Эмым алмаштеныт пызлегичке. И. Букетова60

  Таче Морко районысо Ше;ше  селан  ;дырж;, марий сылнымутын та;же Ираида Аркадьевна  Букетова-Алвийлан  60 ий темын  (30.06. 1960 ийыште шочын).
  Л;мгечыже вашеш тудын деч Юрий Галютинын, Марий калык писательын, налме интервьюжым лудаш темлена.
-Ю.Г.  Ираида Аркадьевна, сылнымутыш корныда химий да тудын дене кылдалтше производство гоч пытартыш лу-лучко ийлаште иже толын. Ача-ават  дене пырля йоча жапетым Морко районысо Ше;ше  селаште эртаренат.Тунамсе н;рг; пагытым шарналташ гын, тылат кузе чучеш ?
- Пешак с;ралын, нигунамат мондаш лийдымын. Ачамже Аркадий Иванович Букетов Марий Элыште сайын палыме е; семын кодын.Тудо шуко жап  Ше;ше  кыдалаш школышто пашам ыштен, Марий пединститут деч вара тысе школышто  руш да марий йылме ден литературым туныкташ колтеныт.Тудын йыр ученикше –влак п;рдыт веле ыле, пеш й;ратеныт.Тунемше-влак тудлан кажне пайремлан шке кид дене ыштыме п;лекым кучыктеныт, открытке-влакым м;;г; шуко кондеден. Ше;ше ялыштак ;мыр пелашым, Анна Ильнична Афанасьевам , вашлийын.Тудым ужмек, ачам  «Шинчатше кишкышинча гай (фиалке) гай, тый мыйын пелашем лият»,-пелештен. Тыге у еш шочын. Ик ий гыч мый ош т;няш «ау-уа» дене толынам.
Изи годсо жапым айдеме нигунам ок мондо. Да, тиде жапым нигунамат мондаш ок лий. Эн пиалан жаплан шотлем. Римма ден Таня, Света ден Эльза йолташем-влак дене шуко жапым пырля эртарен улына. Сакар коремыште шинчаланшудым, полдыранпучым кочкын улына.Олыкышто лыве т;шкам сачок дене кучаш  й;ратенна.
-Ю.Г. Школ жапет гыч шарнаш мо кодын?
-Икымше туныктышем София Александровна Петрова лийын. Чоткыдо  койышан, чот йодын моштышо. Ончал колтымыжак мемнам л;дыктен. Садланак  кажне уроклан пе;гыдын ямдылалтын улына. Классыште эреак тып-тымык лийын. Отметке-влакем эре «4» да «5» ыльыч.
Кугурак классыште ачам ик жап руш йылме дене туныктен. Кажне тунемшыи икт;р ужын, мый декем поснак   чоткыдо лийын. Намысыш пураш огыл манын, ачамын авторитетшым амыртылын омыл.
-Ю.Г.  Ше;ше гыч вараже Моркыш куснен улыда. Кузерак тушто вашлийыныт?
- 1972 ийыште Морко поселкыш  илаш куснышна, тунам ачамым Морко райкомыш пашаш нальыч. Кандашияш  школыш кошташ т;;альым, школжо п;ртем деч тораштак огыл верланен  ыле.Кудымшо класс вуйлатыше  марий йылме дене туныктышто Елизавета Петровна Семенова лийын .Марий йылмым й;раташ тудак туныктен. Урок деч ончыч изирак почеламутым возаш пуэн. Мыйын возымо почеламутем  урок ончылно ч;чкыдынак  лончылен. Марий йылме дене сочиненийымат  эре «5» отметкылан возенам. Садланак  шочмо йылмым, шкенан илыш й;лам , марий вургем-шонанпылым, кажне пайремнам к;кшын аклем, й;ратем.
-Ю.Г. Изи годымет к; лияш шоненат?
-Вич ияш улмем годым телевизор дене «Спящая красавица» балетымым онченам.Чонем дене  балерина лияш шонен коштынам. М;;гышт;  тудын семын йырым-йырем п;рдынам. Кызытат театрласе  балетлаш кошташ й;ратем, ала-можо к;ргыштем помыжалтынак- помыжалтеш.
- Ю.Г. Кушто вара тунем коштда?
-Кугурак классыште ,врач профессийым налаш манын, чот ямдылалтынам. Йоча жапыште больницыла модына ыле. Мый эре врач лийынам: «уколым» ыштенам, эм олмеш пызлегичкым, снегым,ломбыгичкым кучылтынам.
Галина йолташем дене пырля врачлан тунемаш каяш шоненна. Луымшо  классыште экзамен деч вара  поро кумылан Иван Ефимович пошкудем колен. Тудым чаманен, чот шортынам. Тиде кечыштак шоналтышым: «Врач лийын ом керт,пеш пушкыдо кумылан айдеме улам, шортын колем». Йошкар-Оласе МарГУ-што биолого-химический факультетын  химий отделенийышкыже пурышым, пеш кугу конкурс ыле. Вич ий эртак книга коклаште шинченам. Шуко формулым, правилым тунемаш верештын. Яра жапыште кинош, танцыш коштын улына. Тыгеракын  тунемме жап вашке эртыш.
- Ю.Г. Пашада нерген мом ойлен кертыда?
 -1982 ий гыч пенсий марте ныл верым веле вашталтенам.Тунем пытарымек, Саша эргым шочын веле ыле, Моркышто асфальтбетоным ыштымаште лаборантлан шогышым. Вараже  «Контакт» заводыш инженер-технологлан нальыч. Паша верат пеш келшыше ыле, коллективат пеш шотан лийын.
-Ю.Г. Ну,толын шуна перестройке савыргалтыш марте…
-1987 ийыште т;;але тудо. Пашаште сокращений нерген кутыркалымаш шоктен. Тиде жапыштак Мария кокаем  Грозный олаш илаш ;ж;. Кавказ велыш каяш тарванышым. Тушто-чечен калык, рушыжат, молыштат шукын  ыльыч. Пашам ик армянка кокай муаш полшыш. ВНИПИ (Всесоюзный научно-исследовательский производственный институт) «Промавтоматика»-ш инженерлан пурышым, начальникем – украин Юрий Демиденко. Паша вер чонемлан келшен, ыште веле. Тиде жапыштак чечен-влак осаланаш т;;альыч - автобусыш огыт пурто, кастене уремлаште шучката. Мария кокамын  фортычкыжымат  пудыртеныт, кермычымат окнаш икмыняр гана кудалтеныт. Персик ден абрикос пеледме годым Борис изам  Йошкар-Олаш поезд дене ужатен колтыш. Йошкар-Олаште  тунам чыла вере пропискым йодыныт. Ик йолташем вучыдымын «ТЭЦ-2-ш миен тол», мане. Пашаш пурен кертым. Тыге 1988 ий гыч ик верыштак  химлабораторийыште ыштенам.
- Ю.Г.  Ачатлан кум сборникшым тый шке вет лукташ полшенат рукописьше гыч?
-Ачаем 2006 ийыште кенета черланаш т;;але. Шуко возымо почеламутшо рукописьыште кият ыле.Ик кечын тудлан «рукопись-влакет йомыт», маньым.Книгам лукташ ойым пуышым. Ачам вигак к;ныш. Кок кугу сумка дене рукопись-влакым олаш кондышым. Ныл тылзе жапыште кум книгам луктым. Тиде «;т;г;н», «Лунный вальс», «Пыште мыйым ш;мышкет».
-Ю.Г. Те эше кок ий ончыч  родо-тукым нерген  «Помни своих» руш йылме дене   книгам лукда…
-2018 ийыште, чынак, «Помни своих» книгам лекте. Ачамже родо-тукым нерген «;т;г;н»  эпос-поэмым возен. Вараже мылам  тудак  «родо тукым нерген книгам лук», манын. Мутшым кызытат шарнем: «Тыяк веле  эн кугу ;шанем  улат»,- манын. Мый вигак келшышым. Ныл ий пеш кугу пашам  шуктымек, шуко родо-тукымем  дене палыме лиймек, «Помни своих» книгам лекте, манамыс. Книгам  «Книга года-2018» конкурсышто  «Приз зрительских симпатийым » нале, «Книга  о малой родине» номинацийыш логале.
-Ю.Г. Эшеат книгам лукташ шонеда мо?
-Шонымашем уло кокымшо книгам лукташ. Шуко возымо статья-влакем погынен, ойлымашымат возенам.Тачысе кечылан  умбакыже родо-тукымем нерген шукырак палынем. Эскераш, у материал-влакым муаш - тиде паша мылам моткоч келша.
- Ю.Г. Шочмо кечыда дене ,Ираида Аркадьевна!  Пиалан лийза! Тазалыкда умбакыжат  п;нч; гай  лийже! У книга-влакдам вучена.
-Тау.
     Юрий Галютин-Ялзак кутырен
     "Марий Эл",№45,30.06.2020