Валацуга на кiрмашы бел

Шуміць кірмаш у Ноўгарадзе-Северскам. З розных месцаў прывозяць тавары купцы: з Гомеля - ільняныя вышыванцы з арнаментам, з Чарнігава - конскую збрую, з Кіева - чырвоныя стужкі, бранзалеты, каралі, з Бранска - ганчарныя вырабы, ёсць нават купцы з Масквы са скурамі і мяхамі дзікіх звяроў. І зусім ужо не злічыць вазоў з хатняй жывёлай, саленнямі, мяшкамі са збожжам і мукой. Шуміць кірмаш, сутыкае людзей, літвіны размаўляюць з русінамі, татары з маскоўцамі, тут жа цыганы круцяцца, і жыды зазываюць у карчму.
Пасля ўдалага продажу пшаніцы вырашыў зайсці ў карчму і Міхайла. Зайсці, выпіць чарку зялёнага віна і адпраўляцца дадому, каб паспець да цемры. Прадаць пшаніцу - паўсправы, трэба яшчэ грошы ў дом прывезці.
Нягледзячы на тое, што сонца толькі-толькі павярнула на захад, карчма была напалову запоўненая. Міхайла ўзяў у жыда чарку зялёнага віна і сеў за стол, аглядаючы прысутных. Трое сялян у куце шумна святкавалі чыесьці хрэсьбіны, семінарыст пісаў нешта ў сшытку, сёрбаючы астылы чай, яшчэ нейкія мужыкі, як і Міхайла, сядзелі то тут, то там, кожны са сваімі думкамі.
Міхайла ўжо збіраўся сыходзіць, як дзверы карчмы адчыніліся, і на парозе з'явіўся валацуга. Абарваны, нейкі ўскудлачаных, ён хадзіў ад стала да стала і загаворваў з наведвальнікамі. Пра што-то пытаўся, і атрымаўшы адказ, ішоў далей, нідзе надоўга не затрымліваючыся. Падышоў да Міхайлы.
- Скажы, добры чалавек, - загаварыў валацуга, выціраючы пот з ілба, - ці ня сустракалася ў вашых краях незвычайная ваўчыца: шэрая з белай паласой па спіне? Можа, сам бачыў ці распавядаў хто?
- Не, - пакруціў галавой Міхайла, - не чуў пра такое. А ты хто і чаму яе шукаеш?
- Э... - махнуў рукой валацуга, - усё роўна не паверыш...
- А ты пачні, а там і відаць будзе. Вып'еш чарку?
- Не адмоўлюся, - адказаў той, сядаючы за стол.
- Ну, кажы, не стамляй душу. Адкуль ты родам? Навошта шукаеш ваўчыцу?
- Родам я літвін, - пачаў валацуга, - з Чарнігаўшчыны. А шукаю я жонку, пераўтвораную ў ваўчыцу злымі людзьмі.
Ён выпіў прынесеную жыдам чарку зялёнага віна і замоўк, задумаўшыся.
- Як так? - здзівіўся Міхайла. - Навошта?
- З злосці ды з зайздрасці. Жыў побач з намі сусед, злы і зайздросны. Здарыцца ў каго якая радасць, яго прама трасе ад зайздрасці, калі ж даведаецца, што ў кагосьці бяда, ходзіць задаволены, нібы гэтая бяда яму ў радасць. І вось вырашыў ён ажаніцца, нагледзеў нявесту ў суседняй вёсцы, гарбатую і непрыгожую, затое багатую. Прыйшоў у госці, стаў выхваляцца, што хутка ажэніцца на багатай дзяўчыне і ўсяго будзе ў яго ў два разы больш: і дом больш, і статак, і поле... А жонка мая вазьмі і спытай, як жа, маўляў, ты жыць з гарбатай збіраешся? Або ў багатай дзяўчыны гарба не відаць?
Нічога не адказаў сусед, толькі зубамі ад злосці рыпнуў і выйшаў, пляснуўшы дзвярамі. Падзівіліся мы, ды і забыліся, а сусед, як відаць, не забыўся. На вяселлі ягоным прынёс нам з жонкай дзве чаркі чырвонага віна, выпіце, маўляў, за здароўе маладых. Насцярожыла мяне нечаканая ласка суседа і не стаў я піць, выплюхнуў незаўважна. А жонка, добрая душа, выпіла за здароўе суседа і пайшла танчыць. Толькі гляджу, раптам стала яна ваўчынай поўсцю абрастаць. Пасля ўпала на карачкі, завыла жаласна і кінулася ў лес. І выгляд у яе быў як у ваўчыцы, толькі па спіне белая палоска шырынёй з далонь. З таго часу больш яе і не бачылі.
Валацуга скончыў аповяд і ўздыхнуў.
- Эх ты, небарака, - прамовіў Міхайла. - Можа, яшчэ вып'еш?
- Вып'ю, - кіўнуў той. - Вось калі б ты яшчэ паесці прапанаваў, зусім добра было б...
- Чтож і паеш, - кіўнуў Міхайла. Клікнуў карчмара, папрасіў дзеля валацугi другую чарку, капусты ды кашы. Трохі пасядзеў, гледзячы на небараку, ды і выйшаў.
Ён ехаў дадому, не ведаючы, верыць у аповяд валацугі ці не. Ехаў, усё больш акунаючыся ў дрымоту гарачага летняга вечара. І недзе перад самай вёскай, на краі лесу ўбачыў мімаходам ваўчыцу, што глядзела яму ўслед. Тую самую, з белай паласой на спіне. Хаця, можа быць, яна толькі прыснілася Міхайлу ў дрымоце, хто ведае?