Кумлымшо тургым

Самырык театрыште - кумлымшо тургым
Эрик ПЕТРОВ

30 августышто Марий самырык театр черетан кумлымшо у тургымжым почын. Ты кечын театрын артистше-влак Валерий Григорьевын пьесыж почеш шындыме «Кок ватылан ик марий» спектакльым калык ончыко луктыныт. У тургымым театр могай вашталтыш дене т;‰алын, спектакль-влаклан тудо поян лиеш мо, артист-шамыч гастроль дене иктаж-кушко лектын кошташ тў‰алыт мо, театр полатыште могай ачалымаш паша шукталтын? Чыла тидын нерген мемнам театрын художественный вуйлатышыже, Россий искусствын заслуженный деятельже Олег Иркабаев да Марий самырык театрын директоржо, Марий Элын заслуженный артистше Александр Бирюков палдарышт.
Тў‰алтыштак Олег Геннадьевич тыге палемдыш:
— Тений театр сезоным моло ийла дене та‰астарымаште изиш ончычрак почаш палемденна. Ондакысе ийлаште сентябрьыште веле почынна гын, тений 30 августышто вигак кок спектакльым ончыктышна. 11 шагатлан йоча-влаклан рушла «Жила-была сыроежка» йомак-пьесым, вараже, 15 шагатлан, мемнан актёрна, Россий писатель ушем член Валерий Григорьевын «Кок ватылан ик марий» пьесыж почеш шындыме тыгаяк лўман спектакльым ончышылан аклаш темлышна. Тудым сценыш лукмаште режиссёр семын адак мемнан актрисына, Марий Элын калык артисткыже Зинаида Долгова тыршен.
Сентябрьыште театрын коллективше кум кугу пашам калык ончык лукташ палемден. Нунын кокла гыч икымшыже – 13 сентябрьыште Александр Петровын пьесыж почеш шындыме «™мыр пелаш» спектакльын премьерыже лие. Тудым сценыш лукташ Марий самырык театрын художественный вуйлаташаже да режиссёржо Олег Иркабаев ямдылен. Вес кугу пашаже – Алексей Антоновын пьесыж почеш шындыме «Зигзаги любви» рушла спекткльын премьержым 17 сентябрьыште ончыктышт. Нине спектакльым эше апрель тылзыштак сценыш лукшаш улыт ыле, но коронавирус инфекцийлан кєра нине премьер-влак ше‰гек шўкалалтыныт.
— «™мыр пелаш» спектакль дене ме сезоным мучашлышаш улына ыле, - ойла Олег Геннадьевич, - но пандемий чыла планнам вашталтыш. Сандене сентябрьыште гына ме нине спектакльым ончышына деке намиен шуктышна. Вараже 27 сентябрьыште Финн-угор калык-влакын театрыштын «Майатул» тўнямбал XIII фестивальыште «Марпа. Рошто поран» спектакльым калыклан да жюрилан аклаш темлышна. Тиде ондак шындыме кок спектальым кызыт иктеш ушен, уэмден ямдылыме у постановко. Мемнан шонымаште, пеш о‰ай у премьер шочын. «Рошто поран але Кугече йўд» спектакльым Лайд Шемйэрын (Владимир Козловын – авт.) пьесыж почеш ондак ончыктымо ыле, тыгак икмыняр ий ончыч Володя Матвеевын пьесыж почеш «Марпа» спектакльымат ончышылан аклаш лукмо ыле. Ынде нуным иктеш ушен, ик шонымаш дене, ик стиль дене у премьерым ямдыленна.
Тыгак 4 сентябрьыште И.С. Тургеневын «Ася» пьесыж почеш спектакльым ончыктымо, такше тудым эше ўмаштак калык ончыко лукмо ыле. Изиш варарак А.Н. Островскийын пьесыж почеш шындыме «Гроза» спектакльымат уэш модаш тў‰алыт да ача-ава дене пырля тунемше-влакымат нине спектакльышке ;жыт. Нуно руш классике радамыш пурышо веле огыл, школышто тунемме программе дене кылдалтше улыт, сандене чыла ончаш толшо е‰лан эше ик гана ужаш о‰ай лийыт.
— Тылеч посна йоча-влаклан да нунын ача-аваштлан 6 сентябрьыште Зинаида Долгован йомак-пьесыж почеш «Наш друг – Светофор» спектакльым ончыктена, тыгак А. Белов ден С. Куваевын пьесышт почеш «Оранжевый ёжик» йомак-спектакльын премьерыжым 20 сентябрьыште сценыш лукна, - палдарыш Марий самырык театрын художественный вуйлатышыже. – Тыге ме йоча-влакланат йокрок ынже лий манын тыршена. Мут толмашеш, «Оранжевый ёжик» йомак-спектакльым мемнан театрнан актрисыже, самырык режиссёр Клара Аникина шынден.
Марий самырык театрын пашаштыже октябрь пеш кугу событий-шамычлан поян лиеш. Тиде тылзын нуно «Йошкар-Ола театральная» фестиваль годым кок спектакльым ончыкташ т;‰алыт, калыклан аклаш луктыт. Саде фестиваль 2 октябрьыште тў‰алеш. 4 октябрьыште Марий самырык театрын артисше-влак «Ася» спектакльым ончыктат, а 6 октябрьыште Нижегородский областьысе драматург Виктор Ляпинын пьесыж почеш шындыме «Сєсна поминка деч вара» спектакльым сценыш луктыт.
Эн кугу событийже 18 гыч 24 октябрь гутлаште лиеш. Ты кечылаште Российысе ТЮЗ-влакын арня кужытан фестивальышт эртаралтеш. Ты фестиваль «Кызытсе драматургий — йоча ден самырык-влаклан» маналтеш да Марий самырык театрын полатыштыже эрташ тў‰алеш. Тиде мероприятий республикнан шўдє ияш юбилейжылан пєлеклалтеш. Мемнан деке Чебоксар, Рязань, Уфа, Казань олала гыч йоча да самырык-влаклан ышталтше театр коллектив-влак ушнат да шкеныштын о‰ай деч о‰ай спектакльыштым ончышылан темлаш т;‰алыт. Але жап уло, сандене к;шнє палемдыме коллектив-влак деч посна моло ТЮЗ-влакат тиде фестивальыш эше ушнен кертыт. Нунын мастарлыкыштым ончышо калык веле огыл, тыгак кугу кўкшытан пе‰гыде жюри икмыняр номинацийыште аклаш тў‰алеш. Марий самырык театр тиде фестивальышке «Про Федота-стрельца, удалого молодца» спектакль дене лектеш.
— Вараже, октябрь мучаштак, «Похождение Чичикова или Мёртвые души» спектакльым сценыш лукшаш улына, - каласкала Олег Геннадьевич. - Тудым ме «В поддержку театров кукол и театров юного зрителя» Россий кўкшытан грант почеш ямдылена. Ынде кумшо гана ме тыгай грантым темлыме проектна почеш налын кертынна. Палемдыман, грант оксам «Единая Россия» партийын тў‰алтышыже (инициативыже) дене Российын тўвыра министерствыже «Культура малых городов» партийный проектын «Театры – детям» подпроектше почеш ойыра. Тиде грант денак ме техникым налынна, театр полатым олмыктымаш пашам вора‰даренна да тыгакак эше «™мыр пелаш» ден «Похождение Чичикова или Мёртвые души» спектакльлам сценыш лукташ ямдыленна. Эшеже октябрь мучаштак ме Рязань олаш кум кечаш гастроль дене кайышаш улына. Тиде жапыштак тусо ТЮЗ мемнан деке тыгаяк гастроль дене толеш. Ты гастроль «Большие гастроли для детей и молодёжи» проект почеш шукталтшаш. Ондакше тудо «Большие гастроли для маленьких» маналтын. ™маште саде проект почешак ме Татарстанысе Чистополь олаш гастроль дене миен коштна. Тушеч йоча театр-студий мемнан деке толын ыле. Ончылий тыгаяк гастроль дене Ульяновскыш коштынна.
Умбакыже Марий самырык театрын коллективше Чебоксарыште 17 гыч 21 ноябрь марте эртаралтше «Волжская сказка» фестивальышкат коштын толаш шона. Туштыжо т;рлє-т;рлє калык (национальный) йылме дене шындыме спектакль-шамычым ончыкташ т;‰алыт. Марий самырык театр ты фестивальыш «Сєсна поминка деч вара» постановкым на‰гая. Тыгакак ноябрь мучаште самырык театр «Обломов. Теперь или никогда!» спектакльым Москваште «Школьная классика» фестиваль годым ончыкташ т;‰алеш. Тудо ЦДЛ-ыште (литератор-влакын рўдє пєртыштышт) эртаралтеш.
— Мемнам тушко ынде кумшо ий почела ўжыт, - манеш Олег Иркабаев. - Тений саде фестивальыш «Обломов. Теперь или никогда!» постановко деч посна ала эше иктаж вес спектакльымат на‰гаена. Мутлан, «Грозам» тушто ончыкташ шонена, но тидым эше мучаш марте рашемден шуктымо огыл – жап эше уло. Фестивальжак «Школьная классика» маналтеш гын, лачак школ программыш пурышо классический произведений-влак почеш шындыме спектакль-шамыч дене тушко ўжыт. Такше мемнан театр моло кугу олалашкат гастроль дене лектеш. Ульяновск, Калуга олалаште лийынна, тений Рязаньыш каена, вес ийлан Брянск, Уфа олаш каяш шонена, тидын шотышто эше рашын кутырен келшаш к;леш. Моло олалаште ончышо-влак мемнан коллективым пеш порын вашлийыт, шындыме спектакль деч вара Интернетыште театрна, ончыктымо постановкына, рольым модшо артистна-влак нерген сай деч сай отзывым возат. Тидыже эшеат мемнан кумылнам нєлталеш. Тугеже, театрнам моло верлаштат к;кшын аклат.
Тидымат палемдаш к;леш, очыни. Коронавируслан кєра артист-влак март мучаш гыч икмыняр жап мє‰гыштак шинченыт, вара апрель мучаште онлайн репетиций-влакым ышташ тў‰алыныт. Май тылзыште эркын-эркын пашаш лектыныт да кок спектакльын – «™мыр пелаш» ден «Зигзаги любви» - генеральный манме сынан репетицийыштым эртареныт.
— Тений вет ме эше т;выра да сымыктыш колледжыште самырык артист-влакым туныктен лукна, - палдара Олег Геннадьевич. - Тудо театрын шкешотан студийже: студент-влак тыштак, театр пеленак тунемыныт, тыштак спектакльлаште изирак рольлаште модаш тў‰алыныт, тыштак дипломный спектакль-влакым ямдыленыт, шынденыт. Коронавирус жапыште ме студент-влак денат пашам ыштенна.
— Театрыште тугеже самырык артист-влак ешаралтыныт? – йодде шым чыте.
— Тений колледжым тунем лекше кандаш самырык артист кокла гыч тачеш ик актёр гына мемнан коллективыш ушнен – тиде Андрей Алексеев, - вашештыш театрын художественный вуйлатышыже. - Коктынжо армийыш каеныт, молышт кўшыл шинчымашым налаш лийын, умбакыже тунемаш пуреныт. Андрей Алексеев колледжым сайын тунем пытарыш, мыйын ужмаште, пеш перспективный актёр. Адакше тунем пытарыше кокла гыч коктынжо целевой направлений почеш Курыкмарий театрыште пашам ышташ тў‰алыт. Молышт к;шыл шинчымашым налаш лийын, умбакыже тунемаш пуреныт.
— Лудшо-влаклан палаш о‰ай, колледжыште вес артист группым кунам погеда?
— Ондакше ме ик группо тунем пытарымеке, тунамак вес группым погена ыле, тений изишак вес ситуаций лийын колтыш. Шушаш ийын артист группым угыч поген, туныкташ тў‰алына, - рашемдыш Олег Иркабаев.
Театрын у тургым вашеш у т;сым налмыже т;жвачынат коеш, фойеш пурен шогалмеке, туштат шинчалан перна.
Тидын нерген театрын директоржо Александр Васильевич Бирюков теве кузе палемдыш:
— У театр тургымлан ме идалык тў‰алтыш гычак ямдылат шогена. «Единая Россия» политический партийын «Культура малых городов» проектше почеш мыланна эше ;маштак грант оксам ойыреныт ыле. Тудын кўшеш ме кок спектакльым шындышна, «ПАЗ» маркан у автобусым налынна. Артист-влак ынде республикын кеч-могай лукышкыжо лектын коштын кертыт. Тылеч посна ме ўмаште ты проект денак 19 е‰ шичме веран «Фольксваген» микроавтобусым налынна ыле. Ынде иканаште кок-кум бригаде дене гастрольлаш кудалышт кертына.
«Единая Россия» политический партийын тиде проектше почеш ойырымо грант окса денак Марий самырык театр й;к оборудованийым, тул аппаратурым, 90 комплект синхрон кусарыме аппаратым налын. Ынде марий йылмым палыдыме е‰-влакат рушлаш устан кусарыме спектакльым ончен кертыт. Синхрон кусарыме аппарат 90 комплектак гынат, шке кугытшо дене кугу огыл, улыжат кок чемоданыш пура да нелат огыл, куштылго, эшеже цифровой. Сандене артист-влак тудым кеч-кушко пеленыштат на‰гаен кертыт. Тыгакак тиде окса дене видеопректорым налме. Эшеже ке‰ежым, артист-влак отпускышто улмышт годым, шке вийышт денак театрым олмыктеныт. Тудын т;жвал т;сшым (фасадшым) уэш чиялтеныт, кєргыштат олмыктымо пашам шуктеныт, сценымат тєрлен йєнештареныт.
Икманаш, Марий самырык театр у тургымлан т;рыс ямде. Спектакль-влакым ончыкыжымат марлат, рушлат, самырык, йоча да кугые‰-влакланат темлаш т;‰алыт. Лачак кызытше коронавирус деч аралалтме режим дене келшышын, т;ткышым эскерен, спектакль-влакым шагалрак толшо калыклан гына ончыктат. Ончышыжо пел зал чоло веле погынен кертеш: театрыш санитарно-эпидемиологический темлымашым шуктымо почеш веле пуртат.