Семеновский племзавод

Марий Эллан – 100 ий
Очерк
Эрик Петров
«Чыла вере паша шўлыш озалана»,
– манеш «Семёновский» племзавод» ЗАО генеральный директорын кормам ямдылыме шотышто алмаштышыже Александр Овчинников

Озанлыкын к;чык историйже
«Семёновский» племзаводын шочмо кечыжлан 1960 ий 1 март шотлалтеш. Лач тунам Кузнецово села деч тораште огыл верланыше шым колхоз ден совхозым иктеш ушен, «Семёновский» совхозым ыштыме. У озанлыкын кугытшо 28 т;жем гектар утлаш чумырген, курал-;дым; мландыже гына 19 т;жем гектар лийын. Но тунамак т;; верым шурным ончен-куштымо пашалан гына огыл, вольык озанлыкым вия;даш, ш;рым утларак л;штен налаш ойырат. Тылеч вара озанлыкыште вольык ий еда шукем толаш т;;алын. 1969 ий т;;алтыште лач «Семёновский» совхозышто уло Марий АССР-лан икымше ушкал комплексым пашаш колтат. РСФСР Министр-влак Советын 1971 ий 17 майысе пунчалже дене «Семёновский» совхозым шем-ола урлык т;кан шолдыра вольыкым ончен-куштышо племенной озанлыклан пе;гыдемдыме да кум ий гыч, 1974 ийыште, «Росплемобъединений» совхоз-влак трестыш пуртымо.
1978 ийыште «Семёновский» совхоз деч посна озанлык семын «Овощевод» совхозын ойырлымекше, «Семёновский» госплемзавод ышталтеш. Кугу ш;р л;штыш да чапле урлыкан вольыкым куштымыж дене тунам «Семёновский» уло Марий АССР мучко веле огыл, Совет Союзыштат кумдан палыме лийын.
Тыге лийын М.С. Горбачевын перестройко (газетлаште «пужен ыштымаш» манын возгалат) пагытше т;;алмешке. Лач тунам ялозанлык деке тупынь савырнышт. Кугурак ийготан лудшына-влак шарнат, очыни, колхоз ден совхозлаште ондак бригадный подрядым эн сайлан шотлаш т;;альыч, вара – семейный подрядым, изиш варарак «Элым фермер-шамыч пукшен луктыт» маньыч, умбакыже «Мемнам Америка пукшаш т;;алеш» манмышкат шуыч… Ялозанлык к;лдымыш лекте. «Семёновский» госплемзаводат ;рдыжеш кодын огыл, чыла тидын гоч эртен.
1993 ийыште госплемзаводым «Семёновский» племзавод» закрытый акционер обществыш (ЗАО) савырат. Озанлыклан нигушечын нимогай полыш уке: манмыла, кузе моштет, туге п;рд. Эшеже чылажат бартер манме й;н дене ышталтеш. 1991 ий мучаште, СССР-ым шалатен колтымо годым, озанлыкыште эше кок т;жем вуй утла ушкал лийын гын, 2000 ийлан кандашш;д; вуй гына кодын. Идалыкаш ш;р л;штышат ик вуйлан шотлымаште 3800 килограммышкат шуын огыл. Кече еда ш;рым кандаш тонн чолым гына ужаленыт. Курал-;дым; мландат, ;я;дышым ч;дын але кунамже й;ршешат лукдымылан к;ра, шурно лектышым палынак иземден. Кодшо курым т;;алтыште шурным гектар гыч улыжат 17 центнер дене погеныт. Чыла тидыже озанлыклан шуаралташ огыл, илен лекташыжат ситыдыме лийын. Элнан перестройко да рынке илышыш куснымыж деч ончыч чыла могырымат пеледалт шогышо «Семёновский» госплемзавод эркын-эркын панкрутыш лекташ т;;алын.
2001 ий мучаште «Семёновский» племзавод» ЗАО директор Александр Логинов, ончыкылыклан чыла ;шаным йомдарен, паша гыч кая. Икмыняр жаплан озанлык вуйлатыше деч посна кодеш. 2002 ий 18 январьыште директорлан ;рдыж е;ым, тунам «Марийский» ЗАО генеральный директорын шурным ончен куштымо шотышто алмаштышыжлан ыштыше Александр Козыревым темлат. Ты жаплан тудын ялозанлыкыште пашам ыштыме опытшат, се;ымашыжат шагал огыл лийын. У верыштат патыр марий п;ръе;, манмыла, шокшым кергалтенак пашалан пижеш. Но т;;алтыш жапыште тудын ончылно озанлыклан «Семёновский» совхозын да госплемзаводын чапыштым п;ртылтым; нерген шонымаш гала, мом эрла вольыклан пукшаш манме йодыш шоген. Февраль т;;алтышланак племзаводын кургыжо пытен шуын. Курго ден пырля эше шуко мо ситен огыл: у техникат, мланде кугытат, эсогыл сай специалист-влакат лийын огытыл. Сандене Александр Козыревлан пе;гыде производственный да технологический дисциплиным к;леш к;кшытыш н;лтымаш гыч т;;алашыже логалын. Тидлан к;ра икмыняр т;; да кокла звено вуйлатыше-влак коклаште алмаштышым ыштен, ;рдыж гычат специалист-влакым конден.
Тыге озанлыкыште шошо агам жапыштыже да сайын эртарен колтымо, ке;ежым вольыклан кормам лы;ак ямдылыме, а шыжым шурно погымо сомылым т;рыснек шке вий дене шуктымо. Тыгайже пытартыш ийлаште озанлыкыште лийын огыл улмаш. Идалык мучаште «Семёновский» племзавод чыла парымжым петырен кертын. Эшеже эртыше ий дене та;астарымаште ш;рымат кодшо ийысе дене та;астарымаште кажне ушкал деч 1100 килограммлан утларак налме. Тидыже озанлык пашае;-влакымат кумыла;дыде кертын огыл, вет нунын пашадарышт ятырлан огыл гынат, кугемын, ончыкылыклан ;шанышт ешаралтын.
Пытартыш латкандаш ий жапыште озанлык ялозанлык культурым ончен куштымаште, шыл-шєрым ыштен налмаште племенной пашам шуктымаште республикыште эн сай лектышыш шуын. Тачысе жаплан «Семёновский» племзавод» ЗАО ондакысе «Семёновский» совхозын да госплемзаводын чапшым т;рыс п;ртылтен се;ен. Тудын нерген республике кумдыкышто веле огыл, ч;чкыдынак Россий Федераций к;кшытыштат «ончыл», «икымше», «эн сай» мут-влак йо;гат. «Семол» предприятийын ш;р-торык веле огыл, моло кочкыш й;рваржымат таче т;жем дене ешын ;стембалныже ужаш лиеш. А кумыс ден имне ш;р гыч ыштыме «Комавел» сыр Россий кумдыкысо ятыр регионыш кугу ак дене кая…

Тудым пагалыме е; темлыш
Озанлыкын тачысе илышыже нерген «Семёновский» племзавод» ЗАО-н генеральный директоржо, ялозанлык науко кандидат, Марий Эл Кугыжаныш Погынын депутатше, Россий Федераций ялозанлыкын заслуженный пашае;же Александр Козырев кормам ямдылыме шотышто алмаштышыже Александр Овчинников дене вашлийын мутланаш темлыш. «Адакше шкеж нерген возеда гынат, сай ыле, – мане Александр Сергеевич. – Тудо ончыкылан ;шаным пуышо, перспективный самырык специалист. Александр нерген возаш амалжат уло: тудо кодшо 2019 ийыште ялозанлык производствыш цифровой технологийым шы;дарымылан Марий Эл Республикын В.П. Мосолов л;меш Кугыжаныш премийже дене палемдалтын…» (Тиде мутланымаш 2020 ий декабрь т;;алтыште лийын – авт.). Александр Сергеевич кормам ямдылыме шотышто аламаштышыжым кушто муаш лиймым рашемдышат, тунамак Кузнецово селаш пурымаште верланыше «Технопаркыш» кудальым. Тыгай пагалыме е; темла гын, кузе темлымашыжым от шукто?
Александр Овчинников лач верыштыже ыле. Мутланаш веле т;;ална, вольык озанлыкыште вучыдымын лекше экшыклан к;ра Александр Павловичлан кокымшо производственный участкыш кудалашыже перныш. Тыге ме вес кечын вашлияш кутырен келшен, чеверласышна. Лачак «вес кечынже» мемнан кум арня чолат шуйныш. Тыге ме Александр Павлович дене идалык мучаште гына вашлийын, паша п;лемыштыже ласкан, нигуш вашкыде мутланен кертна. Эн ончычак у палымемым шкеж нерген каласкалаш йодым. Мутат уке, тыгодымак озанлык пашашкат куснышна, адак еш илышыш п;ртылна. Тышеч мо, могайрак «с;рет» лекте – тыланда аклаш.

Сизнер ялын эргыже
Александр Овчинников Марий Турек районысо Сизнур ялыште 1990 ий 22 мартыште удмурт ден марийын, агроном-влакын ешыште шочын. 1999 ийыште пошкудо Лом ялыште ача-аваже у п;ртым да йыр оралтым чо;ен шуктенытат, ешышт тушко илаш куснен. Ачаже Павел Николаевич Овчинников ден аваже Ираида Александровна, ;дыр фамилийже дене Малинова, коктынат агроном лийыныт, Марий совхоз-техникумышто пырля тунемыныт. Аваже шочынжо Курыкмарий район Церкансола (Кузнецово) села гыч. Палемдыман, Александрын кочаже – Ираида Александровнан ачаже – Александр Васильевич Малинов Курыкмарий районышто кодшо курымын 60–70 ийлаштыже ятыр жап «Дружба» колхозышто председательлан тыршен.
– Ачам Ежово селасе Марий совхоз-техникумым тунем пытарымек Марий Турек районысо «Ломовской» озанлыкыште агрономлан ышташ т;;алын, – каласкала Александр Павлович. – Вараже 2000-ше  ийла т;;алтыште озанлыкын л;мжым алмаштымеке, Кокорин л;меш колхозышто тыршен. Умбакыже куд озанлыкым иктыш ушен, «Залесье» л;ман кугу ялозанлык кооперативым ыштымек, туштат агроном сомылымак шуктен. Тиде озанлыкат шаланымек, шкеже фермер озанлыкым почын да таче йоткеат тиде пашам ышта.
Александр ондакше Лом ялысе т;;алтыш школышто, умбакыже, индеш классым пытарымеш, Карлыган селасе кыдалаш школышто тунемын. Вара ача-аваже рвезым Йошкар-Оласе Бауман л;меш лицейыш (18 номеран туныктыш рўдер) медицине классыште шинчымашым погаш колтеныт. Чыла вережат сайын тунемын, спорт декат ш;ман лийын. Кузе шкеже палемдыш, Сизнур гыч Кугу Карлыган йотке кандаш километр лиеш, тиде коклам рвезе кажне кечын ты;ге-ту;ге утларакше йолын коштеден, машина шуэн логалын, школ автобус тунам эше лийын огыл.
– Тора корнак мемнам, ялысе ;дыр-рвезе-влакым пе;гыдемден, шуарен, нелылыкым се;аш туныктен. Кралыган школышто тунеммем годым да умбакыжат спорт дене пе;гыде кылым кучен шогенам, - палдара Александр Павлович. – Ондакше туристический многоборье дене спорт мастерыш кандидат нормативымат шуктенам, но кум гана пе;гыдемден се;ен омыл, сандене икымше разрядан спортсменак кодынам. Эшеже спортивный ориентирований денат тыгаяк спорт разрядем уло. Спортын нине видышт дене Марий кугыжаныш университетыште тунеммем годымат та;асымашлашке коштеденам, но садак тунеммаш мыйын икымше верыште лийын.
– Лицейыште медицине классыште тунемынат, а молан умбакыже ялозанлык профиль дене тунемаш каенат, вет тыйын 11 классым тунем пытарыме жаплан шуко ялозанлык предприятий шолдыргышо але ялт шаланен пытыше лийыныт?
– Мылам,  ялыште шочын-кушшо рвезеылан, ялозанлык паша путырак лишыл лийын, тидак дыр ончыкылык профессийым ойырымаштат т;; верым налын. Адакше мый поро ончыкылыклан ;шаненам, вет ялозанлык кочкыш сату деч посна калык илен огеш керт. А врачлан тунемаш кайыме нерген шоныш ушыштемат лийын огыл, кеч авам лач медицине дене илышем кылдаш темлен. Но мый эмлызын пашажым лач т;жвач гына ужынам, сандене тудо мыланем палыдыме лийын. Агроном специальностьшо дене Чуваш ялозанлык академий пеленсе аспирантурышто тунемынам, а латик классым пытарымек, 2008 ийыште Марий кугыжаныш университетыш «Технология производства и переработки сельхозпродукции» специальность дене тунемаш пуренам ыле. Тиде кумда профилян специальность – шуко вере пашам ышташ лиеш. Тунемаш мыланем келшен, сайын тунемынам, Марий кугыжаныш университетым йошкар диплом дене пытарышым. Кумшо курсышто тунемме годсек ялозанлык кушкылым ончен куштымаш (растениеводство) специализацийым кумданрак шымлаш кумыла;ым, тудын денак курсовой ден дипломный пашам возышым да университет деч вара вигак Чуваш ялозанлык академийыш «Общее земледелие и растениеводство» специальность дене аспирантурыш тунемаш пурышым. Кум ий жапыште тунемме деч посна а;ысыр (узкий) специализаций ден опытым ыштылынам, икманаш, мемнан Виче ден Юл кундемыште кушшо шож пырчыште белокын кугытшым шымленам да тудым кугемдаш лиеш мо - эскеренам. Тиде теме але марте т;кыдым; лийын. Диссертацийым пелыже марте возен шуктенам ыле, лач тыгодым «Семеновский» племзаводышто агрономлан паша верым темлышт.
Йодыш лекте: науко але паша вер? Мый кокымшыжым ойырышым да икымше производственный участкыште агрономлан ышташ т;;альым. Адакше тыште озанлыкын генеральный директоржо Александр Сергеевич Козырев шкежат ялозанлык науко кандидат, шымлымаш пашам эре эртарен шога, тыгак т;; агроном Виталий Валентинович Бердниковат ялозанлык науко кандидат, тудат самырык агроном-влак дене пырля кушкыл сортым саемдымаште селекций пашам шукта. Кокымшо производственный участкын агрономжо Николай Михайлович Бабин, кумшо производственный участкын агрономжо Роман Витальевич Еремеев шымлымаш пашаште поснак кыртмен тыршат. Роман Еремеевше Чуваш ялозанлык академий пеленысе аспирантурышто тунемеш, сандене мыйын семынак диссертацийлык опытымат эртара.
Тыгак ме могай ;я;дышым тиде але тудо культурылан мыняр лукшашым, мландым могай й;н дене сайын да шулдырак ак дене, энергийым шагалрак кучылтшашым, рушла манмыла, энергозатратым иземден пушкыдемдаш лийшашым, шурно лектышым кузе кугемдышашым, могай шурно да кормалык урлыкашым тиде я вес пасушто ;дышашым да ятыр моло й;нымат кумдан шымлена. Чыла тидын дене пырля мыят шке опытем-влакым эртарен шогем, кандидатлык диссертацийлан шымлымаш материалым погем. Лишыл жапыште дисертацийымат аралаш шонем.

Кургылан вуйын шогышо
Александр Овчинников «Семеновский» племзавод» ЗАО-н генеральный директоржын кормам ямдылыме  шотышто алмаштышыжлан ынде ныл ий утла, 2016 ий гыч пашам ышта. Шкенжым чыла могырымат сайын гына ончыктен. Озанлык вуйлатыше деч веле огыл, моло икмыняр пашае; дечат тудын нерген поро шомакым веле кольым. Теве, мутлан, племзаводышто корма шотышто учётчиклан пашам ыштыше, Александр Павлович дене кече еда гаяк вашлийше Татьяна Зинченко тудым пеш ответственный, мом шонен пыштымым чылажымат т;рыс шуктышо да пе;гыдын йодын моштышо вуйлатыше, но тунамак пашае;-влак деке поро кумылан, чыла шотыштат полшаш ямде улшо айдеме семын палемдыш. 
– Овчинниковым мый иктаж куд ийже сайынак палем, – мане шофер Андрей Кошкин. – Тудо ондакше мемнан икымше отделенийыште агрономлан пашам ыштен. Шкенжым т;;алтыш гычак сай, к;кш; шинчымашан специалист да ответственный пашае; семын ончыктен. Лач тидлан к;ра дыр племзавод директорын кормам ямдылыме шотышто алмаштышыжлан шогалтеныт.
Озанлыкын технопаркыштыже диспетчерлан тыршыше Тамара Цепелева дечат Александр Павлович нерген да шуктымо пашаже шотышто лач поро мутым гына кольым. «Тудым специалист-влакат, механизатор ден вольык ончышо-шамычат пагалат, чыла к;штымыжым да йодмыжым жапыштыже, каласымыже семынак шукташ тыршат», - палемдыш озанлыкын диспетчерже.
«Племзаводын  генеральный директоржын кормам ямдылыме шотышто алмаштышыже семын Те эн ончыч молан вуйын шогеда?», – манын  йодмемлан Александр Овчинников тыге вашештыш:
– Эн ончычак мый вольык ашныме производствылан т;рл; деч т;рл; кургым т;рыс шапашлен ситарышашлан вуйын шогем. К;чык ке;еж жапыште силос ден сенажымат лы;ак оптыман, шудо ден олымымат ямдылыман, гранулированный шудымат ыштыман, фуражлык да л;чыктышашлык шурнымат шапашлыман да эше ятыр мом шуктыман. Тылеч посна идалыкат пеле деч шагал огыл жаплан ситыше страховой фондымат ямдылыман. А вольыкшо озанлыкыштына лы;ак уло: Мишкансолаште (Азановышто), Даниловышто, Комаште, Руш Кукмарийыште, Куге;эрыште (Шернур районысо отделений) комплекс-влак, Томшарыште да Пурсанурышто (Кузнецово) ферме-шамыч, тыгак эше кумыс да шорык ферме улыт.
Тыште тидымат палемден кодыман: Кома комплексыште кодшо ий кыдал гыч ушкал-влакым робот-шамыч л;шташ т;;алыныт, тыгайже республикыштына моло вере але марте нигуштат уке. «Семёновский» племзаводышто тачысе кечылан л;штым; ушкал гына 3 т;жемат 500 вуй чоло лиеш. 450 вуй наре имне уло. Молыжо – презе, туна, ;рдыктараш шогалтыме вольык да шорык-шамыч. Икманаш, вольык озанлык кугыт чылаже 8 т;жемат 500 вуй утлаш погына. Нунылан сай качестван кургым т;рыс ситараш манын, кормалык культур кугыт планым ончылгоч шонен, шымлен ямдылыман, могай лектышым налшашым, витаминан да кугу куатан кунар курго лекшашым да молымат ик гана гына огыл вискалыман.
– Ныл ий ончыч ты должностьышто ышташ т;;алмем годым 42 т;жем тонн н;р; кормам, 2 т;жем тонн шудым, 3 т;жем тонн олымым ямдылыме лийын гын, кодшо ийын 102 т;жем тонн н;р; кормам, 4 т;жем тонн шудым, 5,5 т;жем тонн олымым шапашлыме, – каласкала Александр Павлович. – Чын, ты жапыште л;штым; ушкал гына 800 вуйлан шукемын, моло вольыкат ятырланак ешаралтын. Адакше тыгодымак кажне гектарлан шотлымаште шурнын веле огыл, кургынат лектышышт палынак ешаралтын. 2014 ийыште племзаводышто агрономлан ышташ т;;алмем годым, шарнем, кажне гектар гыч шурным кокла шот дене 26 центнерым налынна ыле. 2015 ийыште 27,5 центнер дене погенна, тений гын шурно кокла шот дене 34 центнер дене лектын. Чумыржо 2014 ийыште 16 т;жем тонн лишке лийын гын, тений чылаже 35,5 т;жем тонн шурным поген налын, клатыш пыштенна. Кодшо ийлаште мемнан дене шурно лектыш веле огыл, курал-;дым; кумдыкат кугемын.

Вольыкат, мланде кумдыкат ешаралтеш
Озанлыкым Александр Сергеевич Козыревын вуйлаташ т;;алмыж деч вара тыште вольыкат ий еда шукем толеш, у техникат ешаралтеш. Икмыняр ий ончыч курго ямдылаш мланде шагалла чучын, но тыгодымак племзавод технический куатше дене  кугурак кумдыкышто пашам ыштен кертын. Республикыште т;шка озанлык-влак тиде я тудо районышто икте почеш весе панкрутыш лектыныт, пасушт яра кияш, вольык ашныме в;таштышт, манмыла, мардеж гына ш;шкаш т;;алыныт. Тыге «Семёновский» племзавод эн ончычак пошкудо «Суртовский», «Азановский» озанлык-влакын мландыштым, вольык ашныме в;таштым, комплексыштым шкеж деке ушен. Вараже Советский районысо «Михайловский» совхозын икмыняр ужаш мландыжымат налын. Т;;ж; – калыклан паша вер лектын.
– Тачысе кечылан племзаводын мланде кугытшо 19 т;жем 500 гектарыш чумырген, – палдара Александр Павлович. – Тышеч шудым солышаш да к;т;м коштыкташ й;рыш; олык 1,5 т;жем гектарым айла. Тыгаяк кумдыкышто вольык озанлыклан рапс ден горчицым ;дена. Силос да сенажлан оптымо деч посна нунын пырчышт гыч ;йым луктына, кучажым вольыклан пукшаш кучылтына. Лу т;жем гектар кумдыкышто пырчан да отызан шурным, вожсаскам ончен куштена. Вич т;жем гектар наре кумдыкым шукияш шудылык айла. Шукияш шудым кугу кумдыкыш ;дымашын пайдажат изи огыл, вет ме эше н;шмыжым шийына. Тушеч ятыржым ужалыме да кызытат ужалена. Тидыже мыланна изи огыл парышым конда. Кургым ямдылашак 1,5 т;жем гектареш ий еда кукурузым ;дена. Кызытсе жаплан мланде кумдыкна Медведево, Шернур, Советский, Кужэ;ер муниципал район-влакын да Йошкар-Ола административный округын икмыняр ужашыштыже верланен. Шернур районышто ондакысе «Чевер ;жара» колхоз, Мустай, Кугу Сердыж, Памашсола /Дубники/ кундемласе п;тынь мланде да Марисола кундемыште 600 гектар мландым курал-;дена. Кужэ;ер районышто К;шыл Нольд;р ден Осыпъял воктенысе 230 гектар кумдык мланде дене пайдаланена. Советский районышто Михайловка ден Шуарсола кундем мландым кучылтына.
Шушаш шошо агалан озанлык кызытак ямдылалташ т;;алын. Тидлан сай урлыкашым ситышын ямдыленыт, минеральный да сложный ;я;дышым налыт. Кодшо ийын сложный ;я;дышым кучылтмылан к;ра шурно лектышат палынак н;лтын. Тылеч посна вольык терысымат мландым ;я;даш кумдан кучылтыт. Теве Медведево районышто кече еда пасулашке т;жем тонн дене органический ;я;дышым луктыт. Тыгак Шернур районыштат пасулаш кече еда 300 тонн чоло органический ;я;дыш лукталтеш. Озанлыкыште органический ;я;дышым шыжым-шошым кугу кумдыкышто да писын лукташлан «РОУМ-20» шыжыктылше кум технике уло.

Ш;р й;рвар – т;; сату
Кодшо ийысе лектышым ончалаш гын, озанлыкыште ш;р л;штыш кечеш ш;д; тонн лишке шуэш. Тушеч 30 тоннжым шкенышт денак, «Семеновский» племзаводыш пурышо «Семол» ООО перерабатыватла. Чапле качестван ш;рым ужалаш манын, шуко ыштат. Шкеныштын ш;р лабораторийышт уло. Комплексла гыч пурышо ш;рым эн ончыч тыште тергат. Ситыдымаш уло гын, тудым т;рлаш вигак комплексыш увертарат. В;талаште чыла вере арулыкым кучаш тыршат, ушкал-шамыч яндар улыт.
– Мый шкежат «Семолын» лукмо ш;р-торыкым гына налам, – ойла Александр Павлович. – Палем: мемнан ш;р гыч сай качестван продукцийым гына ямдылат. Утыжым моктаныде каласем: мемнан ш;рын качествыже чыла шотыштат пеш сай, санденак кугу йодмаш дене пайдалана. «Звениговский», «Сернурский» сырзаводлаш колтена, молыжым Татарстаныш, Ульяновский областьышда Чуваш Республикыш келшыше ак дене ужалена. Шкенан «Семолыштат» переработкым ончыкыжым кугемдаш шонена. Тачысе кечылан ме кумло наре т;рл; ш;р продукцийым ыштен луктына: ;мбал, торык, кефир, бифидолак, нарине, шолтымо да пастезироватлыме ш;р, ;й, снежок, сыр да тулеч молат.
– Молан шкенан республикыште кумысым муаш неле? Тудым кушко колтен шогеда? – йодде шым чыте.
– Шкенан «Семол» ООО-н чыла гаяк ужалыше верлаштыже кумысым муаш лиеш, тыгак Йошкар-Оласе Вознесенский к;вар кундемеш верланыше «Евроспар» кевытыш колтен шогена. Мемнан имне фермына уло Россий кумдыкыштат тыгай куатанже, идалык мучко кумысым ыштен лукшыжо икте веле. Тидлан к;ра кумысна пеш кугу йодмаш дене пайдалана, сандене сай ак дене Москваш, Кавказ кундемыш да моло вереат ужалена. Имньым кечеш куд гана л;штат, сай в;ль; 12 литр наре ш;рым пуа. Озанлыкыште чылаже 120 вуй утларак л;штым; имне уло.  Ушкалым кечеш кок гана шупшылыт, Кома комплексыште робот-влак веле кум гана л;штат. Доярке-шамыч кок смене дене пашам ыштат: икымше смене 4 шагат эр гыч 12 шагат марте комплексыште лиеш гын, кокымшо смене – 12 гыч кас 8 шагат йотке. Ик могырым, паша куштылго огыл, вет эрдене эрак кынелаш перна, но вес могырым, вач;мбалан нимом нумалшаш уке, чыла механизм шукта. Доярке-влакын пашадарыштат изи огыл, тылзыште 40 т;жем те;ге утла дене налыт. Ме тылзе еда кажне ферме, комплекс коллектив дене погынымашым эртарена. Тушто к;н кузе пашам ыштымыжым, ш;рын качествыжым, вольыкым арален кодымым ончена. Кажне группышто, п;тынь фермыште могай ситыдымаш уло, ка;ашена. Тыгай иктешлымашым ыштена: доярке-влак налме пашадарыштым т;рыс сулат.
Палемдыман, эртыше 2020 ийыште «Семёновский» племзавод  1,4 миллиард те;геаш сатум, але кажне пашае;лан шотлымаште 2,5 миллион наре те;геашым, ужален. А озанлыкыште чылаже 550 е; тырша. Мутланымына гыч рашеме, ш;р – озанлыклан эн шуко парышым кондышо сату, сандене тиде отрасльлан кече еда кугу т;ткыш ойыралтеш. Эн ончычак курго качествылан. Тудо шопо, уда пушан лийшаш огыл. Лач тидланак Александр Овчинников вуйын шога.
Возымо с;ретна тичмаш лийже манын, пытартышлан тидымат каласен кодаш к;леш, очыни. Александр Павлович ешан, Жанна пелашыж дене Марий кугыжаныш университатыште пырля тунемыныт. Ик йочашт уло, Тимофей эргыштлан вашке идалык темеш. Кызытеш Йошкар-Олаште илат, Кресола (Старое Комино) ялыште шканышт п;ртым чо;ат. Кызытеш п;ртк;ргым т;затен с;растарыме паша кодын.