Автор Э. Петров нерген

Лўмгече
Вашмутланымаш: Борис Шамиев — Эрик Петров
Кок лўман ялын чолга эргыже
16 августышто Россий писатель ушем член, «Ончыко» журналын ответственный секретарьже Эрик Петров 60 ийым тема.
Вашмутланымашым тў‰алме деч ончыч юбилярын шочмо ялже дене кылдалтше ик историйым кўчыкын каласкалыде ом керт. 1969 ий ке‰ежым мыйым, Марий пединститутын нылымше курсшым пытарыше студентым, «Марий коммуна» газет редакцийыш практикыш нальыч. Тылзе жапыште кок районыш миен коштым, чот вучымо, кумылым нєлтышє «спецкор» подпись дене материалем-влакат лектыч.
Кужэ‰ер райрўдыштє шке та‰ашемрак рвезе — ВЛКСМ райкомын икымше секретарьже Виталий (Михайлович) Иванов дене палыме лийым. Вара ме тудын дене шуко жап келшышна. Чаманем, юрист, милиций подполковник йолташем илыш дене пеш ондак чеверласыш. Тудын шочмо ялже нерген йодмем годым «Кожласола гыч улам» манын. Коло утларак ий гыч «Марий Эл» лўмым налше газет редакцийышкына ик рвезе пашаш тольо. Тиде — Саша (Александр Алексеевич) Петров ыле. Пырля ик пєлемыште шинчышна, шуко жап ик отделыште пашам ыштенна. Тудо «Марий Олма гыч улам» малдыш. Мыйже палыме рвезе годсо йолташем нерген пеш каласкалем. «Тудо мемнан ял гычакыс», —  манеш пырля шинчыше самырык пашае‰. Тыге кок лўмым нумалше, журналистикылан, сылнымут аланлан да моло отрасльлан икмыняр тале рвезе ден ўдырым ончен куштышо Марий Олма-Кожласола (ала мє‰гешла) ял нерген утларак пален нальым. Да нимынярат ом єкынє. Вет таче нине чолга марий-влак кокла гыч иктыже — ик пєлемыштак пырля шинчыме, но кугурак должностьышто ыштыше да чынжымак писатель лўмым нумалше йолташем — Эрик Алексеевич Петров дене вашмутланымашым возышаш улам. Лудшо-влакым тиде пашам дене палдараш вашкем.
—  Эрик Алексеевич, Тендам лишемше чапле юбилейда дене шокшын саламлен, вашмутланымашнам поро йўла почеш илыш корныда дене палдарымаш гыч тў‰алаш темлем. Тореш огыда лий?
—  Эн ончыч теве мом рашемдаш кўлешлан шотлем. Мыйым сылнымутчо да журналист радамыште ыштыше-влак гына Эрик лўм дене палат, а паспортышто возымо почеш «Эрнст Алексеевич» улам. Кок лўмжыланат ом єпкеле, вет ялемжат кок лўман. Вашмутланымашнамат сылнымутчо лўм дене шуяш тореш омыл.
—  Тугеже тек тыге лийже. Тў‰алына веле.
—  Мый 1960 ийын, чинчым велыме гай ш;дыран август кыдалне, 16-шо числаште Кужэ‰ер районысо Марий Олма (Кожласола) ялеш шочынам. Кугу Лажд;р кандашияш ден Й;лед;р кыдалаш школым, вараже академик В.П.Мосолов л;меш Нартас ял озанлык техникумым да Н.К. Крупская лўмеш Марий кугыжаныш пединститутым тунем лектынам. Техникум деч вара эсогыл агрономланат Медведево районышто пел ий утларак пашам ыштен шуктышым. Но умбакыже илыш корнем журналист паша дене кылдышым. 1982—1983 ийлаште Кужэ‰ерысе «™жара» («Заря») райгазетыште ял озанлык отделын корреспондентше лийым, вараже  Килемар  районысо «Восход»  газетыште партий, профсоюз да комсомол илыш отделым вуйлатышым. «Марий коммунышто» увер отделыште ыштенам, вараже лўмлє газетланна «Марий Эл» лўмым пуымеке, тудын молодежь илыш шотышто редакторжо лийым, «Самырык тукым — илыш п;рдемыште» («СТИП»)   лаштыкым,    разворотым лукташ т;‰альым. Умбакыже Саша шольым да Люба (Любовь Петрова-Камалетдинова) шўжарем (коктынат Марий Элын сулло журналистше улыт)  тиде сомылымак шуктышт. Эшеже мылам ик жап налог орган-влакын Йошкар-Олаште лекше «Совершенно несекретно»  газетыштышт пашам ышташ логале. 2003–2004 ийлаште «Кугарня» газетын директоржо-т;‰ редакторжат лийын ыштышым. Возымо материалем-влак Марий Эл Республик да Чукотка автономный округ кўкшытыштє ик гана веле огыл эн сай семын аклалтыныт, творческий конкурслаште ончыл верым налыныт. Тўрлє диплом, Чап грамот дене шуко гана палемдалтынам, эсогыл Чукоткысо Думын да Марий Эл Кугыжыныш Погынын Чап грамотышт денат. Россий кугыжыныш кўкшытан наградемат, медалемат улыт, сандене ачана ден авана семынак «Ветеран труда» лўмымат сулен налынам. 1989 ий годсек СССР-ын, вараже Россий Журналист ушемын членже улам. 2016 ийыште Россий Писатель ушемыш пуртеныт.
Журналист сомылым шуктымо деч посна Вооруженный Вий радамыште, МВД системысе т;рл; структыршто да налог полицийыште (ФСНП) офицер должностьлаште служитлаш пернен. Пенсий налаш праван лиймешкак Марий Элыштат, ;рдыж кундемлаштат погонан коштынам. Утларакше пресс-службышто служитленам, манмыла, тудо журналист сомылымак шуктенам.
—  Эрик Алексеевич, Тендан илыш корныдам колышт налмеке, да южо ужашыжым «кадр ше‰гелан» кодымым шотыш налаш гын, о‰ай савыртышлам эрташда логалын. Поснак Йўдвел кундемыште пашам ыштымыда нерген кумданрак пален налме шуэш. Вет икмыняр марий рвезе ты корным тошкен, южо йолташыжлан такыртен кодыш. Налаш, мутлан, Юрий Соловьевым, Геннадий Сабанцевым. Нуно тушто писатель семынат шуаралтыч. Туге вет?
—  Йўдвел кундемыш логалме да тушто пашам кузерак ыштыме нерген шуко каласкален кертам. Вет таче тидлан амалжат уло — 60 ияш лўмгечем вашеш мутланена. Тора кундемыш, Чукотко йоткеат каяш, эн ончыч Юрий Соловьев темлыш. Геннадий Сабанцев дене нуно Чукоткыш 2003 ийын шыже вашеш кайышт, тунам мый «Кугарня» газетыште пашам ыштем ыле. Кайымышт годымак эше мыскара шот дене «ала почешна миенат шуат» маньыч. Вара 2004 ий тў‰алтыштырак Юрий Соловьев телефон дене воктенысе район газет редакцийыште паша вер улмо нерген шижтарыш. Мыят эркын дене тарванылаш тў‰альым: «Крайний Север» издательстве дене кылым ыштышым, паша вер, пачер шотышто, пашадар нерген рашемдышым да пытартышлан ўжмашым веле вучаш кодо. Тунам вет Чукотко кумдык тўрыснек погранзонылан шотлалтын, сандене ончылгоч тергымашымат ыштеныт. Эшеже мый Билибино олаште пашам ышташ тў‰алшаш ыльым, а туштыжо секретный объект  —  атомный электростанций верланен. 2004 ий июнь мучаште Марий Эл тўвыра, печать да национальность паша шотышто министерствын темлымыж почеш «Кугарня» газетын директор-тў‰ редакторжо сомылым шольымын, Александр Петровын вач;мбакше «сакалтен» коден, шкеже Чукоткысо райгазетыш пашам ышташ кайышым. 2017 ий ноябрь йотке Чукоткышто пашам ышташ пўрен улмаш. Кужун кучалтмын амалже — пелашемын пенсийыш лекмыжым вучышна. Тудыжо атомный станцийым оролымаште, Внутренний Войскаште служитлен, секретный часть начальник ыле.
—  Палыдымыла ынем кой: вет Те шке жапыштыже селькор семын чапланыше марийын, Кужэ‰ер кундемынак шочшыжо Алексей Андреевич Петровын вич икшывыже гыч иктыже улыда. 1971 ий мучаш гыч тў‰алын тудын мыняр заметкыжым газетеш савыкташ ямдыленам — шотлен от пытаре. Тугай ыле жап: газет тў‰ шотышто ялысе да пашазе корреспондент-влакын уверышт дене ышталтын… шкеж денат шуко гана вашлийынам. Тудым порын шарналтен, таче Тендан дене, кугурак эргыж дене, вашмутланымашымат ямдылаш келшенам.
—  Тау ачамым порын шарналтымыланда. Меат тудым огына мондо, да газет, журналла дене та‰лалташ полшымыжлан, чын корным ончыктымыжлан кугу таум ойлена. Шкенжын шинчымашыже изи лиймым умылен, мыланна, икшывыже-влаклан, тыршен тунемаш сугыньлен. Ынде тудын да авамын ончылнышт сукен шинчын каласен кертына ыле: тыршымыдам умыленна, эллан кўлеш е‰ лийынна. Тиде — кугу пафос дене каласыме шомак огыл, а шўм гыч лекше мут йогын.
Ачамын йўдым, керосин лампе дене волгалтараш тыршыме пєрт покшелне шогышо ўстембалан шарен оптымо кагаз орам єрын онченна. А тудо воза да воза. Тетрадь лаштыкеш. Тудо тыге газетлашке уверым колтылын. Вара эрдене — пашашке, колхоз фермыш ошкылеш. Меат тудын возгалымыжым ончен, ты пашалан (але сомыллан) тунемынна. Икымше заметкемым 15 ияшемрак годым «Ямде лий» савыктен. Куанже могай лийын!
Тылеч вара Кужэ‰ер да Марий Турек район газет-влак дене кылым кучаш тў‰альым. 1978 ийыште латкандаш ияш рвезе «Сылнымут шыже» семинарыш рушла да марла почеламут ден ойлымаш-влакым, манмыла, єлтє дене конденам, ныл секцийыште возымем ка‰ашеныт. Тунамак рушла возымем чўчкыдынак «Молодой коммунист» газетеш савыкталташ тў‰але. Армий радамыште лиймем годым ятыр почеламут ден ойлымаш-влак дивизионный да окружной газетлаштат савыкталтыныт. Теве тыгерак сылнымут аланыш тошкалынам.
—  Сылнымут пашалан шўма‰мым кўктен лукмо книгала, кугурак публикаций-влакым ончен аклат. Тендан возымо произведений-влакым марий лудшо веле огыл пала, рушлажат шагал огыл савыкталтыныт. Айста лудшо-влакым кеч кўчыкын нунын дене палдарена.
—  Тачысе кечылан рушла шым книгам савыктенам. «На земле Билибинской — за Полярным кругом», «Верхом на свинье», «Спешите делать добро» книга-влак Йошкар-Олаште, «Горсть родной земли» Чукоткысо Билибино олаште лектыч. А «Чукотский мотив» ден «У каждого свой крест» книга-влак Санкт-Петербургышто да Москваште савыкталтыныт. Нине кокытшо эл мучко кугу олалаште ужалалтыт, нуным тўрлє интернет-магазинлаштат налаш лиеш. «Медовая зима» ойлымаш сборник 2017 ийыште Канадысе Торонто олаште савыкталт лекте. Возымем-шамычым адакше Интернетыште «Проза.ру» ден «Стихи.ру» сайтлаште «Эрик Петров проза» да «Эрик Петров стихи» страницылаштат, «Самиздат» интернет-журналыштат, южо моло вереат ужаш лиеш. Марлаже але йотке куд книгам савыктенам — «Мўндыр кечын ўжараже», «Шошын эр пєлекше», «Олма вўдет — шыма вўдет», «Шочмо кундемын семже», «Весела Васёк» да «Туштан алфавит». Повестьем, мыскара ден ойлымашем-влак республикысе чыла гаяк газетлаште, «Пачемыш» («Оса»), «Литера» ден «Ончыко» журналлаште савыкталтыныт. Лишыл жапыште «Марий книга издательстве» савыктыш пєрт «Эрлат те‰гече лиеш» сборникем луктеш. Тушко пуртымо повесть, ойлымаш ден новелле-влак тўрлє тўсан, шонымашан, шижмашан улыт. Адакше нуно тўрлє жапыште возалтыныт: Совет Ушем годымат, кодшо курымын 90-ше ийлаштыжат, тачысе саманыштат, сандене сўретшымат жаплан келшышынак почын ончыктат, тунамсе да кызытсе пагытын тўрлє йыжы‰лажым авалтат.
—  Тендан произведенийда-влакым шотлен лектат да кугешнен каласыме шуэш: коклаштына марла да рушла устан возышо эше ик марий сылнымут мастар уло! Але марте, мутлан, Канадыште савыкталтше марий писательын лўмжє шоктен огыл. Южо вес е‰ лиеш гын, тидын нерген СМИ-н чыла йєнжє гоч кычкырла ыле, а Те утыжым вожылшо улыда, очыни.
—  Мом утыжым моктанаш? Мый дечем вара иктаж вес чолга марий шкеж нерген тек кумдан палдара. Тидлан корным почмемжат сита. А Канадыште савыкталтмаш тыгерак лийын. Интернет кумдыкышто савыкталташ тў‰алмем деч вара икмыняр савыктыш деч тўрлє конкурслаште вийым терген ончаш темлымаш пуреныт ыле. Ик конкурсыштыжо участвоватлаш келшышым, тыге «Золотой Гомер» конкурсын номинантше лийым да ойлымаш-влак сборникем руш йылме дене Канадысе Торонто олаште савыктен луктыч. Тыгакак Интернациональный писатель ушем гычат икмыняр конкурслаште вийым терген ончаш темлымаш пурен ыле…
—  Тендан произведенийда-влакын марий писатель-шамычын возымышт деч ойыртемалтмышт шижалтеш. Тидыже кумылым савыра.
—  Тыгак лийшаш, очыни. Вет 30–50 ияш самырык писатель омыл. Илыш опыт, тўрлє калык коклаште илыме, пашам ыштыме, тўрлє е‰ дене вашлийме возымо стиль манмымат вес семынрак чо‰аш туныктеныт, очыни. Тў‰жє  —  шуко лудман. Поснак рушлам. Вет кызыт мом гына огыт возо — ойырен гына мошто. Мый гражданский лирик корно деч ом кора‰. А тушкыжо, шкат паледа, тўрлє йыжы‰ пура. Мылам эн келшышыже, ял илыш, патриотизм шижмаш, самырык тукым…
—  Тыгай вашмутымак вученам ыле. Тендан еш гыч возгалыше эше кок е‰ нерген палдарена гын веле вашмутланымашна тичмаш лиеш, шонем.
—  Моктаныде палемдем: Саша — Александр Петров шольым — мый дечем шым ийлан изирак гынат, Россий писатель ушемыш лач шым ийлан ончычрак пурыш. Тыге пўрен, очыни. Тудым ынде драматург семын палат. Такшым поэзий денат та‰ым куча. Историйым шымлашат йєрата. Ынде лу ий утла Марий Эл парламентын аппаратыштыже, секретариатыштыже ышта. Марий Эл Республикын заслуженный журналистше. Латкок ийлан изирак Люба шўжарем «Марий Эл» газетыште пашам ышта да «Камалетдинова» тукымлўм дене воза. Тудат «Марий Элын сулло журналистше» лўман. Чыланат ачанан тў‰алме поро пашажым шуена. Тау тудлан. Мый гын кокытеланыде «чын корным» ончыктен коден манын тауштем. Шольым ден шўжаремат тыгак шонат дыр.
—  Ынде Те «Ончыко» сылнымут да мер-политик журналыште ответственный секретарьлан ыштеда. Тиде верыш шичме жапда юбилейланда чапле пєлек семын чучшо веле огыл, паша лектышда эшеат тўвыргє лийже. Моло тыланыме серыпле мутнаже еш пиалым аралаш, тумо гай пе‰гыде, таза лияш ўжеш. Юбилейдам у пєлек дене куандараш вашкена — черетан ойлымашдам савыктена.

журнал "Ончыко", 2020 ий, №7