Кхоане хургьяц, тахане Iаллаш ца йой

Ираз да ... Зулама хьаьший
Дала гаьна бахар. Ший дай
мехка къам паргIата далар.
Коазой Iийса.

ГIалгIай Iаьдалхошка - къаман балахошка, бу аз ер кхайкам. Бакъдар ала ма дезий: айса из фу де бу-м хац сона, хIана аьлча царга дийцар моллас берзага баь хьехам санна мара цар синах, дегах латтаргбац, хила баха кхера мо байна дIа а баргба. ХIаьта а ер кхайкам ца бича Iелац-кх со...

ГIалгIай Iаьдалхой, гIулакхачий - къаман балахой, гIайгIахой, дIадахача бIаьшерашка шун тайпан наха дийтта деций-те Эрсий Iаьдал «бокъон» цIеша дизза диг?!..
Шун тайпан берильгаш дийна доаллаше цIерал чуккхийса доацал-те цу Эрсий Iаьдал къизало?!..
Цар ховха дегIамальгаш гебагIа тIа дегIа ловзадаь доацал-те?
Вай къам мехкагI мела доахача хана шун даьй-ноаной, шун тайпаш шо-шоай метте даха дита дол-те?!..
Шун тайпашта, шахьарашта гIаьрал, курхаьшкал даьдоацал-те Эрсий Iаьдал яькхалено, сутарлено?!..
Тахан шун тайпан нах Iаьдал харцоно Iоажал метта бувшабаь боацал-те?!..

Хов сона шо а шун тайпаш а XIX - XX бIаьшерашка хинача таIазара, Iазапа, туржаIа юстардаьнна ца дисальга, Эрсий Iаьдало бетта Iаьржа балийна кад шоана а царга а кхаьчальга. Таккха из ишта дале шеконаш йосс-кх са дегачу.

Шун даьй-ноаной гIалгIай хинна боацал-те?!..
ГIалгIай наьна-лаьттильгах дакхаш хьалкхийна доацал-те шо?!..
Даьла лоархIаш дий-те шо?!..
Хулий шо Даьла ЦаI вераш, Из везавераш, Цун има диллараш Цо кхелача вай къаманца оаша е моастагIал е водар мара леладеш ца хилча, цун рузкъах оаша яькха каетташ хилча?!..

Шоай халкъан даьра моастагIий хилаций шо сутарлено шуна бIаргашта Iаьржа боад тесса хилча?..
Къаман зуламхой хилаций шо декача дошон зIовно халкъа балийна шун лерьгаш къорадерзадича?!..
Халкъан балахой, къаман юхьаIаьржахой хилаций шо шун багенаш ахчан гермешца бакъа дош алара дIакъайла хилча?!..
Цудухь бIарьгагац-кх шоана шоай мехка тIаэтта Iазап, къел, бала, гIайгIа...
Цудухь хазац-кх шоана шоай къамо беш бола узам, ноаной багара боагIа гIийла белхам...

ЦIийх, къизалах, рузкъах Iабаш доаца Иблис дог Iобаде гIерташ са хаьда лела йиш йий-теш бусулба сага?!.. Иблиса тIехьа даьнна, цун гораэтта-чуэтта, цо яхар-кхестадер бакъдеш, къоабалдеш лела бокъо яьнна йий-теш бусалба сага?!.. Наггахь со харц вале, аз шоах дувцар доацар а дале вай къам 1944, 1957, 1992, 2018 шерашка хIаллак даьчул тIехьагI, дог эша даьчул тIехьагI, мехках дакъаш доахаш йиса Iаьржа тIехьаленаш къама тIера дIаяхара къа хIана хьегац оаша?!..

Сина аьлий хила дагадехача Iаьдалхошта иман, сакхетам, хьаькъал, денал, сабар дIакхоачалда къаман гIончий а хинна сийрда такаш тIа гIолла лела! ТIангар аьлий - Iаьдалхой, гIулакхачий, шоай шера, бIеха наькъаш дита лаьрхIа беце цар синош укх дунен тIа Иблисо хьесталда! Тахан Иблисо шун дог хьеста, ТIангар аьлий, Дала духьал шо этача гIулакхаш дика хургдий-те шун из бахьан долаш?!.. ТIакха, ТIангар аьлий, тахан оаша Иблиса дог хьестар, кхоана шо Дала духьал дахача Цо фу маьхе лоархIарг ба-те из бIеха, имансизий болх?!..

Фаьрьгхой Хьамзат

Мутхьал бетта 15-ча дийнахьа 2021-ча шера.

Укх кхайкама цIи Коазой Iийсай дешаш да.

Дошлорьг

ГебагIа - пика.
ГIаьрал - разбой.
Курхаьшкал - мародерство.
Iаьдалхо - власть имущий.
ГIулакхаче - чиновник.
Къаман гIонча - патриот.
Мутхьал - март.
Така - тропинка.
ТIангар аьла - Князь Брюха.
Сина аьла - Князь Духа.