Зачараваны конь бел

Задумаў неяк цыган скрасці каня. Прачнуўся, папіў вады, закусіў ветрам, узяў аброць і пайшоў. Ішоў павольна, пазіраючы, ці не ўдасца дзе паесці.
На павароце ўбачыў мужыка з калёсамі. Падышоў бліжэй, глядзіць, зляцела кола з восі. Стаiць мужык побач з калёсамі і не ведае, што рабіць.
- Дапамагчы?
- Дапамажы, - адказвае.
- Трэба калёсы разгрузіць, каб кола паставіць.
Сталі здымаць мяшкі, адчувае цыган, нешта круглае насыпана.
- Яблыкі везёшь?
- Бульбу, - адказвае.
Знялі некалькі мяхоў, прыўзняў мужык калёсы, а цыган кола на вось назад паставіў. Пасля дастаў цвік з кішэні і ўставіў замест чэкі. Загнуў з двух бакоў - гатова. Склалі мяхі з бульбай назад.
- Даў бы ты мне пару бульбін, - кажа цыган, - а то я раніцай паабедаў, ды жывот не ведаў.
- Вось яшчэ! - адказаў мужык. - Усім даваць, сабе не застанецца.
- Добра, будзь па-твойму...
Выняў іншы цвік і непрыкметна надарваў мяшок, пасля пасунуў так, каб мяшок дзіркай звешваўся за край калёс. Паехаў мужык, а цыган пайшоў паволі следам.
Едуць калёсы, на купінах падскоквае мяшок, і па адной, па дзве бульбіны падаюць на дарогу. А ён збірае. Набраў штук пяць і спыніўся. Развёў цяпельца, паклаў бульбу пячыся.
Паеў. Запіў вадой з ручая. Сплюнуў у вуглі на поспех і пайшоў далей.
Доўга ці коратка, прыйшоў на луг каля ракі. Глядзіць, каля вялікага валуна конь стаiць. Сам чорны, ногі доўгія, ня конь, а любата. Стаiць, траву шчыпле, грывай патрэсвае. Агледзеўся цыганоў у пошуках вартаўнікоў - нікога.Только ногі ў каня зблытаныя, каб не адышоў далёка.
Падышоў да каня, пачухаў за вушамі, накінуў аброць, разблытаў ногi і павёў паволі да ракі. Тут, пакуль конь піў, набраў бруду і выпацкаў яму бакі: каб не пазналі, калі трапіцца хто па дарозе.
Пасля ускочыў на спіну каня і паскакаў. Лугам ўздоўж ракі, пасля налева, полем, лесам, касагорам. Выехаў на дарогу і пусціў каня крокам. Доўга ехаў, імкнучыся адвесці каня далей.
Надыходзіў вечар. Спешыўся цыган і павёў каня за аброць. Пачаў шукаць месца для начлегу. Заўважыў наперадзе вярбалоз ля ракі, накіраваўся туды: і каня напаіць, і схавацца ад старонніх вачэй.
Прыйшлі. Зняў з каня аброць, зблытаў пярэднія ногі і пусціў свабодна: са зблытанымі нагамі далёка не сыдзе. Напіўся цыган і лёг адпачываць. Спаў ён спакойна, і сон яго быў лагодным.
На досвітку цыган прачнуўся. Напіўся вады, пайшоў шукаць каня. Знайшоў на лузе за кустамі. Конь спакойна шчыпаў траву, стоячы каля вялікага валуна са зблытанымі пярэднімі нагамі.
Камень як камень, толькі нешта ў ім здалося цыгану знаёмым. Падышоў бліжэй, і дакладна: невядома як ён зноў апынуўся каля таго самага валуна на тым самым лузе, дзе конь стаяў з самага пачатку. А вось і месца, дзе ён бакі каня брудам замазваў. Цуд, ды і толькі!
Падышоў да каня і разблытаў ногi. Пасля надзеў аброць і ўскочыў на спіну. Паехалі!
У гэты раз абраў дарогу направа, праз лес, у самы гушчар. Ехаў павольна, прыгінаючыся пад нізкімі галінамі, прабіраючыся звярынымі сцежкамі. Доўга ехаў, забраўся ў такi гушчар, што ўжо стаў падумваць павярнуць назад. І раптам лес пачаў святлець, падаўся ўзлесак, а адразу за iм пратаптаная сцяжынка ўздоўж поля. У тым месцы, дзе сцяжынка выходзіла на дарогу, стаяла адзінокая карчма. Туды і накіраваў каня, паколькі ужо надыходзіў вечар. Ды і паесці трэба было: ня было ў яго выпадку перакусіць пасля той печанай бульбы.
Заехаў на двор, прывязаў каня і зайшоў унутр, запытаць рандара, ці можна паесці і заначаваць.
- Месца знойдзецца, - адказваў рандар, - віно і ежа таксама. Чым заплаціш?
- А вось, - выняў цыган з вуха завушніцу, - залатая.
Пакруціў рандар завушніцу ў руках, паспрабаваў на зуб і паклаў у кішэню.
- Што ж, праходзь, сядай.
Сказаў слузе завесці каня цыгана ў хлеў і даць яму сена і вады. Паставіў на стол бутэльку чырвонага віна і кружку, пасля прынёс гаршчок бульбы з мясам і лыжку.
- Як паснедаеш, кліч. Знайду табе месца начаваць.
Выпіў ён, паеў. Выйшаў паглядзець на каня, ці ўсё ў парадку і пайшоў спаць. Месца на печы ўжо было занята, таму лёг на лаву, галавой у кут. Снілася нешта незразумелае, быццам хтосьці нахіліўся над ім і глядзіць ўважліва. Ажно ня па сабе стала цыгану ў сне.
Прачнуўся завідна. Трохі паляжаў, пазіраючы на спячых: не тырчыць ці у каго кашалёк з кішэні. Пасля заспяваў певень. Выйшаў цыган на двор, глядзіць, велізарны певень на доўгіх, як у журавеля нагах, у чырвонай шапцы і лапцях сядзіць на даху хлява і спявае. Што за чартаўшчына! Працёр вочы - няма ніякага пеўня, толькі чырвоная шапка валяецца.
- Цьфу!.. - сплюнуў цыганоў у сэрцах. - Прывяжацца ж...
Падняў шапку і сунуў за пазуху. Вывеў каня з хлява, надзел аброць і павёў каня. Наперадзе відаць была рака, туды і накіраваўся.
Прыйшлі на луг. Зняў цыган з каня аброць, зблытаў ногі і пусціў пасвіцца. Сам вырашыў схадзіць да ракі, памыцца і вады папіць.
Ўмыўся, стаў шукаць вачыма каня. Глядзіць, а конь стаiць каля вялікага валуна, траву шчыпле і грывай патрэсвае.
- Зноў? - вырвалася ў цыгана. - Вось ужо сапраўды, нібы нячысты коламі водзіць!..
Плюнуў ён, узяў аброць і пайшоў да дарогі. Толькі яшчэ раз на каня павярнуўся: добры, нічога не скажаш. Толькі зачараваны.
Выйшаў на дарогу, глядзіць, набліжаюцца калёсы. І мужык на ёй знаёмы, той самы, якому ён дапамагаў кола паставіць. Мужык яшчэ тады бульбы пашкадаваў...
Глядзіць, а бульба ўсё яшчэ падае на купінах. Падзівіўся цыган, і калі калёсы праязджалi міма, перавярнуў мяшок прарэхай уверх. Праехалi калёсы, пайшоў цыган назад па следзе з бульбы, разам і на абед назбіраў.
І вось яшчэ што. Пакуль пяклась бульба, узяўся цыган пачасаць вуха, а завушніцы-то і няма. Так і вярнуўся дадому: без каня і без завушніцы. Толькі што бульбы наеўся, як той Мартын мыла.