Вах1ид Мах1амадован зьигьиндин асарар

               
                (На агульском языке)

Ппараттарис  хабар  адайчира  дахигунан  хаб  агъуларин  литтераттурил  машгъул  касарикес  сад  Вах1ид  Мах1амадаови. Ухуф  ми  Ч1аъи, амма  са  бегьем  гагьтти  кюч  хьуна  Къиргъиздиъ  дуламиш  хьунаефи, 1994-пу  исалас  хаб  Орловский валаятиъ хъайина укьуна  яшамиш хьуфи. Уху (хе)  ис  Мах1амадован  1933-пуфи, идегуна  яг1ян  ягъанис  ми  са  бегьем  яшар  хьунае  инсани. Учин кесбийин савад  мидис  ада, ийчира  ми  кардикес  Вах1идас  литтераттурил  машгъул  вес  кимат  кеттархьай  агвай  адава. Хунахилас  мич  ирк1ураъ  зигьин  ай  литтераттура, ппоъэзи  мидис  учин  гуни г1ут1а  асасин  курар  атубан  хаб  кьудпу  пиша  хьунаефи. Гьелдис  китаб-зад  Вах1идан  асарарин  аттархьуна  ада, амма  кказитариъ  журналариъ са  хьимунна  са-галай   мидин маг1нийрин бандар  аттархьунаефи. Гидиласра  башгъа  ярар-дусттар  завал хьух1ала  В.Мах1амадова  арабир  учин  маг1нияр  гурис  хурайра  вея. Асасин фикир  мидин  ттворчесттвин  мух1убат, ватан, чуллар  ва  дуйиъ  вере  курарин  асарис  лик1е  ч1алар-ахттилатари. Масала, джалла  гьами  шарт1арна хасиятар  ачухди  кий  агвая  мидин  «Ухьтан  руш»  агъа  маг1нийк.
               
                Ухьтан  руш

Дадарин  гьава  к1урар               Сараф  ада  хье  а
Чурхъуна  аязари,                Мез  ширин  шиккари  вун.
Вахъ  хуттурфай  улар                Г1янан  ирк1в  хьуна кабаб
Хьед  хьуна  вея  жилари.          Сифтта  ч1алал  адирай  вун.

Вазар  исар  ушуни                Сувалас  гьарай  акьай
Улерис  вун  дагвай                Замгьар  ц1и  угуне,
Ирк1в  ац1уна  хияли                Ц1антукин  укуни  ай,   
Валас  бат1арф  адагвай.             Негъвар  алархьай  илгуне.

Ул  атай  хуттурфай,                Чахмахи  ц1аяр  атай,
Улер  балхун  хьуни,                Ц1антукин  су  угуне,
Вахъас  зун  руцай                Зун  вахъас руцай,
Лакар  хьилах1ин  хьуни             Жегьил  г1уммур  пуч  хьуне.

Цулин  г1ушар  ярхи                Я  руш  вун  зун  муга
Чирагъ  хьуна  уч1ай  вун,            Нафтт  ат1у пич  суман,
Са ягъа  вун  дагвай                Ваъ  магъа вун  пашман  хьасе
Кабаб  хьуна  угай  зун                Рах1у  икьу  кач  суман.

Гьава  суварин  укунари                Нафтти  ц1а  алат1ай,
Тук  адахъай  рукъая,                Зе  к1илил  але  завар,
Ирк1в  вахъай  руцари                Къавах  ц1ахун  ут1ая
Жандивас  зун  вея.                Алавей  улин  негъвар.

Тук  дала  ирефи  вун,
Рагъ  дала  бат1арфи  вун,
Лаг1ли  маржанилас
Ирк1урас  кканефи  вун

Вах1ид  Мах1амадован  ттворчесттвин  йуруш  халкьдин  фольклордис  ухшардефи. Фольклордиъас  гъушаефи  миди  учи  ишлемиш  акьае  образара, суратар  ва  аме  гьар са  учин ирк1уран фикир к1ежил агвас акьа  зад. Ч1алас, «Улар  хьиттар  хьуна  ушуни, вун  дагвай  вахттар  ушуни, тук  адахъай  рукъа  укунар, ирк1в  вахъас  руцая, лаг1ли  маржанилас  бат1арфи вун»  агъа ахттилатар  ва  Вах1ида  ишлемиш акьае  сасара  образар  хье  халкьдин  ттвочесттвийъ   гьаммиша  ае   образари  джалла  инсанарис  биц1игунан  хаб  танишде. Фольклординфи  В.Мах1амадован  маг1нийрин  нугъатра, ритмра  ва  к1илди  гурин бина  дит1убан  къайдара. Ийчира  афттор (муг1аллиф)  челишмишди  а  куьгьне  образарихъай  магйнийриг1  учин  хусуси  образар  г1ячихьасра. Чалас,  гьамиштти  агъас  хьаси  «чахмахи  ц1а  атай  ц1антукин  су  угуне, я  руш  вун  зун  муга  нафтт ату  пич  суман»  агъа  образар. Х1аракат  акьая  Мах1амадова  учин  ассарариг1 гьелдисттах1ан  агъуларин  ппаъэзийъ  гагь-гагь  дала  ишлемиш  дакьа  гафар-ч1алар  г1ячихьасра, масала, лакар  хьилах1  хьуне, къавах  ц1ахун, нафтт  ат1у  пич.


В. Мах1амадован  ттворчесттвийг1  лирический маг1нияр  кидай  рух1ттин (духовный)  маг1нияра   г1я. Ми  к1илди  агъуларин  литтературин  хасиятий  агвая  ахиран  вахттари. Амма  Мах1амадов  аме  жюре  маг1нияр  суман - учин  рух1ттин  ппроизведенияра  (асарар)  фольклордин  маг1нийрин  к1алиби  ай  лик1ес  челишмишлди  а. Ми  шарт1  сатти  Мах1амадовас  дала  таг1лукь  дава  шарт1и  хье  шаъирарин. Ми  хасият  Мах1амадован  ттворчесттвик киеф  ачухди  агвая  гидин  «Аллагь»  агъа  маг1нийъас.

      Аллагь

Аллагьди  алгьатуна
Жаннатиъ  са  багъ  инее,
Инсанди  учин  к1или
Хула  девист  акьуне.

Аллагьдин  ниг1матил
Гьани  багьа, гьани  ужуз,
Ижвелар  гьар ягъан
Алгьатай  ве  раккал

Дайирай  хат1а-бала,
Аллагь  уч  кумаг  хьасе,
Яркьве  къакъ  ирк1урас
Ядарх1урай  ве  жандис.

Дуйагь  мидах1ан  бат1ар
Акьу уста  фише?
Муч1е  г1ушан  г1аквар
Дик1у  игит  фише?

Вун  дава, я  Аллагь,
Гьар  са  халкь  акьуф,
Сара  мисаъ  ада
Вун  дала  х1ядарил  алеф.

Хавлат  хула  шу  ягъал
Ве  рах1мийккес  дат1урай,
Мукан-накир  адих1ала
Аллагь  вун кумаг  хьурай.


Мах1амадован  рух1ттин  маг1ниярин, формальный  багухъас  назмуяр  агъа  жюрейлас  тафавут  айчира, маг1на  бадала  журевел  адава. Афтторди  (муг1аллифди)  дуягьар  яратмиш  акьу  халикьис  таг1риф  акьая, ва  Аллагьдихъас  фи  хьучира  учин  умуд  хъаттихьай  адава. К1илди  гъушучин  В.Мах1амадован  ттворчесттво  хье  литтераттурийс  ппазиттивный  маг1ишати пуна  кьимат иц1ас  вей.