель пропускает их вперёд и осматривается, чтобы убедиться в отсутствии других студентов. После этого он заходит в аудиторию. Все студенты, находящиеся в аудитории, встают, приветствуя преподавателя.                НАШХИ                Ассаламу 1алайкум, сан доттаг1ий! Охьаховшал. Схьадехканий шу, дерриш а? Мила  вац?                СТУДЕНТ                (встал). Изий йоцург массо а чохь ву. Цо ша новкъахь ю аьлла хаам бина, хьецалуш схьакхача еза. Лоьрийн карара ялла деша схьайог1уш ю иза.                НАШХИ                С искренней радостью и энтузиазмом: Дика ду. Хьуна баркаллах1, сагатдарна, 1адлан! - Новость о том, что Изий возобновляет учёбу после небольшого перерыва, вызванного состоянием здоровья, вызвала у всех прилив новых эмоций и сил. Нашхи не смог скрыть своего восторга и невольно передал его всем присутствующим.                - Суна дагна там бу, шу долуш хилар. Адам бохуриг доккха х1ума ду кху дуьненахь. Адам дацахьара йиш яцара.                Наконец появляется Изий. Она приносит извенения за опоздание. Ей разрешают занять место в аудитории.                ИЗИЙ                Со хьиэн йела жимма, баркаллах1 суна собар дарна.                НАШХИ               
 Нашхи посмотрел на неё так, словно видел в первые. Охьахаал хьайна, Изий.                Когда Изий проходила рядом с учителем, из её сумки выпал носовой платок. Замедленная съёмка. Нашхи подхватывает платок, не давая ей упасть на пол. Ловкость рук и реакция тела преподавателя произвели приятное впечатление на аудиторию. Ребята захлопали в ладоши.
Изий сначала не поняла, что произошло. Она с удивлением посмотрела сначала на ребят, затем и на виновника столь изящной демонстрации искусства реакции. Он с многозначительным намеком вернул хозяйке ее вещь.
«Диканиг хьахадан кхоьру со,                Хазаниг хьахадан кхоьру со,                Диканах, хазачух хьаьгна хьо,                Г1аг1-аьлла, елхарна кхоьру со............ – Взор его держал ее на прицели. Затем резко повернулся ко всей аудитории.                Хьан лекха лам хьахо кхоьру со,                Хьан Орга, Терк хьахо кхоьру со.                Нохчийчоь, хьо йийца кхоьру со,  -                Къонахий белхарна кхоьру со…»

Внутрикадровые длинные планы: Трэвеллинг.

 Начало учебного дня было отмечено радостным настроением. В аудитории заметно повысилась активность. Нашхи стремился создать атмасферу, в которой студенты могли бы свободно проявлять свои мысли и чувства, отойти от привычных рамок традиционного обучения, основанного на строгом следовании правилам, и развивать критическое мышление.                ИЗИЙ села на место рядом с подругой, которая заметила, что преподаватель пристально наблюдал за ней, пока она усаживалась.
                ХЕДА(щёпотом, чтобы никто не услышал).   
 Гина велира хьайна, Нашхи, хьо йоцуш и ши к1ира ахь доккхуш, бат оллийна! Хьо чу кхаьчча, ши б1аьрг хьет1ехь бара цуьнан, дукха хазахетта. И-и-зий, – мел лерина яьккхира хьан ц1е. Йовлакх – хьан болх барий?                ИЗИЙ                Бацара. Ахь дукха дестадой дуьйцу х1ума, Хеда. Хьо сан доттаг1 йолу дела х1ума ца олу цо соьга, хьох ийзалуш ву иза. Хьо воккхачу хьаькаман йо1 ма ю.                ХЕДА                Бакъ хила дезара иза. Нашхи озалуш цхьа х1ума ду моьттуш яц со.

 Крупные планы с переходом на средние.
 НАШХИ                Художник шен некъ бан безаш ву, гушдолчунна дехьа кхийдаш, цигара къайле яста: я говза аьлла дешхазаллийца, я дийнайозан сизнашца, я мукъамийн аьзнашца... ян ... Х1ора а шен новкъа воьду, г1алаташ дан, юха цу г1алатех чекхвийла, вужуш, г1оттуш. Х1оранца а шениг лозу, цо иза шеца д1ахьо эхарта. Бисинчарна цуьнан лараш юьсу, художнико йитинарш. – Нашхи, осознанно или нет, но пробуждал необъяснимое волнение в чувствительных душах будущих мастеров кисти и красок. – Нохчийн, воккхачу байтанчан Абдулаев Лечин лорах вахчи, цу мог1анашкахь хаало   йоккха г1айг1а. Ша: мила ву, хьенан т1аьхьенах, муьлхачу къомах, муьлхачу динах ву хааро - еана йолу. Иштта, г1арваьлла волчу (вайн дозанал арахьа а), воккхачу яздархочун Бексултанов Мусан а, цхьана дийцарчохь а, изза г1айг1а карайо, ша мила ву хааро яхьаш йолу. Нана ю, шен к1ант кхетош: «Къонах хила г1орталахь, ц1е йиталахь, хьайх ц1е, хьуо велча т1аьхьа дийна йиса. Дийна ц1е. 1амалахь, дукха ваха хьо, собар а лахалахь. 1илма собарца бен дац хьуна. Цу шинца бен маршо а яц хьуна. Нах бу къиза берш… нахах ларвала веза…                Ас кхин а жайна дахьар ду хьуна, сайн ненадайх дисана долу; цу т1ехь ду хьуна дукха х1умнаш, дукха мехкаш, вайн мелла хилла латтанаш а...».                1АДЛАН                Нашхи Султанович, х1ун жайна ду цигахь хьехориг? Долуш дуй иза?                НАШХИ                Долуш ду. Иштта жайна х1ора а художнико ша яздина хила дезаш ду, шех ц1е йита - т1аьхьенна. Вайн къомо лайнарг вайн ду. Иза вайн бен лозур дац. Шен къомаца воцчуьнан иза цкъа а лозур дац. Я цунах художник а хир вац. Цу хьокъехь Напалеона йийцина само хьахо лаьа суна: «Ойлаеш къахьоьгуш волчу стага деа сохьтехь бен наб йийр яц. Важа д1айолчу хеначохь иза ша бечу балхана т1ера хир ву. Салти пхеа сохьтехь наб ян декхарийлахь ву.                СТУДЕНТ                Ткъа зудчо масса сохьтехь йийр ю шен наб?                НАШХИ                Зуда къайле ю кху дуьненахь. И къайле хьоьга ясталахь, хьох дуьненна а г1ара ваьлла художник хир ву. Нахчаша массо заманахь а зуда лаьрра ч1ог1а. Зуда йийча, масала: ши стаг дуьхьал вуьйш хилла нахчаша. Боьрша стаг вийча дуьхьал цхьаъ бен вуьйш воцчохь.                СТУДЕНТ                Тахана сой бен вац хаттар деш, схьахетарехь, ас а ца йина сийсара деа сохьтехь бен наб. - Часть студентов разразились смехом, у кого-то вызвало просто улыбку. - Х1инца ду сан хаттар, Нашхи Султанович, ахь пурбалахь?                НАШХИ                Де хьайн хаттар. Деша а, 1ама а даьхкина ма ду вай.                СТУДЕНТ                Вайна поэзи коьрта ю, я живопись ю коьрта? 1амо бохург ду сан и.                НАШХИ                Со хьан 1индаг1ехь лаьттар ву дешархо. Ма к1езга бу-кх ойла ян самабойла нах. Х1ун ю т1аккха дийнайоза (живопись)? Цхьаьна неха лорах г1ор вай цу хаттарна жоп лохуш. Цу т1е боьду некъ каринчу нехан лорах.                «Дийнайоза мотт кхобу дешхазалла ю, ткъа дешхазалла – иза мотт баьстина дийнайоза», - Симонид Киосскийн самавалар.                Француз волчу, воккхачу художника, Сезана аьлла: «Сайн суьртийн 1алашо со йийца воьлча, кхин ойла я ца езаш эр дара ас: сайн кийра кхобуш долу ъасар ду аьлла, цхьа дегахаадаларан кепехь. И сайн ъасар хилла бахьана лохуш нисло сан цу суьртан васт а.»                Уьш вовшех къаьстина боцуш, цхьаьна гонт1ера ши стом бу.
По завершении лекции преподаватель прибирает свои материалы. К нему приближаются двое студентов.               
СТУДЕНТ                Нашхи Султанович, коьрта х1ун ду суьрташ дохкуш волчунна: пох1ма долуш хилар, къахьегар, я дахар довзар?                В этот момент к ним присоединилась Изий, тоже желая продемонстрировать свою работу. Она держала в руках рисунок букета цветов, который нарисовала для домашнего задания.
Нашхи бросил на неё взгляд, как бы говоря:"Не уходи, я скоро освобожусь". Они продолжали свой разговор, а Изий присела.
 Хеда помахала ей и показала два пальца, как будто они "топают". Это означало, что она торопится и уходит из универа. Она попрощалась таким образом и исчезла за дверью.
 Изий погрузилась в изучение своего рисунка, а мы услышали ответ Нашхи на вопрос студента:               
  НАШХИ                Суна хазахета ахь и хаттар дина. Коьрта хаттар дуй техь, - аьлла, - ду иза. Вай т1ейог1у лекцин чурха хир ю иза.

СЦЕНА

 ДЕНЬ – ИНТ.

Над входом помещение расположена вывеска с надписью «АТЕЛЬЕ».
                Дверь внезапно распахивается, и из помещения выходит мужчина в возрасте около 45 лет. Он закрывает за собой дверь и быстро уходит.
 Внутри находится Зара. Она смотрит в свой мобильный телефон, который лежит на столе перед ней. Она медленно прикасается к нему, словно он может взорваться в любой момент. Её дыхание учащается. Она пытается справиться с этим. Затем она откидывается назад, берет себя за руки и растирает их.

СЦЕНА

 ВЕЧЕР – НАТ

НАШХИ в пути.
 Он отвечает на звонок и оглядывается по сторонам. Затем он смотрит в зеркало,  расположенное перед лобовым стеклом. Ему кажется, что автомобиль, который следует за ним, преследует его уже некоторое время. 
  Чтобы убедиться в этом и понять намерения другого участника движения, он замедляет скорость, как будто для того, чтобы начать разговор. Преследующий автомобиль также замедляется. 
Продолжая следить за другим участником движения, он начинает разговор по телефону. 
                СМЕНА КАДРА:
ЗАРА                Вист хила йиш юй хьан, Нашхи? Хьо ган оьшура суна. Дагаяла езаш яра со хьох.
               
СЦЕНА

 ДЕНЬ – ИНТ

 В кабинете Зары на столе находятся эскизы платьев. Рядом сними установлен манекен, на который надета ткань.                                Зара охвачена волнением, её руки дрожат. Она подходит к эскизам и начинает их беспорядочно перебирать, словно что-то ищет. Вдруг ее внимание привлекает конверт, лежащий  на столе. Она берёт его, открывает и обнаруживает внутри множество денежных купюр номиналом 5000 рублей. Также в конверте находится лист бумаги с номером телефона и именем "Исраил".

 СМЕНА КАДРА

Нашхи замер на месте, ожидая реакции водителя чёрного автомобиля. Тот также не спешил. Наконец, Нашхи трогается с места, и преследующий его автомобиль тоже последовал за ним. Он уже не скрывает своих намерений, а демонстративно заявляет о них.
Нашхи резко остановился, развернулся практически на месте и направился к тому автомобилю. Тот, двигаясь на высокой скорости, отступил назад, развернулся и уехал. Нашхи не стал его преследовать. Цель неизвестного была достигнута: он заставил Нашхи беспокоиться и обозначил себя как лицо, имеющее определённые намерения в отношении Нашхи.
  Нашхи не знает, кто этот человек и чего тот добивается такими своими действиями. При этом ему ясно, что тот осведомлён о его личности и имеет к нему определённые намерения. Нашихи размышляет: «По всей видимости, это только начало. За последние дни произошло уже два непотных случая. Сначала мне дали   фотографии, а теперь я стал объектом слежки. Мне кажется, я догадываюсь, конечно, кто может это организовать, но лучше бы я ошибался». 
 
СЦЕНА

 ДЕНЬ.НАТ.

Зара - очаровательная молодая женщина с светлым лицом. Она занимается созданием и разработкой модных образов. Зара с нетерпением ожидала встречи с близким человеком, и вот он наконец появился.
НАШХИ                Зара, хьо ма лаьтта, 1ада а йина?                Он обнимает её с особой теплотой, как близкую родственницу, по-чеченски. Её взгляде, обращенном на него, читается неподдельная радость от встречи. Однако в глубине её глаз, подобно осеннему цветку, затаилась печаль.                ЗАРА                Хьо а вог1ийла марша.                НАШХИ                Дашо хила хьан корта, цхьа лом ду-кх хьо, Зара! Со хьан 1индаг1ехь лаьттар ву-кх даима. Хьан 1индаг1 деха хуьлий хаьий хьуна, нехачерал а? Хьо сан нена йиши ма ю. Ненахой, стунцхой ца лаьррарг нахчаша стаг ма ца лорура, нохчий – нахчий болучу хенахь.                Зара переживает перед предстоящим серьёзным разговором, который может быть неприятным для обеих сторон. Это волнение проявляется в её поведении: она становится суетливой. Однако она также замечает, что у её родственника имеются определённые проблемы. Нашхи предлагает выпить кофе, но его предложение звучит неуверенно. 
НАШХИ                Хьан цхьа ч1ог1а кегарий бу-кх хьуна цу коьртачохь, хьуна сан еса туьта эшнехь. Цхьанхьа чу а г1ой х1ума дай вашимма, кофе а молуш?
  ЗАРА                Кофех 1арбоша къахьва олий хаьаий хьуна? Цуьнан т1ум схьалецна цара – къаьхь хилар, вайн къахьдина дахар а санна, къаьхьа.

НАШХИ
 Суна адам муха го хаьий хьуна, Зара? Делла го-кх, дийна доллушехь. Шайн дуьненах ца 1абарца, лахьтой бен 1абор а боцуш. ША, Сийлахьчу Дала фардз дина, я суннат дина т1едиллина х1ума кхочуш дан, цхьа тер-мера а доцуш ахча хила деза хьан.
ЗАРА
 Долалур ду вайшиъ, чохь парг1ат дистхилар хир дац.
    Встреча приняла неожиданный оборот в пользу Зары. Теперь она могла немного расслабиться и направить разговор в нужное русло. Они вдвоём направились в аллею, где недалеко виднелась скамейка. Он шёл первым, а она следовала за ним.                ЗАРА                Х1ун хилла, гергарниг, хьо цхьа тамашийна хийца ма велла? – Он резко останавливается и...                НАШХИ                Гуш ду, дуй?                ЗАРА                Хьайна ца лаахь ма дийца. – Оставляя его в таком положении, обогнала и прошла дальше. Он догоняет...                НАШХИ                Ма дийца тов?! Ахь йоккха топ тоьхчи а со мегар вуй х1инца, хьоьга ца дийцахь?! Со, кийрара хьала чахчийна, ваьгна волуш лаьтта! Хьо ела ма ела-кх, сан балина!... СУНА ЙО1 ЕЗАЕЛЛА, къанвеллачу меттехь! Цу т1е, цул хьерадаьлларг: иза, сан дешархо хилар а долуш.                Х1ун олу ахь? Ел суна хьайн къиза кхел.
   Зара замешкалась. От неожиданности она не сразу смогла подобрать нужные слова, но затем оправилась и попыталась подбодрить брата.                ЗАРА                Суна боккъала а, хазахета хьоьца и болх нисбелла. Йо1ана хаьий ша езийла?                Он молчит сначала, затем кивает головой.                НАШХИ                Хьахийна ас цуьнга иза. Иза реза ю соьга ян.                Цхьа бала бу: цуьнан деда. Иза цхьана хьолдега д1аяла г1ерта иза. Цо и болх бали, иза резавеш схьаяло некъ каро беза.                Со 1едало кхобуш ма ву. Мацалла ца валлал даь1ахк а кхуссуш. Цуьнан дедена ша кхабалуш верг веза.
  Зара так обрадовалась услышанному. Это было именно то, что ей так не хватало для вовлечения брата к совместному делу. Теперь в её расположении были все необходимые нити для решения проблемы обеих. Такого шанса она не могла упустить. Это было настоящим подарком судьбы, который она восприняла как знак свыше. Теперь её ничто не могло остановить.                ЗАРА                Хьуна х1ун лаьара? Нийса ду. Массарна а луург ду-кх. Прокурор ву хьо? Адвокат? Хирург? Зубник? Банкир? Бизнесмен? Хьо цхьа а вац царех. Хьо сизаш хьоькхуш ву, оьшучохь а, ца оьшучохь а. Х1ун эр ду кхузахь? Цхьана дикачу балхана юххе тасабелла бала а, г1айг1а а хуьлу-кха кху дахарехь. Шен к1ента йо1 ирс долуш хилийта лаарца и хилар, ахь вуочу аг1ора тида ма ца деза. Х1инца х1ун дан 1алашо ю хьан? (НУЖНО БЫЛО ДЕЙСТВОВАТЬ)
Брат не узнавал свою сестру. Она теперь ему казалась совершенно преображённой. В её глазах будто искрились отблески иного мира.                НАШХИ                Суна хаьахьарий х1ун дан деза? Нахарташ-м карор яра, т1аккха а цуьнан деда реза хир волуш вац-кх, сан воккхаллин.
                ФЛЕШБЕК (фрагмент, когда к ней заходил знакомый, прилетевший из Америки).
                САЙХАН                Зара, х1окху хьайн бунчуьра араяла хьайна лаахь, ас бохург де. Теша сох, хьуна х1умма а хала хир долуш дац хьуна иза. Цхьажимма ахь хьайн коьрте болх байтачхьана. - БРОСАЕТ КОНВЕРТ НА ЭСКИЗЫ. – Цу чохь хьуна оьшург ду хьуна, цкъачунна. Ахча а, символш ю хьуна ехкина, хьайна г1енах гина ехкина айхьа, эр ду ахь. Болх бе! Яха хуур ю, хьолах юкъа а елла. 
               
ВОЗВРАТ
                ЗАРА                «Хьолах юкъа а елла», «елла», - повторила Зара. Она продолжала поражать его. В сознании Нашхи будто вспыхнул огонь, словно по нему ударили молотом. Соьгара х1ун г1о хир дара хьуна?                НАШХИ (Всё ещё не оправившись от её ледяного взгляда).  Хьуна ца хезира ас олуш, хьо г1енашка яллера?                ЗАРА                Цуьнга хьайн дагара хаийтале ян ца езара и ойла? Х1инца санна сема-м со цкъа а хилла а яц. Йицъе т1аккха!               
  НАШХИ                Ч1у д1ахецна 1одара! Цхьа г1уллакх делахьарий...                ЗАРА                Хьуна дуьсушдерг – иза бизнес яр. Хьайна уггаре дика хуушдолчунна т1ера д1аволавелла – суьрташна, масала. Ахь авторство ца хьехийчхьана мах лур бу хьуна царех. Ткъа иштта 1охкур ду-кх хьан уьш. Тидам белахь: къастош верг хьо ву хьуна, йо1 яц хьуна. - Он молчит. На душе у него тяжело. Каждое её слово его жалит по самое сердце. Ему становится не по себе. - Хьуна иэшахь, цхьа галерист ву, цуьнгахула д1адухкур ду-кх ахь уьш. Цу йо1ан ц1е ма ца йийци ахь, суна евзий-те иза? - В беседе о произведениях искусства она намеренно затронула деликатную тему, касающуюся картин.                НАШХИ                Со ладоьг1уш 1ара, ахь ц1е хоттий техь, бохуш. Бала кхаьчна хилла хьан, со х1инца тийши хьох. ИЗИЙ ю цуьнан ц1е.                ЗАРА                Дала 1алашве хьо, карха а долий хьан х1ума дагадаийта.
 ИЗИЙ?..
Собарделахь... Тишоли, гуьржера, нохчи-кистинцашех? Юй? - Нашхи улыбается и кивает. - Цкъа шозза со йолчу баьхкира уьш. Цуьнца кхин шиъ яра моьтту суна. Цхьа кучамаш тоьгуьйтуш.                НАШХИ                Маржа, хьо дуьне! Ма тегна ду-кх хьо, жимма а меттахъхьайча, маша санна дегош. Дала гечдойла вайна!
 Зара осознала, что её слова задели его. Она решила не отказываться от выгодной темы с новым делом, которую ей предложил Сайхан. Пока Нашхи говорил, она бесповоротно решила, что возьмется за это дело.                ЗАРА                Иза схьаяло-м, дикка там-мах кечбан безар бу хьан. Хьуна шортта ахча оьшур ду, дие ас хьайга бохург.                НАШХИ                Хьайниг х1ун г1уллакх дара, Зара?
 Он и не ведал, что движется прямо в расставленные сети Зары. Это придало ей уверенности, и она с ещё большей решимостью принялась расставлять свои капканы.                ЗАРА               
Суна цхьа г1енаш ду гуш, юх-юха а гуш. Инзаре дерг алий ас хьоьга? Цхьа такси а кхайкхана, тхайн к1адеш схьайаийтинера ас. Цуьнан т1ам лаьцна 1аш верг ву-кх сан г1енийн «эпсар». Цхьа цец яьлла со цу балхах. Цо г1енах гайтира суна х1ара, 1алашъелахь аьлла, шех х1ун хуьлу а ца хаьа, - аьлла.
Зара принялась тщательно перебирать содержимое своей сумочки.                НАШХИ                Зара, цец ма йийлахь, х1ара дахар ша ма ду г1ан. 1иса пайхамар (1алайх1и салам) воьссинчул т1аьхьа, цуьнцани сама довлахь бен, само яйна ма ду адам. Деккъа цхьа 1индаг1аш дисна-кх, шаьш-шайн хьевданех тесна.                Кажется, она нашла, что искала и передает ему бумажку с рисунком.                ЗАРА                Х1окхуьнга хьажахь, ас хьаькхначу къоламашка, цу стага сайга деллачу суьртана т1ера, со йицъялале аьлла.                Едва увидев изображение, ему стало очевидно, что оно представляет собой. Зара беспокойно озирается по сторонам, опасается чего-то.                НАШХИ                Суна хаьа хьуна, х1ара – «Ворх1 са» болу малх бу. Нахчийн, ч1ог1а шира заманара символ ю иза. Цхьа итт эзар шо герга, я кхин а сов заманахь хьалха дуьйна, нахчаша лелийна иза байракх а йина. Арахьара цхьаболу нах, ч1ог1а лууш бац, вай вешан мацахлерниг(хилларш-лелларш) хьехадойла, 1амадойла. Сан накъост а ву суьрташна говза стаг, цуьнан зудчо делла цуьнгахь а ду, кху кеппара таммаг1аш. Цхьаьна воккхачу стага дитина хилла цуьнгахь иза. Вайн мацахлерниг 1амош яра иза. И зуда йийра цуьнан,... т1е... машен а... тоьхна. Нашхи внезапно осенило:  Цунна-м ца йийна техь... иза а!?                Заре стало не по себе, она вздрогнула.
                ФЛЕШБЕК
 
  Воспоминание о визите знакомого, который прибыл из США.
 САЙХАН                Кхин ду суна хаа лууш, цхьа «ВОРХ1 СА» болу малх а, цуьнан оригинал а, иштта, «КЪОМАН МУХ1АР» а. Уьш схьакарон деза. Цхьанхьа вовшахбеттало уьш. Цуьнан доттаг1 ву художник, такси т1ехь болх беш. Цуьнан телефон номер ю хьуна. Цуьнца захало тесча дика а хир дара, т1аккха церан гуона юккъехь хир яра хьо. Хьайха тешо беза ахь уьш, цкъа хьалха.
               
 ВОЗВРАТ
                ЗАРА                Ас х1ун дан деза х1инца, т1аккха?                Нашхи, пытается вспомнить, как бы связать нити вместе.                НАШХИ                Зара, таксист ву бохурий ахь иза? «Иман» - такси ярий иза?               
 Зара удивлённо кивает в ответ.                ЗАРА                Х1аъ, яра,... Хьуна мичара...?                На лице Нашхи появилась едва уловимая улыбка. 
НАШХИ               
Исраил ву иза. Зуда йийначул т1аьхьа куьйгаш сецнера цуьнан. Х1инца типографехь говзарш т1оьхула кечъеш болх бо цо. Москва вахана церан курсаш ехийра цо. Бакъду, кхузахь башха арахоьцуш дукха х1ума а яц, цунна мукъа хан дукха йог1у. Х1ара ас сайгахь дуьту, хьо дуьхьала яцахь?                ЗАРА                Цхьа х1ума-м эр ду ас, х1инца со сайн хиндолчунна ецар ю, и г1олехь карийна суна. Изза дича хьуна а ду пайдехь. Хьо а ву кхечарна вецаш, хьо вичхьана дуьйна а. Ялон зуда цакарош-м вуьсур вац хьуна хьо.                НАШХИ                Со ч1ог1а г1елвелла, нийса аьлча, г1елвина - цхьаа хиларо.
  Они смотрели друг на друга, и каждый взгляд выражал нечто особенное: его — пытливый, её — укоризненный.                - Тийн-таь11ина хила вуьтур вацара дуьне дезачара. Это свидетельствовало о его решимости к активным действиям. Но какими они будут? — возник вопрос.
               
СЦЕНА. УТРО – ИНТ. В ДОМЕ ИЗИЙ
 
Изий хлопочет на кухне, готовит завтрак. Она приготовила разнообразные ароматные блюда.

Кухня просторная и светлая. Здесь всё подобрано со вкусом: мебель и всё необходимое для приготовления пищи и проведения трапез.

Стол уже накрыт по-праздничному. Изий не ложилась спать после утренней молитвы.

Приходит Мади, дедушка Изий, и садится на своё обычное место. Чуть позже к ним присоединяется Кэти.                МАДИ                Изий, х1ара х1ун ду, 1ийдан де ду вайна тахана, х1ан? Я хьеши бу вайга бохуш, са а хилале. Х1орш цхьа а, ас юун ерг ма яц хьан, кху текха т1ехь? Хьуна х1ун дагадеана?                ИЗИЙ                Деда, яа, ас ма йина х1орш!                МАДИ                Хьуна хаьа ма хаьа ас 1уьйранна еза х1ума ца юийла, сан дай худар ца ло ахь суна?                ИЗИЙ                Хьайна мел ца езахь а, яахьа х1ара, ас леррина хьуна аьлла ма кечбина х1ара кхача.                Мади не торопится с ответом, он обдумывает её предложение.                МАДИ                Соьга сайна лууриг дитий айхьа бохург де, ала г1ерта-кх хьо, нийса кхеттий со?                Она кивнула в знак согласия. После этого она расположилась напротив дедушки, взяла в руки столовый прибор и начала им забавляться.                ИЗИЙ                Нийса ду. Со хьуна дика болх лууш ма ю, хьуна ма хаьа ас вониг хьайна дийр доций. Хаьий хьуна, Деда?                МАДИ                Тахана кху чохь сан б1аьргашна гур долуш дац-кх худар, даций?                ИЗИЙ                Со хьан дуьхьа ма яьллера, ламаз динчул т1аьхьа д1а а ца йуьжуш, хьуна дика, мерза кхача бала лууш!                МАДИ                ИЗИЙ, дукха яха хьо, суна сайна дика ма хаьа сайна г1олехь дерг. Хьуна луург дина ас и жижиг даахь, сан хьер лаза а яьлла лелар ма ву со. Ахь къахьегнийла ма хаьа суна...                ИЗИЙ                Деда, ас ала мегий?                МАДИ                Алал, дера мега.                В глазах и деда, и внучки читалось волнение. Изий сделала глубокий вдох, поджала губы, сжала руки в кулаки и начала объяснять.                ИЗИЙ                Суна а ма хаьа, ахь соьга хьайна луург дайтахь, сан дог лозур дуй, хьайниг ма дац. Сайн кийрахь дерг суна г1оле-хь ма го. Ахь суна кечдийриг х1арра ма ду, хьо ма цамаггара со а мегар ма яц, кхача къастор и буучуьнгахь дита ма деза.                МАДИ                Маржа, хьо жималла! Массо а х1умнах т1аьхьа кхета-кх, некъ боьрзуш. Тахана хьоьга ма дийццара хир дац хьуна, ахь бохучига хьо д1акхаьчча. Хабар дийца 1емина кху нахана. И хаьа а хууш ас хьо, сайн цхьаъ бен йоцу деган йовхо, бух боцчу 1инчу муха кхуссур ю? Тахана хьо суна ч1огг1а оьг1аз яха а мега, соьца йолу т1екаре д1аяла а мега, бакъду, жимма хан-зама ялча кхетар ю хьо ас лелочух. Х1инца со д1авоьду, со мел 1арх а сан худар суна хир долуш дац.                ИЗИЙ                Тахана ас къахьегар санна эрна ду-кх - ирсе ас сатийсар а.                МАДИ                Хьо, Гуьржеха йигча х1ун дара техь, садоь1на йог1ур яр-кх хьо?                ИЗИЙ                Ахь нуьцкъала ца йигахь, суна яха-м ца лаьа цига х1инца. 
День для Мади начался неудачно. С тяжёлым чувством он сел в машину и отправился в путь.

Устроившись на заднем сиденье, он погрузился в размышления, которые уносили его далеко. Он вспоминал недавний разговор с внучкой.

В машине тихо звучала песня «Можа гIаш». В этот момент Мади получил сообщение. Открыв телефон, он увидел фотографии внучки и Нашхи. Его лицо выражало удивление и даже ненависть.                МАДИ                Сацаел машен! — вскричал он в порыве гнева. Автомобиль резко остановился. Он стремительно покинул салон, ощущая нарастающее волнение. Он распахнул ворот рубашки, пытаясь найти место, где можно было бы осмыслить случившееся.                МАДИ (Себе)                Хилла х1умма а ма дац! Хила йиш а ма яц. Масане дешарца доху суьрташ? Цхьанна ч1ог1а новкъа г1оьртичух тера ду сан Изий? Тхуна юккъе шеко тосуш ву иза, и милла а велахь а. Со чуьра ваьккхина соьга цхьа таро йоццург дайта лерина. Царна ца хаьа, со иманах вохалур воций шайга. Изийга ас парг1ат къамел дийр ду, дан иэшахь. Х1ара долийнарг кху т1ехь соцур вац, цуьнан кхин а цхьа 1алашо хир ю. Сайн йо1 к1елхьара яккха еза ас. Муха де ас иза?                Он набирает номер Кэти, но в ответ слышит лишь гудки. Он уже было собрался повернуть назад, как вдруг Кэти сама звонит ему.                МАДИ                И йо1 чуьра ара ма ялийталахь, цхьанхьа а, со ц1аваллалц! Хезарий хьуна?!                И бросил трубку. Садится в автомобиль.

СЦЕНА. ДЕНЬ – НАТ. НАШХИ ДОМА

  Нашхи увлечённо работает над своими картинами. В одной руке он держит планшет, а в другой — кисть, с помощью которой наносит краски на холст. Справа от него стоит большой мольберт, а слева — чуть поменьше. Нашхи находится посередине между ними. Его глаза сияют, а лицо выражает сосредоточенность.

Флешбэк переносит нас в момент, когда он со своими студентами находился на практике рисования в горах.                ВОЗВРАТ                И снова флешбэк. На этот раз события разворачиваются в другом месте — в Центральной мечети города Грозный.                ВОЗВРАТ                Ещё флешбэк. Фрагмент у старинного чеченского дома.                ВОЗВРАТ                Все эти сюжеты объединены общим закадровым текстом.                НАШХИ                За кадром:                Художнико шен ша долу са шен балхана чу дилча, - Дзэн олучу ъасаре кхочу иза. Цхьаьна синера кхечу сине дехьа долуш х1уттуш долу хьал ду иза. Дашца язлур доцуш хьал. Синна хьашт хир ма дацара дешнех дазар, я дашца кхоллалуш долчу дагадарах а. Оьшуш дерг, цхьа деккъа – сина ойла цхьана х1уман т1ехь д1агулъяр, ша дешдолчу г1уллакхан. Цу хьоле кхачархьама дег1ан хьостий, кхетаман т1уммий цхьана эшарехь хила еза, тийна-таь11ина а хуьлуш.
Цхьа х1ума дан айхьа леринехь, ч1ог1а тидам беш хила. Кхеташ доцург – талла. Халаниг – юха валар доцуш т1еверзарца къастаде. Къахьегар,  юхацавалар. Къахьегар, юхацавалар! Къахьегар, юхацавалар!                Хьайн ойланаш леррина тергал е – цаьрца хуьлуш ду хьуна муьлхха а г1уллакх д1адолор.                Даима хьуна гуш долчуьнга хьо дикка хьажахь – цхьа дагахь а ца хилларг къаьстар ду хьуна. Цхьа чолхе ду моьттинчуьнга хьо хьажахь – и атта далуш карор ду хьуна. Цхьа дакъа ду моьттинарг – динна схьакарор ду хьуна.                Дикка хьовсуш хила, леррина ладуг1уш хила, х1уман т1аьхьа кхиа г1ерташ хила, шайн дахарна юххехула т1ех ма дийла, неха долуш санна. Шу дахар исбаьхьа ду шун. Хазчу х1умно биэ цахеташ ца хуьлуьйту. Ма хила биэ доцуш. «Зуламах - доккха зулам деш верг ву шуна – биэ цахетарг», - ингалси алар ду.                Сюрреализм – иза а ду-кх дахар гайта г1ортар, дохийначу куьзган чохь сурт ма гарра. Х1ора а декъехь хьо гуш хуьлу хьуна, цу кегделла дакъошкахь, хьо ма варра, амма динна куьзганчохь ган г1ортахь – д1асакхийсина а го хьуна. Динна долчехь д1асакхийсина дахар гойтуш, художник, цуьргашкахь бакъдолу сурт лардар мехала хилар гайта г1ерта. Цуьргашкахь бакъдерг лардалахь, д1асакхийсина х1оттийна сурт харц доцийла кхетар ву хьо. Цхьа адам ирча хиларх - цуьнан дог, я амал, я 1амал, - цхьа х1ума цуьнгахь дика карадахь, куц-кеп ца лоьху цуьнгара.

   
СЦЕНА. ДЕНЬ – НАТ – ИНТ. У МАДИ.

  Автомобиль Мади подъехал к дому, и Кэти вышла, чтобы встретить его. В руках  Мади нёс какой-то файл. Не останавливаясь, он направился внутрь, жестом пригласив Кэти следовать за ним. Они вошли в зал, где Мади, повернувшись к ней, испытующе посмотрел на неё. Кэти была обеспокоена таким поведением супруга.                МАДИ                Мила ву иза, ма дарра схьадийцал соьга?                Кэти                Мила хоьтту ахь?
 Мади, наблюдая за ней, заметил, как она расстроена, и немного смягчился. Он пытается держать себя в руках.                МАДИ                Муха мила? 1уьйранна и йо1 соьга ала г1иртинарг?                Кэти                Х1ун хилла?                МАДИ                Ахь ала, х1ара х1ун ду, къанвеллачу меттехь суна т1едог1уш дерг? Суна телефон т1е дахкийтинера, ас г1алахь схьадахийтира, сайна билггала хаийта.               Он протягивает файл с фотографиями. Кэти, не отрывая глаз от Мади, берёт его и с тревогой извлекает фотографии. Она выглядит крайне смущенной.                Кэти                Стенна?.. Хьан-м?.. Х1унда?...
 Мади терпеливо ждёт ответа от Кэти, оставаясь на месте.                МАДИ                Мила ву иза?                Кэти                Церан хьехархо ву-кх, институтехь, Нашхи...                МАДИ                Кхин д1а? И вуй иза, соьгара худар даьккхинарг?                Кэти смутилась, но должна была признаться.                Кэти                Ву... иза ву... Амма х1ара х1ун ду-м кхеташ яц со...                Мади почувствовал облегчение, ведь он очень любит свою внучку. Но на этом вопросы не закончились.                МАДИ                Х1инца суна х1ун хаъ лаьа хаий хьуна?                Кэти сразу же поняла, о чём идёт речь. Она слегка приподняла голову и произнесла твёрдым голосом:                Ахь сагатдан дезаш цхьа х1ума дац. Цунна ша мила ю а хаьа, хьенан ю а хаьа. Иза а ву оьзда стаг.                МАДИ                Хьахинчуьра, иза воккха ма ву, цуьнан боккха доьзал а хир бу. Притворился, что впервые слышит о нём. Кэти не нашлась с ответом. Она решила ничего не говорить.                МАДИ                Кхеташ ду. Иза жима ю х1инца а, баккхийчеран некъаш довза. Хьуна хаьа дезаш а ду цхьа х1ума.
КЭТИ
Дийцал ахьа-м, х1ун ду иза?
МАДИ
Изий лазарца юй хиъна вайн захалошна а.
КЭТИ
Т1аккха, х1ун бохура кхара? Реза баций шаьш хьахийна захало чекхдаккха иштта хьал хилча?
МАДИ
Со кхайкханера цаьра шайга, цхьа белха г1уллакх дуьйцуш.
Барият яра дуьйцуш: "Шайна - нус а, к1антана - х1усум-нана а, хилалур юй-те цунах", - бохуш. - Кэти теряет самообладание.
КЭТИ
Муха? и ма товш къамел дац, хьамма а дийцача а. Ахь х1умма а ца элира цигахь? Х1умма а схьа а ца олуш 1аш х1унда вара хьо?

  Мади откладывал этот разговор на потом, понимая, насколько болезненно услышать подобное отношение к своей семье.
МАДИ
Цхьана аг1ора уьш а хуьлу - бакълуьйш, царна, могуш зуда ма оьший шайн кертахьийза. "К1ант цхьаъ бен вац шайн", - дуьйцура Барията. Со вист хилира цаьрга: "Шун бакъо ю иза. Шайн к1антана амал бер аш делахь, - олуш. "Нуьцкъала цхьаьна а керта хьийзор йолуш яц тхан хьоме йо1." Царна хаза луург а дара иза. "Вуьштта и хабар йо1ах д1акхета луур дац суна", - аьлла. "Шаьш к1антана а ца хаийтина иза-м", бохура цуо. "Шаьш кхета: йо1ах лазар аш къайла дахьар а."
КЭТИ
Дика ду х1ета. Рицкъана белхаш хир бу х1орш. Изий а яцара цига захало дар дагца къобал деш. Хьуна луъчунна т1ехь сецнера. Ахьа-м, хьайн белхаш бийриг хир бу цаьрца, цхьа бакъ ду, аса-м к1езга тергал бийр бу хьуна и мецалгш, кхин д1а.
МАДИ
Вай г1иллакхаш лар дийр ду, ткъа, цул совнаха дерг лелор вайна т1ехь а дац. Ас кхин цаьрца цхьаьна х1умма а лелор дац. Сан зезаг ца лоручуьнца рицкъан саа а ас лоьхур яц. Изийга ма хьахаде х1ара, новкъадаза дуьсур дац. Ткъа х1ара х1ун ду ас ладуг1ур ду. И хьехархо... шен хьоьхуш 1ад1ан веза. Он пытается подобрать нужные слова, меряя шагами комнату. Ас т1едуьтур долуш захало дац цуьнца дерг. Дицде иза. - Уезжает обратно на работу. Проводив его, Кэти решила поговорить с внучкой о фотографиях.
 
 СЦЕНА. ДЕНЬ – НАТ. УЛИЦА г. ГРОЗНЫЙ

   Нашхи отправился на поиски своего давнего друга Къурайша. Как человек, пользующийся авторитетом в религиозных кругах, Къурайш мог бы дать дельный совет относительно вопроса о бракосочетании с Изий. 
НАШХИ                Къурайша схьакаро веза суна. Цунах хир вара дика накъост.                Хаза ду-кх сан г1уллакх, къанвеллачу меттехь. Сайчарна х1умма а хезний-те? Дош дац х1ара да-м ткъа. Он останавливается и погружается в раздумья. Раздаётся призыв к молитве, и он покидает автомобиль.

Он оставляет своё транспортное средство у мечети и входит внутрь. Здесь он видит множество людей, стоящих в ряд и совершающих намаз. Он тоже присоединяется к ним. Обзор молящихся.

Люди один за другим покидают место молитвы. Он остаётся один и поднимает руки к небу, вознося молитву.

Он возносит хвалу Аллаху и просит прощения. В этот момент к нему приближается настоятель мечети, который, по-видимому, наблюдал за ним во время молитвы. Его одеяние указывает на его положение в обществе. 
КЪУРАЙШ                Ассалам 1алайкум, Нашхи. Ма дукха хан яьллера вайша ганза. Хьох б1аьрг кхетта, хьо валлалца, собардеш, сацавеллера со, хьоьгара хьал-де хатта.               
НАШХИ                Ва 1алайкум ассалам, Къурайш! Дала схьавела-кх суна хьо. Дела ва хьо - марша! Ас цхьа х1ума алий хьоьга? Цхьа х1ума а ша-шеха хуьлуш дац хьуна. Дала, маша бина дахар доьзна вай. Цхьанхьа цхьаъ меттахъхьайча, ша болу маша а бегабеш. Хьо стенгахь карор вара техь, бохуш, кхаьчна хьуна со кху чу.                На лице Къурайша читается неподдельное ликование от встречи с давним другом. Он не в силах отвести взгляд от Нашхи и, порывисто обняв его за плечи, продолжает жадно внимать каждому слову.               
КЪУРАЙШ                Сагатделлера сан хьан маттара нохчийн мотт хаза. Вай Хьаж-ц1ахь долуш, хьоьгара иэцна марзо-беркат хаддаза дагатуьйсу суна. Ахь, х1инцца, сел хаза ма аллара, Делан рицкъан белхаш бу х1орш, Цуьнгара доцуш цхьа х1ума хуьлуш а дац, бакъ ву хьо. Жимма охьалахло вайшиъ, хьо сиха вацахь?                Нашхи, в свою очередь, также испытывает двойную радость от этой встречи.               
НАШХИ                Суна доккха совг1ат дара хьоьца лахвалар, хьан хьехамех пайда а оьцуш.

 Они усаживаются так, чтобы не мешать другим молиться и чтобы никто не нарушал их спокойствия.               

КЪУРАЙШ                Иза-м хьажа хьа-х веза, ахь соьгара оьцу пайда, я ас хьан хьалдолчу къамелех оьцу алссам пайда. Хьуна со ву а моьттуш хьуна хьехам беш, хьо ма хуьлура суна дукха х1ума 1амош. Деккъа цхьа 1илма, муьлхха а ахь 1аморах, дахаран некъаш хьо девзуш вацахь, ч1ог1а дуткъа хуьлу хьан 1илман апари. Цхьа ши элп 1амийна дагахь, тур лесто хьо араваьлча, хьайн туьтан кхаба еса карайой вуьсу хьо, айхьа лелийначунна Далла хьалха, цул т1аьхьа нахана хьалха а жоп дала а дезаш. Ма дакъазло ю и т1аккха, ма дакъазло ю и.
 Некоторое время они молчали. В это время было слышно, как на другом конце мечети Ибрахим читал Священный Коран. Его голос, полный благоговения, наполнял всё помещение.
КЪУРАЙШ                Вайн дахарехь хаддаза хир бу хьуна лазам, шен лазарехь хийца а луш. Амма вай ловш болу бала, я лазам – ахь иза мичахь д1анисбо хьаьжжина, беза хир бу: я жимчу пхьег1ичохь, я йоккха кхабичохь. Ахь к1еззиг долчу хи чу, масала: стакана чу цхьа цинц туьха тесча, хьуна цуьнан дуралла хаалур ю. Нагахь ахь йоккха кхабичу изза цинц тасарх, иза мича дахна а хуур дац.                НАШХИ                Миччанхьа тесча а, туьха ду и чутосушдерг. И туьха шецани хилар ду - лазош дерг. Адам дуьра хилар, марзо ян а йоцуш санна. Адамо дикчуьнан ойла ца еш, вуочарна марш белла хилар. Йист гуш а яц харцонан.
КЪУРАЙШ                Нагахь санна Аллах1а пардо д1аайдича, Шен лайн г1уллакхаш т1ехь, Ша урхалла муха до цунна гайтархьама, юха, хиъча, Аллах1 мел ч1ог1а лууш ву а, Шен лайн г1уллакхаш дика хуьлийла, цу лайна шенчулла а, цуьнан дог дешан 1анаг1ур дара Аллах1е болчу безамна, эзар дакъа хилла дет1ар а дара иза, Аллах1ана долчу баркаллина. Цундела, Нашхи, кху дуьненан лазамаша хьо к1адвинехь, холчу ма х1итта, хила мега хьуна, Аллах1 хаза лууш ву хьан аз - хьоьгара до1нашца. Дехахь т1аккха хьайн луурш сужданехь, д1адицдехь цул т1аьхьа. Юха, хаахь, бакъонца - Аллах1 вицлуш вац хьуна.

СЦЕНА. ДЕНЬ – ИНТ. ДОМ ИЗИЙ
                ИЗИЙ у себя дома заканчивает делать намаз и делает до1а.
ИЗИЙ                Я Аллах1! Юхь1аьржонах лар де ахь тхойша. Хьо реза воцу х1ума гена даккха Ахь тхуна! Хьо вицвеш дика а, вуо а мало Ахь тхуна. Хьой бен деха а вац, Хьой бен дехча дала а вац. Хьуна т1етийжаш, Хьан г1ийла лай ду хьуна тхо. Массо а бусалба божарех а, массо а бусалба зударех а, Дерриге Мохьаммад умматах Хьайн къинхетам бе Ахь! Тхан Эла! Тхан Паччахь! Тхан Дела! Хьайн ялсаманин не1арш яьлла Ахь, Хьо везачарна! Хьайна а безачарна! Цу шинний тобанах тхо а де Ахь, Йа Аллах1!       В конце её мольбы зазвонил сотовый телефон. На экране высветилось имя «БЕСЛАН». Когда она уже собиралась ответить, вызов сбросился. Она проверила, кто звонит, и положила трубку. Однако звонок возобновился. Она ответила на звонок.               
ИЗИЙ                Х1унда еттара ахь? Слышно, только ее ответы. Кхана гур ду-кх, ч1ог1а ган дезахь. - Вновь послушала. - Ас элир-кха хьоьга, кхана гур ду-кх, гахь. 1одика йойла.     Она положила телефон, сняла платок и подошла к компьютеру. Найдя свои рисунки, она стала их рассматривать. В какой-то момент она вспомнила о неожиданном звонке Бислана: «Как же ты мне неприятен, и твой голос тоже! Я приду на встречу, но только из-за дедушки».

Затем на её лице появилась улыбка, когда она вспомнила о Нашхи: «Нашхи — совсем другое дело. Как же вы не похожи! Нашхи — радость моей души и покой сердца».

Она вспомнила фрагмент разговора с НАШХИ.

                ФЛЕШБЕК (Фрагмент, когда говорила с НАШХИ.)    
ВОЗВРАТ
Она начала петь на грузинском языке.   
 
 СЦЕНА. ДЕНЬ – ИНТ. В ДОМЕ НАШХИ

 Нашхи входит в помещение и застаёт Исраила в тот момент, когда тот завершает молитву.                НАШХИ                Дукха хан юй хьо соьга хьоьжуш 1аш волу? Суна геннара дуьйна гуш ма дара хьан 1индаг1, суждане даг1ана! Х1ан? Суна х1ара г1ала хи буха йоьдуш го, хица лийчина б1ешерийн къинойх ц1анъяла.                ИСРАИЛ                Хьайна еттахь са тоха, хьо тухуш велахь - т1еяхийта, - олур-кх ахь, хьалха. -   Нашхи, сейчас находится на кухне и собирается заварить чай, будучи настоящим холостяком.                НАШХИ                Хьан х1ун хилар? Х1умма а дуй цу аг1ора?                ИСРАИЛ                Хьуна т1аьхьалелла йолу шинна а машенийн лоьмарш ас д1аеллера. Цара уьш прокатера ю аьлла. Харц кехаташца эцна йолчух тера а хета. Церан лар каро 1едал кога ирх1оттон дезар ду. Вайна иза оьшуш дац, царна а санна. Хьан х1умма а дуй соьга ала?                НАШХИ                Ас Хьайдаре а захало д1ахьахадайтира Мадига. Иза биъ ког г1ортийна дуьхьала ваьлла. Чача а хилла цуьнга вист. Изза жоп ду.                ИСРАИЛ                Мадин т1е дикка дешна стаг вахийта веза, цунах, лоруш болу баккхий нах а тоьхна.                НАШХИ                Ас хьоьга вийцана волчу Къурайшица къамел хилла сан цу хьокъехь. Цо ша цу г1уллакхан терго латтор ю аьлла. Х1инца цуьнан х1ун хуьлу а хьежна...                ИСРАИЛ                Доцца аьлча, х1оъ тоьпара арабаьлла, диснарг хьежар ду мича кхета.                НАШХИ                Х1инца цунна а хан яц, некъ каро беза...                ИСРАИЛ                Зарас бохуш долу г1уллакх т1елецча? Вайга атта далур долуш х1ума ду-кх иза.                НАШХИ                Зара ган маца кхиъна хьо? Со ма цецваьккхи ахь?                ИСРАИЛ                Ахь ца елла цуьнга сан лоьмар? Телпо тоьхна, кхайкхина вахара-кх со, цуьнан цхьа к1адеш д1аэцна.                НАШХИ                Суна хьалха а деанера и г1уллакх т1е, ас-м т1е ма ца лецира иза. Оцу «чанг1алкхаша» пайда оьцу-кх вайн хьолах. Ас хьан лоьмар цуьнга ца елла хьуна. Кхечо цхьаммо елла хьуна иза цуьнга. - Исраил самостоятельно разливает чай по кружкам и расставляет конфеты на столе. - И нах вай ц1е яйъа г1ерташ бу, шайн йоккха 1алашо а йолуш.                ИСРАИЛ                Вайга х1ун далур ду, кху х1оьттинчу хьолех? Дукха таро ма еза... (Начал пить чай, прикусывая конфету.) Х1оранги шен г1уллакх дан делчи а дара цхьа х1ума. Амма цхьана сан накъосто ма аллара: «И нах вайга хьанал цхьа б1е туьма даккхийта дагахь-м бац». Бацахь, вайна хаьа деза-кх и муха даккха деза. И суьрташ, цу накъостан дезаш долу, кхаа-деа дийнахь цхьаъ дуьллур ду-кх ас. Суна-м болх бан лаьа, хьан дерг-м ца хаьа суна.                НАШХИ                Х1ара, вайн дайш, дукха эзар шераш хьалха йитина ларш ю. Вай лорах доху тахана, къацахетарша шайн ма хуьллу яйъа г1иртина йолу.                ИСРАИЛ                Цхьа хаттар ду: ткъа дахаран муха мах хадон беза? Хьайн ойланех 1еха а цалуш, царна к1ела а ца соцуш?                НАШХИ                Извлекаю из кармана разнообразные документы, наброски и записи. - Ас алий хьоьга цхьа х1ума? Лар яйна хьийза вайн къам, мархаша лачкъийна 1инадаг1аш санна.                ИСРАИЛ                Со политик вац, цуьнан 1илма суна ца девзу. Со иштта кхета кху балхах, Дала делла низамах кхетталца, къера а хилла и т1елаццалца, вай дега васнаш йийр ю, кхин т1е а лазадохуш сина лазарш.                НАШХИ                Ас схьалеца хьан ойланаша йадийна яхьа т1ум. Некъ бинчо до жам1. Тухуш шад а, бетах хьокхуш моз а. Шад к1елахь ойла ца кхуьу, ницкъ 1а1ар бен, ша гулбаларо 1адош болу. Мазах хьож кхетарца х1ой гулло, хьуна моз къахь деш…                ИСРАИЛ                Х1ун ду-м ца хаьа суна, амма цхьа 1аьржа марханаш гуллушша-м ю вайна, юха а бода бахьаш. Со тховса дуьйна вижар кхузахь долуш хир ву хьуна. Сан пхьалг1ин дог1анаш а ас кху чохь дуьту хьуна. Цхьаъ хилахь дола дийр ду ахь. Зарах дерг аьлча, ахь ма аллара: кху дахаран т1ум схьалецна цо. Иза ахча дан йолла. Вай цунна г1о дан деза аьлла хета суна. Хьан киса дуьззина хилча, хьуна а хаьа иза, г1уллакхаш дика д1адоьлху. 10% а вайна дан хууш дерг дан аьтто боцуш лела-кх вай а, нах а.                НАШХИ                И Сайхан боху ТИП ДУЙ, х1умнах хьожа йог1ур йолуш ма дац. Соьга изза, бохуш, мила вара дийций ас хьуна, дера вара САЛМАН. Ч1ог1а суна т1аьхьа ма ваьллера иза. Цкъа хьалха и керт оьцуш г1о а дина, т1аккха д1аволавала везий х1ара? Цунах г1уллакх ца хилча, юккъе хан йолийтана, Сайхан хьажахь, муьлхачу аг1ора к1ело еш ву. Суна хаьа хьуна, цуьнан 1алашонаш и суьрташ дац хьуна, вай лелочунна т1аьхьа кхиа г1ерта иза. Ткъа х1орш цо лиебо: «...бизнес еш ду вай бохуш». Суна дукха гина и тайпанаш.                ИСРАИЛ                Ша болу бехк и г1ирс иэшар ду, хьуна дан лууш дерг кхочуш дан оьшуш болу. Цунна ахча оьшу. Ас и меттиг аренде эцна ю, таксавать дича а халла далало соьга и д1а. Сайн болх бар - иза дуьйцучохь а дац. Иза х1ора баттахь т1е ца х1иттийта, шарна хьалха д1аделла ас, сайн д1аоьцуш ерг мехах д1а а елла.                НАШХИ                Шу цхьана х1умнах кхета деза: цара ахча «йорах» доккхуьйтур доцийла. Я сий охьадилла дезар ду, я ц1ий 1ано, я са д1адала.                Схьахетарехь со кхийти хьуна, буса веана «хьаша» Сайханан болх бац. Цхьа хаттар кийча ду. Хьан лоьмар цо елла хьуна Заре.                ИСРАИЛ                Он также анализирует вероятный скрытый замысел «визитера». - Салман, Зара, Исраил... Кхин мила ву-те цуьнан хьан гуона юккъехь?                НАШХИ                Дика хаттар ду. Суна хьо луьйш хеза хьуна, йохк-эцархо.               
Исраил наблюдает за тем, как он ходит по комнате, погружённый в свои мысли, и пьёт чай. Он ждёт от него конкретных умозаключений.
НАШХИ
Хьалхара: Сайханна, вайн, цхьа къайленаш йолуш х1ума ду аьлла, тарделла, я иза цунна иштта тардалийта лууш хир ду, шена болх лучарна хьалха. Цу т1ера схьа ду цуо лелош йолу коьчалгаш. Хьуна ма хаъара вай къайлах лелош х1ума дац. Вайна вешан мацахлерниг хаьа лаар бен. Иза ма-дарра. Шолг1а: аса, Ийзигара дош даьккхина, со иза кхочуш дан дезаш ву. Цу новкъахь суна дуьхьало ю масех: уьш: цуьнан деда а, х1инца схьагучух, со т1аьхьакхуьучух - уьш китайцаш а. И маска ерш... церан болх бу. Х1инца билггала хаьа суна иза. Ткъа Сайхан? Цуьнца а сема хила везара ву.
ИСРАИЛ
Царна стенна оьшу хьуна новкъарло ян? Сом ца кхета.
НАШХИ
Ас ладуг1ур ду цу аг1ора, т1аьхьа кхуьур ву со...
          
 Жам1: Мадин т1е нах эхийтар, вукхарна дуьхьала кийча хилар. Цара х1уъу а дийр ду, шайн 1алашоне кхача. 
ИСРАИЛ
Т1аккха нахарташ оьшура яц? - Он ожидает ответа, но Нашхи не торопится с ним. 


  СЦЕНА. ДЕНЬ – ИНТ. УЛИЦА В ЦЕНТРЕ г. ГРОЗНЫЙ. КОФУШКА

 БЕСЛАН пришёл в кафе, где они договорились встретиться с Изий. ИЗИЙ уже была на месте и сидела за столиком в компании своей подруги и однокурсницы Хеды. БЕСЛАН поздоровался с ними. Они заметили его ещё до того, как он подошёл. Он был без машины.                БЕСЛАН                Де дика а дойла шуьшинна. (Девушки тоже поприветствовали его по чеченски.) Х1инца хаьа суна, кафе г1олехьерг муьлханиг ю кху г1алахь.                Изий ответила в том же ключе.                ИЗИЙ                Принц - г1аш волавелла? Иза лаа-м хир ма дац. Депутат ваха дага-м ца деана хьуна? Харжамаш бу герга г1ерташ.                Сегодня она была особенно довольна собой. На ней было простое, деревенское платье, которое словно говорило: «Ты мне неинтересен, я даже тебя не выношу». Подруга, глядя на неё, а потом на Беслана, будто думала: «Вот это удача!».

Подруга Изий — светлая и симпатичная девушка. Её голова была прикрыта, но не так, как это принято у мусульман. Она не упускала возможности украдкой взглянуть на Беслана, и он, кажется, был этому рад. Было очевидно, что они оба проявляли взаимный интерес.                БЕСЛАН                Депутат ца хилча а ву со сайн оьшург далур долуш. - Обращаясь к подруге Изий, они сидели за одним столиком.                ИЗИЙ                Х1ара сан дика доттаг1 ю. Кхуьнан ц1е Хеда ю, Турцехь 1ийна ю х1ара. Кхузара т1емаш д1абевлача ц1абаьхкина х1орш. Кхунна ас хьан ц1е йийцина, хууш ю. Девзаш хир ду-кх шу. Х1инца дийцахь, х1ун г1уллакх дара хьан?               
БЕСЛАН                Турцера хаза, хенан х1оттам Хедас беана хила-кх вайна. - Теперь он адресует свои слова к Изий. - Суна х1ун оьшура хаьий хьуна, оцу художникан номер оьшура-кх. Нашхи варий? Цхьа лерина г1уллакх дара сан цуьнца. Кхин цхьа х1ума алахь соьга, хьайна хаахь. Мел говза ву иза суртдилларехьа? Наха хадош болу мах болуш вуй техь? Хьан хьехархо вац иза?                Изий была недовольна тем, как вёл себя молодой человек, но она не дала волю своим чувствам, хотя и не особенно старалась это скрыть.                ИЗИЙ                Иза портреташ дохкуш ма вац. Абстракционизм, метафизика, сюрреализм...           Он совершенно не ожидал такого поворота событий.                БЕСЛАН                Дика ду. Дийцал суна цуьнан балхех лаций.                Командный тон держит. Все было очень неожиданно для Изий.                ИЗИЙ                Иза ю, абстракци... а-а-а, цхьа аг1о ю иза искусствехь XX б1ешеран, х1умнийн а, хиламийн а ма-дарра сурт гайтарна дуьхьала. Иза юкъаелира кхечу апарийн баххаш т1ехь: кубизм санна йолу, экспрессионизм санна йолу а. Нашхи белхашкахь церан юкъара ойла гайтар ду, сина тачанашкахь кийра дирзина муонаш. Церан ц1ераша а дуьйцу дукха х1ума: «Дуьне дохар», «Мохехь кхерстина 1индаг1ан г1аларт», «Реквием», «Аьрзунан 1индаг1 дог1анан татолшца 1аьнна», иштта кхин д1а а. Ша шеца до къамелаш ду уьш, ойланаш. Мохо айъина дахьа зезаган патар, серло йолчу сатесна, цхьана м1аьргонехь и дегна дужур ду аьрначу арахь; цхьа са ду, шен дег1а чалхах къахетта доьлхуш; я кхин цхьаъ: дуьненчу далаза долчу синан г1айг1а, адамийн къизалла 1овша езарна. Шийла а ду цигахь, деса а. Лазаман а, г1айг1анан а з1аьнарийн 1ана яхар. Цуьнан белхашкахь дешнийн дукхалла яц, амма ю синхьостан к1орге.                Беслан почувствовал себя неловко, он никак не ожидал такого живописного рассказа, девушка знает свое дело, что-то с этим надо делать.                БЕСЛАН                Кхин х1ун т1е тухур дара ахь?                Девушка не ожидала такого внимания к себе. Никто у нее не интересовался о ее професси, и вдруг этот высокомерный тип заикнулся...                ИЗИЙ                Ала ду кхин а... Цуьнан белхаш – иза ша шена вовза г1ортар, дикчу аг1ора нисвала хьажар. – Изий показалось странным поведение Хеды, она несколько раз глубоко вздохнула, губы стала прижимать, глаза забегали, отводя их при встрече с ее взором. Так ведут себя люди, когда уличаешь их в чем-то скрытом замысле. - Зуламна а, г1ело ярна а дуьхьала айдина аз ду иза. Цхьа долу белхаш сингатамца жималла карлайийлар, даима долчу дахарах хьакхаделла, юха дендала са хьег1на... – Не закончив, Изий вдруг остановила рассказ. Была неловкая пауза...                БЕСЛАН                Кхийти, тоьур ду. И телефон номер схьатаса суна цуьнан. Кхин х1ун говзаллаш йолуш ву х1ара?                ИЗИЙ была готова сорваться, но здержалась.                ИЗИЙ                (Уже грубо) Со цуьнан секретарь ма яц. Хьайна хаалуург цуьнга шега хатта.                ПОДРУГА заволновалась. Она избегала смотреть в глаза ей. Беслан подозвал официантку, предложил ей одну тысячную купюру, без сдачи, обозначив это помахав рукой. Та взяла, но фыркнуть не забыла, дав понять, что для нее он ничего не значит. Так и ушла. Но, он не смотрел на ее сторону, он был занят самим собой.                БЕСЛАН                Шуна кхин новкъарло йийр яц ас, цхьа хаза 1аш яра шуьшиъ.                Подмигнул Хеде. Изий это не увидела, она смотрела в другую сторону.
ХЕДА
Изий, иза-м товш к1ант ма ву. Х1ан? Нашхи... - Ее оборвала Изий.
ИЗИЙ
Гин хьуна иза, вевзан? Волуш ву-кх хьуна иза. Хьо-м иштта а ма яра цуьнга б1аьргаш къийзош. Сан тидам бац моьтту хьуна? 
 
СЦЕНА. ДЕНЬ – НАТ. УЛИЦА В ЦЕНТРЕ ГОРОДА.
ИЗИЙ не шла по улице, а мчалась, не обращая внимания на окружающих. Она испытывала не столько обиду, сколько мучительную боль — за себя, за деда, за Нашхи.
 
   ИЗИЙ                (Мысли в слух) Х1ун 1алашо йолуш ву х1ара х1инца? Нашхи х1унда оьшу? Со лееш ву техь? Хедас х1ун дора? Сох цхьаъ лечкъош ю-кх иза? Сан х1ун бакъо ю неха лоьмар яла? Яхьийта я, ма яьхьийта? Со карзах яьккхи-кх цо. - Вдруг она резко повернула голову и, стала провожать кого-то взглядом. Это проезжал мимо Нашхи.                В это время ей навстречу идет мужчина в годах. Чуть она не столкнулась с ним. Этим человеком оказался Чача, дальний родственник по отцовской линии.                ЧАЧА                Йо1, д1акхетар ю хьо, хьалха хьожуш ца хилахь.                Тут она опомнилась, попросила прощение сразу.                ИЗИЙ                Делахь, бехк ма биллалахь суна, Ваши. Войзург гина, д1ахьежначохь...                Чача улыбнулся, показывая, как он рад этой нечаянной встрече.                ЧАЧА                ИЗИЙ, хьо ма ю х1ара-м! Хьо стенгара ели, тоьпар кхоьссича санна?                ИЗИЙ понадобилось несколько мгновений, чтобы вспомнить с кем она имеет честь говорить. Вспомнила и почти закричала: то ли от удивления, то ли от избавления.                ИЗИЙ                Ваши! хьо ма лела х1оккхул йоккхачу г1алахь, хьо цхьаъ волавелла? Нускал стенгахь хаьдда хьох?                Чача от радости шуток племянницы, ударил по ладошам своим, и затем поднял указательный палец вверх, произнося следующщее.                ЧАЧА                Вай, яхь йолчу нахах ду, сан вешин йо1 х1умма а ледара-м яц. Я цуьрриг а йоьхна а-м яц. Цхьа лом ду-кх – лом!                Очень обрадовался он встрече с племяшкой. Чача стройный, солидно одетый не пожилой мужчина.                ИЗИЙ                Дедина мел хазахетар ду хьо г1ала охьавеаний хиъча. Вайга ваха веза хьо.                Тот ее остепенил от чересчур эмоционального состояния.                ЧАЧА                Сан тайниг, сиха ма ло, шуьга а кхочур ву, Дала мукълахь. Цига чу ца хьаьвзаш, д1аг1ур вац со. Нускал дера дара соьца дан лууш, делахь а, цхьа сиха хилира сан охьаваран г1уллакх. Цига вайн лулара цхьа керт иэцна, цхьа дика стаг ву. Кхузара, г1алара ву иза, шен 1ар-вахар долуш. Иза вара цу керта б1аьрг тоха веана. Юха, балха т1ехь цхьа сиха г1уллакх ду аьлла, з1е тоьхна, керта хьаьвзина валале охьаван дийзира цуьнан. Цуьнца, тасавелла кхаьчна со а кхуза. Цхьа тиша елла «борз» ю сан кхузахь, «кетар» муха ю хьажа дезаш. И Нашхи, х1инца д1авахара-кх хьуна, со кхузахь охьавоссийна, ас аьлла. Цхьа жимма волавала лиънера суна.                ИЗИЙ хорошо поняла подтекст дяди.                ИЗИЙ                «Борз» – иза хьан хьаша ву, «кетар» – иза цуьнан могашалла ю, хьо цуьнагара хьал-де карла даккха веана. Со нийса кхеттий?                Тот не нарадуется ее смекалке.                ЧАЧА                Дала ирсе йойла хьан дуьненахь яккха езаш йолу хан.                СКАЗАВ это, поднял ладонями вверх руки и потер свое лицо слегка. ИЗИЙ не терпелось спросить про соседа, который его подвез, но стеснялась и не знала, что подумает этот хитроумный родственник, если она будет расспрашивать про чужого мужчину. Старик сразу заподозрил девушку в стеснении.                ЧАЧА                Хьо соьга кхин х1умма а хатта лууш-м яцара?                ИЗИЙ изменилась в лице, засмущалась, но решила добыть информацию.                ИЗИЙ                Х1ан, кхин ч1ог1а х1ума а дацара иза-м. И стаг, хьо схьавалийнарг?                Посмотрела по сторонам.                ЧАЧА                Цхьа суьрташ дохкачарех ву-кх иза. Деса къамелаш дийр долчарех а вац. Вайн ц1ийнан тарихь юйцуш бустам бу цо вайна белла. Ч1ог1а говза стаг ву иза, наха дийцарехь. Х1окху сан «берзана» САЛМАННА а вевза иза дика. Цо дукха хастаме вуьйцу иза.                Еще раз улыбнулся. ИЗИЙ обрадовалась этому, но попыталась это скрыть.                ИЗИЙ                Ву хьуна т1аккха, ву. Тхан хьехархо ву иза – ас доьшучигахь. Шен 1илма дика девза цунна. Балха т1ехь а ву иза ч1ог1а лоруш. Вай сихха, вайга д1а чу даха деза, Ваши.                Она быстро сменила тему разговора. Тот внимательно посмотрел на девушку, но не стал ее подвергать мучениям, расспрашивая ее далее.                ЧАЧА                Дукха яха хьо, сан йо1, со, лелла кхочур ву шуьга а, Делан пурбанца. Х1инца хьо парг1ат хила. Хьо гина дукха хазахетта хьийзи ас хьо, оццул хьан хан йойъуш.                ИЗИЙ искренне хотела, чтобы он погостил у них.                ИЗИЙ                Дика ду, тхо хьоьга хьоьжуш хир ду-кх хьуна, т1аккха, жижиг-галий тесна.
 
   
СЦЕНА.ДЕНЬ – ИНТ. ИЗДАТЕЛЬСТВО
                Небольшое конторское помещение. Глава издательства проверяет на предмет готовности выпуска нового журнала. Идет рутинная работа. В руках издателя макет готовящегося номера журнала.

               
 САЛМАН                (Услышал, как его спрашивают в приемной.) Х1ара мила ву х1инца, юккъехула чуг1ерташверг?                Посетитель благодарит там, и поворачивается к его двери, чтобы постучаться, только хотел сделать это – услышал свое имя. – Во, Чача! - В кабинете бумажный бардак, как бывает, когда переезжают. Столпы каких-то книг, кипа журналов. Стол завален бумагами. Несколько стульев не распакованных.
  САЛМАН идет ему навстречу с распростертыми руками.                ЧАЧА                Ассалам 1алайкум, саг1адоьхучеран баьчча!
САЛМАН                И-м вай хьовсур ду, децхьун, къечу нехан эла! – бьет его по спине в зоне охвата руками. Так они простояли немного, пока САЛМАН не оборвал молчаливое приветствие. Усаживая гостя на диванчик, который любезно разместилась в комнате, так же.                САЛМАН                Х1ара, Чача, хьуна жижиг-гала тасийта ас, я мантиш кхехкаяйта!?
ЧАЧА                Вай, и х1ун ду, х1оккхул йолчу х1окху фирмехь цхьаъ бен ей бац шун?
САЛМАН                Х1ара ресторан ма яц хьуна. Лайлаъ, цкъа, диканиг чай даккха тхойшинна, х1ара кофе мала ваьхьаш вац, цул т1аьхьа цхьа мерза кхача кечбе. Д1ахьаьжча, сиха д1авахавезаш а хир веца х1ара: ц1ера «тур» хала ду кхуьнан, хан йиллина ваийтина хир волуш ву х1ара, - ненарадуется приходу друга. 
               
 СЦЕНА. ВЕЧЕР – ИНТ. ДОМ ИЗИЙ.

Мади приезжает домой. Заходит в дом. ИЗИЙ лежит на диване, заснула. Рядом лежит книга Бексултанова Мусы: САН ВЕШИН Т1ЕХЬИЙЗА ЙО1. Работает телик. Там известная певица исполняет песню. Мади садится рядом, забирает пульт и приглушает звук. В это время внучка просыпается и, сразу бежит на кухню. Но дед ее останавливает.                ИЗИЙ                Суна наб озийна хилла. Ламаз дина охьахиънера со. Ас х1инцца х1ума йоуьйту хьоьга.                МАДИ                Собар дел. Ца оьшу. Со х1ума кхаьллина ву. Кхано чай мала мега ас. Охьахаал, Изий. Хьуна х1умма а хаьий шай хьехархочун хиллачух?                ИЗИЙ                (В испуге) Мила хьехархо?                МАДИ                Нашхи. Цунах цхьа нах летта. Масканаш йоьг1на хилла уьш. Иза д1авига г1оьртинчух тера ду. Амма иза иэша ца велла цаьрга. Латар дика долчух тера ду цуьнан. Алахь соьга, хьоьга х1умма а дийцаний цо шен г1уллакхех лецна?                ИЗИЙ                (Отвечает чеканя слова). Суна-м ца хаьа. Ца дийцана. Тренер ву иза «гунфу» 1амош, суьрташа а дохку...                Дед кивает головой многозначно.                МАДИ                Цо лелочуьнца-м к1езга бала бара сан, хьо цо юкъацахьакхийнехьара. Шен товриг дахьара цо. Диканиг ца хьоьху суна оцу тагца долчу х1умно. Хьо цкъа яьллаелахьара цигара.                ИЗИЙ                Сох бала хилла-кх хьуна. Т1ех самагатде-хь, диканиг дагадаийтахь.                МАДИ                Хьо сан бала бац, хьо сан ирс ду. Гатдан деззачул хьуна сагатдийр ду ас.                Цхьа жимма ларло. Цо х1инца а х1ун до ца хаьа хьуна. Иза муьлх-муьлха а стаг вац хьуна.                ИЗИЙ                Со кхера езаш ю х1инца?                МАДИ                Аллах1ах кхера, кхин цхьаннех а ма кхера. Аллах1ах кхоьрург ЦУНАХ кхерчахьана волу, кхечунах хьо кхерахь, массо а х1умнех кхера дезар ду хьан. Жимма Къуръан дешна д1атаь1ар ву со, чай а мер дац.                Изий осталась одна, а на руках: новые тревоги, которые теперь ей предстоит испытать. 
               
 СЦЕНА. ДЕНЬ – НАТ. УЛИЦА г. ГРОЗНОГО               

Нашхи «скачет» на своей «волчице». Слышна музыка. По-прежнему ему показалось, что за ним движется «хвост». Несколько раз сматривался в зеркало, чтобы понять, что происходит позади себя. Включается ведущий, объявляет, что прозвучит по многочисленным заявкам радиослушателей песня в исполнении известного исполнителя илли. По дороге увидел ИЗИЙ. Притормозил, вышел и ждет, пока она приблизится, чтоб поговорить с ней.                НАШХИ                Изий! Цхьа жимма хан юй хьан? Дист хир дара-кх.                Она нескрывает свою радость, но вместе с тем немного смутилась от неожиданной встречи на улице.                ИЗИЙ                Сингаттаме х1ума-м дац? Хьо ма дог доьхна волчух тера хета суна.                НАШХИ                Изий, муш беха, къамел доцца, - олуш кица дукха вайн. Доцца хьоьга хьахон лаьара суна, хьо сайх кхетар ю аьлла, тешна а волуш. Иштта дуй иза?                Она отвернулась от него, справилась со своим волнением, вновь повернулась и подняла на него свои лучистые глаза.
ИЗИЙ                Х1ун ду, мила ду-м ца хаьа суна, амма соьгара хьайна хаалуучух майра хатта мегар ду хьуна. Ас сайна хуучух нийса жоп лур ду хьуна.                НАШХИ                Кху т1аьхьарчу хенахь, цхьа дагахь а доцуш хиламаш бу т1е1итталуш. Хьуна х1умма а тосаделлий царех? Наха хьехош а, дуьйцуш а, вайн хьокъехь?                Она не так и удивилась сказанному, поэтому вела спокойно.                ИЗИЙ                Ахь суьртех дерг дагахь долуш бахахь, хезна суна. Хьоьга иза муха хьахор дара ца хууш 1ара со. Деда а вара соьга дов хьедеш. Олуш ду-кх: «Цхьанни тоха кхоьссина хотт цунна т1ецакхеташ биса а мега, амма кхоьссинчуьнан куьг-м дуьсур ду боьха.» Нагахь санна, хьан, цхьа ала дезаш х1ума делахь, схьаала.                НАШХИ                Сатуьйсийла юй сан, ахь ала лаьара суна? Хьуна ца хаьахь а, сан баккхийра доьзал бу, к1ант, йо1. Уьш кегий болуш керт-ков, олуш ма хиллара, царна а дитина, Японе д1авахара со. Кхин тхо цхьаьна хилла а дац. Бераш со волчу дахка-м дог1у. Йо1 марехь ю, к1анта зуда ялийна. Кхин дерг хьуна хаьа.
У нее вдруг стало легко и приятно на сердце.
ИЗИЙ                Ирс, ахь иза леха мел лийхи а д1алечкъа-кх хьох. Къаьхка.                НАШХИ                Генахь лехча. Хала некъ бу иза – ирс лехар...                ИЗИЙ                Халчу новкъа даха атта доций-м, кхетара со, цу новкъахь хиларал совнаха и некъ бан безаш хиларо кхерам туьйсу-кх дагчу...                Хьо стаг ву, хьуна мелла атта ма ду.                Со кхета, массо а сайн хаттаршна жоп хир доцийла кху дахарехь...
Нашхи судорожно глотнул воздух.
НАШХИ                Цкъа а хир дац массо а хаттаршна жоп, цхьанненна а.                Она уже не могла остановиться. Душа давно болела ее. Этого понял и Нашхи. Теперь он пытается, успокоит ее, думая тем самым, что он сможет ее защитить.                НАШХИ                Изий! Шадерг хетарг хилла охьахиъна цхьа а ма вац. Вайна луъ-луурш ца хиларх х1инцца, амма уьш хилийта оьшург долуш ма ду вайгахь, дац? Дахарехь шортта кхоларш нисяларх, хазалла а ма ю цуьнца.                ИЗИЙ                Хьо бехке волуш х1умма а дац, со ю бехке, хьох а кхета со, амма сайна луург дан ох1ла а яц. Со кхоьрург т1едог1уш лаьтта суна...                НАШХИ                Дала цхьацца х1умнах доху вай дуьххьалд1а, цул г1олехь дерг вайн хилийтархьама. Зуьйш ма ду Цо вай, вайна гечдархьама.                Нашхи показалось, что за ними следят, также видел, как их снимают. Он стал нервничать, оглядываться. Он так хотел узнать – «кто»?                ИЗИЙ                (Изий очень расстроена). Х1ан, х1ара сан керла лоьмар. (Передает бумажку). Цу т1е бен ма тохалахь соьга. Хьайгахь а хилийта керла симка а, телефон а. Сан кхин латта йиш яц, со хьоьца гайта а! Суна т1аьхьа ма воьллехь!                Она удалялась от него и, Нашхи становился от нее все дальше и дальше. Он долго оставался неподвижным, все стоял, окоченелый, с лицом, похожим на ледяную маску. 

СЦЕНА. НОЧЬ – ИНТ. КАБИНЕТ МАО. ЯПОНИЯ

За столом, повернувшись спиной, в своем кресле сидит человек в маске. Напротив, обратившись к нему, стоит мужчина лет от 30 до 45, в руках держит папку, предположительно бумагами. Человек в кресле, остается не подвижно. Свет настолько тусклый, что невозможно различит лица. Говорят на японском.                МАО                Кхин д1а дийцал!                ПРОЖДАВ 4-5 секунды, подчиненный открывает папку, которую он держит в руках и начинает излогать оттуда содержимое.                СТАГ                Нашхи ша 1аш ву. Амма зуда ялийна хилла ву. Шиъ бер ду: к1антий, йо11ий. Зудчуьнца къаьстина уьш кегий болуш.                Тот поворачивается, отчитывающий решил, что он должен остановиться, но МАО дает команду продолжить.                МАО                Сеца ма сеца, чекхвала, х1ун ду хьан цигахь кхин?                Тот подчиняется и продолжает информировать его.                СТАГ                Юьртахь, т1ехь цхьа ц1а долуш латта ду цуьнан кесттахула эцна. Г1алахь а ю, лаьттахь цхьа х1усам мах луш.                МАО прерывает его.                МАО                Лаьттахь дерг дезаш ву-кх х1ара, коробки чохь садукъло хир ду кхуьнан. Человек продолжает теперь и без команды.                СТАГ                Хьехархо ву, студенташна суьрташ дахка 1аморан 1илма хьоьхуш. Гунфу кхечарна д1ахьоьхуш а ву. Шайн Дин хьукмаш лардеш ву.                Мао вновь прерывает его.                МАО                Ахь схьадийцарехь-м, эвлияъ ву иза церан.                Тот возвращается к своим обязанностям.                СТАГ                Ледар аг1онаш а ю цуьнан. Масала: ша ч1ог1а хеташ ву шен пох1маллица, суьрташ дахкарехь, шен хьакъ ма-дду мах хадийна бац, - олуш, дезаш ву. Адам дика-вуон къасто хаар доьвзуш а вац, лела хууш вац, бера санна ву.                МАО                Т1аккха? Хьо х1ун деш ву?                СТАГ                Цкъа иза лаца г1оьртира, амма цуьнан ка ялла цу дийнахь. Кхин ду, цхьа х1ума. Америкера галерист ву юкъаг1ерташ, церан къомах ву иза.                МАО                Цунна х1ун оьшу х1инца?                СТАГ                «Нохчийн Къоман Тептар».                МАО                Лахийта, карадахь, ас ца аьлчи а, хьуна хаьа х1ун дан деза.                Он уходит, а МАО вновь поворачивается спиной. Снимает маску. Берет сотовый телефон, звонит.                МАО                Сан нах болх беш бу, б1аьрг-1уналла т1ера д1адоккхуш а дац цунна. Вуьштта, шегара г1алат долуйтуш вац. Хийцамаш хилахь хоуьйтур ду, сихонца. - Разговор закончил - Нохчи а хьалхалераниш бац х1инца. Ахчано-тароно шен болх бо. Къоьло а бо шен болх! И нохчо кхарна стенна оьшу-те? Мухха делахь а, уьш вовшех кхетийта мегар дац. Суна цкъа хаъалца: стенна оьшуш ву иза? Цигахь хьовсур ду вай. Он улыбнулся многозначительно.

  СЦЕНА. ДЕНЬ – НАТ

Предгорная часть Чечении. Дом с приусадебным участком в селении.                Видно переднее лобовое стекло из салона АВТО. Дворники работают  без прерывно. Ошушение, что на улице ливень. Звучит илли. Открывается передняя левая дверь автомобиля, рука просунулась до руля, при этом вошла и часть головы с перешейком. Легким касанием указательного пальца, движение дворников было остановлено. У Нашхи приподнятое настроение. А на улице солнечно, под стать. Стоит прохладная, приятная атмосфера. 
Илли и ее тема нагнетают определенное настроение, погружая невольно в стихию ностальгии.                Чача, не дождавшись Нашхи, пришел сам, чтобы увести его на трапезу.                ЧАЧА                Валлах1и, биллах1и ца хаьа-кх суна-м, хьо стаг уозийна вига везаш ву-кх и чайн стака мала!                НАШХИ                Къурайш хир ву хьоьжуш 1аш, шеца кхин а нах вовшах тоьхна. Маьрк1иж ламаз дина, Мадига Изий еха а, хан йиллийта а дагахь, вовшех кхеташ бу уьш.                ЧАЧА                Делахь ма хаза кхаъ бу иза. 
Нашхи садится в машину, Чача его провожает.                ЧАЧА                Тахана къаьсташ ду-кх х1ара г1уллакх т1аккха...                В это время приезжает САЛМАН. Он очень напуган.                САЛМАН.                Ассалам 1алайкум. Дика ду со схьакхаьчна хьо д1авахале, Нашхи. Цкъа собар дан деза ахь, кхузахь, охьа а ца воьдуш.                Те двое ответно приветствовали его. Чача ближе подошел. Нашхи удивленно смотрит тоже. Сначала пробежала мысль, наверное: «розыгрыш», но, смотря на слишком тревожное лицо товарища, этого не сказал бы никто. На его лице было написано: «началось третья мировая война».                НАШХИ                Хьо лаам вац хьуна, Салман? Хилларг х1ун ду? Ц1ерачарех цхьаъ? З1е х1унда ца туьйхи ахь, схьа а ца г1ерташ?                Видно было, что Нашхи взять врасплох, у него голос задрожал.                ЧАЧА                Валахь, дийций, айхьа деънарг!                САЛМАН                Цкъачунна билггала хууш дац, амма бакъ хила мегаш-м ду,... ИСРАИЛ ВИЙНА...                НАШХИ                Му-у-ха! Ви-и-йна?                ЧАЧА                Собар! Мичахь? Хьан вийна?                САЛМАН.                Г1алара араволучохь карийна. Хьуьнан йистехь. Тоьхна гуш х1ума яц бохура...     Все обратили взоры на Нашхи. Тот, в свою очередь, был поражён и, кажется, начал постигать суть происходящего.                НАШХИ                Со цига д1авоьду, х1инццехь!                САЛМАН.                Мегар дац! Кхин а ду хьуна хаьа дезаш!... Зара а ялла къайла, стенга яхна а ца хууш.                НАШХИ                Хьуна мичара хаьа и шадерг?                Вследствие испытываемого волнения у САЛМАНА на лице выступила испарина.                САЛМАН.                Соьга хаитийнарг Сайхан ву! Зара лохуш хилла и, ган езаш хан йиллина. Цхьанхьа а ца карийна. Схьахетарехь иза а д1алаьцна Исраил виначара. Цо аьлла веана ву со а.                Хьоьга къайлавале 1е бохура цо. Хуьлушдерг хаъалца. Хьуна кхерам го цунна.                Звонят Чаче. Он прищурился, смотрит на экран своего телефона, хочет определить кто. Вдруг, у него вырвалось с криком: Х1ара х1ун ду-у?                ЧАЧА                Мади ву етташ, тамашийна х1ума а ду-кх х1ара. (Нажал на прием сигнала). Х1оввай Мади! (Пауза, говорит тот). Со ц1ахь ву. Ма алахь! (Крик вырвалось из уст Чачи). Х1инца мичахь ю иза? Дика ду, Дала 1алаш йойла иза! Кхийтар, кхийтар. (Сделал большой выдох несколько раз, набрал воздуха заново). ИЗИЙ ядо г1оьртина цхьаъ. Халла к1елхьара яьлла!                НАШХИ                Х1ума-м ца хилла цунна? Мила хилла хианий?                ЧАЧА                Х1ума-м ца хилла. Ша цхьаъ хилла иза. Маска а хилла цо шен т1ейоьллина.   (ПАУЗА)                НАШХИ                Со Исраилан т1екхача воллу, цул т1аьхьа Зара схьалохур ю. Оцу, хьайн Сайхане суна церан т1аьххьара хилла къамел ма-дарра схьадийциталахь. Цигахь гур ду вай!                Только он собрался уехать получает звонок от Изий.                Нашхи прикрыв телефон одной рукой, произнес ее имя и отошел от друзей, чтобы поговорить свободно.                – Изий ю х1ара.                Эти двое начали анализировать последние события между собой, Нашхи же уже слушал Изий.                ИЗИЙ                Нашхи, хилларг хьуна хаьа, со Гуьржех д1айоьду, вайша кхин гур дац... чекхдели х1ара...                НАШХИ                Дуьйхи-кх вайшинни захало, дуьйхин? (Она кивает в знак патверждения.) Ца хии суна хьох кхета, Изий?                По состоянию видно, что она пережила большое потрясение. Но она не упрекает его, она говорит последнее – «любит». Она прощается навсегда.
ИЗИЙ                Захало д1адели.                НАШХИ                Хьо оьшу суна, массарел а...                ИЗИЙ                Сол г1олехь ерг кхин карор ю хьуна... со ч1ог1а ледара яра хьуна...          НАШХИ                ЧЕКХДАККХА ЛУУШ Ю ХЬО? Во дворе стоит Мади, ожидает ее, как и задумал.
ИЗИЙ                Хьуна дика хаьа со х1ун лууш ю.(Через силу). ИШТТА Ю-КХ КХУЬНАН ЧАККХЕ... ХЬО ЦА КХИИ... Он слышит, как Изий в отчаянии плачет. Изий прижала телефон к груди и залилась слезами.                Она стоит, словно призрак, покачиваясь и устремив взор в пространство перед собой, словно поражённая внезапным ударом судьбы.               
СЦЕНА. ДЕНЬ – НАТ. ГОРНАЯ ДОРОГА 


С тяжелым сердцем, содрогаясь всем своим существом, возвращался Нашхи в город.                НАШХИ                (Голос) Муха ла деза х1ара шадерг?... Муха нисдела х1ара иштта ирча?... Гуш лаьтташехь когаш к1елара д1адаха латта... Маржа, Исраил! Зара а? Изий... Бердаха вахча? Д1ачекхдера дар-кх х1ара... Ас х1ун до кхин д1а... Мичахь лаха ас жоп... хьаьнах дагавала, висна а ца хилча цхьа а... Даган мел везначух со ваьлла хилча... со вайна хилча, ваьгна... доьдоцуш...                Жизнь для него остановилась, как и застыли его глаза. Губы его шептали слова, больше он ничего не ошущал.

 
"Гуьйренан зезаг го даьлла                Борачу баца юкъахь…                Селла хьан дег1ан куц кхаьлла                Х1ун дора декъазчу ахь?
Мох кхетча, лесташ т1етийжа                Гонаха кхин накъост вац.                Малх кхетча, хьостуш т1ехийша                Эсала полла а бац.   
Гой хьуна, цхьа ду хьо даьлла                Борачу баца юкъахь.                Селла хьайн дег1ан куц кхаьлла                Х1ун дора хеназа ахь?" 
                Именно этот стих он вспомнил у Великого чеченского поэта Гадаева М-С.
Он ехал, и удалялся все дальше, а вдали открывалась панорама гор.

КЛИП-НАРЕЗКА:
                Дождь. Смех Изий. Раскаты грома. И все кружится, несется, бушующей рекой устремляется сквозь сердца навстречу невыносимой разлуки... Планета обрушивается потоками боли и тоски... Все вокруг потемнело; мир, словно затянуло черной мглой. Нашхи стоял перед домом, который он теперь покидал навсегда. В руках он держал походный чемодан. Задумавшись, долго глядел он на это. И прежде чем он сообразил, чего ему не хватает, он был во власти немыслимой тоски. Все обрушилось, все, что было ему дорого. Нигде не видно было Изий. Она исчезла навсегда. Улицы были пусты, мысли были пусты, сердце было пусто. Мир опустел.
                Голос за кадром:                «Хьуна дукха деза адам малхах тера ду – хьоьга хаьттина доцуш схьа а кхета иза, иштта чу а бузу иза. Цул т1аьхьа, массо а х1ума бодано хьулдо.» Шайх Салман аль-1авд, - со а виса-кх тахана, цу бодан чиллан къовларшкахь - лар ейна.                Машина погружена некоторыми его вещами, стоит на улице, перед самым домом. Рядом находятся не родные, но близкие товарищи: Чача и САЛМАН. Он покидал привычные и дорогие ему места и шел навстречу неизвестному.


КОНЕЦ ПЕРВОЙ ЧАСТИ
   
НАЧАЛО ВТОРОЙ ЧАСТИ



Появляется надпись:  ШО ДАЬЛЛА ЦУЛ Т1АЬХЬА (ГОД СПУСТЯ)

СЦЕНА. ДЕНЬ – НАТ.   

Издательство. В кабинете САЛМАНа. Бумажный бардак. На диванчике сидит, раскинув руки по сторонам, Чача. В своем кресле у рабочего стола в очках рассматривает какие-то бумаги САЛМАН. Тишину нарушает только звуки и сигналы автомашин доносящихся с улицы.

ЧАЧА                И-м дитахь, цкъа, дийцахь, хьо Израиле д1аваха х1унда г1ерта?                САЛМАН                (Так, рядовой случай, ничего интересного, что спрашиваешь..; не отрывается от дел). Со-м ца г1ерта,... сан зуда ю-кх д1аяха лууш...                ЧАЧА                (Встает, начинает прохаживаться). Т1аккха йитий, д1аяхийта иза.                САЛМАН                (А, вот куда забрел друг). Цуьнан нана а ю д1аяха лууш.                ЧАЧА                (Чача поверил ему. Восторге). Вай, д1абахийтахьа, гена мел бевли а...                САЛМАН                (Впервые оставил читать и наблюдает за другом). Со-м дуьхьала вац. Сан стун ваша а, берриге гергарнаш а бу, д1абаха арабевлла.                ЧАЧА                (Ударяет по рукам своим). Гуттар а дика ду-кх. Уьш д1а а бахана, хьуо вуьсур ву-кх хьо. Т1аккха вай хьуна цхьа керла нускал а далийна....                САЛМАН                (Берется чесать подбородок). Иштта-м, дера дара иза, делахь а...                Чача никак не возьмет в толк. Искренне желает другу помочь.                ЧАЧА                И х1ун "делахь" ду?                Издатель доволен интригой.                САЛМАН                Со воцуш д1абоьлхийла дац церан. – Смотрит прямо на «кипящего» друга. Теперь финальный аккорд.                ЧАЧА                Ва х1унда? – Недоумевает Чача. – Цул атта х1ун ду?                САЛМАН                Царна юкъахь со ЦХЬАЪ бен вац жуьгти! – И продолжил дальше заниматься своим делом. Чача делает вид, что потрясен. Садится грузно на место. Выдержав небольшую паузу, посмотрев искоса на друга...                ЧАЧА                Салман, иссаза ворх1, мел хир дара?                САЛМАН                (Автоматически, не поднимая глаза от дел) Вай оьцуш ду, ян юхкуш ду? – сказав, подозрительно обратил свой взор на него, который в это время доставал из кармана сотовый.                ЧАЧА                Х1инца а кхин а хан ю сан, - узнав время на сотовой. - Ши зуда ю маршрутки т1ехь, г1ала йоьдуш. Лулахь 1аш болу сурт ду церан. Цхьаммо вукхуьнга хоьтту: "Дийцахь, чохь дов сих-сиха хуьлий шуьшинний? Вукхо жоп ло: - Хиллане а ца хуьлу. - Иштта муха хир ду: чохь дов ца долуш? Молханаш-м ца яийна ахь цунна? - Къайле йолуш х1умма а дац. Со йига ма йигганехь майрчо соьга элира: «Хьо зуда ю, ахь соьга ладог1а. Х1окху х1усамехь со ву доьзалан да, х1ета коьрта мел долу х1ума соьгара пурбанца хир ду. Кхин д1адерш – кегийнарш - ахь айхьа дийр ду, соьга а ца хоьттуш». Кхийтан хьо, сан доттаг1? Иштта схьадог1уш а ду тхойшиъ. – Иза муха хир ду? - ца кхета важа. – Дикка ладог1ал делахь. Чохь евроремонт ян еза-кх; я керла мебель эца еза; я к1антана зуда яло еза – уьш кегийн г1уллакхаш ду, уьш ас до. Ткъа майра даима ас динчуьнца реза хуьлу. – Т1аккха коьртаниш муьлхариш ду? – Уьш х1орш ду-кх: Россина блокада д1айоккхур юй? Иран ядерни бомба я кхуьур юй? 1аьмарк а, китай а берта а бахана адам х1аллак дан г1ерта? Израило бусалба неха маьждиг д1акъовлур дуй? Уьш ду майрачо къастош дерш."                Салман снимает свои очки, пристально посмотрел на друга и...                САЛМАН                Доттаг1, хьо тахана жуькти буьйцучохь ма висна?                Чача извинительно посмотрел на него...                ЧАЧА                Ца хаьа суна-м, хьо гича дагаоьг1у-кх суна уьш...                САЛМАН                Ткъа хьо гича суна х1ун дагадог1у хаьий хьуна?                ЧАЧА                Ма хьаг1аделахь, варий ма хьаг1аделахь. Цхьанний хезар ду хьуна... ма...                САЛМАН                Ахь и сан декхар схьа маца ло?                ЧАЧА                Вай, стомара со волчохь ах уьстаг1 а биъина схьавеана-кх хьо. Ас-м ма ца боху хьоьга: сан даьхни духадаьрзаде.                САЛМАН                (Тот на выдержал и кричит). Лайлаъ, мичахь ю хьо? Чай да суна!                ЧАЧА
Лайлаъ йоцуш ю, ахь нийсса цхьа сахьт хьалха д1аяхийтира иза: кхин дийнна баттахь гучу а ма яла, - аьлла. 

  СЦЕНА. ДЕНЬ – НАТ. КЛАДБИЩА. У МОГИЛЫ ИСРАИЛА. 

Видим надпись: ИСРАИЛ, ЯКЪУБАН ВО1. Видим со спины: стоит мужчина, руки сложены ладонями верх в форме мольбы. Он читает до1а над усопшим. За пределами кладбища одиноко дожидается девушка.                Он выходит из «жилища» усопших, прикрывает дверь. А там и Зара подходит. Погода стоит не из самых прекрасных, даже тянет на тоскливые слова.                НАШХИ                И «Ворх1 са» болу маьлхан суьрташ хьуна г1енахь гина ала а, Сайханас хьийхарий хьуна? (Зара подтверждает, кивая головой) И «лежг» дедда дахна кхузара. Амма болх бан ма деза цуьнан.                ЗАРА                Цуо г1о ца динехь хьуна со карор ярий, мичахь ю хууш? Дина дика а ма деза гуш хила.                НАШХИ                Дицдийр ду моттахь, галбойла уьш... Исраил вийнарг ас дуьхьала вийна, кара а вина. Хьо йийсаре йинарг а изза вара. Х1инца рог1 ю цаьрга и болх бе аьлчера.                ЗАРА                Цхьаъ вийнарг ца тоьу хьуна, хьайха дакъа дайта лууш ву хьо, вуй? Дицде иза, бита уьш леха а ца лоьхуш. Цара хьо лахале. Кхин г1олехь хир дара, хьо ц1а ца веанехьара. Х1унда веа хьо ц1а? Хьо ц1аварца Изийна юха а кхерам ца го хьуна?                Нашхи молчит. Ни слова не сказал. Он размышляет. Наконец они вдвоем решили покинуть это «веселое» место. Садятся в «супер тележку» и откатывают в сторону города. Нашхи включает радио, где исполнитель поет песню. Зара, нарушает молчание и первой спрашивает.                ЗАРА                Изий к1елйисна боху, ц1е ца йоккхург карийна цунна. Соьга коста деана. Меттахь 1уьллуш ю иза.                НАШХИ                Иза-м хьалхе дуьйна яра цунна, хоуьйтуш дацара иза цуьнга.                Уьш хьовсур бу-кх цуьнга х1инца. Ахь х1ун дийр ду цунна, Гуьржи махкахь йолчу?                ЗАРА                Хьуна хууш дара иза? Маца дуйна?                НАШХА                Цуьнга ас сайга йола алале хьалха. Хьайдара элира соьга. Къайлаха дара иза.                ЗАРА                Х1етте а, иза яло г1ерташ вара хьо?                НАШХИ                Яханчу хенахь дац и-м, карарчу хенахь а ду. Со 1ийр волуш вац иза ялонза. Дала мукъ лахь! -                Зара не сводит глаз с него, даже откинулась назад от удивления. Ей потребовалось некоторое время, чтоб осмыслит и понять то, что она только что услышала. Нашхи не понял, к чему она удивляется. – Х1ун ду т1аккха? Суна мегаш ю-кх иза иштта а. Цуьнан ког ца хилча а мегара яра, куьг дацахь а. Цуьнан ц1ена, иман долу дог ду со йийсаре лаьцнарг. – Он несколько раз повернул голову в ее сторону.                ЗАРА                Ас-м ца боху х1умма а... со 1ад 1аш ю-кх.                Дальше они ехали молча. Нашхи был задумчив, Зара – досадуя и чувствуя неловкость, по временам бросая на него укоризненные взгляды. Он вставляет флэшку, звучит любимый нашид. Зара почувствовала огромную грусть в душе родственника. Она вытянулась к нему и пожала ему его пред плечъе. Ее чувствительные глаза выражали нескрываемый восторг и гордость за брата. Она открыла для себя нового Нашхи, которого она не смогла увидеть в нем за все эти годы. В ее взгляде читалось нескончаемая боль и уважение к нему, и, большое сожаление за случившееся с ними, и за свои поступки, за - свою не радивость. Новая страница, новой книги, новой жизни – вот что занимали ее мысли, похожие на солнечные лучи, страчаших вопреки всему на просторах земли, в сквозь долговатых облаков. Что она могла сделать для них: Нашхи и Изий? Мучительно она задавалась теперь этим вопросом.                ЗАРА                Нашхи а, Изий а... – произнесла она пытливо; а Ншхи, первый раз за день - улыбнулся.

СЦЕНА. ДЕНЬ – ИНТ. ГРУЗИЯ. НА ГРАНИЦЕ С НОХЧИЙЧОЬ
 
Село Дуиси. Дом родных МАДИ. Мади в кругу родных. Стол накрыт щедро. Еды много. На грузинский манер, но без вина. Пока все молчат. Стоит атмосфера, когда не знают чем помочь. Это про ИЗИЙ. Брат матери Изий предложил повести ее в загранку.                ГИВИ                Нагахь кхузара лоьрийн дан х1ума дацахь, катоьхна дарба дендолчига йига ез-кх. Тхоьгара х1ара ахча ду хьуна, Мади, цунна оьшучунна хьажадан. - Деньги он кладет на стол. Никто их не трогает.                КЭТИ                Иэт1о еза бохуш хилча, массо а лоьро аьлла иза, иза мичча йигарх башхалла ца го суна. Цул т1аьхьа кхаа-беа батте ера яц бохуш а, хилча. И хими-терапияш цхьаммо а дика ца юьйцу онкологина.                Еда шла очень тяжело, почти никто много не ел, так прикусывали. Все давно остыло. Кто-то уткнулся обеими руками об стол, так и слушал. Один из них сидел рядом со столом. Стол добротный из хорошего дерева, больше чем средний стол. Стулья под стать ей, одного цвета, - дизайн средней руки. По общей обстановке складывается впечатление, что тут не очень располагают к роскоши. Все только необходимое в быту. Мади не проронив ни слова, встал из-за стола, походил немного.                МАДИ                Иэт1а йойтур яц ас иза. Садетта цунна ч1ог1а хала делахь а, амма дарба хиларе сатуьйсийла ю. Баку-хь волчу профессаро ю бохура. Совет 1едал долуш шиъ школа яра, цхьаъ Москвахь, важа Ленинградехь. Ленинградера лоьраша эт1авеш хилла, иза туолор воцийла хуъушехь, ткъа Москвара лоьраша эт1ор д1атуьттуш хилла, дарба лохуш. Нохчийчуьра цхьана к1оргера дин 1амийначу стага, цуьнан сингаттам лахбелча атта г1оле хир яра, - бохура. Синтем лохуш хьалха дарба дича, цамгар юзош ерг г1еллур ю аьлла, - бара цуьнан лехам. Цуьнгахула дукханийн дарба карийна, ша цамгар, шаерг д1ацаяьллехь а.                Гиви, ахча д1адаккха кхузара, иза эран ду. Цуьнан балхана оьшург соьгахь долуш ду, кху сохьта. Иза делларш ду шу. Юх-юха ма бахийта соьга, хьайга аьлларг де. Хьуна со дика вевзу. Оьшуш хилахь уггаре а хьалха шуьга орца доккхур ду ас. Цу йо1ан ненахой ма ду шу. Шу дацахьара тхан йиш яцара.
И тот взял деньги обратно. Мади подошел к комнате, где лежит ИЗИЙ, тихоночку приоткрыл дверце, она лежала неподвижно. Спиной к дверям. Рядом находилось (стоит) прибор для капельницы. Но она не спала, а была занята мыслями. Рядом лежит ее сотовый телефон, так и хочется, чтоб позвонил Нашхи. Еще на постели лежат несколько книг. Гадаева М-С. и Бексултанова Мусы, писателей с большой буквы чеченской литературы. Видно несколько закладок. Мади медленно подошел, он понял, что она не спит, и сел рядом. Но не знал, что ей сказать. Обо всем уже было сказано. Заговорила Изий.                ИЗИЙ                Деда, хьо д1аг1о, хьо кхузахь 1арах хийцадала х1умма а дац. Хьан, Нохчийчохь шортта г1уллакхаш ду. Цхьа х1ума эшча д1асатоха х1орш а ю. Шу иштта холча х1иттина гуш, суна кхин а хала ду. Дала ца динарг х1умма а хир дац, Цо динчунна вай массо а реза хила деза. Дезий?                МАДИ                Дера деза, сан цаьпцалг.                Дальше тишина, которую, наконец нарушил старший в доме.                МАДИ                Дала ША цхьа а цамгар ца елла аьлла, цунна дуьхьала цхьа дарба деллий бен. И дарба лохуш ду-кх вай хьуна. Со цкъа вахана вог1ур ву, т1аккха, къастор ду вай кхин д1а лелон дезарг, дика дуй?                ИЗИЙ посмотрела на него и кивнула в знак одобрения.
 
  СЦЕНА. ДЕНЬ – НАТ. ЧЕЧЕНИЯ. ГОРНЫЙ РАЙОН НА ГРАНИЦЕ С ГРУЗИЕЙ

Прекрасная местность, своим горным ландшафтом. Кислород ошущается на ощупь. НАШХИ работает над своим произведением (рисует). У него в наличии два малберта. В одной руке у него груша, он ее покусывает часто. Так и движется процесс. Он никого не ждал. Однако подъехала такси. Ее было видно далеко внизу. Оттуда вышла Зара, а машина уехала. Он все видит и наблюдает «одним глазом» за тем, что происходит внизу. Тяжело дыша Зара поднялась к месту на вершине горы, где обосновался художник.                НАШХИ                Хьо лаам яц хьуна, кхуза хьалаяла хьан карах даьллехь. Х1ан?                Бросил кисти, стал чистит руки. Зара присматривалась вокруг. Видно, что она впечатлена обзором горной природы.                ЗАРА                Со цкъа а лаьмнашка хьалаяьлла яцара. Хала некъ бара х1ара. Жимма корта лазабаьлла сан. Хьан телпо д1аяйина ю. Чачас хьо кхузахь ву аьлла... (трудно ей говорит, устала). Нашхи идет к рюкзаку, достает оттуда лимон, из термоса наливает в походный стаканчик чаю и предлагает ей выпить с лимоном, предварительно нарезав несколько тонких слоев.                НАШХИ                Схьахетарехь итталг1а дакъа а хир бац вайн нах лаьмнашкахь хилла. Ломахь шаьш 1аш боцурш, боху ас. Масала, сан студенташна вайн мохк а ца бевзара. Дукхахболчарна вайн г1амаре аренаш юй а ца хаьа. Суна дукхаезаш цхьа меттиг ю цигахь, Шелковскойхь, лаьтташ долуш жима хи а долуш. Ц1ена х1аваъ цигахь а хуьлу, цхьа ша тайпана. Теркайист мел хьийкъина мохк бу. Сан дейишин бераш ду цигахь 1аш. Хийла тхо ч1ерий луьйцуш Терк хи чохь лийчина-кх, д1атакхорна а кхоьруш, х1орраза а. Иштта сиха хи ду иза бухахь, т1ехула тийна а хеташ.                ЗАРА                Балха т1е яхара со хьалха, хьо хир вац элира соьга?                НАШХИ                Со "сократить" ма вина. Институтан бохча азделла аьлла. Суна лучу сом-эппазах дузуш хилла цера иза.                ЗАРА                Хьо х1ун да воллу т1аккха? Т1едог1уш сом ца хилча...                НАШХИ                Мацалла лийр вацара со-м. Хьо лаа лелий, цхьа эр дахьаш-м ена хьуна хьо?                ЗАРА                Исраилан суьрташна дола деш мила ву?                НАШХИ                Цхьа а вац. Иза ша 1аш вара. - Говорит не спеша, глотает конфету и запивает чаем. - Жима волуш нана еллера цуьнан. Десте яра. Цуьнан к1ант а вара. Да а велла цуьнан иттех шо сов хьалха. Десте бале яла а йоьлла, Исраил юьртара г1ала веана. Масех сурт доьхкина шай-кай а йолуш нисделла иза. Цунах цо цхьа тишо меттиг аренде эцнера, шен пхьалг1а хилча тоам а беш. Хьуна ца хаьахь а, иза асий, Чачасий д1аверзира. Цу кертара дог1анаш цо соьгахь дуьтуш дара, ша цхьанхьа д1асаволуш. Т1аьхьарчу хенахь цхьана х1умнах шеквуьйлуш вара иза. Суна кхерам бу бохуш, ша волчахь буьйса йоккхуш а вацара, со волчахь вара массо а хенахь. Жоп хилан хьуна?                ЗАРА                Суна цхьа х1ума дагадеънера. Соьгахь жимма нахарташ ю, Сайхана елла йисна. Царех цхьа керла «Тоьганан хьилкъан уоьрг» схьаелла. Соьга сайга к1адда а далур дац. Ахь суна эскизашца г1о дича, важа д1адерг вовшахтухур дара ас. Х1ума тега хууш зударий болуш бу. Цу т1еран д1а кхин а цхьацца белхаш бийра бара-кх. Йоккха хьатан хьарма схьаяьлла 1алашо а х1оттийна. Исраилан сурташ а эрна довр дацара. Х1ун олу ахь?                НАШХИ                Са кхин г1уллакхаш ду. Парг1ат вала йиш яц сан. И меттиг-м ю хьуна, иза хьан балхана бег1ийла караяхь хьуна. Жимма юстаг1о-м ю иза. - Пробросив, тяжело вздохнул. Лицо стало еще угрюмее. Зара понимала его сотояние, но это не значило, что она сним согласится и откажется от своей мечты. Тем более, когда она была почти у порога осушествления заветной цели. Она изучающи, долгим взглядом прицелилась к нему, - губы помогали ей оргонизовать новый подход, они были активны, как и глаза быстрее вертящиеся, обдумывая вселенний план. Медленно, но проникаясь каждым словом в самое сердце Нашхи, она продолжила убеждать его.                ЗАРА                Даима а, цхьана метта вай лацаделча, дахар я кхоллам бехке а бой, я ца бой, атта к1елхьара довла 1алашо лоций, шен чудулу адам. Дахар харжам хилар дицделча. Хьо лазош долчу х1уманна т1ера д1аваха везаш хуьлу, лазвар цкъа а диц ца деш. Лазор шина тайпана хуьлу: хьо лазош дергий, чов юьтуш хьан дег1ехь, я кийра морцуш, юха, хьо хуьйцуш долу лазоррий, хьан сина т1е1аткъам беш. Ша хилча хала хуьлу муьлхха а чов ерзо. Аллах1ана а жам1атца дерг дукха дезна. Хьайн некъ лохуш хьо ваьгнехь, хьо эшна бохург хила ца деза иза. Бера кога доьдуш б1озза охьакхета, х1етте а б1озза дег1 нисдеш хьалаг1отту. Бакъду, воккха хилча воьжнарг, шаверг г1аттар ца нисло. Са ч1ог1а дерг бен. Хьакъ долче кхача-м, х1ораза а, цхьа дош долу хьуьнар гайта дезаш ма хуьлий. Дикачу балхана а хуьлу хан яйъа езаш. Буьйса, мел 1аьржаниг а сахиларо кхачор юй ма хаьа. Дахар т1уьна хилар, бахьана дац хьуна, вела ца вала. Дага ма-деъана ца хиларх, я шадерриг цхьаьний цахиларх, хетарш хуьлу цхьадерш. Делан кхел иштта лела.                НАШХИ                Тахана ду массо х1ума а, тахана, кхане ян а йоцуш, юха дерриге а - селхана а... юха а баьрчехь дуьсу - х1инцца дерг...                ЗАРА                Х1инццадерг тахана дан деза-кх т1аккха. Кхане хуьлий а ма ца хаьа.                НАШХИ                Психолог ма хилла хьох-м, Зара? Х1инццадерг - иза бекхам бу. Кхин д1а х1инццадерг дан а дац. Хьайн 1алашонна юккъе со ма хьекхаве.                Перед ней был большой ребенок, она это понимала. Нужно было по капле втолковывать ему. Он был ей нужен сейчас, как никогда.                ЗАРА                Гена ваьллий хьо т1аккха? Х1ун дан делла хьоьга? Хьо хьуо ларор вуй массо а х1уманца? Еккъа цхьа ойланийн гулар ю-кх. Юххе тесна пайденна г1уллакх хилча, т1аккха цхьа дош хир дара царех. Адамийн тидам стенна т1е боьду? Дера боьду йоккхачу г1овг1анна т1е. И йоккха мел хили а, алссам а боьдуш. Х1уман хьесап дар цхьаьна меттера хилча къиен ма хуьлу. Х1инца хьо к1орге кхийда, шуьйра хьажа везар диц а делла. Хьо лам буьххье хьала мел вели а генара ца го хьуна? Гур дац хьо хьайн когаш к1ела хьежахь-м. Я со т1аьхьа ца кхуьуш кхин х1ума ду?                НАШХИ                Г1ара довла деза бах-кх ахь? Хьан 1индаг1, юха а, дахлуш ду Зараъ!                ЗАРА                Хьо реза ву-кх т1аккха? Хьо балхахь а вац, хьо маьрша а ву хенаца. Ас а ателье д1аелла.                Нашхи в первые, после гибели друга широко улыбнулся. Это для Зары было очень важно. Она тоже в очень хорошем расположении духа. Усталость, как рукой сняло. Она взялась за еду, что было в суме у Нашхи.                ЗАРА                Ма ч1ог1а мацъелла со, дика ду ахь хьайца кхалла х1ума схьэцна хилла.   Нашхи берет одну грушу из сумы, достает свой мобильный телефон из рюкзака, включает, он включился, к чему он и рад очень.                НАШХИ                Ч1ог1а кхераме ду хьуна иза. Цкъа 1ожаллах хьалхаяьккхина Дала хьо, шолг1а Дала муха нисдийр ду ца хаьа хьуна?                ЗАРА                Кхин дан х1ума ца го суна. Цкъа вала везаш массо а ву. Кхоьруш са ийзош 1ачул а, 1ожална дуьхьала яхар г1оле хета.                НАШХИ                Весет хилийталахь яздина. Вайша г1ала охьадоьду, цкъа ас цхьа СМС-ка а яхьийтина. Кхузахь, цхьадика болх беш ю х1ара. Ас г1о-накъосталла дийр ду хьуна, хьо сан шича хилари терра. Хьан ваша а вац хьуна юххе вала. Хьуна коьртнаг хаалахь: сан 1алашо, иза - Изий ю хьуна. Йохк-эцар иза хьан г1уллакх ду. Шолг1а: г1уллакх цхьаьна новкъа даллалца ас куьйгалла дийра ду хьуна. ахьа ас аьлларг а деш. Хьо реза хилахь а, ца хилахь а. Реза юй хьо?
ЗАРА
Аллах1у-Акбар!
НАШХИ
Х1ара дуьне ц1ен деши а долуш, ялсамане хаттах йоьттина хилча, т1аккха а, ялсамане г1олехь ю вайна. Х1ара дуьне фана дера долуш ду, ткъа, ялсамане
 - гуттаренна а, даиман абаде ю!
Зара начинает собираться, а Нашхи поднимается на одну из высоких точек вершины. Смотрит в сторону Грузии, начинает писать и по окончании отправляет адресату. Затем быстро спускается, чтоб собраться и уехать вместе с Зарой. Видно, что-то задумал Нашхи, и не совсем доверяет он ей. Но это лучше, чем ждать неизвестно - чего.
  СЦЕНА. ДЕНЬ – ИНТ. ДУИСИ.
 
Когда уходит Мади, Изий садится, где лежит на постели, на спине укладывает подушки и на них опирается. Берет телефон, крутит в руках, просматривает что-то. Ждет сильно, то ли звонка, то ли сообщения. Или все вместе. И ожидание ее награждается семикратно. Пришла СМС-ка от НАШХИ. В первые, за все время их разлуки, после их злополучного расставания. Она не поверила сначала, пересмотрела, бросила трубку. Вновь взяла. Переглянулась на двери, никто не входит... После сделала большой выдох и открыла письмо. Видим экран и текст на чеченском. Синхрон: слышим голос НАШХИ, как он читает то, что написал.
«Яхаран некъаш т1ехь, дагна чов кхетта,                Хьан б1аьргах долалахь чам дуьра хи,                Соьга хьо кховдалахь: нехан ца хетта,                Леррин дош аьлла, ас тедир ду и.                Сирла де кхоладеш, хьал хилахь доьхна,                Бодано тилабахь сан некъ буса, -                Нахала валанза, ч1ог1а мохь тоьхна,                Къайлаха хьоьга ас туьйсур ду са.                Вацаре верзар сан нисделла генахь,                Хьайн лере кхачахь нагахь сох хабар,                Тешалахь, т1аьххьара керчачу хенахь                Деле ас йохуриг хьан ц1е хилар.»
Слезы радости и вместе с тем – тревоги, не заставили себя ждать, конечно. Она перечитала несколько раз текст, затем телефончик прижала к груди своей.                ИЗИЙ                «Хастам Хьуна, х1ай Аллах1. Хьуна бу-кх хастам, тхо къесторна – вовшах тоха, тхо цхаьна дита – д1асадахарна.» Шаболу Хастам Хьуна! Бексултанов, хьо суна къинт1ера вала, ас ахь дина до1анца тхаьшшинна а дехарна. Гой хьуна, цунна со йиц ца елла. Суна байт а яийти цо. Суна евзу и байт а: Гадаев Мохьмад-Салахь ву иза. Нашхи вкус ю массо а х1уман. Ша муха ву те-хь?                Невольно глаза повернулись на картину Нашхи, висящей у нее в комнате, которую он подарил ей.  Пришла еще одна СМС-ка от Нашхи. Теперь все ее внимание вновь было приковано на ее прочтение.               
«Ц1еххьана дохк хьаьдда виси со цхьалха,                Хьомсара мел бинчу некъера тилла.                Вох ца во юкъкарчу з1аьнарша маьлха,                Урамехь вай лелла, х1оьттина чилла.
Суна-м хьо ийшарий, дог дагах тегна,                Уьйраца марзвала, хьоьха ца вала.                Б1аьргийн вайн ирс ган а са дара хьегна,                Хьегамах хиллера ца лалун бала.
Цадоьг1на-те цхьан кедар ирс мала вайна...                Цадоьг1на-те...»
ИЗИЙ                Ма дика кхета со хьоьх, Нашхи. Ма дика кхета... Бийца цхьаннийн а бехк боцуш, бехке хилла-кх вай... Дала ницкъ лойла хьуна, Дала иманца собар а лойла хьуна... Сунаъ...
               
  СЦЕНА. ДЕНЬ – НАТ – ИНТ. МАСТЕРСКАЯ ИСРАИЛА

Нашхи, Зара, Чача и САЛМАН на двух тачках подъехали к «дому» Исраила. Все повылазали со своих фургонов и направились к объекту. Там сидели взрослые парни. Стояла тачка броская. Звучали нашиды. Они встали,  приветствовали старших и хотели уйти. Но, Нашхи попросил их задержаться. Был облачный день.                НАШХИ                Кегийнах, кхуза лулара дуй шу? Исраил вевзурий шуна?                Один из парней охотно стал отвечать.                1ИСА                Са ц1е 1иса ю. Со ву, кхуза лулара. Х1орш со волчу сехьабевла бу. Исраил кхузахь массарна а вевзура. Ч1ог1а неха г1уллакхе хьожуш вара иза. Ша таксават дина чу вог1уш, машен д1ах1оттаяле, цкъа хьалха хоттура цо: «Цхьа а цхьанхьа ваг1а г1уллакх долуш вуй? Оьшучунна шен машен йолуш ю шуна», - олий. Кхузахь, лулахошкара цкъа а, цхьаьнгара а мах ца оьцура цо, д1асавигар нисделча а. Хьо а дагавог1у суна, цуьнца вог1ий хуьлуш вара хьо. Цкъа ас мила ву хьан иза аьлча, Исраила соьга элира: «Иза сан да а, ваша а ву суна» аьлла. Хьо «гунфу» тренер ву а бохура цо?                Все слушали рассказ парня с долей гордости за брата Исраила.                НАШХИ                Иманца долу х1у муьлхачо а д1атасахь, Дала цунна беркатца хьийкъина стом лур бу дуьхьала. Исраила д1адоьг1на синтар х1инца хьийкъийна стом бала кечлуш ду. 1иса, оха кхин д1а дола дийр ду кху кертан. Кхузахь цхьацца бизнесан белхаш бан дагахь ду тхо. Шуна цхьанна а, новкъа ца хила а хьожура ду тхо.                Иса сильно обрадовался. И был готов сделать, все, что в его силах.                1ИСА                Тхуна а хилийта белха меттигаш. Тхо цхьадерш мукъалла х1ун дийр ду а ца хууш, сагатлуш 1а.                НАШХИ                Дика ду т1аккха, барт хила вай. Чохь хаийта вай хьахийнарг. Хьайн лоьмар ло соьга. Эшча ас хоуьйтур ду хьуна, хьем ца беш. Х1окху хьан накъостийн ц1ераш муха ю? Сан ц1е Нашхи ю, х1ара сан шича Зара ю, иза Ахьмад ву, амма цуьнан пурбанца цунах Чача олий йоккху оха ц1е. Важа Индарби ву, цуьнан пурбанца оха цунах САЛМАН олу. Тхо а ду, х1инца а, бераш санна кегий хила г1ерташ, къандала а ца хууш.                Теперь очередь за ребятами представиться.                1ИСА                Яхал шайн ц1ераш.                1.                Сан ц1е Давуд ю.                2.                Сох Сулейман олу.                3.                Суна тиллина ц1е Ибрах1им ю.                4.                Со - Идрис аьлча воьвзу.                ЧАЧА                Вай-м пайхамарийн диване кхаьчча ма хуьлу (1алайх1и ва салам)!                Каждый, по своему, отреагировал на эту фразу. Против небыл никто.                1ИСА                Ибрах1им ч1ог1а говза программист ву. Идрис архитектура евзуш ву, цигахь наггахь гучуволуш а ву х1ара, болх тайпа цхьа х1ума долуш. Сулейман дин 1амош ву. Давуд экономист ву, спортсмен а. Дукха кхоаярна болх боцуш висна.                ЗАРА                Хьайх дерг алал.                1ИСА                Со Дела лай ву, нохчийн меттан хьехархо вара, сахьташ д1адехна, ас иза х1инца кхарна буьйцу, хуш диъна тхаьш доьвлча.                Реакция некоторых.                НАШХИ                Шун массарна а дан х1ума карор ду вайн, шу мукъ хан йолчу хенахь, шу са ца гатдалийта.                Заре сразу бросился в глаза Идрис. И Идрис тоже косил на нее. Это не осталось незаметным для некоторых. Ибрах1им подмигнул Сулейману. Тот улыбнулся. ИСА говорит свой номер, Нашхи записал, и попрошавщись, старшие направились внутрь двора. Заходя во двор, Зара, еще раз бросила взгляд на Идриса, а он посмотрел на нее.                Место это было, скорее всего, задумано, как ангар для хранилища. Не достройка. Внутри здания, под крышей Исраил сообразил небольшое жилище. Все было в аккурат и удобно. «Евроремонт». Главное,  все было исполнено скромно. На видном месте висела композиция Нашхи. Также была организована мастерская, где он работал над макетами для театральных постановок.                Не забыл, устроит и место для намазов. Там лежал коврик небольшой, и еще один был завернут, по больше, первого, для джамаата намаза. Был уголочек кухни. Холодильник. Телик. Стол, стулья (6 штук). Вешалка для одежды: она состояла из железных стоечек, на двух ножках по краям. Метров три длины. Висели его вещи. Они были завернуты в специальные пакеты. На столе в приборе лежали яблоки, над которыми была накинута салфетка.                ЧАЧА                Царех х1ун накъостий хир бу? Уьш лехча карор а бац.                ЗАРА                Нашхис нийса дира. Цкъа делахь: кхузара бу уьш, лулахой. Лулахошца дика хилар шари1ато т1едиллина ду.                Муьлш ду а ца хууш даьхкина вай схьакхаьчча, луларчу нахаца т1екаре дика хилар, иза ч1ог1а оьшуш ду вайн. Уьш вайгахьа озбезам болуш хир бу. Цундела Нашхи х1уман т1ум схьалаца хууш ву. Коьртаниг го кхунна, хьалха.                САЛМАН                Ва, Чача! И шу кертара цхьа н1аьна г1ийла ма хийтира суна. Цунна урс хьаькхча х1ун дара техь? Х1окху балхана т1ера...                ЧАЧА                Вай, урс хьекхча цуьнан самукъа дера ду аьлла хеташ-м вац хьо?                САЛМАН                Цунна дерг-м цунна дара, вайна шашлык ца хуьлура цунах, х1ан? Я хьо шашлык юууш вац, ванне а?                ЧАЧА                Хьан кертара эсанах шинара ма хилланехь дийр ду вай х1ара къамел.                Старики взялись за свое мастерство, тем самым разряжая обстановку. 
 НАШХИ                Меттиг вайн гуш ма хиллара ю. Жам1 дер вай. Чача?                ЧАЧА                Ас ладуг1ур ду, цкъа хьалха. Х1окху белхин куьг бехке Зара ю, кхуо х1ун олу хьажа лаьа суна.                ЗАРА                Цхьажимма аьтто боцуш нисъелла х1ара. Юьстахо-о ю. Делахь а, кхулла г1олехь ерг атта хир яц, х1унда аьлча: пайденна меттигаш д1алецна дукха хан ю. Кхузахь белхаш бу бан шортта. Ша чоьнаш а, т1ебог1у некъ а, кертара куц-кеп а.                Центр дизайна, тренижорный зал, типографи, студи звука, иштта кхин а.
 САЛМАН                Типографи йолчохь ютур ю вай. Цигара меттиг г1олехь ю, кхулла а. Кхин д1адерг къахьегчхьана хир ду.                ЗАРА                Х1аъ, ха х1отто а дезар ду.                НАШХИ                Коьртаниг, х1ара меттиг шуна муха хета хаар дара. Кехаташца дерг, САЛМАН, хьуна т1ехь хир ду. Коьрта хьаькам Чача хир ву. Директор болх бина а ву, производственны грамота а евза. Хьукам долуш а ву.                ЧАЧА                Зара яц кху г1уллакхан чу садиллина?                НАШХИ                Са дац кху чу дилла дезаш дерг, белхан а, 1илман а говзалла, зеделларг а ду.   Зараъна иштта а ду, шортта дан х1ума. Цуьнан г1уллакхашна вай т1аьхьа а кхуьур доцуш. Аса, «гунфу» дакъа д1акхоьхьур ду. Цул сов дерг суна халонга дер ду.                ЗАРА                Со ч1ог1а реза ю Нашхис де бохург дан. Кхузара белхаш д1абирзиначул т1аьхьа, ас сайн болх д1аболор бу. Чачас сихо йичхьана гуо чу берзо. Ахча ас хьоьга д1алур ду, сайгахь дерг. Хьо, директор хилча, нахарш а хьоьгахь хила еза.                ЧАЧА                Царех цхьаъ архитектор ву ца элира?                НАШХИ                Идрис ву элира. Х1ан, х1ара 1исан лоьмар ю хьуна, цунна карор ву хьуна иза. САЛМАН, х1ара... - думает, вспоминает... - х1аъ, корпораци ц1арах схьяьлла еза хьуна. Цхьа йоккха ц1е тилла а езар ю кхунна. Кехаташ сиха чекхдовлу аг1о еза хьуна вайна. Ас, х1ара меттиг йолчу деца къамел дина, з1е тоьхна. Иза ц1ахь вац, Москвахь ву. Цо магийна вайна кху кертахь белхаш бан. Арендана изза мах бу, Исраила луш хилларг. Х1инца х1орранни ша х1ун дан деза хаьа. Чача, ахь а, Зара а Исраилан белхаш дика д1а1алашбелаш. Дала беркате г1уллакх хуьлийтийла кхунах.                ВСЕ – АМИН!               
  САЛМАН                Чача, Хьуна ма гарра х1инца х1ара г1уллакх ду, ахча ца тоьу суна. И сан декхар ахь схьаделча?                ЧАЧА                Лур ду, къамел дац цу т1ехь. Кхо бутт хан лохьа суна.                САЛМАН                Цхьа а бутт ма хьехабе. Схьало и сан шай-кай!                ЧАЧА                Ас ма ца боху декхар д1алур дац. Кхо бутт хан ло сайна боху-кх ас. И кхо бутт хан суна ца луш х1ара диъ шо д1адалийти-кх ахь.                Всем было интерсно, чем же этот спор завершится. Все довольны, кроме САЛМАНа. Но он потерпит. Идут гудки на сотовый телефон Нашхи. Он отвечает на нее. На связи Къурайш.                НАШХИ                Х1оввай, Къурайш, хезаш ву хьуна. Маьждиге д1авог1у хьуна со т1аккха. Йиш ю сан д1аван. - Тот отключился. - Къурайш ву, вист хила везара, бохуш. Вай къасто дезаш кхин х1ума дацахь со г1ура вара?                ЧАЧА                Мукъа ду-кх вай, сельсовет говра санна.
                СЦЕНА. НОЧЬ – ИНТ. РЕСТОРАН В СТАМБУЛЕ
               
МАО встречается со своим Учителем в ресторане. Тихое, уютное, полу-турецком, полу-японском стиле оформлении - ресторанчик. Обслуживание - на высшем уровне. Стоят в сказочных одеяниях девушки. Так же у мужчин (охрана) особого дизайна национальные костюмы.                ХЬЕХАРХО                (Говорят по-японски) Цунна х1ун оьшу? Истори хаа лууш ву х1ара. Кхара х1ун до исторех? Ур-атталла вайн а, дац, исторех дан х1ума. Дуьненан дайша маь1ана дайъина цуьнан. Шаверг шен са дадийна хьийза везаш ву. Кхарна х1ун моьтту: Нохчашна шайн истори йоьвзуьйтур ю? Яц дер-кх.  (ПАУЗА)                - 13 шо хан д1аелла ас цунна. Къайленаш йийцина. Сайн к1ант санна лелийна. Цхьажимма баркалла долуш хила мегар дацар? Нохчи дика ма буьйцура. Ахь х1ун олу?                МАО                Т1адамо, - хаддаза эгча - т1улг а баабо. Г1ора сиз кхачор ду. Шен «ц1а» ца веъча вер вац иза. Цигахь иза цхьаннийна а оьшуш вац. Декъаза х1умнаш ду цо лелориш. Хьалхалера нохчийн х1умнаш. Хьал хийцадалар ца го царна. Шайчунна т1е г1ерта.                  Учитель произносит слова степенно, но твердо. В интонации ошущается великая боль и грусть одновременно с любовью и с отеческой заботой.
                ХЬЕХАРХО                Вайна иза дийна волуш эшаро г1уллакх чолхе даьккхина вай. Цунна шена а, ца хаьа, ша мила ву, шегахь мел хьуьнар ду а. (ПАУЗА)                - «Т1амо юхатоьхна т1ом, т1аьхье кхиъча, юхаболало», - говза аьлла нохчаша. Т1емалой бу уьш. Къарлур бац. Делахь а, шайн паччхьалкх ян барт хила буьтур бац уьш. Ахчанехьа марздина къам, кхаъ иэца 1амийна нах, уьш цу цамгарах толур бац атта. Кхузахь а воцуш, я шен къомана а ца оьшуш, вовш лаьтта вай хьаша. Иза хилийта йиш яц. Иза суна схьавалор ву аш, я шу кортош иэгар ду. Болх ц1ена бийр бу аш. Цхьанни а хаа дезаш дац и мила ву а, вайна иза х1унда оьшу а.                МАО                Хьан лаам, тхуна закон ду. И т1ех хьуьнар долуш ву. Цунна г1о деш нах бу.                ХЬЕХАРХО                Цхьа зудий, къанъелла ши юьхкий? Вай йолу таронаш ах мукъна а цуьнан  елахьара... Хьахийначуьра. Цуьнан гергара и зуда х1ун деш ю?                МАО                И цера къайле хаьа аьлла ладуг1уьйтуш ю. Ахча а делла цуьнга цу балхана тоьур долуш.                ХЬЕХАРХО                Нашхи т1аьхьа кхуьур вац аьлла тешна ву хьо, зудчо лелочунна?                МАО                Цунна и ахча «галеристо» делла моьтту.                ХЬЕХАРХО                К1еззиг а синтем ца беа ахь суна. Цуьнан корта, ян - хьайниг.                Это был знак оканчани ауденци. МАО поднялся, сделал поклон, попятился назад. Уходит.                МАО                Цуьнгахь х1ун къайле ю ца дуьйцу кху к1ежалго. Со суо хила веза цигахь, т1аккха хуур ду суна цунна х1ун дан деза. Сан г1уллакх дац иза кхунна д1авала. Х1ара эхарте д1авахча нийса хир ду. И дика дагадеара суна. Суна, т1аккха, доккха совг1ат дийр ду Лакхарчо. Х1орш-м, къанбелчи а пенси а ца боьлху. Х1ун дан воллу: шиъа ког коше а бахана 1аш волу? Адамна шен хан чекхъялча хаьа дезара, кхечаьрга шайн т1е къинош а ца лоьцуьйтуш.

  СЦЕНА. ДЕНЬ – ИНТ – НАТ. В ДУИСИ

Мади говорит по сотовому. Речь идет о здоровье внучки. Рядом его супруга Кэти. Очень симпатичная, белокурая женщина. Глаза выдают ее острый, очень подвижный, проницательный ум. Она могла бы руководит целым миром, если бы она не была еще и женственна. Мади очень дорожит ее, уважает.                МАДИ                Г1оле хуьлуш яц цунна. Т1аьхь-т1аьхьа чаг1луш ю... Хаьа суна, кхета со. Жима ма вац со цуьнгара хьал ца довзал... Цхьаъ дийр ду ас... Х1ун дан деза хаьа суна.                КЭТИ                (Тихо) Мила ву цигахь йо1 хоьттуш верг?               
  МАДИ                Вайн йо1ан сагатдеш Нохчийчохь цхьа Чача бен вац-кх.                КЭТИ                Хьажахь,г1илкхана а, цкъа а хатта ца хаьтти оцу Баретара кху йо1ера хьал-де. Деккъа ахча дагчу а доьллина муха дехар ду адам? Вай-м нуц ца карош дуьсур дац. Дашо малх санна йо1 ю, х1инцца жимма и сиркхо лахъеллачул т1аьхьа (слезы пошли сами, и больше она не смогла говорит), - седа санна ....                МАДИ                Сацийталахь суна х1инца, хьуна пайденна дац холчх1иттар. Цунна ма ца олура ас хьоьга х1умма а... Хьайн дог лардан деза ахь... Хьуна х1ума хила йиш яц сан... Изий а туолор ю, туолор яцахьара, кху хене яьлла а хир яцара. Х1ара со бахьанехь ду, суна ца хиира сайн «к1орни» лар дан.               
КЭТИ                Ма алахь иштта! Хьан карахь х1ума дацара иза. Делан кхел ю лелаш ерг. Вай зуьйш ду ЦУО. Хьо эт1ийна кхо бутт а ца баьлла, хьо ву иза хьайн дог ларо дезарг. Суна х1умма а хир дац. Хьо бехке ма велахь кхин, хьайна со могуш а, дийна а ган лаахь. Вай цулле а, цхьа некъ лаха беза, хьал-де хийца. Са даарх цхьанне а г1оле хир яц. Вай х1инца дийна ду, т1аккха вайга дуккху а х1ума далор ду. Дала сема хила боху вайга, холча а ца х1уьттуш. Дарба Цуьнгахь ма ду. Дарба лаха к1аддала ца деза вай.               
МАДИ                Со тиларчу вахана хилла. Сайн куьйга лайга маре йог1уьйтур-кх ас и йо1. Далла бу хастам, Цо цхьацца бахьанца соьга и талор ца дайтина. Х1инца и йо1 тоелчахьана,... (Дальше слова не вылетали из рта.)                КЭТИ                Вайн йо1 дика кхетам болуш ю. Шен и захало ца деззашехь, цкъа а хьан дашан дуьхьала дош ца деара цо. Ахь динчунна муьт1ахь хилла чекхъелира иза. Дала 1алашйина и цу «бахаман» стагах. Вай - хьакъ доцчу гергарлонах а. Х1инца хьоьгахь хила беза и цуьнгара кхетам. Цхьана орчу шозза ца вуожа. Вай, вешан Аллах1ан т1етийжаш ма ду, нехан бахаме я церан рицкъане сатесна хилла ма дац. Рицкъана шен ДА ма ву. Нохчи олуш ма ду: «Хьайла лаха кховдахь – хьайчара хьийзор ву хьо, хьайла лакха кховдахь – цуьнчара».                МАДИ                Стенна т1ера д1аволалур вара, масала?                Дверь скрипнула, и что-то упало в комнате девушки. Они насторожились, и помчались к ее двери. Изий встала с постели и шла к двери. Она держалась за дверную раму.                КЭТИ                Маржа, са йо1! Хьо хьала х1унда г1аьттина, х1оккхуза со ма яра хьуна оьшчунна.                Она принялась за нее. И Дед тоже поддерживал ее уже. Она захотела выйти из своей комнаты.                ИЗИЙ                Суна дика ду, Нани. И чоь к1ордийна суна.                КЭТИ                Валлах1и, бехк а-м бац к1ордийча а. 1адда 1илла хала ма ду инзаре. Яло-хь, т1аккха, жимма уча ялахь. Арахь а хаза де ду тахана. Лацаелла а, к1елайисина хир ю хьо. Хьо цамагахь а, бохуш 1ийнера тхо-м. Дуккха хан ярий хьо меттахяьлла?                Они вдвоем переглянулись, может слышала их разговор.                ИЗИЙ                Хьо цхьанги къамел деш хезира суна?                Точно разговор услышала, подумали они вдвоем.                МАДИ                Вара, вист хилир со. Чача вара сагатдеш, хьоьгар хьал-де хаълууш.                ИЗИЙ                Мел хьукам долш ву и, хаза х1умнаш дукха хаьа цунна.                МАДИ                Дукха хан хира яра иза кхуза веъна схьакхечна, и паспорт доцш халчохь ву. Я парг1ат д1асаваг1а а жима а вац. Ас аьттехьа ца дитна, сацвелла. Сих-сих хьо хотташ хуьлш ву иза.                ИЗИЙ                Хаьа суна. Суна г1енах го уьш. Исраил а веънера суна, болх бечуьра саца х1унда сецна хьо, бохш, дов хьедеш вара иза соьг. Истанган т1ехь лехар дезш вара - керлниг. Цхьацца х1ума дага а тесир суна цунах. Цхьажимма чу са деъча сайн х1ун хуьла хьожар яра со.                Они очень близко сердцу принимают ее каждое слово, с болью в душе.                КЭТИ                Хира ю г1оле, Дала мукъ лахь, хье ца луш хира ю. Т1аккха ахьа, хьай даго ма лоьхха, хьайна хетарг а дийра ду.                Она сильно обняла внучку. Изий ответила своим крепким прижатием ее к себе от всей души.                ЕЙ стало плохо, и ее пришлось отнести на свою кровать. Она уснула. Кэти продолжала сидеть рядом. Пришла СМС-ка. Написано на чеченском:                - Хьо, толор ю хьун, хьо ирсе а хира ю хьун! Мархаш малх хьулбина йочана х1оттарх, 1индаг1аш лоьхш а хир ду хьун дийнош!                Подписи не было. И Кэти не знала, что и думать. Решила подождать, когда проснется Изий. Еще раз прочитала и рада была всему этому, что есть, кто вспомнил Изий. Кэти посмотрела на внучку, она шептала слова, но разобраться не получилось. Слишком тихо и коротко они произносились во сне. Хотела спросить, может быть, что надо, но увидела улыбку на ее лице, которая не сходила с ее губ. Даже один раз улыбка вышла за пределы этих прекрасных губ и вспыхнула звонким смехом. Кэти же решила: идет на поправку. Но, что, или, кто явился причиной столь резкой перемены в состоянии девушки, неужели записки «таинственного»? Что бы это не было, Кэти понимала, что это Божий замысел. С этими мыслями она воздала хвалу Аллах1у, подняв руки к небу, и потерла их об лицо.

  СЦЕНА. ДЕНЬ – НАТ. СКВЕР У ЦЕНТР. МЕЧЕТИ В ГРОЗНОМ

Видна мечеть и слышен разговор. Герои появляются чуть позже. Къурайш беседует с Нашхи. Къурайш очень осторожничает, старается не задеть больно душу друга. Они идут по аллее и возле скамейки останавливаются, как бы собираясь присесть, но пока беседа ведется стоя. Къурайш (признак очень близких, доверительных отношений), касается пуговицы на пальто Нашхи. Его левая рука находится в кармане, а в правом руке играется с ключами от своего авто. Нашхи смотрит прямо ему в глаза, показывая свое глубокое уважение к нему, слушает очень внимательно, стараясь уловить каждый слог друга.                КЪУРАЙШ                Дика хан ялла цулл т1аьхьа. Захло хилла д1адоьдуш доцш, я къаьстин, хадийн а доцш. Ишта хьал, дукха дахдалийт мегара долш дац. Хьо жима стаг велхьара-м кхетш хира дара из. Х1инца массарна а хьан бехк хетара бу. Сан ч1ог1а са гатдо цу балхо.                НАШХИ                Нийс дер ду и-м. Ас ойл дукх ярах хьекъала т1екхеташ дац суна. Йист яла еза кхуьнан а, массо а х1уман санна. Цуьнан дагар ца хуаш вахвелл хила а мега со. Айс делл дош лардеш, цуьнан а, цуьнан нехан а са ца дуаш вара со, со бахьнехь. Яй т1ехбале нег1ар д1аайде бох-кх ахь. Къарвала а ма дац атта; дог сайн мича дахьа деза?                Къурайш усаживает Нашхи на скамейку, и сам садится, поудобнее.                КЪУРАЙШ                Вай, нохчийн олш ду-кх: «Генна д1айиллина х1ума, мелла а, яхк ца луш ца 1а».                НАШХИ                Хан яьлч, хи санна хьаьар ду моьтнер суна. Герг мел х1оьтти а даржара хуьлш доллу кхунаха.                КЪУРАЙШ                Эрна ма ца аьлла вайн дайша: "Воьдуче д1акхача воьлчи бен, г1елвалар даза а ца ло".                НАШХИ                Иштта хьо дийца вольча, шовданчохь санна, къеггина схьагуш хуьлу хьуна сурт, амма цхьа г1улч яьккха дагахь хилча, б1аьрса д1аоьций вуьсу-кх хьо. Х1ара санна хала болх суна т1е1оттабелла а бац. И лазаро лецна а йолуш, муьлхха а нийса ца аьлла дош, баьккхина ког, - боккха 1овжам беш хир бу массарна а. Цо х1ун эр ду оццал хан яьлч?               
  КЪУРАЙШ                Вайна гинариг эр ду ас, вайн дайшкахь дуьйн, ахьа т1е муха лоцар ду-м ца хаъ суна: "Т1ехьийза йо1 - я йог1ий, я ца йог1ий - цхьана аг1ор дог ца дат1ош 1аш-м яц хьуна." (Смеются.) Хьан кархадаларца иза схьа а ялийна дог дат1ийча мегаш вар-кха хьо! (Продолжают в том же духе.) -                Вайн Делера цхьа дика болх бу. Истихарат до1а ду иза. Ши рака1ат суннат ламаз а дина, чекхволуш деш до1а ду иза. Аллах1е болх д1абалар ду, цунах г1олехь йолу аг1она т1ехь нисвар доьхуш. Сица а, ойланехь а, парг1ат вер ву хьо т1аккха. Иза ахь дийр ду. Ас х1ун дийр ду? Со церан нахах кхетар ву. Т1аккха жам1 дийр ду вай. Реза вуй хьо?                Нашхи не по душе ни этот разговор, ни маячаший конец отношений с Изий, а это ведет к этому. Ждать тоже более неразумно.                НАШХИ                Бож-1елас муха аьллера: «Со сайн зудчух ца воккхуш х1ума делаш», - аьлла.                КЪУРАЙШ                И хаттар чекхдели. Х1инца алахь соьга, и х1ун нах бу хьоьца гамо лаьцнарш? Мичара схьадог1уш ду иза, стенца доьзна?                НАШХИ                Ас кхойтта шарахь церан 1илма 1амийна. Наггахь бен юкъара ца волуш. Хьажц1ахь вайша гича а, цигара веана вара со. Чинера а, Японера а уьш шайн цхьа къийсамаш болуш бу хаддаза. Со шайца 1ан лууш бара царех цхьаберш. Цхьадолу х1ума сан ч1ог1а нислора церачул а. Церан ишколан ц1е яра ларъеш д1акхехьа езаш. Эххар а, со ц1авеара, рог1ера хьажах1отта аьлла. Изий а йоьвзина, ц1ахь болх беш саца ойла хилира сан. Доцца...                КЪУРАЙШ                Х1инца кхеташ ду. Дика ду. Хьо х1ун дан дагахь ву?                НАШХИ                Бекхам. Кхин некъ ца го суна, цкъачунна.                КЪУРАЙШ                Хьо цхьаъ муха ларор ву цаьрца?                НАШХИ                Бусалба наха шайн толамаш даима туьрца ма ца баьхнийца. Говза дош лелла туьран хьалхара. Дош - г1орасиз карийча, тур болх бан долалуш хилла. Х1ун дало хьажар зене дац. Цу аг1ора болх беш ву со.                КЪУРАЙШ                "Х1ума, механа еза мел хили а, и шен мехах йоций хаа ду." Боккха кхерам го суна цаьргара хьуна.                НАШХИ                «Воьдуш йинарг чот яц, вог1уш йинарг бен». Хьасбияллах1у ва ни1маль вакила.                Они двоем встают с места, возвращаются к исходной позиции: вновь Къурайш прикасается к пуговицам пальто Нашхи. Звучит часть суры. Видим внутри мечети мусульманина в поклоне саджджада, неподвижно.

  СЦЕНА. ДЕНЬ – НАТ. ДОМ ДИЗАЙНА
 
Зара со швеями, Идрис и Ибрах1им - находятся на рабочем месте. Несколько столов. На одной из них Зара с девушками занимается эскизами платьев, у них стол за ширмой. На другом - Идрис возится. А Ибрах1им, сидит у компа и синхронизирует работу Зары. У них это получается красиво. Эти первые будущие «ласточки», пошив одежды в новом месте. Каждый из них, занимаясь своим проектом, присматривается друг к другу.                ИДРИС                Зара, хьайн говзаллийца дакъа ца дар къилахь лорий ца хаьа хьуна?                ЗАРА                Хьо-м камаьрша ву т1аккха, ахь схьадийцарехь.                ИБРАХ1ИМ                Зара, ас декъал йо хьо хьан дуьххьарлерчу гуларца. Х1инца, хьуна оьшучу адресца д1аяьхьийта папка кийча ю.                Зара подходит, за ним потянулся и Идрис и девушки. Смотрят, понравилось.                ЗАРА                Хаза болх бу ахь бинарг. Коьртаниг: сиха а бина.                ИДРИС                Т1улгаш са керта кхуьссушшехь делахь, со ваьлла дикка хан ю, Чачига хьоьжуш 1аш ду-кх вай.                ИБРАХ1ИМ                Суна кхин а цхьацца программаш оьшу. Со туькана вахана вог1у. Комп. цхьанге хьа ма яйталаш.                Он ушел. Зара тоже собралась уйти, собирает вещи в сумку.                ЗАРА                Сан к1адеш харжа яха еза.                ИДРИС                Зара, ши дош ала воллу, сацахь цхьа к1еззиг ханна.                ЗАРА                Со ладуг1ш ю-кх хьоьга, Идрис.                Он посмотрел в сторону девушек, они занялись своим делом. Убедившись, что их никто не слышит он начал.                ИДРИС                Ас хьоьга ма-аллара, вайша цхьана новкъа даха лаьара суна х1уъу хилахь а.                ЗАРА                Сиха-м ца велла-те хьо,... жимма ойла а йина... сайчара сан амалш челакх ю олу... Со х1инца а, бакъ долуш... со хууш яц сайна...                ИДРИС                Зара, со т1ехь да воцуш, ша цхьаммо кхиийна, сан нанас. Шен шайолу хан суна хьажийна цо. Дешийтана. Цо нус юьйцу дукха хан ю. Со а ма вац х1инцца ткъа шо кхаьчна. Со хьоьга хьоьжуш 1ийна.                Хьо дуьххьура схьагушшехь, сан даго: и ю-кх иза, - элира соьга. Суна хьан сий дан хуур ду хьуна. Зуда г1ийла х1ума ю, нах алан бен бац. Хьо а ю, хьуо цхьаъ тасаелла йоллуш. Вай цхьаьна, бертахь, хаза доьзал хир бу.                ЗАРА                Со цкъа яьгга... со кхоьру, шолг1а ягахь лан де хир дац сан... Цо а ма ца бехира шегахь д1овш ду. И-м бакъдерг аьлча, ван а вацара, урхалла деш цуьнан наний, йижарий бара. Да а вацара церан цхьаьна а чоьтехь. Со цара араяьккхира, сан шортта ахча доций ма хиъанехь. Ахь ма-аллара, тасаелла йоллу со. Кхин цхьанге а сайга и ца алийта. Боьрша нахана юккъе хьийзаш хилар дика доций хуъушшехь. Нашхи сайн шича волу дела. Цунна т1ехьа суо, лам т1ехьа йолуш санна а хеташ.                ИДРИС                Суна шу х1инца девзина. Шуна со а иштта. Со, корта оллина лела лууш вац, масала, сайн доцчунна. Сайга даккхалур дуй хаьа суна. Соьгахь Дала елла йоккха говзалла ю. Хьоьга дуьххьара бохуш ду сан: сайга йола. Вайшинна хуур ду хьуна дог1а дог1уш хасстоьмашна хи тоха а, сиха баьллачу мохе вайн ойланаш ца тешо а. Аллах1ан дуьхьа реза хилахь, суний бен ага ца техко.                ЗАРА                И бакъ ду хьан, - забарш йолуш ву хьо хьайца. И амал суна хаза а хета хьоьгахь. Со боккъала а д1аяха езаш ю, Идрис...                ИДРИС                Суна тахана цхьа жоп лой г1охьа д1а, Зара!                ЗАРА                Суна хаьа, сайна цхьанний хала хир дуйла, сайн дагца къийса... Суна тешаме...                ИДРИС                Хьо хьуо ма яц, са а ма ву.                ЗАРА                Цхьа х1ума ду, хьуна ца хаьа...                ИДРИС                Хуур ду ахь дийцахь-м...                ЗАРА                Со язлуш ма яций, хьуна хаьа ма хаьий. Хаьий хьуна?                Зара испугалась, что он может подумать, что она пытается набить себе важность.                ИДРИС                Кхета хьуна со. Шу цхьацца шайн, Нашхица г1уллакхаш дуй кхетта со. Вай цхьаьний эшор ду вониг. Суна кхин кхетар яц хьо саннарг новкъахь. Кхин цхьаьнге хьежа со волахь, худар дуу хан хир ю сан.                ЗАРА                Хьуна луъург лаьа-кх суна а! Тоьий хьуна, иштта жоп делча?                ИДРИС                Зара!                ЗАРА                Идрис?                ИДРИС                Цхьаъ чувале, алахь соьга хьайн дагахь дерг, х1ара г1улакх къастийта.           ЗАРА                Аллах1ан дуьхьа со реза ю-кх... хьоьца сайн дахар-кхоллам буоза.         ИДРИС                Дела дуьхьа доцург, беркат дайна ма ду. Хьуна мел хан езар ю кечамна, ас хьо еха тхайн нах бохкуьйтур бу? Беттанаш ма хьехаделахь. К1ирнаш а дукха ду хьуна.                ЗАРА                Я Аллах1! Со-м яцара ц1ера яла кечам болуш 1аш.                ИДРИС                Дика ду. Ши к1ира хуьлийтур вай.                ЗАРА                Х1инца яг1а меги со? Хьайн луъург чекх даьккха ахьа. Со, ишта, ледар ю моьтташ яцар хьуна со. Т1аккха, кхин а гур вай-м, цхьа х1ума ца хуьлуш дисахь, дуй?                ИДРИС                Гур ду, Дала мукъ лахь! Кхера ма вехь со, Зара! Делах тешна ду-кх вай, х1уъу а хилахь а. Кхин некъ бац вайна буьсуш, доьналлица т1едеънарг д1акхехьар бен. - Она начала уходить, но что-то ее остановило; пару секунд, другой, постояла, и резко повернулась к нему.                ЗАРА                Кхин цхьа х1ума ду. Ала эхь хетахь а, хьуна хьалхе д1ацахийтача ца долу: ч1епалг-хингал сан дика ца нисло хьуна, нанас дов дешшехь.                ИДРИС                Боккъала а?                ЗАРА                Иштта ду.                ИДРИС                Х1инца х1ун дийр дара? Сан нана ма яц ешар и кхача т1ех дика бан хууш ца хилча. Г1уллакх гена дера ду, цу балхана цхьаъ ца дахь.                ЗАРА                Идрис, муха?                ИДРИС                Цкъа хьо дикка 1амийта езар ю. Мел хан тоьур ю хьуна цу балхана?                ЗАРА                Суна-м ца хаьа...                ИДРИС                Хьанна хуур ду иза, хьуна а ца хиъча? Хьо х1ун деш 1ийна ч1епалг дан а ца 1амош хьайна?                ЗАРА                Цулле а, хьайна кхин дика зуда лахахь, масала: ч1епалгаш деш кафеш ю хьуна.                ИДРИС                Ахь аьлларг дийр ду ас. Хьуна т1еялош ерг, цига а хьежна ялор ю вай.                ЗАРА                Хьажахь, ма б1аьрзе а, къора а хилла-кх со, хьо мила ву а хаъле хьуна дош делла яьлла йолу со, тентак, со ма-ярра.                ИДРИС                Ахь, айхьа элира хьуна иза. Гой хьуна, мел пайда баьлла хьуна, со вовзар бахьана долуш. Б1аьрса а, лер са а дикка тоделла хьан х1инца, х1етахьчулла а. Бакъду, ахь даре ди, къора а, б1аьрзе а хьо хилар, иза а, цхьана аг1ора конпенсировать дан дезар ду хьан.                ЗАРА                Хьажа, мила вара хьо цигахь? Со кестта яла езаш ю, юьйр йолуш ю, Нашхи лара цавахь цаьрца. Вайшиммо эрна хан йойъу.                ИДРИС                Боккъала а иштта гена даьлла и?                ЗАРА                Генахь дац и-м, кестта хила дезаш ду.                ИДРИС                Х1умма а дац. Кешнаш тхуна к1етт1ахь ду. Цхьа 1аж буучу ханна д1акхочу цу керта. Хьуна чурт муьлха деза? Аса, сайна, ломара цхьа боккха т1улг беана.                ЗАРА                Хьо-м, боккъала а со ялийта воллу, шек вацийца?                ИДРИС                Вай, ас х1ун дийр ду, хьо яла г1ерташ хилча? Хьоьца ваха ирс ца хиллехь а, хьо д1айуллуш декъахь хир ву-кх. Хьо ч1ог1а сиха ма яра, х1инца а кху чохь ю-кх хьо.                ЗАРА                "Аллах1 дуьхьа", бохуш даккхий къамелаш а дина: ч1епалг дан ца хаьа хьуна? Х1ун ду ца хиъча, 1емар ду-кх: ахь к1алд-дамий-даьттий латтадахь.                ИДРИС                Зара, со кхеташ вац-кха х1инца: хьан бакъ-харц муьлха ду?                ЗАРА                Сан бакъ-харц?! Ши минот ю со хьоьца сацаелла, ахь-м со хьера йоккхуш лаьтта!                Возвращается Ибрах1им. Он смотрит на них, буд-то первый раз видит.   
 ИБРАХ1ИМ                Х1ара, сайн флешка йицйина воьдуш хилла со. Дуьненан кхозлаг1а т1ом болалуш-м бац вайна? Шуьшиъ ма карзах даьлла. Арахь хезаш ду шу. - Забирает флешку и идет к себе. Но останавливается и слушает их разговор.                ИДРИС                Схьахетарехь ши к1ира тоьур ду хьуна кечам бан, хьашт ма-дду.                ЗАРА               
Ч1епалгашна х1ун до вай, я хингалш дара уьш, суна дага-м ца дог1у х1инца...                ИДРИС                Дахар ю-кх церан ц1е. Керла дахар... хазалло кхуллу г1айг1а... 1адавар... Деле верзар... Суннат т1аьхьа вазар... Ялсамане...                ИБРАХ1ИМ                Х1инца т1аьхьа кхии-кх со: шуьшиъ-м, х1ара вайн «Ц1а» схьадаьлла кечам бар дуьйцуш хилла. Суна хингалш дукха деза. Кхин мантеш а дика хир ю. Уьш-м эцца узбекаш дика йо, цаьргара эцна я а мегар ду. Ваг1ара со...                Они двоем остались стоять, посмотрели друг на друга, а через пару секунд взорвались смехом.

  СЦЕНА. ДЕНЬ – НАТ. В ДУИСИ.

Ручеек бьет ключом, сравнимый человеком, освободившийся из темницы, который в первые, за долгие года увидел Божий свет, и теперь желает сполна восполнит тот пробел в жизни, пропущенный за время заточения. Изий сделала глоток этого ручья. Потом еще, и еще, много раз. Она попросила родных разрешит ей подняться на вершину горы, откуда видна сторона Чечени. Слышны голоса: - Дед, Нани, жимма лакха хьалаяла лаьара суна, сайна жимма г1олехь хетачуьра? МАДИ – Яла мегар ду. Хьоьцани хьан шичой а хир бу.                По дороге туда, за поселением у родника, стояли пары влюбленных, по обычаю чеченцев так полагалось «любить» издревле. Изий искренне была рада им. Изий сопровождали: парни-родственники и двоюродная сестра Нони. Вот они уже на лошадях в пути. Изий все время держала в правой руке свой мобильный. И это давало повод думать, что она очень сильно ожидает звонка и не хочет потерять ни единой секунды. Она, иногда посматривала на экран Айфона, чтоб убедиться, не идут ли гудки? Погода стояла отличная. А Нони пела любимые песни Изий. Это займет две минуты.
 
  СЦЕНА. ДЕНЬ – НАТ. В ГОРАХ НОХЧИЙЧОЬ

Лавина мыслей посыпались на Нашхи, когда он, излучая всем своим существом свет надежды, поднимался вверх по крутой вершине гор. Как нехорошо получилось! Вот она где, на том берегу края земли, а я стою здесь.                НАШХИ                Хьуьллигахь ю-кх иза, дехьарчу лома к1ажехь, ткъа со кхузахь лаьтташ ву. Иза цамгаро са ийзош ю, ткъа сан цунна дан цхьа а шапа1ат дац. Ч1ог1а дика ца нисдели х1ара. Маржа хьо, малх хьоьжу к1айн дуьне! Хьа-м диъна хьо хетариг ва хилла? Маржо хьо, цхьа ненан хаза йо1, Изий! Хьо туолахьар, сайн 1аьткъинарг 1овшур дара ас, беза къурд бина. "Хьо - кхин яц", - олуш хин долу дош, лан де долш къонах вац со. Со валлалц реза хира вара со, генар хьо тергалъеш, хьан 1индаг1 хилла ваха, кхин дуьхьула цхьа х1ума ца доьхуш. Хьан 1индаг1 хила а суна пурба дацахь, реза хира вара со - ломара нажан дитт хилла латта. Цкъа мацца а, цкъа т1ехъйолуш, цкъа гарца хьоьга хьажа. Ас кехаташ кхоьхьуьйту хьоьга, хьоьгара жоп дац цхьа а. Сагар дайна те? Дог доккхачу Мадис гуранчу йоьллина те? Я дегазяьлла сох? Я, уггар а ирча кхаъ: 1ожалло са ийзош метт мотт биллина 1уьллуш ю-те?                И в это время получает СМС-ку. Открывает. Записано на чеченском. Слышен голос ее.
«Тохалой, кийрахь дог ц1евза:                Хьегаро 1овжа и до.                Хьоьгахь бен дарба ца девза,                Хьоххий бен 1еха ца ло.
Вацахь а безамах воьттан,                Суна хьох синтем хили.                Герга а хенехь ца г1оьрта, -                Гергара накъост хили.
Х1инца хьо воцуш йиш яц сан.                Х1инца хьо - дерриг а ду.                Б1аьргаш т1ехь тхов беш куьг лаьцна,                Хьоьгахьа хьаьжна со ю.»
Гадаевх а хьакхаделла хиллачух тера ду х1ара лазар. Сан сагатло ч1ог1а.
У него вырвалось нечеловеческой силы имя ее: ИЗИЙ!.. ВА ИЗИЙ!..  И написал ей: 

"Цкъа суна эшнера хьан деган йовхо -                Сихалло са дуург, сих ца луш, далхо.                Совнаха ойланаш т1аьхьара яха,                Генара сатийсам куьг кхоче баха.
                Цкъа суна хиънера хьан тилкъаз хьаста -                Сан дукха хиллера цу сохьта даста:                Де эшна висначохь, юьхьк1айчу х1отта,                Де тоьлла деанчохь, хьо сайха хотта.
                Цкъа суна лиънера хьо дола ерзо,                Б1аьрсине иэцийта хьан куьцах марзо.                Сайчуьнца ца къуьйсуш, хьан дагца къийса,                Ховхаллин беркатан 1индаг1е хийша."               
                Сан х1инца са - гатлур дац. Сан са, х1инца, - б1арздала г1ертара ду.
На той стороне гор царила неслыханная радость и всплеск эмоций. Она ликовала. Это была первая встреча, хоть и в чате. Изий закричала: НОХЧИЙЧОЬ! Маьрша ег1ийла хьо! - Родственники девушки из далека наблюдали за ней. Поскольку они не видели переписку, они не могли понять, что происходит. Пишет Изий:                Хьан ц1ен-ц1а муьлхарг ду те, хьан ден ц1а, я хьо езарг, хьуна а везаш?
 ОТВЕТ НАШХИ                Я ломахь, хьуна ирс карийначохь дерг ду те?                ИЗИЙ                Хьан хаьа?                НАШХИ                «Хаьа…                цхьа а х1ума х1инца доцийла, х1етахь бен…                я м1аьрго а, сецна йоцуш, йоьдуш юйла…                стеган вахар г1енашца дуйла, дагалецамашца…                цкъа а, цхьаннах а вон ойла ян ца йог1ий…                я стагах тешчий бен, 1еха ца лой а…                со гуттар а хьоьца хир вуйла, хьох къаьстича…                хьо лехар деза дуйла …»                ИЗИЙ                Ас хьуна кхин сагатдан ца деза, бохург дуй хьан иза?                НАШХИЙ 
"Хьажахьа д1ора йо1:                Малх бу б1аьргашкахь,                Малх бу балдашкахь,                Малх бу пхенашкахь
Цо и елайо,                Цо и ловзайо,                Ц1енчу безамна,                Мел я1, т1ера йо.
Хьажал цо мел дог                Х1инца деладо,                Дег1ан пхенаш а                Ц1арца дагадо.
Эх1 и малх! И ирс!                Дахар ни1мате!                Ойла цуьнга бен                Стенна лаьтта-те?!
Хьажахьа: и йо1-малх!                Цуьнгахь догу нур!                Малх бу б1аьргашкахь.                Малх бу балдашкахь."
                ИЗИЙ                Мегар ду делахь, х1инца хьан шадерг дика делахь, со д1айоьду. Хьо гур вацар техь аьлла, со, лома буьххье хьала яккхийтийнера ас. Марша 1ойла, НАШХИ.               
На ней было красивое платье; оно шелистало. Ветер касался ее матовой белизны лица, и оно светилось ласковым, неутолимым присутствием ошущения счастья. Оно выражало нескончаемое желание ждать и надеяться лучших времен. Ее необыкновенно живые глаза так просияли, как буд-то он сказал, что он заберет ее завтра отсюда. Нони была несколько шагов от нее. Она не хотела мешать ей своим присутствием, ненужными вопросами. И так все было понятно. Нони за последние месяцы очень привязалась к ней. И она радовалась вместе с ней каждой ее светлой улыбки. Изий видя, что Нони, как завороженная смотрит на ее счастливо-сияющее лицо, заговорила с ней.                ИЗИЙ                Ноначка, ма дукха х1ума ца оьшу адамна ирсе хила.                НОНИ                Дала г1о дойла шуна вовшийн ирс-марзо эца. Юьхь йолаеллехь, ирсе чаккхе генахь хир яц аьлла, тешна хир ду вай. Х1инца, хьуна ма лиънехь ц1а г1ур ду-кх вай. Кхузахь мох бу, хьо шел малолахь.                ИЗИЙ                Мегар ду х1инца иза а. Г1ехьчул к1ад а елла со.

  СЦЕНА. ДЕНЬ – ИНТ. В ДОМЕ МАДИ

Мади посадил гостя на почетное место, сам расположился напротив него, и беседуют о бытие-житие. А Кэти все подает явств. Гостю очень рады, редкий случай, чтоб с Чечении приезжал кто-либо в гости. Все стараются, как можно лучше обслужить дорогого соплеменника, при всем притом, он еще и Богослов.                КЪУРАЙШ                Цхьа баккхий баланаш, цхьа даккхий х1уманаш т1е1иттадуьйладелча кхета вай, вайн карахь доцчунах а, вай мел г1ийла х1умнаш ю а, вай д1адаг1а дезаш хилар а; вайн сийлахь, деза, хьоме долу х1умнаш: дахар, безам, ирс, аьтто, таро, - вайн нуьцкъах доций а, вай ваьш а Цхьаннийн долахь дуйла а. 1уьйранна, 1уьйрре г1анта лахвал воьлча цхьана бешахь, и т1еда а карадой, буьйсанна диллинчу тхино дашийна, цу т1е киснара схьадаьккхина йовлакх хьокхий, эххар, охьалахло хьо, сийсара наб ца яйтина «кирхьа» даста дагахь, ойланашца. Хьайна гина г1ан дагадаийта а г1ерташ. И «кирхьанаш» ма дукха нисло-кха кху дахарехь, гуш дерг г1ан доцуш, цкъа а даьстина а ца волш. Я хьан хаьа, х1ара самах дуйла а?                МАДИ                Шадерг ца дало вайга, дахар цхьаъ бен дац.                КЪУРАЙШ                Некъ берзар мухха хир делахь а, т1ех1оьттинчух чекх довл дезаш ду-кх вай.                Мади слушал речь гостя с большим любопытством. Кэти, которая с урывками слышала его слова, не очень-то одобряла сам настрой его цели в речах. Она видела свет в глазах внучки только из-за Нашхи. И теперь на бедную голову девочки рушится свод небес, вчера еще которой она обращалась мольбами.                КЪУРАЙШ                Сан коьрта 1алашо – шина а аг1ора синтем карабар. Цуьнан дуьхьа бина ас х1ара беха некъ. 1арбийша олу: «Даиман къегина хьаьжна малх латтахьарий, дуьне даьгна чан хилла д1адаьлла хир дара». Кхоларш вайна ца еза. Х1етте а, вайна х1ун ду а цахуъш, цара вайна пайда бахьаш-м хуьлу. Жам1 дан хуъчунна. Амма со, юккъе х1оьттаний бен вац. Нашхи сан хьаша велахь а, шу а ду суна - деза. Ас боху: со, дерг - ду аьлла, доцург - дац аьлла, ши аг1о вовшашна т1етт1аозон 1алашо йолуш ву. Х1ума даьржана хиларо пайда беш ца го суна. Къастийча нийса хира дара, тешна ву со.                МАДИ                Ас лакхахь хьаха ма дарра, со и захало хуьлуьйла лууш вац. Йоь1ехь ерг шен жималла ю, 1ехаялар. Баха охьахевшича т1аьхьа хуьлу. Цунна бу баккхийнарш, шайн зеделларг дийца, хьехар дан а. Цу стагна сан ала цхьа а вуон х1ума дац. Суна иза мила ву а ца хаьа. Цуьнан вахаре хьаьжча, сан шеконаш кхоллаелла. Ас кхетор ву хьо. Зуда ялийна ву, шиъ доьзалхо а ву. Цаьрца 1аш вац, я 1ийна а вац. Цхьа хал киртиг т1е ма 1оттаеллинехь ваьлла цхьанхьаша д1авахна, 10-15 шо даьлча вухавирзина. Могуйтур вай. Т1аккха а вац шен доьзалца. Уьш болуш ма бу, дийна ма бу. Т1аккха сан шеконаша са дуъ.                Кхин цхьа х1ума а эр ду ас цу къонахчух. Х1ума ма-дарра хила деза. Сан цуьнца х1ара х1ума тасаделлачул т1аьхьа, суна цуьнгара ледарло гучу-м ца яьлла. Цо дош делар, цу дашах и воха а ца вуьйхира. Суна сингаттам ца латтийра. Цу т1ехь-м сан б1аьрг буьзна цунах.               
 Х1инца, кху чуьра и йо1 дикка лазарца ю. Нахана, цамгар йолу нус оьшура яц. Суна х1инца коьрта хеташ дерг, ас сайн г1ад мел ду, цунна дарба лахар ду. Цхьаьнций а, захало хьехочохь сурт ца го суна. Сан жам1 иштта ду-кх хьуна.                Во дворе дома появились голоса людей. Это возвратилась Изий и ребята. Изий, наконец, появилась в гостиной. Къурайш поднялся в знак уважения и первым подошел к ней, хотя это не принято у чеченцев. Все понимают суть обстоятельств, поэтому этот жест Богослова была принята, как проявление уважения, и к нему отнеслись с благодарностью. А Изий была поставлена в известность о госте уже во дворе.                КЪУРАЙШ                Изий! Марша я хьо! Ма ша Аллах1, хьо-м малх санна йо1 ю. Сан йоь1ан хеннар хир ю хьо. Цуьнан а ду моьтту суна: 18-19-сана шо.                Обнялись по-чечнски. Это был дипломатический ход гостя. Он воздействовал психологически на девушку. Девушка ответно приветствовала его, как и положено по обычаям кавказцев. Лицо Изий излучало особенный свет, и причиной тому был не приезд гостя. Всем было интересно понять происходящее.                ИЗИЙ                Марша ва хьо а, Нохчийчуьра хьаша. Ма сагатделлара сан Нохчийчоь ган а. Дала хьо ваийти тхуна, Альхьамдулиллах1.                КЪУРАЙШ                Боккъала а, х1ара дуьне - хьешан ц1ан бен дац-кх, хьошалар ваьллчулла т1аьхьа, совнаха сахьташ дог1уш цхьа а 1ийр вац-кха кхузахь. Х1ара латта ялсаманел г1оле а долуш ма ца воссийний кхуза Адам пайхамар а(1алайх1и салам). Хьалхара 1алашо Ша вуйла хаийтар а йолуш, вай зерхьама, вайх муьлханиг чекхволу халонех Шена реза а волуш. Вайн вовшийн зиэн а, мел собар ду вайгахь хьожуш. Иштта цамгарш а йелла вайн лан, вай, вайн къинойх д1а а ц1андина Шен дуьхьала дахкийта. Шена, Шен лайх дукха везарг алсам зуьйш 1едал леладо Аллах1а. Массо а вайца хуьлуш долчу х1уманна вай Аллах1ана хастам беш хила 1ама деза, цунах вайн 1адат а дина.                Изий, х1ара тхан къамелаш хедар дац хьуна, хьо мелла а к1адъелла хир ю, некъ бина, хьайна парг1ат хила хьо.                ИЗИЙ                Дика ду т1аккха, Ваши, ас парг1ат дуьту шу, шайн дистхила.                Она уходит, Кэти ее провожает в ее комнату. Изий не может успокоиться, теперь добавилась и тревога.                КЭТИ                Хьаша вара бахьана дийца ас хьуна, хаьа ма дезий хьуна иза.                ИЗИЙ                Хаза х1ума делахь дийца, дацахь т1аьхьа татта. Сан ч1ог1а хаза кхаъ бу хьоьга.                Кэти на секунду задумалась или рассказать, или же послушать ее? Решила рассказать.                КЭТИ                Иза, Нашхигара коста дахьаш веъна. Бакъду, со т1аьхьа кхуьуш-м яц цуьнан 1алашонна. Суна дерриг ца хезара церан къамел.                ИЗИЙ                Х1ун дуьйцу цо? Нашхис соьга ма ца элира х1умма а цунах лаьцн.                КЭТИ                Ахь маца дира Нашхица къамел? Шо зама герга ма ю шу ганза а, дист хилаз а?                ИЗИЙ                Х1инца, сахьт хьалха. Чат чохь яздира охашимма. Шадерг дика ду, Нани. Схьахетарехь иза суна оьг1аз вахан вац.                КЭТИ                Вай, хьо бехке еш вара х1ара? Ша ма ву и г1урт айбинарг.                ИЗИЙ                Вац иза-м со бехке еш а. Со ю и, сайна х1ун лаьа ца хууш ерг. Мухха а делахь а, иза соьца ч1ог1а дика ма вара, оьзда вара. Воккхчунний бен хуар а дац, схьахетарехь, иштта лерина хила.                КЭТИ                Дависа цуьнан, дукха воккха мукъне а ма велара иза. Вуьшта, ша адам, дика стаг волчух тера-м хета иза.                ИЗИЙ                Божарша х1ун къастор ду аьлла хета хьуна? Тахана дуьххьара юха а цхьа дикчу балхе сатеснера ас, амма жимма а самукъадоллушехь: цхьа бала, г1айг1а, бохам, сингаттам беана т1ех1утту-кх.                КЭТИ                Цхьана меттера ма хьежал хьо-м х1умне. Сурт дуьллуш муха хуьлу шу: цхьа таммаг1 а дой генара хьоьжуш, серло нисъеш? Кху балхана гена а йолуш хьажал хьо-м. Хьуна х1инца ч1ог1а ницкъ, г1ора а оьшу. Хьо г1елъеш йолу ойланаш т1е ма йита, йиттане а. Ша хила йаздинарг, Дала Ша нисдийр ду хьуна. Вай, х1ора дийнахь ваьшка далуш дерг дан деза: дог1а дог1у, малх хьаьжна, мох баьлла – вай совца ца деза, ши куьг лахдалийта ца деза; денна къийса деза, дуьхьало ян еза. Ойланна шуьйра наь1арш д1аяьлла еза, готта хила ца еза, к1орге кхийдар а ма дац мехала, гуо шор беш бацахь. Хьо художник ма ю х1инца. Хьо хьайн ойлайича ма ца йолу, хьайн белхаш гун болчеран сатийсамашка а ладоьг1на хила ма еза. Хьо мукъа ма яц сагатдан. 
Изий крепко обнимает Кэти, целует ее в щеки, в лоб. Кэти гладит ее по спине.
МАДИ И КЪУРАЙШ продолжают беседу. Их обслуживают парни.
КЪУРАЙШ                «Воьдуш йинарг чот яц, вог1уш йинарг бен.» Дала шу вежарий ду боху вайга. Вай хила а деза иштта. Вовшийн дагадовлуш, г1ортораш. Муса пайхамара (1алайх1и салам) дийхира Деле: «Я Аллах1! шен ваша Х1арон ваийтахь шеца цу Фир1унна т1е, вошалла дийр дара цо суна,» - аьлла. Сийдолчу Марьямана, цу махкахь ца кхуьу даарш, Дала шуьне х1иттош дайна, Закарий пайхамара (1алайх1и салам) дийхира Деле: «Я Аллах1! Хьан ни1маташ доза доцуш ду. Доьзалхо Ахь шена велча, хене ваьлла волчу шена - накъост хир вара цунах», -аьлла. Яхья ц1е а туьллуш, Дала Ша, доьзалхо велира цунна накъосталлина. Вайн кхайкхам а Цуьнга бу-кх, Сийлахьчу Аллах1е. Цунна, Цхьанна т1етийжаш ду-кх вай а.                Хьан пурбанца, уггар а хьалха йоь1ана дарба лахарца бийра бу-кх вай вешан болх. Дала г1оле йойла-кх цунна. Цамгар а Цо елла, дарба а Цуьнгахь лаха деза вай.                Нашхи а бер дац, Изийн дарба хуьлу аг1о муьлхха а т1елоцур ю цо. Цунах жоп дала х1уттур ву со, хьуна хьалха. Ахь аьллчунна т1ехь хир ду тхо. Сан 1алашо чекхъели, со вухавоьрзу х1инца.                МАДИ                Кху цхьана шарчохь герга ас йина ойланаш, со мелла б1аьрзе хилла, галваьллачу новкъахь хилла гайти суна хьан къамело. Хьо сол а жима велахь а, хьукам а, 1илма а дукха ду хьоьгахь. Хьо беркате стаг ву. Тхан х1усаман не1арш хьуна даим а йиллина хир ю хьуна, хьайн ваша волчу хьо ма ваххар ца ван пурба дац хьуна.                КЪУРАЙШ                Дела Шен дуьхьа ас т1елеци-кх шуьца гергарло леладан. Дала латтадойла вай вовшийн. Марша 1ойла.                МАДИ                Марша г1ойла.

  СЦЕНА. ДЕНЬ – НАТ. В ГОРАХ

После переписки с Изий, Нашхи все сильнее притягивало это место в горах. Сердце успокаивалось только здесь; и мысли оттачивались все четче. Очередной раз он прибыл сюда, расжог небольшой костер и стал жарить картошку. Пока они жарятся, он делает свою работу по эскизам. Эти эскизы еще никто не видел, за которых жизнь положил и Исраил.
                ФЛЭШБЕК (фрагмент с Исраилом).
                ВОЗВРАТ
                Дело шло к полудневному намазу. Далеко на горизонте появились Зара с попутчиками. Ребята, новые друзья и соратники: Сулейман и Ибрах1им.                Увидев их, Нашхи, в торапях стал прятать бумаги. У него всегда собой рюкзак (большая походная сумка), и необходимые вещи для таких походов. Друзья подошли, поздоровались.                ЗАРА                Тхуна ч1ог1а эшнера хьо, з1ене ца ваьлча дагадеара суна, хьо кхузахь хила там бу аьлла. Дукха марзвелла хьо кхуза. Сих-сиха вов хьо т1епаза. Чачина а ца хаьара хьо стенгахь ву. Вай цхьа х1ума долийна хилча, вовшийн т1екхочехь хила ма дезий вай. Чача хьала ца велира. Тхо хьоьца охьадог1ур ду аьлла д1авахара иза. Цуьнан шортта болх бара хьажа везаш.                НАШХИ                Цхьацца х1ума дара ойла ян езаш. Хан д1аелира, т1аккха саца лиъна, иштта хьевелла д1а висира со. Шу даьхкина дика ду. Вай х1инца еттина картолаш а йиъна, охьаг1ур ду.
Прошло время, они уже приступили к «обработке» картошки.                ЗАРА                Сайхан кхаьчна схьа. Сан балхана реза ву ша боху. Кхин т1е ахча а лур долуш ву. Ахь х1ун олу? 
Парни прошлись немножко прогуляться недалеко. Их видно. Зара уличила этот момент, чтоб поговорить с Нашхи.                НАШХИ                Шадерг дика д1адоьдуш ду. Ахча хьайна мел ло а схьаэца.                ЗАРА                Сайна хаьа лууш долу цхьа х1ума хатта мегий ас хьоьга?                НАШХИ                Ас жоп ло хьуна. Иза тептар ду. Нохчийн тарихь т1е язйина долу. Иза дуй хаар бен, цхьанна а стенгахь ду хуъш дац. Вай 1944-чу шарахь ц1ера дохуш къайладаьккхина иза цхьаммо. Массо а ву и лоьхуш. Царна цхьанни а, вайна, вайн тарихь схьакарон ца лаьа. Вай хьенан т1аьхье ю хаийта ца лаьа царна. Дуьненан дукха истореш хийцина, харца жайниш арахецна. Вайн цхьаболу йозанчаш а бу вайн къомана боккха бохам кечбеш. Цхьанни йоккха проект ю иза. Халкъаш дуьхь-дуьхьал х1иттон болх бойтуш.                ЗАРА                Хезна суна. Фейсбук къарзйина ма ю цу хабарша. Хьоьга х1ун де боху цара? Хьо историк а ма вац? Я лингвист а?                НАШХИ                Сайхан, эцца шен болхбелчарна хьалха понт тохан бен, кхин т1аьхьало йолуш стаг вац церан. Царна шен йолу инфо латтайо цо.                ЗАРА                Ткъа, азерачарна?                НАШХИ                Хьан хаттаро хьо гучуйоккху, Зара. Хьуна х1унда хаьа царех лаьцна, хьо цара шайна балха лецна ца хилча? Суна-м иштта а, хаьара иза. Исраил вийра цара, хьо дийна йитира, х1унда? Жоп хууш ма ду. Ахь хьайн проект ю аьлча, гуш дара, уьш мел юххе кхаьчна.                ЗАРА                Вай кегий долуш дуьйна а вара хьо цхьа хьайн, шатайпан хьекъал долуш. Дукханг и ла цалора. Ас дозалла дора хьох, хьо сан шича ма вара. Т1аккха хьо кхета моьтту суна, ас х1ун леладо а?                НАШХИ                Хьуна ахча оьшу, хьайн проекташ денъя. Нохчаша, я нохчий бу бохучу наха а, хьоьга и ахча лур дац. Царна ца лаьа кхечу нохчийчуьн аьтто хила. Хилахь а, ша г1о а дина. Дала ца магийна хьаьг1наш ю уьш. Хьуна иштта и ахча хуьлуш хилча, суна дагадеара хьуна цу т1ехь г1о дан. Хьуна хьа делла а ма хаьа суна и ахча. Суна гергахь и ахча Сайхана делла а хуьлуьйтуш.                ЗАРА                Хьо-м шайхалла долуш ма ву т1акха. Хьуна хаьа йиш ма яцара иза?                НАШХИ                Цхьа а шайхалла а дац. Со сема ву шулла а. Кхин цхьа а х1умма а дац. Десто а ца оьшу. Кестта йист ер ю кхуьнан. Суна дика девза церан г1уллакхаш, церан амалш а.
ЗАРА                Х1инца х1ун хир ду т1аккха?                НАШХИ                Иза, Аллах1ан бен хаьа йиш яц, ахь х1инца соьга хоьттург. Собар, къахьегар, Аллах1ан т1етовжар. Х1ара вай керла гергара нах ларош буй?                ЗАРА                Ч1ог1а дика накъостий бу. Уьш бахьана долуш цу юккъехь дика т1ек1ареш таса елла сан массаьрца а. Ибрах1има шен йиша а ялийна юккъе. Програмировани а йоьвза цунна дика. Тегарха а дика кхеташ ю. Иза дика шаръелча, Ибрах1иман метте охьхаор ю ас. Т1аккха божарий хир бац тхуна юккъехь. Кхин болу цхьацца белхаш бан Сулейманан нана а, цуьнан шича а схьаэцна ас. Вайн проектан болар сиха д1адоьдуш ду. Хьан хьекхал кхаьчна хилла х1ума ду иза а. Оха уьш тергал а бийр бацара, мелхо а тхуна уьш новкъа хир бара цигахь. Ткъа ахь, хаза вист хилла, церан хьал довзийтина, х1инца царех, боцуш йиш йоцуш накъостий хилла вайн.                Хьо юххехь мел ву, со цхьана а х1умнах шек ер йолуш яц. Хьо сан гергара хилла ца 1аш, х1уман нийса хьесап дан некъ гойтуш хьалхарча а ву. Хьо, хьуо, ч1ог1а ларло-кх. Уьш, къинхетам х1ун ду ца хууш нах болчух тера ду. Суна къинт1ера а вала, ас айса хьалха хьоьга д1ацадийцарна. Хьуна санна суна ца хаьа х1ун дан деза.                НАШХИ                Г1алаташ доцуш адам хила йиш яц. Коьртаниг цунна къера хилар ду.                ЗАРА                Кхин а ду цхьаъ.                НАШХИ                Ахь и дешнаш ма эллинехь кийра ша буьллу суна. Хьоьца ч1ог1а вулвелла хила везаш ву. Кийчча - цхьаьна бохамна.                ЗАРА                Т1едеанчух довла йиш яц вайн, юй? Со со ерг ю-кх.                НАШХИ                Х1инца хилларг х1ун ду, схьадуьйций ахь?                ЗАРА                Цхьа жима зуда ю. Цо ша адыгейка ю боху. Исраилан зуда а?                НАШХИ                Ц1е Фатима юй цуьннан?                ЗАРА                Хьуна хаьара иза цуьнан юй?                НАШХИ                Дукха хан яцара цо соьга иза хьахийна. И схьялор ю бохуш вара иза. Хьуна т1е а - цунна тевжинера иза. Цхьа ков-керт иэца ахча оьшура цунна. Кхин йо11а а ю церан, 5 шо долуш. Раяна. Цуьнца-м яц иза? Х1ун боху кхо? Х1инца мичахь ю иза?                ЗАРА                Сулейманан нанас шайгахь д1атарйина. Кхана 1ийна д1аяха езаш ю. Ша ю иза. Исраил вийна аьлла, хезна еъна ю; х1ун хилла, муха хилла? Хьо ган еъна а ю. Художникаш болчу а яхна хиъна цунна вай стенгахь ду. Цигара таксица еъна.                НАШХИ                Т1аккха?                ЗАРА                Исраилан суьртех дерг аьллера ас. Царех эцна ахча а цунна д1алур ду аьлла. Ша ахча бахьанехь еъна яц, боху. Краснодарехь, цхьаьна корпарацехь коьрта бухгалтер ю ша, боху. Шена ахча ца оьшу, и шега хьеха а ма де. Шена цуьнан нах, доттаг1ий бовза лаьа. Йо1 нохчи ма ю шен. Цо йоккха хилча шега хоттур дуйла ма хаьа шена, шен гергарчу нахах лецна. Исраила, хьо ву шен ден, вешин меттан аьлла, бохура. Хьо ца гуш д1аяха а ца лаьа.                НАШХИ                Со охьавог1у. Гур ву-кх цунна со а, суна иза а, Дала мукълахь. Раяна цо схьаялаяхь ас дола а дийр ду-кх, сайн йо1ан санна.                ЗАРА                Суна юккъехула дагадеанера: иза бухгалтер а хилча, ахь иштта бохуш а хилча, иза ша а схьеача, вайна а ма оьшу коьрта бухгалтер.                НАШХИ                Зара, хьо 1аьмаркахь 1аш хила езаш яра, ма бизнес йира яра ахь.                ЗАРА                Т1аккха, х1ун ду кхузахь мегар доцуш? Цуьнана йо1 шен ден доттаг1ашна юккъехь хир ю, цунна бан болх а бу, маре дан къонах а карор ву. Иза жима а, хаза а ю х1инца а.                НАШХИ                Х1инцале маре а дайти ахь-м цуьнга. Цунна лаьар ду, дац?                ЗАРА                1иса, масала, ч1ог1а вовшашца дог1ар дара уьшшиъ. Йо1ана нохчийн мотт а дика хуур бара.                НАШХИ                Ахь вайна дика басар даьккхина чай кечде. Кхин д1а хьоьга ладег1ахь со галвер ву. Цу шинга ас схьакхокха.                ЗАРА                Цхьадолу х1ума зударшна г1олехь ма хаьа. Шу х1аъ олуш 1ад1ийчхьана.             Он встал и отправился в сторону куда ушли парни. 
Зара взялась приготовить хорошего чая. Пока ребята пришли, она организовала небольшой пикник. Только они собрались усесться появились «туристы». Среди них оказался знакомый певец Нашхи. Он первым приветствует их: - Ассаламу 1алайкум! Х1ара цхьаъ-м вайна вевзаш ву.
Нашхи был рад неожиданной встрече. И пока остальные усаживались, он приветствовал знакомого илланча.                НАШХИ                «Шовданна 1индаг1 дан ножан дитт оьшу,                Кошанна упха ян ножан г1ад оьшу,                Доллучу дуьненна дашо малх оьшу,                Цхьа адам ирсе дан кхин адам оьшу», - боху Аптис. 
Они обнялись по-чеченски. Усаживаются.                Они уже сидят в кругу. Чай выпита. Кто-то еще допивает свой.
ИЛЛАНЧА                И цхьа нах кхийтара тхох Нашхахь. Корейцаш бу бохура цара уьш, шайца болу нах. Царна Нохчийн Мохк гойтуш ду шаьш а, - элир цара. Ба-м, Бирмерчу нахах тера бара уьш.
Нашхи взглянул в сторону Зары, которая занималась приготовлением чая. Она тоже, в свою очередь забеспокоилась услышав разговор о корейцах. Оба они догадались, что за "туристы" они. Хотя, теперь Нашхи это не сильно беспокоило, а напротив, он жадал скреститься с любой проблем, разришив ее, он сможеть надеяться на помолвку с Изий.                НАШХИ                Нохчийчоь, хаьрцина б1ов,                Хьан т1улгех дуьзначу латтана                Мел бехна не1алташ ловш,                Со хийла б1арзвелла лаьттина.                Нохчийчоь, аланза дош,                Хьох аьлла, илли чекхдаланза                1ожалло катоьхна хьош,                Висарна кхоьру-кх садаланза,.. (ПАУЗА, небольшая.)
Илли хаза ма лаьара тхуна-м, хьан кархдаьлча. Илланча начинает петь акапелло:                Как закончил исполнит илли, Нашхи сразу вступает в разговор словами Апти Б.
                НАШХИ
Къонахчо ша дина диканаш лийрича,                К1илло цо дийр долчу вонах ца кхийрина.
Вашас шен вешина т1аьхьа ков къовлучу дийнахь,                Х1ун ойла хуьлу-те вежарий бинчу ненан?
Со къийсамах ца кхоьру,                х1инца со толамах кхоьру.
Илланча начинает еще одну илли: « »
НАШХИ                Ладог1алахь Хьасанбиг Яхьяев.      
«Кхайкхамаш – к1айдаргаш,                До1анаш - сардамаш;                - Йо Дела, ма лолахь                Хьо вицвен бахамаш, 
 Зуда а ма лолахь                Къежвен верг хеназа,                Доьзалхо ма лолахь                Бан венверг хьехамаш... 
И дальше илли:
 
  СЦЕНА. ДЕНЬ – ИНТ. ДОМ МАДИ В ГРОЗНОМ

Мади только что приехал вместе с супругой и Изий. Они высаживаются из «Мерсика». Изий чувствует намного лучше себя. Врачи сказали самый опасный момент уже позади. Просто ей нужно дальше хорошо следить за своим здоровьем. Вовремя принимать лекарства.                Несмотря на то, что Изий сильно устала, настроение было у нее приподнятым. Совсем уж близок тот момент, когда она сможет, как раньше поговорить с Нашхи. И любимое дело – занятие с истангом тоже воодушевляла ее. Она решила заняться воссозданием былой славы Кавказского истанга. Дед пообещал способствовать ее начинаниям. Ради этого здесь они и находятся теперь.                КЭТИ                Альхьамдулиллах1, Дала вай цхьа а новкъахьовзам боцуш дика схьакхачи. Х1инца, Изий, лоьраша аьлларг хаьа-кх хьуна: хьайн могашалла ларъяр, шен-шен хенахь молханаш мийлар. Хьайн т1е ца дог1урш, т1е ца ийзар. Цхьа ах шо, шо даьлча, хьо ма-ярра дика тоелла д1ах1уттур ю, Дала мукълахь.                ИЗИЙ                Ларлур ю со. Могашаллин мах беза буйла хиъна суна. Со к1ела юьтун йолу х1умнаш схьлуьйцур дац ас. Суна эшча юххехь шу а ду сан, Альхьамдулиллах1.                КЭТИ                Х1инца хьайн парг1ат хилал. Кхузахь ченаш хир ю, чоь юззина, ас цхьажимма нуй тухур бу кху керта. 
Изий берет трубку и начинает дозваниваться до своей подруги Хеды.                ИЗИЙ                Вай, Хеда, хьо юй и? Яц. Хьо мила ю т1аккха, х1ара лоьмар цуьнан ма яра? Х1ан, ю? Йиш ю хьо цуьнан, юй? Дика ду. Соьга шен ка яьлча йист хила ала цуьнга. 1одика йойла.                МАДИ                Изий, тахана садо1а хьайн, кху деношкахь истангаш дика девзуш волчу этнограф волчу юьгур ю ас хьо. Хьайн к1орггера и г1уллакх 1амор д1адолор ду ахь. Дала мукълахь. Ас цуьнца барт бийр бу.                ИЗИЙ                Дика ду. - Сказала, пошла в сад. Посмотрела по сторонам и позвонила. Но там оператор отвечает: нет доступа сети. Еще несколько попытков, но также безуспешно.

  СЦЕНА. ПОД ВЕЧЕР – НАТ.  У НАШХИ ДОМА В СЕЛЕ

Нашхи вышел из машины, забрал свою походную сумку, еще какие-то свои вещи, закрыл дверь. Затем направился зайти в дом. А там его ждали пятеро, человек в маске и МАО. Очень спокойно, без каких-либо эмоций, МАО остерег его от лишних движений.
МАО                Суна хьо хьалха гина вацара Нашхи. Ветта ма ло, цкъа парг1ат вист хир ву вайша. Хьо цхьа онда, хьаьрса а волуш мелла а жима а хеташ вара со-м. Хьо-м иштта ч1ог1а стаг а ма цахилла. Оцу хьан хьехархочо дестина дийцина моьттуш ву со-м. Мацуха Око виц-м цавелла хир ву хьуна? Хьо-м жима йо1 яло г1ерташ ву аьлла а хезна суна. Оьшурий техь орамаш хеца г1ерта, дитт дакъаделла хилча, цу т1е кхин стом латориг а ца хилча? Я гуьйренах б1аьсте ийча г1аш дендаларе сатуьйсу ахь? Вист хилал хьайн.                НАШХИ                Нохчийн цхьа кица ду: «1аьнц ма эллинехь хиира суна и зуд дуйла», - олуш. Хьо хьалхалера, лераме хиллачу къомах т1аьхьа йисна цхьа луьдг ю, хьаьчк1а юкъара д1аяьлла. Дукха лоь хьо.
Конечно ему это очень не понравилось.                МАО                Х1ун ду хьо хьайха сел ч1ог1а тешориг? Къам? Мотт?                НАШХИ                Нохчийн хелхар гиний хьуна? Йо1 къевсина дов къастош?                МАО                Со хьан хьехархо санна тешаш вац исторех. Сан лаам, сан куьг ду цул ч1ог1а. Ткъа хьо цу шинне а к1ела вог1у. Т1аккха ас х1ун до хьан тишъеллачу кетарх? Ека-м - котамаш а, ека.                НАШХИ                Меттера далийна масала ду. Хьоьга яьккхалур ярий г1ожа т1е а хиъна цхьа буьйса? Котаман ша долу дахар д1адолу цу г1ожа т1е хиъна.                Они начали делать круги. Двое против одного. Это похоже на танец, где не бывает победителей.                МАО                Со и котамаш кхиош верг ву.                НАШХИ                Ахь дуккха а дешнаш дагардин. Тхан зударша а дуьйцу иштта деха хабарш, оха цаьрга ла а доьг1у.                МАО                Хьо 1ожалла лоьхуш ву. Делахь схьаеъна-кх хьуна иза. Къовлий марайолла. И т1аьххаралера х1ума ю хьуна, ахь маракъовлун ерг.                НАШХИ                Со кийча ву, хьан ка ер ярий-те, хьо хьажийта.                МАО                Дика ладог1алахь соьга х1инца. Ахь хьайн къайлера эскизаш схьаоьцу, тептар а. Уьш соьга схьало. Цул т1аьхьа вист хьала ца хуьлуш, аса хьайга г1о аьлче д1авоьду.                НАШХИ                Нохчи 1едал ду хьаша ч1ог1а лоруш, тахана и де ду ца моьтту суна.                МАО                Къастам хьоьгахь буьту ас: Зара х1инца к1елхьара йоккхур яц цхьаммо а. Чачах а дакъа дийр ду. Кхин цхьа кхаъ боккху ас хьоьга: хьан зезаг ду ц1адеана хьоьга хьоьжуш 1аш. Цуьнан дедена мел хазахетар ду хьо бахьанехь цуьнан садалар нислахь. Иза ларъеш сан нах бу, омра хиларцани цуьнан са ирх г1ур ду.                НАШХИ                Шадерг вуон а ца хилла хьан, хаза кхаъ баьккхи ахь соьга.                Включает телефон свой. И действительно она пыталась дозвониться.                МАО                Т1аккха, вуй со котамаш кхиош верг?                НАШХИ                Мел халахеташ делахь а хьуна, сан котамийн бун яц хьо чуволла. Амма ас  т1ара тоьхча, хьуна хьайна карам йийр ю и хьайн г1аж.                МАО                Кехаташ схьада! Я ас омра д1ало?                НАШХИ                Хьо, Нохчийчу, котамийн йоккха бун юьллур яра, - аьлла веана (птицефабрика). Хьан г1арвала йиш яц. Хьо кхучуьра аравалалур вац т1аккха. Хьуна тийна-таь11ина деш долу ловзар деза, нохчаша тоьпаш кхуьссуш, йоккха г1овг1а йоккхий бен деш доцург. Ткъа Изий ларъеш цуьнан деда ву, шегахь тоха кечдина герз а долуш.                МАО                Со шух кхоьруш хилча оццула генара вог1ур вара, - аьлла, хетий хьуна? Со дехарш дан веана вац, сайна луург дайта веана ву.                НАШХИ                Тхан цхьа поэтан мог1анаш ду:
Хьаша веънехь - хила х1усам да,                Мила хила вог1у ц1ийнан да? 
После этих строк Нашхи становится в позу готовности бороться. Мао дает знак, и, из темноты появляются трое. Они нападают на Нашхи. Начинается бой. Нападающие очень агрессивны. Нашхи, наооборот – ведет себя более чем спокойно. Все атаки троих Нашхи отбивает. Последний из трех еще получает от Нашхи сильный удар, тот начинает шататься. Нашхи нанес  свой коронный удар и тот стал лежать, без движения. Эстафету берет человек в маске. Бой длится минуты две. Нашхи выигрывает поединок у «маски». Эстафету берет сам Мао. Он более ловок и удачнее своих подчиненных. И Нашхе приходится быть более настойчивым. Он меняет свой стиль защиты на контрудары. Мао постепенно начинает проигрывать. Положение становится для него безвыходным.                Один из нападавших подло наносит удар в спину ножом. Там, у соседей залаяла собака, после, похоже, что, кто-то забеспокоился. Затем Мао дает задание забрать сумку, а сам уходит, за ним и остальные.                Раненый Нашхи нашел в себе силы собраться с остатком энергии и напал на «маску», которому оставалось: пасть от руки Нашхи, или сбежать. Он выбирает второй вариант. Он оставил попытку похищения сумки и спешно тоже скрылся. А Нашхи теперь лежал ввесь крови, он сделал попытку встать и зайти в дом, однако, рана была нанесена со знанием дела.
  СЦЕНА. НОЧЬ - ИНТ – НАТ. ДОМ ИЗИЙ
Изий встала и подошла к окну и стала всматриваться на улицу. Но там ничего не происходило. Затем видим, она босиком бежит по улице. Она уже достигла Нашхи, который лежит истекая кровью. Она кричит:                Нашхи! Нашхи! Хьалаг1аттахь! Вала ма лехьа!                Она хотела дотронуться до него, как ее разбудили прибежавщие на ее крики близкие.                КЭТИ                Изий, ва Изий! Самаялал! Делах тешна, Делах тешна.                Изий просыпается в испуге. Кэти напоминает ей читать до1а от снов.                КЭТИ                Изий, до1а дешал г1ан дуьхьал долу. Дагадог1ий хьуна?                ИЗИЙ (шепотом читает) А1узубикалиматилях1иттаммати мин г1одобих1и ва икъобих1и, ва шарри 1ибадих1и…                ИЗИЙ...                Нани, Нашхина цхьаъ хилла, цунна ч1ог1а вуон ду... цунна г1о оьшу...                КЭТИ                Хьуна гинарг г1ан ма ду. Са ма гатде. Меттайола.                Но, она чувствовала, что ему плохо и, что он нуждается в помощи. Поделать ничего не могла. Это было страшно. Мади услышал, что она сказала. Вышел из той комнаты и позвонил Чаче. Чача взял не сразу.                ЧАЧА                Х1оввай, Мади! Хьо лаа вуй кху хенахь?                МАДИ                Чача, цхьа вуй вайшиъ хезаш?... Вацахь, алахь соьга: Нашхи хьан лулахь 1аш вуй?... Велахь, цу керта а г1ой х1ун ду хьажахь. Юха сихха соьга схьатоха.
            
  СЦЕНА. НОЧЬ – НАТ. ВО ДВОРЕ НАШХИ

Чача уже во дворе у Нашхи. Сразу заметил лежащего человека, которого из-за темноты сразу обазнать было сложно. Подошел, лежит Нашхи в весь крови. Еще в сознании.                ЧАЧА                Вай, Нашхи, х1ара х1ун ду хьоьца нисделларг? Х1ара болх хьан бина хьуна т1ехь?                Ответа не последовало от Нашхи. Чача помнил обещание сразу позвонить Мади. Позвонил.                ЧАЧА                Мади, х1ара х1оккхузахь уьйт1ахь 1уьллуш ву, ц1ийша а вуьзна. Кхин вистхилар а дац кхуьнан. Ас лоьрашка кхайкхи?... Дика ду, т1аккха, ца кхойкха ас. Хьоьжуш 1ийр ву хьуна со.                Нашхи начал говорит, но понять его слов было трудно.                НАШХИ                Чохь... бецаш... схьая... бецаш...                После некоторого напряжения Чача уловил его просьбу, и мигом побежал в дом за травами. Нашхи делает трудные глотки, так и лежит он, пока не вернулся Чача. Чача также принес миндар, чтоб положит под голову. Нашхи попросил открыть мешки с травами. После, с большим усилием указал на конкретные виды лечебных трав, которые нужно было сочетать. Когда Чача сделал это, Нашхи попросил, положит это на рану, что и сделал Чача. Тем самым была оказана первая медицинская помощь.

  СЦЕНА. СМЕНА КАДРА. НОЧЬ – ИНТ. У МАДИ
 
ИЗИЙ еще не успокоилась, она плачет. Мади звонит знакомому врачу. К нему подходит Кэти.
МАДИ                Хьайн г1ирс эций цига сихха д1аг1охьа, со а д1а т1евог1у хьуна. Бухахь хьоьжуш 1аш сан гергара стаг ву хьуна.                КЭТИ                Хьо хьаьнга етташ ву, стенна?                МАДИ                Йо1ан гина г1ан бакъ ду. Иза лазийна шайн уьйт1ахь 1уьллуш ву. Ас Чача вахийтина цига. Х1инца, сайна воьвзаш волч лоьре тоьхна, цига т1ег1о аьлла. Со а цига воьду. Йо1е цкъачунна х1умма а ма ала. Г1ан дара алий дерзита.                КЭТИ                Ма инзаре х1ума ду х1ара.                МАДИ                Цуьнцани чохь саца.
 
 СЦЕНА. НОЧЬ – ИНТ. У НАШХИ

Нашхи полегчало, Хайдар и Чача рядом. Он лежит на диване. Во дворе прохаживается Мади.                НАШХИ                Дика ду аш 1едална ца хаийтина. Суна сихха г1оле хир ю.                Хьайдар                Ас кхана а веана чов йоьхкур ю. Х1инца кхин кхераме х1умма а дац. Делан къинхетам бу, Цо орца даккхийтина хьуна. Кхана, парг1атехь вист хир ву вайша.                Врач выходит. Он подошел к Мади. Хайдар с благодарностью и с удивлением попсмотрел на него. Человек, который отказался породниться с ним, но тут же оказался очень отзывчивым к беде того же человека.                Хайдар                Доккха г1уллакх дина ахь. Дела реза хуьлийла хьуна, Мади. Нашхина х1ума хила йиш яцара. Цунна кхерам бац х1инца. Ц1ий сецна. Орца хеннахь даьккхина аш. – Смотрит прямо в глаза Мади, и похлопывает по его руке. - Уггар а хьалха цо ша дина шен лоьралла, бецашца. Ахь х1ун до х1инца? Хьо машенца вацахь ас д1акхетор ву хьо?                МАДИ                Хьашт дац. Чачига вист хилла д1аг1ур ву со а. Машенахь ву со.               
Врач сталкивается перед уходом у ворот прибывшими с Зарой и САЛМАНОМ. Он посмотрел на Мади. Тот пожал плечами. Хорошо, что было темно, и они спешили. Так они не успели увидеть его лицо. САЛМАН на всякий случай поздоровался с незнакомыми мужчинами, он с Зарой подумали, что они должно быть, соседи. Они двоем спешно искали Нашхи.                ЗАРА                Лулара нах хир бу х1орш.                Зашли в дом. А там и Чача. Не здороваясь сразу справились о состоянии Нашхи.                САЛМАН                Ши зуда йолчу кертахь лата ж1аьла ца оьшу, - олуш ду-кх вайн кица. Лата хуучу стагана девне бийла нах къелур бац.                НАШХИ                Моз доккха мозий а г1овтийна буса, сахилале.                Когда они подошли и, за Нашхи уже было кому смотреть, Чача вышел к Мади.                МАДИ                Чача, ахь тидам биний, адамаш мел къиза ду х1инца вошашца? Шега х1ун кхочур ду ца хаьа цхьанненна а.                Уьш муьлш бу, царна муха хиъна?                ЧАЧА                Х1ан, царна самагатде ахь. И ю иза - Зара, Нашхи шича. Важа тхан накъост САЛМАН ву. Ас хаийтина. Цара цхьанга а хьахор дац. Цхьа хаттар де ас хьоьга? Хьуна муха хиира х1ара болх кхуьнца нисбеллий? Хьан элира хьоьга? И лор валийна а инзаре г1уллакх дира ахь. Х1инца-м ас вицвелла д1авахийти иза, кхана юха веъча совг1ат дийр ду цунна.                МАДИ                Оцу йо1ах даьлла беркат ду шадерг а. И бахьана долуш дукха нах бевзина суна, къаьсттина лоьраш а. Лоьрана х1умма а ца оьшу. Вас хир ю цунна кхаъ кховдабахь. Изийна г1ан гуш хиллера цхьаъ хуьлуш. Т1аккха элира ас хьоьга хьажа, масане хуьлу? Цуьнга х1ара болх хьахийна бац, г1ан дара аьлла, дерзийна. Оцу шинге а ала ца оьшу хьуна, со мила ву.                ЧАЧА                Хьан, цхьана х1умно са дуу моьтту суна, я иштта дац?                МАДИ                Х1ара г1уллакх д1адирзина даьлла-кх, аьлла хеташ, схьаялийнера ас и йо1. И нах цунна кочара бовла дагахь-м бу моьттуш вац со. 1ад ц1ахь 1ийча а, юкъаийзайо-кх цара и. Кху балхана х1ун дийр дара ца хууш холча х1оьттина-кх со. Хьо сайна гергара волун дела дуьйца ас хьоьга.                ЧАЧА                Нашхи мел ч1ог1а холчохь ву ша бахьанехь хуьлучунна. Тхо а ма дара х1инца-м д1адаьлла хьуна и бохуш. Баьхкина схьакхечи-кх. Муьлш бу хууш мукъна а делара, иза а ца хаьа-кх. Масканаш юьйхина, жуг1ургаш санна бара боху уьш, Нашхис.                Кхана со вист хир ву хьуна цуьнга. Цхьа йист яккха хьовсур ду вай кхуьнан.                МАДИ                Дика ду, къастор ду вай.                Он уходит. А Чача возвращается к друзьям.                САЛМАН                Вай, х1ара маца соцур долуш ду, дамукъне а? Делан къинхетам хилла, дика висна хьо-м.                НАШХИ                Кхин кхуза а цхьа а г1уртур вац. Ас чекхдоккхур ду цаьрца дерг. Шу д1а ц1а г1о шайн. Чача а, со а ларор ву кхузахь. Ма 1ел, д1аг1ол шайна.                САЛМАН                Дика ду т1аккха. Оьшучунна вай долуш ду-кх. Кхоа ма де-кх. Дала г1оле йойла хьан чевна а. Х1ан, яло Зара, ас ц1а д1акхетор ю хьо.                ЗАРА                Вай х1ун дийр дуй? Шуьшиъ: чу г1о, со кхуьнца юьсур ю. Ас чай кечдина х1ума дийр ду, меца а хир ву х1ара. Со, нанас юйр ю, х1ара иштта хьолехь ша витина со ц1аеаний хаьахь. Ц1ера дов хала ду.                Они хотели возразить, но она была более чем серьезна. И Нашхи согласился с ней.                НАШХИ                Кхо бохург дийр ду вай т1аккха. Меца-м вацара со. 1одика йойла.                Они двоем вынуждены покинут это «поле». Как только они ушли, Зара сразу завела свой разговор.                ЗАРА                Уьш хиллакх уьш, ж1аьлеш. Соьга з1е яьтташ вара царех цхьаъ. Ша мила ву хьуна хуур ду бохура. Х1ара шиъ волчехь дуьйцийла яцара сан иза хьоьга. Х1ара дешнаш хьоьга д1аала бохура цо. Хьан хьехархо ву бохура хьо ган лууш. «Хан кхаьчча аьрзун хелхар дан». Х1инца ахь ала соьга: и х1ун хан ю цо юьйцург? Х1ун дан кхечна хан?    
Нашхи сразу присел, одной рукой придерживая свою рану. Он преобразился каким-то странным образом. Теперь его было невозможно узнать.               НАШХИ                Я хьо цу шинге ц1айигийта; хьо 1аш елахь - кхера ма ло? Кхин хеттарш а ма де.                ЗАРА                Со соцур ю... хьо сан шича ву...                НАШХИ                Суна х1уъу а хилахь а, хьайна х1умма а ца хаьа ала, хьайна наб кхеттера. 
Зара напугана, конечно, однако она достаточно смелая, чтоб остаться незная во что лезет. Она взяла платок, который упал, когда Нашхи присел. Этот платок был ввесь в крови. Нашхи сел как садятся йоги, и начал медитировать. Лицо быстро налилось кровью, потом. Он был неузнаваем. После некоторого времени медитации, появился Учитель. Время и место были абстрактны. Вокруг ни единой вещи. Мгла и с какой-то странный отсвет от непонятного предмета. Первым заговорил Учитель. Нашхи еще не открывал глаза. Только, после его слов он приоткрыл их.                ХЬЕХАРХО                Хьайн дош ларди ахь, Нашхи. Ас хьайга ма кхайкхинехь схьавеа хьо. Сан хан т1е кхаьчна. Со д1аваьлча 1аьржа ун даьржара долуш ду. Со вен кхел йина 1аш бу х1орш. Цул т1аьхьа шайн зулам д1адоло бохку.                Ас хьо х1унда валош ву кхарна хаийта йиш яцара. Х1инца а т1аьхьа дац ас бохург дан.                НАШХИ                Суна уьш карор бу, Хьехархо, уьш карзах бохург ас сацор ву. Иза х1инца а гена ца ваьлла суна. Ахь хьалхе х1унда ца олура?                ХЬЕХАРХО                Хьо кийча вацара. Хьан дог декъа дара. Х1инца безамо токх дина хьан иза. Безам дагчохь ца хилча г1уллакх хир дацара. Х1инца хан кхаьчна ахь хьайн меттиг д1алацаеза. Со д1аваьлча хьо хила веза коьртехь, х1ара некъ кхин д1а кхехьа. Кхиниг коьрте х1оттахь доккха зулам даьржира ду дуьнент1ехь.                НАШХИ                Ас иштта а дийр ду сайга далун дерг, коьртехь ца хилчи а.                ХЬЕХАРХО                Далур дац. Хьо хьуо цхьаъ хир ву т1аккха. Шаберш а коьрте веанчунна т1аьхьа х1уьттур бу. Хьо цхьалха вуьсур ву. Хьуна къийса хала хира ду. Хьо ларор вац.                НАШХИ                Со хьожур ву сайга х1ун дало.                ХЬЕХАРХО                Хьо муха ларор ву? Хьажахь хьайна цара динарг. Доттаг1 вийна хьан. Хьан безам хаддаза шена кхерам болуш ю. Иза а юйр ю цара. Хьан доьзал а буьйр бу. Хьуна хьоме мел долу х1ума 1адор ду шайн къизаллица. Массо а х1уманна хьо бехке а хоьтуьйтуш хьан нахана, дийр ду цара, шаьш мел дийриг. Х1инца бог1унберг ирча ницкъ хир бу. Уьш кечамаш беш бу.                НАШХИ                Со х1унда хаьржина? Кхин цхьа а вацара?                ХЬЕХАРХО                Хьо хьуо билгала велира. Хьо тхох вацара. Хьан дин ц1ена дара. Шун пайхамара а ма аьлла: «Ша ваг1ийта бохург ма х1оттаве коьрте». Кхин цхьаъ а ду. Шун коьрта жайна доьшуш верг бен ларор волуш вац оцу 1аьржачу боданца. Хьан мелла а хан ю. Ахь и жайна карла даккха деза, денна дешарца. Цо ницкъ лур бу хьуна. Хьан хьукма а цуьнца хила деза. Цхьа а х1ума ша хуьлуш дац хьуна. Аш Цхьаъ веш волчу Делера ду массо а х1ума. Со хьуна д1ахьехан бен вацара.                НАШХИ                Со художник бен ма вац…               
ХЬЕХАРХО                Муьлхха а говзалла Делера ю, Цо хьуна елла. Делахь, х1ета, хьоьга а боху-кх ЦУО, цхьанни цхьа х1ума д1ало, хьайна деллачух.                НАШХИ                Х1етте а, суна ца лаьара хьалхавала.                ХЬЕХАРХО                Ахь хьайга далург ца дахь, наха хьоьга-м дойтур ду шайна луъург.                Захалонна х1ун дан деза? Иза хьан хабарх 1ехаелла хилча?                НАШХИ                1ехаелла яц иза, тешна ю. 1ехорний, тешамний юккъехь йоккха башхалла ю. Хьайх тешнарг д1а ма татта, цхьалха вуьсур ву хьо.                Къинт1ера вала суна, Хьехархо, ас сайн жима г1уллакх хьан доккхачу г1уллакхна юкъа хьакхадарна.                ХЬЕХАРХО                Сан к1ант, кху дуьненан тарихь а ма ю безамна т1ера йолаелла. Адам, Хьавай дагадаийта. Юха цара латийна къа а. Тешам д1абалар бахьана долуш и шиъ ялсаманира арадаккхар а. Царшиммо шаьшшиъ 1ехадайтарна дуьненан стом бахьана долуш. Дуьненан стом къаьхьа ма бара. И шадерриг а, юх-юха гуонехь ду цул т1аьхьа. Х1ора доьзалца, х1ора безамца зуьйш. Мила - мила ву хьожуш; 1ехало, я тешаме вуьсу. Иштта лаьттар а ду, гуо берзалца. Шадерг ду гуонехь.                НАШХИ                Шу динехь иштта дуьйцуш ма дац иза?                ХЬЕХАРХО                Дин цхьаъ ду, сан к1ант. Важа д1адерг политика ю. Массо а мазг1аршна хууш ду: Дела цхьаъ вуй а, лаьттат1е бахкийтинарш Цуьнан пайхамарш буйла а. Шайца лелош йолчу хьаьг1наша цаьрга иза къобал ца дойту.                НАШХИ                Сизнаш хьоькхуш тийна-таь11ана 1адда 1ан ма атта дара-кх.                ХЬЕХАРХО                Ас хьуна атта хир ду ца боху хьуна. Ас хьуна ч1огг1а хала хир ду боху хьуна. Хьан ницкъ кхача беза хьуна и халонаш лан. Доккха собар лаха дезар ду хьан. Коьрта 1алашо дагахь латтае, цкъа а, цхьаьна м1аьргонна а йиц ца еш. Г1амарийн «х1орд» бу г1атта кечбелла юкъарчу азехь. Айхьа муьлхха а сацам бахь хаийта.
Он скрылся от взора Нашхи. Нашхи закрыл глаза. Когда он вновь их открыл, увидел спящую Зару на кресле. Было уже время намаза. Он еще минуту так сидел, а затем принялся делать омовение. Когда закончил, он разбудил Зару на намаз.                НАШХИ                Зара, самаялал, 1уьйра ламаз дан хан ю вайна.                ЗАРА                Суна наб кхеттера? Хьо муха ву? Цара з1е туьйхира соьга.                НАШХИ                Цкъа хьалха ламаз дийр ду, цул т1аьхьа цкъа чай даьккхина, т1аккха парг1атехь эр ду ахь соьга, цара хьайга аьлларг. Х1инца сиха ма ло.

ФЛЭШБЕК (Фрагмент да1вата Къурайши). - Кху лаьттахь сатийсамаш цхьанаийна зерашца, леш хилар ду, кхузахь йоккхуш йолу хан. Самукъдаларш цхьанаоьзна г1айг1анца. Кхузахь хьан дайнарг, юха меттах1уттуш дац, я цкъа а хьайга х1ун дог1ур ду а ца хаьа хьуна. Уггар а ц1енадерг а дац шех цхьа х1ума хьакхадаланза.                Бакъду, Дала, кху дуьненан стешхаллех ларвала луъш волчунна некъ битна. Аллах1ан гергахь цхьа мах болуш а, я терзано узуш а дац х1ара дуьне, я цкъа а кхуьнга юха хьаьжна а вац Иза, х1ара Ша кхоьллинчул т1аьхьа.)
                ВОЗВРАТ

ЗАРА                Хьо ма хийцавелла, ма парг1ат ву? Хьуна х1ун хилла, Нашхи?                НАШХИ                Зара, ламаз хан йоьду.                Молится идет.

 СЦЕНА. ДЕНЬ – ИНТ. ДОМА У МАДИ

Мади стоит у окна. Стоит неподвижно. Мысли заняли все его внимание. Кэти увидев его там, подошла, стараясь не нарушит его покой. Подошла и тоже стала всматриваться вдаль, как это делает и он. Первым заговорила супруга.                КЭТИ                Кху т1аьхьарчу цхьаьна шарчохь дукха х1ума 1иттадели вайх. Вайшинни хене хьаьжча, вайшинге ла ца даллал х1умнаш. Нахан х1уъу хетахь а, суна хаьа, хьо хьайн доьзал 1алашбан г1иртаний. Хьайга далуш дерг ахь шадерг дина. Зама иэшалур яц цхьанга а. Х1инца дош юха а цуьнгахь ду. Вайна оьшург доккха собар ду. Вайн ша долу дахар а собарех дуьйцина, цуьнца тегна хила дезаш хилла. Дала, Ибрах1им пайхамар (Делера салам хуьлда цунна) шен к1анте, Исмаь1але болчу безамца зийна. Г1урбана урс хьакха цунна аьлла. Да кийча хилла Аллах1ан омра кхочуш дан. К1ант а ца хилла воьхна шен кхоллам т1еэца. Дала хьайга де бохуриг кхочуш де аьлла, да парг1ат ваьккхина цо, уьрсан г1айг1анах. Вайна и санна даккхийра х1умнаш дац т1е1итталураш. Вай а ду реза: Дала вайна деллачунна а, Цо вайна цаделлачунна а! Альхьамдулиллах1, Цуо вай бусалбанаш кхоьллина хилла. Бусалба неха цхьа а х1ума зе довш дац, шайна деллачунна уьш муьт1ахь хилчахьана. И бакъдолу ирс дуй кхетчахьана.                МАДИ                Х1ан-х1ан, ас шадерг ца дина сайга далуш дерг.                КЭТИ                Муьлхариг ца дина ахь?                МАДИ                Ас даима сайна луург дина. Шуна х1ун лаьа а ца хьожуш. Со тахан ваьгна. Сайн лаъмашца тегийтан ас шуьга шайн ирс а. Со юха а вега. «Со» - бохург хилла ас т1едаьккхинарг. Т1аккха, сох ц1е а лета.                КЭТИ                Сан хьоьх баккха бехк бац цхьа а, Цу Далла хьалха. Ахь цкъа а аьшпаш ца боьттина, дерг ду аьлла, доцург доцуш хилла. Ахь цкъа а х1уьттаре ца йина. Хьайн кийра буза а бина, тхайнаш меца ца битина. Ахь мачаш юьйхина, тхо когаш1уьйра ца лелла. Тхо г1ийла а долуш, хьо сакъера ца вахана. Ас сарралца дагардийр ду уьш.
Там, позади их появилась Изий. Ее они не заметили, она подошла тихо.                ИЗИЙ                Деда, Нани, сох бала хилла-кх шуна. Ас г1айг1а латтайо-кх шуьшингахь, шу самукъадаккхар меттан. Шуьшиъ ирсе хилийта х1ун далур дара техь соьга?                Тут, без слез не обошлось, притом, у Кэти тоже. Мади держался, как мог. Они так и стояли, какое-то время. У родителей были слезы, но они в эти минуты были очень счастливы. Слезы счастья. Изий подошла, обняла бабушку, потом и деда.                МАДИ                Ладог1ахь са к1орни! Хьо х1инца жима яц, суна хеташ хиллехь а. Кхин б1е шо даьлча а хетар ю суна хьо жима. Тхойшиъ д1адалахь а дезар ду хьан, хьайн хетарг дан.                Звонят по мобильному к ИЗИЙ. Кэти разрешает ей поговорить.                КЭТИ                Схьаэца, мила ву хьажа.                Оказалась Хеда, ее подруга по учебе.                ИЗИЙ                Х1ара Хеда ю, соьца доьшуш хилларг. Т1аккха йист хуьлу со цуьнга, шун пурбанца.                И она спешно уходит. Там они договариваются встретиться.                ИЗИЙ                Хеда, хьо юй х1ара?                Хеда находится рядом с тем самым кофейней, где она встретила Беслана.                ХЕДА                Ю дера, Изий. Хьо стенгахь ю? Хьо муха ю? Хьуна х1ун хилла? Нашхи х1ун деш ву?                ИЗИЙ                Шадерг ч1ог1а дика ду. Ахь маре дина? Х1инца стенгахь ю хьо?                ХЕДА                Со тахана ц1акхаьчна. Хьо йолуш юй ма хиъинехь д1аетташ ю со хьоьга. Х1инца со вайшинни кофейни гергахь ю-кх. Хьо схьаян йиш йолуш юй кхуза? 1ийра яра вайшиъ дуьйцуш.                ИЗИЙ                Собар делахь цкъа, ас д1атуху хьоьга.                Она вернулась к родным и снова просит разрешения.                ИЗИЙ                Деда, соьца дешна Хеда ю кофейне йола бохуш, соьга хьоьжуш, яха мегар делахь. Дацахь х1умма а дац?                МАДИ                Мегар дац.                ИЗИЙ                Дика ду х1ета, ас олу цуьнга, цкъачунна гар хир дац.                Собралась уйти. Она посмотрела на Кэти, а она тоже вздохнула, в потверждени слов супруга.                МАДИ                Шуьшиъ ган мегар дац ма ца элира ас. Цуьнга схьакхайкха вайга. Кофейни чохь 1ачул а, кхузахь шаьшшинни ма тов 1ийра ю-кх. Х1ан?                ИЗИЙ (Очень обрадовалась) Алий ас цуьнга т1аккха?                МАДИ                Ала дер-кх! Вай чохь йоцург, оьшург яа х1ума ас йоийтур ю. Шуьшинна 1ийда дийра ду вай. Же, маса!                Всем понравился резкий поворот событий, и возможность устроит маленькое семейное празднество. Хоть какое-то разнообразие для внучки.

 СЦЕНА. ДЕНЬ – ИНТ. У НАШХИ

Нашхи и Зара, за столом. На ней лежат всякие бумаги, в том числе и карты. Зара не совсем понимает, что происходит и тревожится за Нашхи, за всех друзей своих.                НАШХИ                Шаьш стенга доьлху ца дийцара кхо?                ЗАРА                Ас хьоьга аьлларг бен. Шаьш дозанал дехьа довла, хьоьга шаьш аьлла ахь дан дезарг. Нагахь ахь иза кхочуш ца дахь, шаьш массо а ц1ийла карчор ву. Ма ирча дош ду и «ц1ийла карчор ву». Ца боху: дешийх, бриллиантех кхалор ду. Шаьш карча х1орш цу «ц1ийла» - мецалгаш.                НАШХИ                (Смеется.) Сайхан ваьллий кестахула гуча?                ЗАРА                Кху деношкахь Астана воьдуш ву бохура цо ша. Ас, ахь ма-аллара, Исраилан и иттех сурт а, кхечераниш а вовшах тоьхна д1аделира цуьнга. Реза волчух тера-м дара иза. Мах хир болуш хьоькхнаш ю бохура цо. Хьоькханех муха ло мах?                Нашхи улыбается слушая ее причитания.                ФЛЕШБЕК (Фрагмент с Учителем, когда он говорит про азию: «Г1амарийн х1орд г1оттур бу юкъарчу азехь».)                ЗАРА                Нашхи, х1ай! Хьо кхузахь, соьца вуй, ян цхьанхьа хьалаваьлла хьо?                НАШХИ                Суна-м ца хаьа со мичахь ву а, хьо мичахь ю а. Х1ара латта ду а, я стигал ю а. Астана, г1амарийн х1орд, дозал дехьа хир ду.                Встал, подошел к малберту и начал быстро рисовать, что-то вроде бури песков. Зара наблюдает за ним, странно ведет он себя. Таким она его никогда не видела. Заре позвонили.                ЗАРА                Х1оввай 1иса? Чача цига объекте д1авеана хьуна. Цунна т1ег1о-хь. Дика ду, д1аэр ду ас цуьнга. Со а хьецалуш д1ат1ейог1ург хир ю-кх. (Закончила.) - Спортивни г1ирс схьаэцна шаьш боху, ахь аьлла-аьлларг. Хьо маца хир ву хоьтту? Ас аьлларг хьуна хезира. Хьажа, Нашхи, и чов лозий хьан? Цхьа а х1ума а ца хилчасанна ма ву хьо? Х1ун ду хуьлуш дерг? Сан синтем, собар а кхачийна-кх х1инца. Со-м х1ара чекхделла бохуш, сатуьйсуш яра.                НАШХИ                (Откладывая кисть в сторону) Зара, х1ара х1инца бен долалуш а ма дац. Юьхь ю х1ара, цхьаьна доккхачу ловзаран. Уьш казахийн арахь бу, шайн эскар гуллош. Хьо д1аг1о балха т1е, со т1аьхьо т1евог1ур ву. Цигахь шайна бакъхьахетачу аг1ор г1ирс д1атарбе ала 1исага.                ЗАРА                1уьйранна чов ехка лор а ца ваийта ахь, я хьо лоьрашна т1еваг1а дагахь а вац хьо, хьо жижгах вина мукъна а вуй, сан шича? Йицъеллера хьуна ала. Нана яра: хьо ган ч1ог1а сагатделла шен, бохуш. Хьо маца вог1ур ву хаьа лууш яра. Ша, хьуна дукха езаш йолу мантеш кийча хуьлуьйтур яра, бохура. Жижиг хьахийча дагадеа суна иза.                НАШХИ                Эх1, мацалла меттах хьайи-кх ахь. Цуьнан мантеш яа-м со Чинехь велахь а т1екхочур вара. Хьоьжуш 1е ала. Маршалла а ло.                ЗАРА                Дика ду хьуна цхьа х1ума мукъне езаш хилла.                Уходит. Нашхи остается в своих размышлениях.                НАШХИ                Йа РОББИ, Хьан къайленашна т1аьхьа кхуьур вац-кх. Х1инца, дагчохь зезаг г1аьттинчохь, юха а некъаш, генара некъаш... Лет1къамаш беш вац хьуна со. Ахь деллачун реза воцуш а вац со.                Сан до1а ду-кх Хьоьга, йа Аллах1, юьхь1аьржо йоцуш чекхвалар ло ахь суна. Тийна-таь11ина чекхвала г1иртина, Хьан г1ийла лай вар-кха со. Дозаллаш ца лехнера, кураллаш ца езнера, тийналла бен.                Дуьне дезачара хьаладуьзна, т1ехъоьхуш ду-кх х1ара латта. Нехан дегнашчуьра къинхетам боьжна, вист хьала хуьлушшехь: «ас хьо вуьйр ву» - ду-кх, массера а метта буьххьехь. Хьо воьвзурш а т1ехь, ойла а йина совцуш бац. Шайн даржаш бахьанехь шайн къам делча а меган берш а бу. Даймахках байракх а йина.                Изий а е Ахь 1алаш, иза Хьо воьвзаш а, Хьо везаш а ю хьуна. Суна къинт1ера а ялийтахь иза.
               
ФЛЭШБЕК (фрагмент, когда Изий смеялась, дразнила его.) 

  ВОЗВРАТ
                Нашхи еще раз оглянулся вокруг, взял в руки разные бумаги, посмотрел в никуда и, в темпе стал собирать эти бумаги в одну кучу. Затем вынес во двор и сжег их. Пока они горят, он смотрит за огнем.
               
СЦЕНА. ДЕНЬ – НАТ. ГДЕ-ТО В СТЕПЯХ КАЗАХОВ.

МАО                Хьо Турци ваха веза, хьем ца беш. Вайн накъостий хьоьжуш бу хьуна цигахь. Хан т1екхечна. Хьехархо вуьйр ву ахь. Цунна т1аьхьах1иттинарш а, цхьа а дийна хила везаш вац царех. Г1алато ма ялийта. Катоххий болх бе.                Тот собрался уходит, но МАО остановил его.                МАО                Нашхи цунна т1екхачийта мегар дац. Вайна цахууш цхьа х1ума ду цаьра вовшахдетташ. Уьш т1етт1а кхачахь дика хир дац. Нашхи а мичахь ву а хьажий ве. Хьо ларо веза, кхин г1алат далийта бакъо яц хьан. И к1охцалг кхин когаш к1ела нисдалийтахь мегар дац. Со хьоьжуш 1ийр ву: ахь шадерг кхочуш дина аьлла. Г1о хьайна!

СЦЕНА. ДЕНЬ – ИНТ. У ИЗИЙ

Хеда приняла предложение Изий погостить у нее. Вот сидят они вдвоем. О многом поговорили. Звонок к Хеде. Она берет трубку.                ХЕДА                Изий, бехк ма билла, х1ара марнана ю сан.                Мам, ладуг1уш ю хьоьга. Со генахь яц. Г1ала юккъехь сайца дешначу йо1аца ю. Хьелур яц дера со-м. Самагатде суна.                Х1а-м. Теша лаьар-кх, хьан сагатло аьлча. Юххехь 1аш цхьаъ хир ву. Ша йолчу хенахь цкъа а тухур яц соьга, мел хан яларх а. Кхуьнга схьатухуьйту. Цхьаъ юххехь нислой, иштта «сагатдеш» хир ю. Моттарг1наш. Чу-ара яла а йиш яц.                Амма суна мегаш ду. Сан тахана араяьлла «болх бан а ца беза, къахьега ца деза, цхьаьна х1уманна сагатда а ца деза». Кхин х1ун оьшу суна? (Врет, и Изий это понимает).                ИЗИЙ                Дика ду-кх, т1аккха, хьо реза йолуш. Хьо къанлур яц хенахь.                ХЕДА                Изий ас юха а боху хьоьга: суна хууш ма дацара иза хьуна хьахийна вуйла а, хьо цуьнга яхийта г1ертийла а. Ахь соьга х1умма а ма ца аьллера цуьнан хьокъехь. Хьо Нашхица ю бохуш 1ара со-м. Хьо кхин з1ене йолуш а ма яцара. Сан х1ун бехк бу? Хиина хилла делира суна, аьттехьа-м дуьтур дацара ас и захало, данне а.                ИЗИЙ                Ас хьайга х1унда кхайкхина моьттура хьуна, зезаг, х1етахь, кофейни? Суна хаьара цуьнан б1аьрг хьуна т1ех1уттур буйла. Иза, хьан бустмашца вог1ийла а.                ХЕДА
Хьажал цуьнга, йоккха стратег хилла хьо-м.                ИЗИЙ                Вукха аг1ора, суна хьо гуш ю цуьнга яхана дохкояьлла. Хьо лачкъон г1ертарх. Иза хала хета суна. Хьуна хьакъ дара ирс хила. Хьо дагахь цхьа а вон х1ума доцуш дика адам долун дела.                ХЕДА                Ва, Дела! Изий, Хала са детта ас цаьргахь. Суна ца хаьа со мел 1алур ю, иштта. Ц1ерачаьрга шадерг дика ду олу ас. Я ас ма-дарра дийцича а соьга ладуг1ур долуш цхьа а вац. Со суо ю сайн г1айг1анца. Со-м йитахь, хьо йийца вай?                ЗАРА                Сан хийцам болуш х1умма а дац, хьуна дийца, хьан самукъа даккха.                ХЕДА                Х1инца а Нашхин втюритьца дина 1аш ю хьо? Со-м ца кхета хьоьх. Кхета со: хаза къамелаш, дагар дийцарш, искусство, поэзи. Уьш хьо нускал коч йоьхна, церан наь1арх чоьхьа яларцан арахь дуьсуш х1умнаш ду, дукхаяхарг. 1е-яха а йоьлча, уьш дуьйцучохь, хьехочохь а ца хуьлу. Ас алий хьоьга: ахь цуьнга мари ма диннехь, хьо цунна зуда хир ю. Чохь, кертахь; уьйт1е, кет1е – уьш хьан хир ю. Ткъа иза шен студенташ болчу д1аоьхур ву. Цхьаьна дийнахь цунна цигахь кхин цхьа Изий кхетар ю. Т1аккха цо цуьнца юйцур ю и ша йолу поэзи, хьоьца еккъа цхьа проза бен дийца х1ума хир дац цуьнан. Цо шен цхьа амал бийр бу хьуна, важа зуда яц цуьнан х1инца а дийна. И-м ч1ог1а хаза стаг ю бохура хьуна. Кхечанхьа маре дина цо, ц1а ца яг1ахь, йитан. (Она небрежно бризгнула при упоминании ее.)                ИЗИЙ                Цуьнан кхин кхоъ хилахь мега суна-м, Хеда. Х1ара дуьне х1инцца чекхдера ду. Со иштта а ю ах-ах екъаелла 1аш: дуьне – эхарт, бохуш. Бакъдолуш цхьа х1ума ду: Нашхис цкъа а соьца моттарг1ниш ца лелийна. Ас-м ца боху иза воккха волуш сайна хазахета. Амма жиманиг иштта дог ц1ена атта хир вац. Хилалур вац. Кегийчеран б1аьргаш уьду, схьагинна хаза йо1 езалуш. Цхьаьнци цхьаъ дуьйцуш лаьтташехь, юххехь т1ехйолучуьнга б1аьргаш кхуьйсу цара. Хьо цаьрца юстуш. Иза цера халонаш ю. Рицкъа хилла цуо со йигахь, со реза ю-кх цо кхиниг ялаяхь а.                ХЕДА                Х1инца до ахь иштта къамел, хьо мари йодахь хийцалур ду иза. Хьоьга лалур дац, хьо йоцчуьнга иза раз хьажахь а.                ИЗИЙ                Хеда, вайшимма къийса х1ума дац х1ара. Суна дика хаьа сайна х1ун лаьа. Дала магийна иза! Вай муьт1ахь хила дезаш дац Цунна? Иза вац вай Эла. Конституцеш язйина 1аш ма ду адам, хьаькмашна муьт1ахь хила бохуш. Ткъа Шена хьалха духадоьрзурдолчунна х1унда ца хуьлуш дара адам муьт1ахь а, къера а?                Дашо варкъ даьккхина ц1ачохь 1ахь а, ирс хетар дац. Хаддаза цхьа х1ума карор ду, - цхьаъ д1адаьлча важа, иза къайладелча - кхиниг, - садууш. Цкъа а синтем хилла зама йог1ур яц. Ахча а, деши а гуш хир дац. Цхьа х1ума т1ецатоьуш хир ду. Цхьа х1ума яйча санна.                Дала чу са кхоьллина вайн, куога дахийтина, мотт 1амийна, са гайтина, хазар делла, чам бовзийтина, 1асар делла, дег1а куц делла, безамаш белла; стоьмаш белла; даарш делла; хиш делла; х1усмаш елла; т1ехаьа х1ума елла; т1ейоха бедар елла, куога йоха мача хилийтина; малх хьожуьйту, дог1а досса до, шело ло, йовхо ло; вай х1ун дина, вайга х1ун дало, вай меллаца ду? Вай массо а х1уманна реза доцуш хуьлуш ду, вай луьйш ду хаддаза цхьанна, массо а бехке веш, вай ц1ена хуьлуш. 1ана а дина ц1е деши уьйт1а охьадоьхкича, иза дац гуш, ши б1аьрг кет1ахь хуьлу: кхин буха мел дисана, лулахочунна мел кхечна? Дала деллачунна реза хуьлуш дац декъаза адам. Аьлча а - 1индаг1. Вай х1ун ю 1индаг1аш бен? Шаверг, шен чу са дог1ушшеххьа, кхиниг шен хьойданах д1атаса г1ерташ хуьлу. Дика ду 1индаг1 д1адехкалуш доцуш.                ХЕДА                Изий, хьо ма бакълоь ца хаьа хьуна? Са 1ебаш дац цхьаьна а х1умнах. Тхан ц1ахь а, х1инца кху марехь а ду-кх иштта. Ахь сурт даьккхичасанна дуьйцу тхоьгара хьал. Массане ду уьш. Дала, Шен цхьа сценари йолуш кхоьллина ма ду х1ара дуьне а, цу т1ехь адам а. Йоккха интрига а йитина: хьо маца вийр ву а ца хаьа хьуна, я хьо маца лийр ву а. Цхьа а х1ума а дац хьан карахь. Къениг а лаьтте воьрзу, триллионаш долу ротшильдар а лаьтте а бирзина бу. Цхьа а доллар т1аьхькхачо цхьа а садоь1а дег1 а доцуш. Ма дика ду суна хьо гина, ахь х1ара къамел дина а. Суна м1араш къовзий-кх ахь; х1инца суна хаьа айса х1ун дан деза. Со хийцалур ю хьуна х1инца, хьуна гур ду хьуна.                ИЗИЙ                Дала мукъ лахь, - алахь.                ХЕДА                Х1ан, и ала деза, дезий? Дала мукъ лахь, дикчу аг1ор хийцлур ю со. Изий, суна хьо ч1ог1а оьшу хьуна, х1инца сан хьо цахилча йиш яц хьуна. Ас даима а, доьшучу хенахь а, дора хьоьх къайлаха дозалла, хьо кура яларна а кхоьруш. Хьо хийца ца елла, хьуна хьай гуо схьакарийна. Со д1а матасалахь. Сан хьоьга дийцадезаш цхьа ч1ог1а х1ума ду хьуна, парг1атехь. Х1инца сан д1аяха еза.                Они крепко обнялись.

 СЦЕНА. ДЕНЬ – НАТ. В МЕЧЕТИ

Нашхи пришел к Къурайшу. Видим их обнявшимися. Затем Къурайш предлогает ему присесть. Садятся.                КЪУРАЙШ                Хатта лууш вара хьуна со, мел, х1ун 1амийна ахь Къуръанах?                НАШХИ                Аль-Бакъарат чекхдаьккхина, аль-1имран суран тавсир 1амош юкъахваьлла-кх со. Х1инца-м, иза юханехьа карла доккхуш 1амо а дезара ду сан.                КЪУРАЙШ                Ма ша Аллах1! Ма ша Аллах1! Ахь къахьегна. Соьгара оьшург доккха х1ума дац хьуна. И хаттар чекхдели. Изийца х1умма а къаьстаний хьан? Кхузахь ма бу уьш. Мади вара соьца з1енехь, шайга д1анехьа валахьара бохуш. Суна хиъча дика хир дара хьан дог-ойла а. Хьо дуьхьала вацахь?                НАШХИ                Сан ойла хийцаелла яц. Амма хьал-де хийцаделла. Вуьйш со вийча бен совцур болуш бац. Цунах мел хьакхалур ду а ца хаьа. Мади ч1ог1а нийса луьйш ву. Йо1 соьх ларъян езаш ю, цунна х1ума ца хилийта.                КЪУРАЙШ                Ахь айхьа алахь бен Изига, сингаттам хедар бац цуьнан. Цкъа хьалха иза ган езара хьуна. Х1ун олу ахь?                НАШХИ                Бакълоь хьо. Дов куьг бехкечо дерзо деза. Нагахь санна, Мади дуьхьала   вацахь, Изий ган лаьара суна, гена д1а а ца туьттуш...                КЪУРАЙШ                Цхьа х1ума дан йиш ю вайшинни. Мадех дагаваьлла, вайша цхьаьни цаьрга ваха мегар ду. Ас Мадица г1уллакх дуьйцушехь, шуьшиъ а дист хила кхуьур ду.                НАШХИ                И муха хир ду? Цаьрга а вахана? Хьо-м со вен вол.                КЪУРАЙШ                Вай, кхечунна ца хиъча а, хьуна довза дезара вайн 1адаташ. Нохчи даима а хилла ма ду ирахь 1а воьдуш. Мелхо а сийлахь хир ду-кх. Жима стаг санна цера кет1а х1оьттина лаьттийла-м ма дац хьо, чухула ког хьоькхуш. Ткъа, ара а ялла цуо иза цхьанхьа а кху сохьта йог1уьйтур яц. Хьан хаьа, хьан «хьеший» х1ун дагахь бу а?                НАШХИ                Къаста де т1аккха. Со хьоьжуш 1ийр ву хьуна. Мадис х1ун олу а ма ца хаьий.

 СЦЕНА. ДЕНЬ – НАТ. У НАШХИ

Нашхи подъезжает к своему дому. А там его ждут ребята, все. Нашхи удивлен, но и рад гостям. Удивлен, потому что не договаривались о встрече.                НАШХИ                Ассалам 1алайкум! Марша а дог1ийла. Шу ма дика нисделла цхьаьна?                Те отвечают на приветствие все. Но говорит 1иса.                1ИСА                Нашхи, хьоьха цхьацца х1умнаш 1итталуш хилла. Хьуна санна говза тасадала-м хуур дац тхуна, цхьа бакъду, буй-т1ари-м ялур ю. Гуттар а г1аддахь, 1аьрбиша санна т1улгаш кхиссина а, цхьаъ даза 1ийра долуш-м дац тхо.                НАШХИ                Делахь, лата-м хьан хаьара, эцца цициго санна м1араш-м хьоькху ас, со гуттар ч1ог1а кхеравелча. Водуш меттиг а яана девна кевнера. Шуна-м бала бир бацара вай. Аш дан дезаш дукха х1ума ду вайн «ц1ийнахь». Кестта вай иза схьадоьллура ду, Дала мукълахь.                ДАВУД                Хьо 1исас аьллачух нийса ца кхийтар. Тхо летта 1ийра долуш дац. Эшахь т1амна а ду тхо кийча. Тхоьца берашца санна къамел ма де, тхо бегашийна, я г1илкхан дист хила даьхкина дац. Нагахь санна ахь тхо тергал ца дахь, оха тхаьш цхьаъ лелор ду ахь арабаьккхинчу новкъахь.                НАШХИ                Аш х1ун дуьйцу? Х1ун некъ? Со-м вац т1ом бан кечлуш, эцца тхайн тишделла дов карла даьлла буй-т1ари-м хилла, иза х1инца д1а а дирзина.                Со-м, сайга яг1ахь зуда яло кечам беш ву. Х1инца, дуьло, чу г1ур ду вай, цхьацца чайн стака йог1уьйтур ю вай ц1ий дохдеш.                ДАВУД                Ахь бохучух тешна 1ийр ду тхо. Амма хаалахь,  раз-пурха цхьаъ эккхахь, оха тхайн цхьа сурт х1оттор ду хьуна. Чайнаца х1ун ю хьан яа?                НАШХИ                Цхьа накъост вара х1оаш дахьаш веана, дукха сиха а хилла, уьш кхарзалца ца 1аш д1авахара иза. Уьш х1инца а д1адааза делахь, вай царех бад йийр ю-кх.                ИБРАХ1ИМ                Иштта д1аяздийра ду-кх вай: хоаш т1ерий, чайна т1ерий д1адоладелира, -  аьлла.                ИДРИС                Нашхи, хьо цхьа нускал хьехош ма вара, иза цкъа хьалха схьа а далийна, цуьнга куьйгалла дайтача вай кхачана т1ехь?                НАШХИ                Шу а моз доккха берзалой яц, моз дуу берзалой ю. Кишмишца цхьа дика басар даьккхина чай а мелла, шун ког, куьг муха лела хьовсур ду вай, т1аккха. - Они тут же организовали чаепитие. Дальше уже идет проверка на спортивность ребят. Нашхи показывает разные формы защиты и нападения. Ребятам очень понравилось, как работает учитель. И они решили, тренировки проводит ежедневно. Самым жестким образом.                ДАВУД                Тхоьца х1ора дийнахь болх бан реза хир варий хьо? Тхуна ч1ог1а лаьара кху новкъахь къахьега. Вайн ишкол хилча гуттар тарлур дара х1ара. Х1ун олу ахь?                НАШХИ                Коьрта кхайкхам иштта хир бу: Машар бахьаш веанчунна чай лур ду, дов дахьаш веанчуьнга хоаш шега дохадойтур ду. Собарделаш цхьа к1еззиг, со араволу шуна.                Он заходит в дом, через недолгое время выходит и несет в руках холодное оружие.                НАШХИ                Нохчи шаьлта ю х1ара. БРОНЗОВЫЙ век. Нохчийн тур ду х1ара. Циггара. Секха 1ад. Жимма т1аьхьара зама. Х1ара г1аж ю. Х1акхарца говзалла гайта 1амо дезар ду массеран а. Ца хиъча йиш а йоцуш. Дуьне дезарш дукха 1аь1на кху лаьтта т1ехь, церан зуламаш т1етт1а 1аь1аш ду. Дийнахь пхеа сохьтехь наб йийр ю аш. Шен хенахь ламазаш деш, дийнахь деа-пхеа сохьтехь къахьоьгур ду аш. Реза дуй шу?                Все отвечают хором: - Тхо реза ду!                ИДРИС                Адмаш, алийша, и нускал кхин хьаха а ма ца ди кхо? Дохко-м ца ваьлла техь? Оха хьуна нораш хьоькхур дац хьуна. (Смех.)                ДАВУД                Кхин цхьа г1уллакх а ду хьоьга хьахо дезаш. Х1ара къахьега луурш дукха бу, царна х1ун до вай?                НАШХИ                Аш вовшах тоьхнарг хир ду-кх кхунах. Хьо, т1аккха, Давуд тобанна куьйгалла дан х1оттаво-кх вай, шу диснарш реза делахь?                ИДРИС                Лаам ца лаьара тхуна, амма тхуна юккъехь х1арий бен кхеравелча кийрара мохь болуш кхин цхьа вац. Водуш а массарел а хьалха волу х1ара.                НАШХИ                Идрис, хьо хьаха вара, цхьа дикка т1арг1а къажбеш белхи а бина, цигахь тхьамдалла а делла охьахаон везаш.                ДАВУД                Т1аккха цхьа низам х1оттийна, хан биллгала йина, х1ума дийр ду-кх вай.    ИДРИС                Делахь, Нашхи, и нускал даладо алий, тиллалой, т1арг1а къажбо белхи ма белахь.                НАШХИ                И к1ант ч1ог1а эвхьаза ваьлла, хьажал цо дуьйцург. Хан д1аиккхана велахь а, т1арг1ий, нускаллий къасталур доцуш къан ма ца велла со. Хьо вара хьуна хьуьнах - хьаьмцаш даа вахийта везаш.                ИБРАХ1ИМ                Я базара - кузаш дохка.                НАШХИ                Х1ан, ц1а г1ол, шайн ц1а делахь. Митинг еш лаьтта аш кху сан пхьоьханахь. Т1аьххьара олучо х1ун эр ду а ца хаьа!

СЦЕНА. ДЕНЬ – ИНТ. ДОМ ДИЗАЙНА

Хеда пришла навестит Зару. Но ее не оказалось на месте. Были швеи и еще Ибрах1им с Сулейманом. Ей отвечает Ибрах1им.
ХЕДА                Маца хир ю хаьий иза т1аккха?                ИБРАХ1ИМ                Зара хьелур яц, схьайог1ур ю хьо жимма саца йиш йолуш елахь. Мала чай ду, кофе ю езахь.                ХЕДА                Дела реза хуьлда. Иза хьелур яцахь-м соцур яра со. Ч1ог1а иза ган лаьара суна.                ИБРАХ1ИМ                Хьуьлла х1ума тоьгурш бу хьуна, царна т1ег1о хьайна лаахь.                ХЕДА                Хьо х1ун болх беш ву? (Она вскольз увидела на экране компа эскизы к платьям)                ИБРАХ1ИМ                Со ва-м программист ву. Зарина г1о деш ву цкъачунна эскизаш т1ехь.                ХЕДА                Со хьажа мегий? Со а ю и сизнаш хьекха 1амийна. Нашхи хилла дешархо ю со.                ИБРАХ1ИМ                Дера мега-кх, хьажа хьайна. – Встает и дает ей возможность поближе увидеть. - Изий ю хьо?                Хеда улыбнулась, так, как, поняла, почему им так показалось.                ХЕДА                Изий сан доттаг1 ю, тхойша цхьаьна курсехь яра. – Смотрит – Кхузахь цхьажимма сизнаш тодан дезаш ду, - аьлла хета суна.                ИБРАХ1ИМ                Хьажа хьайн х1ун хуьлу.                ХЕДА                Компьютер т1ехь суна хуур дац. Цхьаьна кехат т1ехь-м хьожур яра со.                Сулейман достает бумагу и карандаш и передает их ей. Хеда берет и начинает рисовать линии для платья. Частенько глядя на изображния в компе. У него хорошо получается. Парням понравилось.                ИБРАХ1ИМ                Говза хилча иштта хуьлу хьуна. Б1аьргана ч1ог1а тамехь сурт ду иза. Цхьанхьа а балхахь юй хьо?                ХЕДА                Яц. Дукха хан яц со ц1аеана а.                Приходит Зара. Сулейман стоит, как завороженный и смотрит на нее. Она это не пропустила. Ей это понравилось, что ее еще замечают. Зара сразу видя гостью, подошла и поздоровалась.                ЗАРА                Марша йог1ийла!                ХЕДА                Делера маршалла хуьлда хьуна а! Хеда ю со.                ЗАРА                Суна гина хьо цхьанхьа, дагаяийта г1ерта со. Схьахетарехь Изий, хьой, кхин цхьаъ а яра...                ХЕДА                Х1инца суна хьо а еа дага, Зара. Тхо коч тегийта даьхкина нисделлера...                ЗАРА                Х1аъ, дагаеа. Хьо а яра моьтту суна Нашхи...                ЗАРА                Яра.                Зара видит рисунок, который вышел из под руки Хеды.                ЗАРА                Х1инца хьо лаа ярий?                ИБРАХ1ИМ                Хьажа, Хедас йиллинчуьнга!                ЗАРА                Гуш ю суна.                ХЕДА                Суна хаьара шу кхузахь дуйла, хьажа еанера со: шу муха дохку?                ЗАРА                Яло, цига дехьа довлий вай. Цигахь ю кучамаш а.                Они двоем переходят на ту сторону, где работают швеи. Там работают две женьщины.                ЗАРА                Х1ара шиъ тоьлла говзанча ю кху белхан. Цкъачунна хьуна гуш долу сурт ду. Тхо дуьйлалуш бен дац. Х1инца а дика д1атарделла а ца девла тхо.                Сначала здороваются. Хеда внимательно изучает то, что она видит перед глазами и, делает свои предложения.                ХЕДА                Х1ара чархаш мелла а т1аьхьайисина ю, х1инца йолчаьрга хьежча. Хьуна хетий, Зара?                ЗАРА                Цкъачунна кхарех тоам бан безаш хуьлу тхан, ахь юйцучарех харж алса-м ера ю. Тхоьгахь  оццула нахарш дац.                ХЕДА                Х1ета рынке довла а хала хир ду шуна? Кху чохь мах хир бу кхеран, амма кхин д1а арахь мах лело тоам бац.                ЗАРА                Хьоьга х1умма а далур дуй?                ХЕДА                Лерича, дуьстича х1ун хуьлу-м хьожур яра со. Соьгахь жимма шай-кай ю. Кху балхана тоьур йолуш. Т1еоьшуш хилахь, иза а каро хьожур ю со.                ЗАРА                Кхузахь дерг а - руками показала, - тхо а ду-кх хьуна. Тхан директор а, экономист а кийча ву-кх хьоьга ладог1а. Хьуна маца луур ду цаьрца охьахаьа?                ХЕДА                Х1инцца а кийча ю со. Уьш мичахь бу?                ЗАРА                Ас х1инцца з1е тоьхна схьакхойкху цу шинга.                Начинает звонит.

СЦЕНА. ДЕНЬ – ИНТ. У ИЗИЙ

Хеда позвонила и приезжет к Изий домой. Изий сообщает об этом бабушке. Она готовит еду на кухне, а Изий там, на столе рисует свои узоры для истанга. Идут гудки, Изий берет трубку.
ИЗИЙ                Хеда, ладуг1уш ю со хьоьга. - Слушает. Отвечает. – Дика ду, схьайола, со ц1ахь ю хьуна. Нани, хеда ю вайга йог1уш.                КЭТИ                Юй, боккъалла а? Ма дика ду иза. Хьаша беркате адам ду. Вай мерза кхача кечбийр бу-кх т1аккха цунна а, вайна а, Дала мукъ лахь.
Изий и хеда вышли в садик в заднем дворе, и там беседуют сидя.                ХЕДА                Ас хьоьга эларий со дикачу аг1ора хийцалур ю аьлла. Суна дов дан кеч ма лолахь. Динарг дина даьлла, со дохко а ца яьлла х1уммаъ. Суна к1ординера цера и х1умнаш.                ИЗИЙ                Хеда, хьо х1ун дуьйцуш ю? Кхетае со.                ХЕДА                Ас суо йитийтина Беслане. Со ц1а еъна цаьргара. Сан доккха бахьана дара.                ИЗИЙ                Муха? Ас хьайга къамел дина аьлла дина ахь иза?                ХЕДА                Ца дина. Хьан къемело со самаяьккхира, кхин д1а ас айса дина.                ХЕДА                Хьо-м кхин цец а ца ели. Бакъ ца ели, иза коьрта а дац х1инца, хьуна хууш хилла хилча х1етте а. Со хьоьга х1ун ала йолла? Со, Нашхи шича, Зара йолчу балха араяьлла. Нашхи а ву цаьрца цу юккъехь, амма цигахь наггахь бен гучуволуш вац иза. Цаьрца балхахь цхьа кегий нах а бу. Шайн-шайн говзаллаш йолуш. Царех цхьаъ Сулейман соьга ч1ог1а б1аьргаш къерзош ву. Ч1ог1а товш жима стаг ву иза. Х1ун олу ахь?               
               
 ИЗИЙ                Хеда, хьо дукха каде ю, со т1аьхьакхуьур яц хьан белхашна. Хьуна хьайна хаьа хир ду-кх айхьа х1ун дан деза. Суна хуур дац хьоьга х1умма а ала. Со х1оккхузахь чохь йоллуш ю... – ее прекрасные глаза заполнились слезами.                ХЕДА                Ас дош ло хьуна, дукха-м йоллур яц хьуна хьо кху чохь. Ас кестта хьо а д1аюгур сайца цига балха. Хьо а ю цигахь ч1ог1а оьшуш. Иза керла, йоккха проект ю.                Изий еще не успокоилась.                ИЗИЙ                Хьан оьшу? Х1ун дан оьшу?                ХЕДА                Жимма сатоха, т1аккха ас хоуьйтур ду хьуна. Со хьуна хьалха ч1ог1а бехке ю, со йоккха 1овдал яра.                ИЗИЙ                Ца оьшу хьуна кхин х1умма а дийца. Сан хьоьца цхьа а мекха хир яц, цкъа а.                ХЕДА                Ас дош делла со дикчу аг1ора хийцалур ю аьлла. Дагт1ехь и хьоькх йолуш со муха хийцаялалур ю? Хьо суна къинт1ера ялалахь къинт1ера ялар доьху ас хьоьга.                Изий посмотрела ей прямо в глаза и взяла ее за пред плечи, обоими руками.                ИЗИЙ                Хеда, ма ц1ена адам ду хьо. Уьш д1адевларш ма ду ахь дуьйцурш. Со муха ца йолу хьуна къинт1ера. Дела дуьхьа-м яьлла. Вай доьшуш долуш суна хьо евзуш а ца хилла ма-ярра. Суна са гуш ца хилла-кх, б1аьрзе хилла-кх со.                ХЕДА                Ахь иштта сан мах хадон мах бацара сан. Дела реза хуьлда хьуна, сан хьоме йиша.   И они прилипли друг к другу.

СЦЕНА. ДЕНЬ – НАТ.

Сайхан пришел навестить Зару. Они находятся в пошивочном блоке. Женщины ушли обедать.
САЙХАН                Зара, шу-м дика тасаделла дохку. Таро хилча-м къахьега хуур долуш хилла шу.                ЗАРА                Нисса боху ахь: тароне хьежжина дохку тхо.                САЙХАН                Со Турци воьдуш ву. Со д1авахале хаийта веанера со. Хьуна хаьа деза: Нашхина а, шуна а ч1ог1а кхерам бу. И цуьнан довхой юха а т1елата дагахь бу. Х1инца цхьаннех а къинхетам бийр бац цара.                ЗАРА                Хьуна мичара хаьа иза? Хьо хьанна болх беш ву?                САЙХАН                Хьуна хиъча дика дерг ас хьоьга аьлла. Кхин д1а долчуьнца хьан г1уллакх дац. Со бизнес еш ву. Х1ета - сайна болх беш а ву. Вайн барт хилларг ахь х1инца а кхочуш а ца дина. Х1етте а воллу со хьоьца озабезам беш. - Люди приходят с обеда. Зара незнает, что и делать.                ЗАРА                Оха х1ун дан деза?                Сайхан пожимает плечи.                САЙХАН                Нашхи вац стратег? - Он уходит не прощаясь, просто помахал рукой. Зара звонить Нашхе, но он в не зоне досягаемости. Приходят Чача, Хеда, САЛМАН. Здороваются.                ЧАЧА                Иза мила вара?                ЗАРА                Иштта цхьа г1уллакх хилла чувеанера иза-м.                Все поняли, что Зара в не духе, и не хочет поделиться с тем, что ее расстроило.                ХЕДА                Вайн керла чархаш а, кхин йолу коьчалш а цхьаьна шина к1ирнах схьакхочур ю. Х1етле, вай, меттиг билггала яьккхина кечам бахь иза вайгахьа хир ду. Кхин цхьа х1ума ду: оцу чархашна 1уналла дан хуур долуш белха говзанчаш оьшур бу вайна. Царга дешийта деза, керла технологеш йовзуьйтуш.                Зара еле сдерживала себя. Ее мысли были заняты другими проблемами, и ей не терпелось, все это закончит и найти Нашхи. Зара извенилась и быстро выбежала на улицу.

СЦЕНА. ДЕНЬ – ИНТ. У МАДИ

Къурайш договорился с Мади, и они двоем с Нашхи в гостях у Мади. Нашхи отправили в отдельную комнату для встречи с Изий. Мади, Къурайш и Кэти в зале.                КЭТИ                Шу охьаховша, ас лулара цхьа йо1 ялийна Изийца юххехь хилийта, цу шинге къамел дойтур ду. Важа йо1 ц1а цакхаьчна деша яханчуьра.                МАДИ                Хьашт дац цхьа лулара йо1. Цу шимма а тешам гайтина, х1инца вай тешар гайта деза. Вайн г1иллакхийн дай, вай ду. Вай жоп ло царех. Вайна дала а, иман долуш нах бу уьш.                Дийцийта шайн парг1ат. Тахана къаста дезаш ду х1ара.                КЪУРАЙШ                Нийса боху. Дела реза хуьлда хьуна, Мади. Шу шина стага инзаре ваьккхина со, шаьшшинни хаза хилла долчу г1иллакхашца а, тешамца а. Далла хастам бо ас, шуьца сан гергарло тасарна Цуо.                Мади приглашет за стол и они вдвоем садятся.
Там, в другой комнате Нашхи, в ожидании встречи с Изий. Чтоб справиться с волнением он стал рассматривать картины на стене и, с удивлением увидел одну из своих работ, который он подарил Изий еще давно. Он стоит спиной к двери, откуда вошла Изий. Дверь осталась распахнутым. Изий не меньше его волновалась, столько раз она представляла эту первую встречу, после их разлуки. Он почувствовал ее и резко повернулся. И посмотрели друг на друга. Изий осталась там стоять. И вновь перед ним была хрупкая, нежно-таинственная, все еще светящийся изнутри как кристалл, прежняя Изий. Казалось, ничто не сможет заставить это искрящиеся, как два янтаря глаза, принудить изменить свое пытливое любопытство к окружаешему миру.                НАШХИ                Изий...                ИЗИЙ                Нашхи...                НАШХИ                Эзар шо ду хьо ца гуш даьккхинарг...                ИЗИЙ                Хьуна-м со ган лууш ма цахилла т1аккха...                НАШХИ                Бакъ ду хьан иза, хьо соьцани яра даима а.                ИЗИЙ                Муьллхха а сингаттам и до1а ду Деле деш долу, дац?                Ее лицо, обращенное теперь к нему, казалось еще более хрупким и ранимым.                НАШХИ                Дагахьбаламаш бу-кх гуобаьккхина...                ИЗИЙ                Цхьа шо бен дац... ма дукха х1ума хийцаделла...                Нашхи молчал. Воспоминания покрыли его взор, вместе с ними вернулись боль расставания и страх новой разлуки.                НАШХИ                Ма дукха ду-кх гинарш, лайнарш, лан дезарш, ла цалун дерш, велош, велхош, вужуш, г1оттуш...                ИЗИЙ                Кхин некъ бан а бац цхьа а? – Нашхи незнал как сказать ей прощай. – Вайшимма цхаъ дийца деза...                НАШХИ                Деза...                ИЗИЙ                Хьо муха ву?                НАШХИ                Суо ву-кх со...                ИЗИЙ                Кхин вац хьо хьуо... хир вац... - краснеет, голова наклоняется в сторону, от стеснения.                НАШХИ                Кхетаве.                ИЗИЙ                Цуьнгахь долчул сов х1ума даккхалур дац адмера, цул т1аьхьа иза маьрша долу… Доцца дийцача: х1ора а шен къилбехьа вирзина-кх, ахь дийцина хилла долу.                НАШХИ                Цхьа хан йог1у, дахар а 1ожалла а, г1ан-само а цхьана иэлой, царех даган хаза кхаъ хуьлий, ойла т1ома йолий хьо цхьанхьа вуссуш. Хьан хаьа хьо х1аваэхь висахь?                ИЗИЙ                Дагахь доццург хила мегаш дац-те?... Хьуна цхьа х1ума ма-дарра ган лиънехь, и гур ду хьуна хьо хьайна дагчу хьажахь... маршо къобал яхь.                НАШХИ                Маршо ахь схьаэцча, юха хьо цо стенга кхачор ву...                ИЗИЙ                Х1ора керла х1ума цадевзачунна т1ера д1а ма долало...                НАШХИ                Вайн дахар - иза 1инчу боьда некъ бу, жимма а хьо гал хилахь.                ИЗИЙ                Хьуна кхечуьнгахь гуш дерг - иза хьоьгара хьал ду, иштта ца хилча хьуна гур дацара иза цуьнгахь. Кхечуьнгахь вайна ваьш го... Ца го?                НАШХИ                Х1ора синехь уггаре а са карзах дохуш дерг, иза цо ша муха 1ехадо хьаьжжина хуьлу.                ИЗИЙ                Хьуна кхечуьнгахь ца дезаш долчу х1умно, хьуо вовзуьйту хьуна - юххера. Ирсах кхетам башха-башха ма хуьлу, хьан хене хьаьжжина. Хан а хуьлу шен чам болуш, ахь хьаьнца йоькъу, я хьаьнца йойъу хьаьжжина.                НАШХИ                (Почти шепотом читает стих.)
«Хиллачух, хиндолчух баьлла,
Цхьалха ма-барий сан некъ,
Дуьненан кевнаш дIадаьллал
Бала ма-барий беккъа!
Эзарнаш кийсигаш хилла,
Некъа тIе Iиена сан дог.
Сан сино белхабо гIийла
ТIехула мел боккху ког...
Мича хьуо, мича охьабилла
Белшаш тIе биллина мохь?
Дуьненан къахьалла мийла
Йокъалла хилла-те сох?»
ИЗИЙ                Иза хьена ю? Ас ца ешна. Хьуна, вайн ирс каро ницкъ кхочур бац аьлла хета, поэт?                НАШХИ                ИСМАИЛОВА Тина. Йоцуш ю иза, хьо маьрша. Цкъацкъа х1ума дагадог1у хьуна, хьо лазош бен ирс не1аре ца дог1у, - аьлла.                ИЗИЙ                Даима, хьо тулуш хила аьлла а ма дац, диканиг хилийтархьама хьо эшна хилийта а мегар ма ду... дац?                НАШХИ                Изий!                ИЗИЙ                Х1ун боху ахь, Нашхи?                НАШХИ                Муш бехха,...                ИЗИЙ                ... дош доцца...                НАШХИ                ВАЙ КЪАСТА ДЕЗАШ ДУ.                ИЗИЙ                Юха а?                НАШХИ                САЦАМ ХИЛЛА ...                ИЗИЙ                ... Ма алахь иштта...                НАШХИ                Х1ун де ас?                ИЗИЙ                Суна ца лаьа кхин цкъа а къаста... соьга лалур дац...                НАШХИ                Хаьа суна... Соьга а дац...                ИЗИЙ                Т1аккха ма къастий вай?                НАШХИ                Ма къаста...                ИЗИЙ                Хьо ц1ахь саца т1аккха?                НАШХИ                Вуьтур вац... Я СО, Я УЬШ? Кхин некъ ца хаьа суна...                ИЗИЙ                Вайша девзичхьана къастар ду-кх вайна гинарг ...                НАШХИ                Бексултанов Мусан цхьацца ойланаш хуьлу ч1ог1а маь1не. «Цхьа ши х1ума, ши-кхо х1ума хилла-кх ахь лардан дезаш: хьайн коьртан сий, камаьршой, цхьана денна оьшу доьналлий, х1ара хазалла г1айг1а юй а хууш, йуьсур юйла, йоцийла.»                ИЗИЙ                Йоьшу ас цуьнан говзарш а. Со 1ад чохь 1аш ма ю. «Ирс деха ца хуьлу, кху лаьттан букъ т1ехь долу ирс.» – Яздо цуо. - «Цагург йист йоцуш ду, цакхетарг - пана. Цхьанна а цкъа а хаа йиш яц сай-бодий къаьста м1аьрго, буьйсанан юкъ мичахь ю, са дег1а чу маца дог1у а. Массо а х1ума инзаре ду-кх: цахуург, хаьа моьттург, я хаа йишйоцург а. Я Аллах1! Цхьалха ду-кх тхо. Я Аллах1! Мел ирсе хетча а - цхьалха, х1ара дерриг а г1ан дуй а хууш, тхаьш г1енан хьеший дуй а!»                НАШХИ                «Д1адевларш дукхох ду, т1аьхьадисинчарал а. Дуьне иштта къона а дац, вай шех 1ехадаллал къона. Т1аьхьа шиъ бен ца дисна: 1ийса пайхамар (1алайхи салам) восса везарий, юха, цул т1аьхьа, Къематдей.»                ИЗИЙ                Я цхьаннах а даха бехкаш а доцуш, шиа бакъдолуш, я шиа - харц а. Юха шиа - аьшна а, я кхин карон некъ а боцуш - г1айг1а бен...                НАШХИ                Безам хуьлуш бац-кха шеца цхьа лазам боцуш...                ИЗИЙ                Цуьнан х1ара мог1анаш а: «Со кхоьру… суна ца лаьа… иштта дика… иштта дика хилча… хала ма ду… суна елха ма лаьа хьоьца, саг1ийна санна, вайн ирсана, б1аьрхих саг1а даьккхича, цхьа а х1ума хир доцуш санна, цхьа а вон х1ума…»                НАШХИ                «Вон х1ума дан а ма дац, цхьа дика болх т1аьхьа боцуш…»                ИЗИЙ                «Хастам Хьуна, х1ай Аллах1. Хьуна бу-кх хастам, тхо къесторна – вовшахтоха, тхо цхаьна дита – д1асадахарна. Шаболу Хастам Хьуна, г1ан кхолларна, дагалецам баларна...»   (ПАУЗА.  ДОЛГО.)                НАШХИ                И сурт... и де дага дог1у суна. Хьо цу дийнахь цхьа, яьлла б1аьсте санна хаза коч юьйхина яра. Жимма шелъелла етташ йовхарш а йолуш. Цхьа доккха П1етамат зезаг а дара цу куча т1ехь хаза гулдина.                ИЗИЙ                Хьуна дагадог1а и де, т1аккха. И коч соьгахь хазахета элира ахь. И бос а, - аьлла т1е а тухуш. Цу дийнахь кхийтира со, хьо мел тидам болуш ву х1уман.                НАШХИ                Сайн цхьа а сатуьйсийла йоций хиира суна, хьан хазалла и чоь мел ю 1ана яхана яьржича.                ИЗИЙ                Суна дагадеара: хьажахь цхьаммо а ца аьлла соьга, я тидам а ца бина сан кучан, кхой бен. Суна сайна дагахь гилгаш девлира хазахетта. Кхин и хьан дешнаш коьртера д1ацадевлира суна.                НАШХИ                Суна хьан сурт санна, цу дийнахь х1оьттина.                ИЗИЙ                Юха, цул т1аьхьа, ахь х1ун олу хьожуш, хьо даггара ву вац талла дагахь, кхин керла коч юьйхина, цуьнца йог1уш лекха к1ажа болу туфлеш а йолуш еара со.                НАШХИ                Ас х1ун дира? Хьан зачетни суьрта т1е: цхьа дакъа кучан а, туфлеш а ехкира.                ИЗИЙ                Суна иза ца хаьара, со цу суьрта т1е ца хьаьжира. Сан дог даьтт1ера, ахь сан хьуьнарийн терго ца йина. Иштта ц1а а яхара со, кхин метта ца йог1уш. Юха ц1ахь, сайн суьрташ схьадег1ча гира суна хьан сизнийн хьоькхнаш. Сан дог-ойла т1ома елира. Циггахь ч1аг1о йира ас, кхин хьуна оьг1аз ца яха, х1ума билггала къасталца. Эццехь самукъдаьлла, хьуна бекхам беш д1аоьллина ду и сурт хьан.                НАШХИ                Суна хьоьгара, хьан безамна цхьа х1ума...                ИЗИЙ                Хьоьгахь ма ду йовлакх, ас хьан чевна т1едилла дитина долу. Ас хьуна караделла йовлакх. Цунна сагатдеш вацара хьо...                Ему оставалось только качать головой утвердительно.                НАШХИ                Г1ан ду, я самах? Х1ун ду х1ара?                ИЗИЙ                Ма к1езга хан ю-кх кху дуьненахь йоккхург, я-м ткъа. Дистина дог1у хи санна, йоккха г1овг1а а йоккхий, яккхийра чалхаш а такхайой, хьо шеца 1ада а вой, юха лар йоцуш, тата доцуш д1айов-кха.                Нашхи засуетился в поиске чего-то в своих карманах. Нашел, наконец. Он ее вынимает из кармана. Это тот самый платок.                ФЛЭШБЕК:
 Фрагмент, когда Зара спросила, что за красивый платок? А он не смог ответить, так как не помнил, откуда она взялась. Она ее постирала и вернула ему. С тех пор он с ней не расстается.                ВОЗВРАТ                Изий это очень понравилось.                ИЗИЙ                Со хьоьжур ю хьоьга. Вайша цкъа мацца а гур ду-кх, бохуш, сатуьйсур ду ас. Хьо дийна ц1аваг1ахь...                Звонят Нашхи. Берет не сразу. Смотрит на экран, Зара тревожит.                НАШХИ                Зара ю, сан шича. Хьажий со... Х1оввай Зара. Х1ун хилла?.. Сайханас бохура?... Дика ду... Суна хууш ду иза... Со цига д1авеачхьани дуьйцур ду вай... – Заканчивает разговор с Зарой. - Изий, суна къинт1ера яьллехь. Со бахьанехь дукха баланаш гина хьуна. Сан ницкъ ца кхечи хьо царех ларъян...                ИЗИЙ                Со яьлла-кх хьуна къинт1ера. Со санна Аллах1 къинт1ера волийла хьуна. Хьо а верг хир ву-кх суна къинт1ера, соьгара ца тайначу х1уманна. Кхин ма 1е, хьоьга хьоьжуш шортта г1уллакхаш ду.
Они посмотрели последний раз друг на друга и, Изий в слезах ушла первой из этой комнаты. Увидев внучку, бегущую плача, Кэти последовала за ней. Нашхи остался стоять один. А тем временем в другой комнате Изий уже оплакивала его.                ИЗИЙ                Суна кхин дийна гур вац иза. Иза д1авоьдуш ву гена.                Глаза Изий постепенно становились «стеклянными». Они выражали твердость веры и выдержки. Конечно, Кэти из этого поняла лишь то, что он уезжает, но причем тут смерть, подумала она.                КЭТИ                Массо а х1уманна Делан лаам бу. Рицкъдерг хир ду.                Вновь видим Нашхи. Он платок поднес к губам. ЗТМ               
СЦЕНА. ДЕНЬ – НАТ. НА БЕРЕГУ МОРЯ      
На берегу моря встречается Нашхи с Учителем. На них формы «Гунфу».  Приветствия. Учитель рукой приглашает Нашхи пройтись сним по берегу.
ХЬЕХАРХО                Шун пайхамаран дешнаш ду: «Дела хьаг1ош воцу дегнаш - делла дегнаш ду, - аьлла». Бакъ ду иза. Безам ца бевзу дог – иза д1ахедда ду къинхетамах. Безам а, къинхетам а 1алашо йолуш кхоьллина ду х1ара латта а. Уьш д1адевлача дуьсуш дерг, деккъа цхьа - лоллалла бен дац.                Вай цергахь стеган дахаран мах бан а бац, я юьхь а ца йисна, ца йитина. Цхьа лоьмар ю-кх йиснарг: хьан телефонан, хьо чохь 1ачу ц1ийнан, хьан паспортан. Кестта, уьш а д1айог1ур ю стеган долара, еккъа ша лоьмар юьтур ю - стагана шаьш елларг.                НАШХИ                1иса пайхамара(1алайх1и салам) аьлла: «Муьлххачу а адаман дог, цуьнан бахам болчохь ду шуна; шайн бахам стиглахь д1атарбелаш, шун дегнаш а цигахь хир ду шуна».                ХЬЕХАРХО                Ибн 1арабис аьлла: «Далла вай девзу, цунна Иза – вайца ву; Иза цавовзарца, вай – Цуьнца дац».                НАШХИ                Адам и хазалла ю. Ткъа, хазалло г1айг1а кхуллу.                ХЬЕХАРХО                Хазаллин а ю ши аг1о. Нагахь, хазалло даккхийрачу г1уллакхашна карзах вохуш вацахь, иза эхь дайначера стом хуьлий буьсу.                НАШХИ                Маьрша хилар ойлант1ера адам духа даьлла, цуьнцани къинхетам а хербелла вовшашка...                ХЬЕХАРХО                Дукхахьолахь историс хоржушверг, шен сатийсамах ч1ог1а тешаш верг хуьлу. Ишттаниг бен чекхвалалур воцун дера.                Х1ара кехат цуьрг д1аэца. Кху т1ехь банкехь долчу г1уткхан лоьмар ю. Сох цхьа дагахь доццург хилахь г1ур ву хьо цига.                Появляется шум, крики. Там, дальше видно дерущихся бойцов. Все поняли, что это нападение. Учитель посмотрел на Нашхи, тот свою очередь показал свою готовность и решимость. И они двоем направились к ним. Когда один из нападающих увидел Нашхи, то сразу же надел маску. Он виден только со спины. Их человек сорок. А со стороны Учителя всего человек десять. Группа Учителя переходит на контратаку. В глаза бросается человек в маске и Нашхи понимает, что это тот самый боец, который нападал на него и нанес тяжкий удар в спину. Он ищет к нему подходы. Они встретились, наконец. После некоторого времени, казалось, бой проигран группой Учителя, человек в маске останавливается и снимает с себя маску. Он тот друг Нашхи, который стоял с ним рядом на фотке. Нашхи поражен.                НАШХИ                Арслан? Хьо ву иза...?                АРСЛАН                Ву. Со ву иза.                НАШХИ                Х1унда? Хьайн оьшург соьга ала ца мегара ахь?                АРСЛАН                Дукха т1аьхьа дара...                НАШХИ                Ахь стиль хийца ма хийцина, суна хьо ца вевзира?                АРСЛАН                Хийца дийзира.                НАШХИ                Айхьа лоьхург карин хьуна?                АРСЛАН                Х1инца башха а дац, хилларг хилла делла. Ахь хьалхара нуьйда нийса д1ацатесча, т1аьхьара ша долу а туьйдарга а гал долу.                НАШХИ                Гал цадолуш адам дала кхоьллина а ма дац. Коьртаниг – иза дохко а ваьлла хьайна гечдар дехар Деле.                АРСЛАН                Хьо кийча ву ас хьайна динарг дицдан?                НАШХИ                Ахь суна х1умма а ца дина. Иза г1енах дара. Г1ан тоххара д1адаьлла. Дуьххьала д1а хьо ву самавала везаш.                АРСЛАН                Цундела везара хьо Хьехархочунна массарел а дукха. Суна а т1аьхьа. Хьох дозалла а дора ас. Юха, и МАО вевзинчул т1аьхьа, шадерг а хийцаделира. Х1инца шу шиъ вен деза сан.                НАШХИ                Арслан, дохко вала, т1аккха хьох къинхетам бийр бу Дала.                АРСЛАН                Цунна со тоххара вицвеллачух тера ду. Хьо кара ваг1ахь, хьо дийна вита а мега Маос. Цунна оьшу хьо.                НАШХИ                Дала гечдойла вайна. Кхин д1а йойъург эрна хан ю.                Вновь возобновляется бой. На заднем плане появляются друзья Нашхи. Их возглавляет Давуд. Исход боя очевиден.             
  СЦЕНА. ДЕНЬ – НАТ. ПОЛЕ БОЯ

ЗТМ. Веет черный флаг. Армады черных полчишь были готовы ринуться в атаку по первому повелению своего хозяина. В их глазах читается смерть и победа вместе. Они готовы убивать во имя торжества жестокости, во имя тьмы. Но...                С другой стороны воины свободы во имя Господа. У них светлые лица и глаза выражают любовь к жизни, презрение к смерти: если придется умереть. В рядах противников Нашхи заметно движение, суета на переднем фланге. Из этой армады выделилась группа, примерно 20 конных всадников, и они  двинулись, взяв курс на фланг Нашхи.                Наблюдая эту инициативу с их стороны, Нашхи, тоже, с четырьмя всадниками направился навстречу противнику.                Когда уже ясно можно было различить лица друг друга, с обеих сторон всадники остановились. Постояв так с минуты, из их рядов выделились два предводителя. Они поскакали навстречу уже в одиночку. Встретились, остановились.                МАО                Ца гича тешар вацара со, хьо дийна висина аьлча. Цхьа б1от1а ю-кх хьо, Нашхи. Хьо кхуза муха кхаьчна, кхузахь саг1а доькъуш базар ма яц? Нохчашна а ма 1емина саг1а деха. Шун Дала, шух йинарг, Шена т1етийжарачуьра шу д1адевлача. Жуьгтиша 1ехийра шу, царна хиина хиллера шух, хьалхалера нохчех т1ум ца йисанийла, еккъа цхьа ч1уьрг бен. 1ехавалла воллуш верг, 1еха во цара а.(Его конь стал делать круги на месте.)                Со хьуна дарж дала воллу. Сайн коьрта наиб вийр ву ас хьох. Хьо хьуо д1акъажжалца куьйгаллехь хир ву хьо. Тхо жуьгти дац, я саксаш дац, франкш а дац. Тхо тхайн дешан дай ду. Шуна тешна бехк бира цара. Реза вуй хьо?                НАШХИ                Ву... Хьан дешан х1ора элпана т1е куьг та1о реза ву-кх со. Хьо бакъ луьйш ву, суна схьахетарехь-м ву. Хьуна ма хааъара тхо ц1ена нохчий 30 % а ца дисна. Тхо кхачош лаьтта. Иштта х1ара сурт схьадог1уш долу т1аьххарлера пхи б1е шо а ду.                МАО                Хьехархочо ма аллара, хьекъалан ц1а ду хьо. Цо лаа лоьхуш ца хилла хьо. Суна ч1ог1а оьшу хьекъал долу нах. Ахь тидам бинехь, шун 1едалшна цкъа а ца безара хьуна хьекъал, кхетам болу нах. Царна шайна мотт хьокхуш верг оьшур. Цхьа, Черноморд олуш вара-кх, г1аскхийчуьра жуьгтех стаг, цуьнан къамел дагадог1у суна: «Сан коьртах к1унзал баьлла, - бохура цо, - аш дукха мотт хьекхна». Гуш дерг иза хилча, къайлахь дерг ма ирча сурт хир дара цигахь, х1ан?                НАШХИ                Жимма а хьан къамеле ас кхин а ладог1ахь, суна-м хьо веза а лур ву. Цецваьккхина ахь со тахана.                МАО                Ч1ог1а кхоам хета-кх оцу хьан ц1енчу дагах, дуьне дезар доцуш къинойх ларделла долчу. Оха цхьа т1ара тоьхча д1адоьрзур долуш дов ма ду х1ара. Сайна хьо могуш волуш эшарна, хьо кхетара вацара те-хь, бохуш, сагатдеш воллу-кх.                НАШХИ                Ас цхьа х1ума дийца хьуна, хьалха хиллачех долу. Дуьххьара Чингизханан б1о Нохчийчу бог1уш 1оттаделла ду иза. Доккха эскар хуьлу таро ю иза, царна т1е 1оттало цхьа ши нохчи къонах. Цаьрца талмаж хилла куц ду. И ши къонах лата дуьхьала волу царна. Лета уьш, эххара а цхаъ вужу, юха шолг1аниг а вужу. Шаьшинна дика ка йолий, цхьа хаза мангал хьекхачасанна, мостаг1ий эгийна хуьлу цаьршимма. Важа валале хоттуьйту, царех хьалхаваьллачо: «Ши 1овдал, шен эскарна дуьхьала вала муха х1оьттира шуьшиъ?», - олий. Валарчу вирзина а волуш, т1аьххьара дешнаш а хуьлуш, цу къонахчо жоп ло цунна: «Тхойши-м х1ун дара хьуна, хьуьлла, гена воцуш, тхуна т1аьхьа вог1уш кхин ворх1 нохчи ву шуна», - олий.                Мао закатывается смехом.                МАО                Нашхи, хьо цхьаъ бен ма вац кхузахь нохчи, вуьйш д1аберша, 1ай ц1аран гонд1а гулло бичеш санна, тилкхазбойла хьуна т1аьхьа баьхкина, цхьа писсийн хьожа-мода ма ю. Хьада, д1авала, шайн ц1а г1уо ала цаьрга, шайн ц1а делахь.                НАШХИ                Тахана цхьа хаза де а долуш, къамелан т1ера хилла со. Нохчийн цхьа ши зуда хилла 1уьйранна бежнаш д1алахка яхана араяьлла. Юха, х1инца вайшинни санна, хабар а тасалой, лаьтта и шиъ. Цу шинни бежнаш юха дирзина ц1а дог1уш хуьлу, цецйолий д1а метта еача, суьйре а хилла, бажа 1уьно ц1абалош карабо. Вайшинни эскарш д1асамаг1ахьара, иштта вайшиъ а карийна.                МАО                Ма кхералахь, сан доттаг1. Ахь туьйранаш дуьйцушехь, ас хьан, - эскар – ала, мотт ца керча сан, - оцу мецалгашна гуо байтина хьуна.                НАШХИ                Т1еман говзалла-м хьогара схьаэца езара хьуна. Езарий? Со башха дика са гуш вац кху т1аьхьарчу хенахь, къанвалар ду а ца хаьа, я туьха дукха даар ду а, со гал ца ваьллехь, и сийна ц1е, я можа ю и, хьайчарех летта моьттуш-м ву хьуна со. Д1ахьажахь хьайна т1ехьа баьллачу к1урах.
Слуги тьмы рассасывались вдоль всей позиции. Они были атакованы с тыла. Но это была минутная слабость с ихней стороны.                НАШХИ                Ахь хьайн тур охьадиллахь, ас хьо вуьйр вац, баж бажо вог1уьйтур ву хьо. - И подает знак своему воину, тот дает команду. На передней линии группа людей связанные в масках. Их подводят и снимают с них маски. Они бойцы Мао, плененные командой Нашхи. – Т1екхаьчна де - к1оьжалгаш д1айоху. Дуьне ц1ан дан дезаш ду шух. - Пленным дают выбор: остаться на стороне добра и вместе победить зло, или остаться с отсеченными головами. – Шаьшша къастаде шайна х1ун лаьа: нийсонна т1аьхьа х1иттина къийса, я кортош т1ера дахар? - Первым Арслан становиться на сторону Нашхи, а затем и остальные присоединяются к ним.
И тут, на фоне этой  картины, когда все лицо МАО залилось черным цветом от ужаса и ненависти, Нашхи закричал вселенским голосом: САЙФУЛЛАХ1!.. И один из воинов передал ему меч. МАО метался на месте, не зная, что ему предпринять. НАШХИ дал команду наступления. АЛЛАХ1У-АКБАР! – был брошен клич. И вся равнина залилась этим кличом. Среди знамен Нашхи возвышались и знамена христиан. Из кармана Нашхи выпадает носовой платок Изий, который он носил собой везде. Этот платок, постепенно делая круги, прилипает к флагу Нашхи. Силы, конечно, были неравны. Мао собрал огромную армию из сторонников глобализации. Они занимали всю равнинную часть Казахских степей, что казалось: им нет конца. Однако нужно было сражаться до последнего воина. Мир еще не знал такого побоища. Кровь льется речуйком, что ноги у всех намокли полностью. Атаки врагов не кончаются, не смотря на очень большие потери с их стороны. Нашхи, со своими воинами оказался в окружении, и выйти из этого зловещего круга вряд ли возможно. Правда, у Нашхи есть некоторые заготовки, предвидя такое развитеие сценарии, он заранее позаботился, как главнокомандующий.   
СЦЕНА. ДЕНЬ – НАТ. У РЫНКА В г. ГРОЗНЫЙ.
Зеленая ткань для платья. Лала, продавшица тканей на рынке «Беркат». Она мерит ткань покупателю. Ловко получается у нее справиться с отмером. Будто ткань прилипла к ее рукам. Движения ее рук подобны выступающему фокуснику на сцене. Глаза не устают наблюдать за переплетенями ткани и мерной палочки, так искусно дирижируемой продавшицей.                Стоит женщина, продает кукурузу. У нее там большая кастрюля, куда влезит несколько ведерков воды.                ЗУДА                Соьгара х1ара, ц1е санна йовха йолу хьаьчк1аш д1аэцал. Шу меца ду бохуш, сагатдийра дацара аса шун! Схьа т1е хила, х1ай нах! Шу мича даха, г1оза хиларш... Х1орш ас хьан кхехкина, т1аккха, сайна яа-м ца кхехкина хир ю ас х1орш...(Останавливает Чачу.)                Марша ва хьо! Корпораци хьаьким! Хьо, хьажа-х1отта веана? Хатта мел везарг могуш-маьрша?                ЧАЧА                Х1ун лаьара хьуна, зуда?                ЗУДА                Со дага ца йог1у хьуна?                ЧАЧА                Мила яра хьо?                ЗУДА                Хьан зудчуьнан, воккхах волчу вешин, юккъерчу стунвешин зудчуьнан йиши йоь1ан - марйиша.                ЧАЧА                Хьо-м динна паччахьалкх ма ю. Хьо лаа ярий?                ЗУДА                Болх, - аьлчи а, белха меттиг.                ЧАЧА                Мел хан ю хьан?                ЗУДА                Ахь мел лур дара суна?                ЧАЧА                Д1аяла, адам оццула дукха ма ца деха.                Уходит                ЗУДА                Цо соьга аьлларг хезарий шуна? Ша ву-кх къанвелла, со-м яц иштта къена а, цунна ма моьтту.                Чача зашел к торговшице ТКАНЯМИ.                ЧАЧА                Лала, кийча дуй хьан к1ади?                ЛАЛА                Марша вог1ийла, Чача. Ахь ма-аллара, к1аденаш юккъехь уггаре а тоьлларг-м ду. Ас Дубайера даийтина иза. Сийсара схьакхечна.                ЧАЧА                Хьажа мегий цуьнга?                ЛАЛА                Мага ца мега, хьажа веза-кх. Мел къегина ду хьайна хиъча. Цхьа тер-мера г1уллакх-м дац хьуна хьайнаг, иштта к1ади нускалан г1абали тега эшнехь.                ЧАЧА                Иза дуьйцуш дац. Иза ган дезара ду.                ЛАЛА                Ас хьуна мехах лур ду и «Эсклюзив», хьуна иза иштта ч1ог1а оьшуш хилча. Суна хаийталахь, нускал ган луур ду хьуна суна и г1абали т1ехь йолуш.                ЧАЧА                Цхьаьна сайн доттаг1чуьн весет кхочуш деш ву со. Весетца дерг ч1ог1а ц1ена хила ма дезийца!                ЛАЛА                Достает пакет, где хранится это царская ткань. Ловко орудует ею, предлагая, оценит на ошупь. – Хьажал хьайна кхуьнга. Кхин хир дац кхулла тоьлларг. – Чача берет за угол ткань и гладит, как кошку. Лала пристально следит за выражением его лица и движениями рук, пытаясь угадать таким образом, - понравилось ли ему? Чача не разбирался толком в области текстиля, но он был восторге от увиденного.                ЧАЧА                Суна ч1ог1а хаза хета х1ара. Ас д1ахьо х1ара. Хьуна цхьа совг1ат а дийр ду ас, ахь суна иштта, юьхьк1аме, г1уллакх нисдарна. – Довольная Лала выбором клиента, незамедлительно начала упоковывать ткань. Но сначала выяснила.                ЛАЛА                Хьуна масс кучана деза х1ара? Шадерг-м ма ца деза хьуна?                ЧАЧА                Масс ер ю цунах?                ЛАЛА                Моссийтта а.                ЧАЧА                Шадерг д1ахьо ас. – Тут Чача догадался о чем она. -  Х1ан! Кхийта. Со дохка ца воллу диснарг. Цхьаьни, масех ву тхан зуда ялош. Царна а хир ду. Дисахь, хьуна а лур ду-кх. Х1ара, Лала - мачаш?

СЦЕНА. ДЕНЬ – ИНТ - НАТ
ДОМ МАДИ
Приехала Хеда за Изий. А в это время у них гостить двоюродная сестра Изий - НОНИ. Изий знакомит их.
ИЗИЙ                Х1ара сан хьоме шича - Нони ю. Сан ненан вешин йо1. Инзаре хаза аз долуш ю х1ара. Ткъа х1ара сан хьоме доттаг1 - Хеда ю. Х1инца кхунах бизнесменка хилла. Суна луур ду шуьшиъ вовшийн дукхайоьзийла, суна шуьшиъ ма еззара.                ХЕДА                Ч1ог1а хазахета суна хьо евзина. Гуьржи хаза йо1. Вай ч1ог1а гергарло лелор ду, Дала мукълахь. Ас хьуна цхьа къонах возуьйтур ву. Воккха говзанча а волуш. Цуьнан ц1е Ибрах1им ю. Хьуна хаза хетар ву хьуна иза. Ч1ог1а оьзда, хьекъале жима стаг ву. Цкъачунна ц1ахь вац иза. Нашхица бахана бу уьш - шаберш.                НОНИ                Ца хаьа суна-м. Шадерг цхьа ц1еххьана ду. Х1инцале а цхьа тамашийна дика-м ду суна кхузахь, шу - Нохчийчохь.                ИЗИЙ                Хеда, цкъа са даккхийта кхуьнга, к1ентий т1аьхьа бовзуьйтур бу ахь?                ХЕДА                «Жимма а т1аьхьависанчуьнан дуккху а хьежа вежаш хуьлу», - олуш ду. Тахана дан йиш ерг кханенга д1а х1унда туьтту? Кхане ян ма яц, тахане ю. Х1инца вай, ас ма-аллара, со йолчу, аьлча а, тхо долчу а; шун хин йолчу а, белхан меттиге б1аьрг тоха г1ур ду.                ИЗИЙ                Суна-м ца хаьа. Хьо ч1ог1а т1аьхьа-м яьлла. Хьан йолу энерги соьгахь я ма яц.                ХЕДА                Иза дуьйцуш а дац. Чачас хьо йоцуш гучу ма яла аьлла соьга. Ша Мадигара пурба даьккхина. Хьалха ялал цкъа, соьга хьайна сара а ца боьттуьйтуш.                ИЗИЙ                Ма вуон марнана хир яра хьох. Яхьара-м яц ахь аьлларг ца дан.                Они втроем выходят из дома. Кэти шла за ними. На крыльце она остановилась и окинула их долгим спокойным взглядом. Ее молчание говорило о счастье, которое она испытывает сейчас. Они скрылись из виду. Но Кэти продолжала стоять в забывчивости. Когда вспомнила зачем стояла, бросив последний раз свой взгляд вслед девушкам,     повернулась и ушла хлопатать по дому.
СЦЕНА. ДЕНЬ – ИНТ.
И вот они в цеху. Там уже другая обстановка. Зара со швеями на месте. Зара получает в объятия Изий. Зара очень грустная стех пор, когда мужская часть уехала.                ЗАРА                Хьо юьйцу дукха хан ю, амма гар тахана хили вайн. Хеда яцахьара йиш я а яцара. Изий, шадерг дика хир ду хьуна вайн массера а, Дала мукълахь. Вай г1ийла х1умнаш ма ю кху дуьненахь, вайца ч1ир лелур ма яц, Дала а. Марша я хьо! Кхузахь хьо, хьайн ц1ахь ю хьуна. Хьан доттаг1чо, Хедас, шолг1а СА даийтина тхуна чу. Х1ара мила ю, йовзийта тхуна? – показывает на Нони.                ИЗИЙ                Сан, ненан веши йо1, Нони ю. Гуьржехара. - И все стали ее приветствовать.                ЗАРА                Хьаша доккха беркат ду. Тхуна ч1ог1а хазахета хьо тхо долчу хьошалг1а еъна. Вай цхьаьна хаза хан йоккхур ю. Х1инца Хедас шуьшинне тхан пхьлха гойтушшехь, вайна юуург а хир ю кийча.                Девушки подошли к швейному столу, а Зара принялась накрывать на стол. Швеи показывают гостям готовые продукции своего цеха. Позже к ним присоединяется и Зара.                ЗАРА                Изий, хьо кхузахь йолчуьра тхоьга хьайн бустамаш бахийтахь.                Изий смутилась и...                ИЗИЙ                Стенна?                ЗАРА                Масане дагадохур ду, хьуна нускалан г1абали тхоьга тегийта лаахь а... – сказав, попросила одну из швеи сделать мерки ей. Та с радостью принялась исполнить просьбу Зары. Тем временем Изий вспомнила встречу с Нашхи, когда они двоем оказались у витрины, где было подвенечное платье.
ФЛЭШБЕК                ВОЗВРАТ                Вспоминая эту сцену у нее закружилась голова, побледнела, ноги подкосились, она еле удержалась, чтоб не упасть. Подруги быстро взяли ее под руки и посадили на кресло.                ЗАРА                Пригласили всех сесть у стола. Он был торжественно обставлен. Пока они садятся, заходит Давуд. Зара вскрикнула от радости.                ЗАРА                Давуд ву! Ц1акхаьчна!                Он был раненым. Все замерли от волнения. Одна Нони непонимала сути происходящего.                ДАВУД                Шу ма дика вовшахкхетта... Хаза даарш ду текхат1ехь... Хийцамаш бина аш-м кхузахь...                ЗАРА                Давуд, со хьера а ца йоккхуш валахь дийций хилларг; вуьйш мичахь бу? Нашхи стенгахь ву? - Давуд задумчиво потер подбородок...                ДАВУД                Верг – эцца арахь ву, х1инцца схьа чу боху уьш. Воцург воцуш ву.                ЗАРА, ХЕДА вместе крикнули: Мила вац? У него вновь голова наклонилась вместо ответа. Открывается дверь заходят, сначала – Ибрах1им, за ним 1иса, дальше небольшая пауза. Вновь открывается дверь. Заходят: Идрис, за ним Сулейман. Затем еще пауза. Дверь больше не открывается. Все они - увечьях. Изий становится плохо. Но все наблюдают за дверью. Но она больше не открывается. Наконец в нее стучатся. Заходит посыльный. Он передает большой пакет упаковки. И просит кого-то расписаться. Это делает Чача. Теперь внимание всех приковано на этом предмете. Чача берется открыть ее. Он берет ножницы и режет веревки. Раскрывает. А там огромное свадебное платье. Белое, белое... Все удивлены, даже парни, которые только зашли.                Звонок на мобильный Изий. Она вздрогнула от неожиданности. Теперь уже, стараясь сдерживать свое волнение и глатая большие порции воздуха она поднесла свой Айфон к ушке.                ИЗИЙ                Со ладуг1уш ю, хьо мила... Ю, со Изий ю. –  Неясные звуки слетели с ее губ. Пауза. Всем любопытно. – Альхьамдулиллах1, со дика ю... Хьо мила...? Хьо... Из груди ее вырвался какой-то невнятный звук. Связь оборвалась. Изий изумленно посмотрела на Зару. Зара не понимала, что просиходит, она развела плечами. Кисларода становилось все меньше и меньше… Слышна сирена скорой… 

КОНЕЦ