7. 5. Профильная сетевая модель предприятия

7.5. Профільная сеткавая мадэль прадпрыемства*.

Калі суадносіцца з ДОТУ, то можна ўбачыць, як поўная функцыя кіравання, якая ўбірае ў сябе ўсю алгарытміку кіравання прадпрыемствам, і профільны для прадпрыемства характар яго тэхніка-тэхналагічнай дзейнасці дыктуюць:
- кіраўнічы заможнае размеркаванне функцыянальнай нагрузкі па падраздзяленням прадпрыемства;
- кіраўнічы неабходныя ўзаемасувязі функцыянальна спецыялізаваных падраздзяленняў прадпрыемства адзін з адным;
- абавязкі і паўнамоцтвы іх кіраўнікоў;
- гэтак жа і ўсё тое ў арганізацыі працы, што здольна забяспечыць дасягненне найвышэйшых паказчыкаў эфектыўнасці дзейнасці ў кіраванні прадпрыемствам, якія павінны быць вызначаны ў стратэгіі прадпрыемства**.

* Сказанае ў гэтым раздзеле параграфа 7, - з неабходнасцю папраўкі на спецыфіку дзейнасці, абумоўленую канкрэтыкай тэхнікі і тэхналогій галін кіраўніцкай дзейнасці ў яе канкрэтных праявах, - датычыцца кіравання праектамі, вынаходствам і дзейнасці структур дзяржаўнага апарату.
** "Стратэгія прадпрыемства" - дакумент, прызначаны для забеспячэння каардынацыі работ на прадпрыемстве кіраўнікамі яго падраздзяленняў і кіраўнікамі тэматычна спецыялізаваных работ (напрыклад, Навукова-Даследчых і доследна-Канструктарскіх
Распрацовак - НДКР, ТКП, НIОКР) на аснове аднастайнага разумення імі: праблематыкі развіцця і перспектыў прадпрыемства; задач якія ўстаюць перад прадпрыемствам, шляхоў і метадаў іх вырашэння.
Функцыянальнае прызначэнне "стратэгіі прадпрыемства" складаецца ў тым, каб забяспечыць самакіраванне прадпрыемства ў цэлым на аснове ІНIЦЫЯТЫЙНЫХ дзеянняў супрацоўнікаў прадпрыемства і, перш усяго, - кіраўнікоў падраздзяленняў і тэматычна спецыялізаваных работ - па-за вобласцю, якая вызначаецца для кожнага з іх службовымі інструкцыямі і прамымі ўказаннямі дырэктарата прадпрыемства (заводаўпраўлення) і сваіх непасрэдных начальнікаў. Аснова Грамадскага ў цэлым і навукова-тэхнічнага развіцця ў асаблівасці — менавіта такога роду ініцыятыва.
Калі ж на прадпрыемстве такога роду ініцыятывы супрацоўнікаў душацца яго кіраўніцтвам, то прадпрыемству "стратэгія" фактычна не патрэбна: хіба, што для справаздачы перад вышэйстаячымі начальнікамі або для праходжання фармальнай сертыфікацыі па сістэме стандартаў кіравання якасцю прадукцыі серыі ISO 9000 і наступных.

Пры гэтым: «Профіль прадпрыемства» знаходзіць сваё выраз у тым, што абумоўленыя прынятымі тэхналогіямі сеткавыя мадэлі большасці выконваемых фірмай праектаў і дамоўных работ пры нейкай абранай ступені дэталізацыі валодаюць тоеснай або шмат у чым падобнай структурай, якая адрознівае іх ад пабудаваных аналагічным шляхам сеткавых мадэляў работ, што выконваюцца на прадпрыемствах іншых галін.
Сеткавыя жа мадэлі работ, спадарожна і дапаўняе характар* (а таксама эпізадычнае, г. зн. «непрофільнае»), нармальна складаюць меншую долю аб'ёму работ у дзейнасці прадпрыемства, ўяўляюць сабой нейкія фрагмент таго тыпу абагульненай сеткавай мадэлі, у якой выяўляецца "профіль прадпрыемства" (далей гэтая мадэль называецца "профільная сеткавая мадэль"); пры гэтым у іх могуць быць фрагменты, якія выходзяць за межы профільнай сеткавай мадэлі, якія аднак не валодаюць самастойнай значнасцю (т.е. эканамічнай жыццяздольнасцю). Працэсы кіравання як такія, не абумоўленыя тэхналогіямі, у профільную сеткавую мадэль не ўключаюцца, паколькі многія з іх адзiныя дзеля прадпрыемств розных галін.
Рэальна на большасці прадпрыемстваў, якія валодаюць гісторыяй, працягласцю часам у некалькі стагоддзяў, і якія паспелі яшчэ ў далёкім мінулым спецыялізавацца на выпуску нейкіх пэўных відаў прадукцыі, профільная сеткавая мадэль застаецца амаль нязменнай на працягу многіх Лет. Прычына гэтага ў тым, што профільная сеткавая мадэль абумоўлена тэхналогіямі, асноўны набор якіх спецыялізаваліся і паспяхова працуюць на большасці прадпрыемстваў змяняецца досыць павольна.

* Адным з прызначэнняў няпрофільнай дзейнасці і дзейнасці дапаўняльнага характару можа быць найбольш поўнае выкарыстанне вытворчых магутнасцяў, якія пры ажыццяўленні толькі профільнай дзейнасці прадпрыемства былі б загружаныя працай нераўнамерна: эпізадычна, пульсавала-цыклічна і т. п.

Рэальна на большасці прадпрыемстваў, якія валодаюць гісторыяй, працягласцю часам у некалькі стагоддзяў, і якія паспелі яшчэ ў далёкім мінулым спецыялізавацца на
выпуску нейкіх пэўных відаў прадукцыі, профільная сеткавая мадэль застаецца амаль нязменнай на працягу многіх Лет. Прычына гэтага ў тым, што профільная сеткавая мадэль абумоўлена тэхналогіямі, асноўны набор якіх на большасці прадпрыемстваў якiя спецыялізаваліся і паспяхова працуюць змяняецца досыць павольна.
На такіх прадпрыемствах як бы "сама сабой" на працягу доўгага часу паспявае скласціся тэхналагічна абумоўленая штатная структура, якая вызначае, перш за ўсё,
той ці іншы парадак (накіраванасць) падпарадкавання і адказнасці кіраўнікоў падраздзяленняў у іерархіі адміністрацыйнага складу прадпрыемства. Якая склалася такім шляхам штатная структура многіх прадпрыемстваў у большасці выпадкаў дастаткова добра "аўтаматычна" адпавядае профільнай сеткавай мадэлі і поўнай функцыі кіравання*, з прычыны чаго на аснове "натуральна-гістарычная" склалася аргштатнай структуры і справа на іх ідзе - як бы "само сабой" - больш
ці менш паспяхова некалі заведзеным і ўладкаваным ад мінулага парадкам**.

* Наколькі неабходнасць кіравання па поўнай функцыі дыктуецца абставінамі якiя гістарычна склаліся.
** Калі б іх аргштатная структура не адпавядала поўнай функцыі кіравання і тэхналогіямi, то яны даўно б загінулі ў канкурэнтнай барацьбе з іншымі - больш эфектыўна кіраванымі-прадпрыемствамі.

Працягласць працэсу "натуральна-гістарычнага" фарміравання і налады штатных структур прадпрыемстваў у галінах і прыняцце аргштатных структур для новых прадпрыемстваў у перыяды грамадска-эканамічнай стабільнасці і ўздыму па гатоваму ўзоры-прататыпу, ужо даказаў сваю працаздольнасць, прыводзіць да таго, што характар абумоўленасці аргштатной структуры справай (у фармальным выразе справы
- профільнай сеткавай мадэллю) і поўнай функцыяй кіравання застаецца ў цэлым не выяўленым і не ўсведамляецца ні адміністратарамі, ні эканамічнай навукай.
Калі ж пад ціскам тых ці іншых абставінаў шматгаліновая вытворча-спажывецкая сістэма грамадства ў цэлым ці некаторыя галіны народнай гаспадаркі аказваюцца
перад неабходнасцю хуткай* структурнай перабудовы** або тэхніка-тэхналагічнага абнаўлення, то ўласнікі і кіраўнікі прадпрыемстваў аказваюцца ў сітуацыі, калі пераняць аргштатную структуру, якая паказала сваю працаздольнасць У справе,
няма ў каго.

* У адносінах да хуткасці "натуральна-гістарычнага" з "само сабой" адукацыіяй і змены аргштатных структур.
** Структурная перабудова эканомікі — змяненне якаснага складу галін народнай гаспадаркі і прапорцый магутнасцяў розных галін у яго складзе. Яна непазбежная ў ходзе мадэрнізацыі краіны.
Пад мадэрнізацыяй краіны мы разумеем вывядзенне грамадства, які перажывае зацяжны глыбокі крызіс агульнакультурнага характару, на ўзровень перадавых краін у гістарычна кароткія тэрміны — на працягу актыўнай жыцця аднаго пакалення. У выніку паспяховай мадэрнізацыі норма жыцця грамадства на працягу аднаго-двух дзесяцігоддзяў становяцца дасягненні культуры, на стварэнне якіх іншым народам падчас іх самабытнага эвалюцыйнага развіцця спатрэбілася некалькі дзесяцігоддзяў, а то і стагоддзяў. Г. з. мадэрнізацыя краіны і яе бяскрызіснае развіццё ў рэжыме
сусветнага лідэра - розныя з'явы, хоць у іх ёсць шмат агульнага.