Жанчыны для кахання

Восенню 1985 года я праходзіла перападрыхтоўку на кафедры ўрачэбна-працоўнай экспертызы Беларускага інстытута ўдасканалення ўрачоў. У групе з сарака чалавек былі прадстаўнікі амаль паловы рэспублік Савецкага Саюза.

Першы тыдзень курсанты прыглядаліся адзін да аднаго; на другім тыдні ўжо сфарміраваліся “клубы па інтарэсах”. Кагосьці цікавілі музеі, кагосьці – канцэртныя залы, кагосьці – архітэктура горада Мінска, адбудаванага з руін пасля вайны.

Некаторыя слухачы сур’ёзна заняліся вывучэннем гастранамічных прыхільнасцяў беларусаў, наведваючы кафе і рэстараны ў вольны ад вучобы час. На наступны дзень гурманы дзяліліся з калегамі сваімі ўражаннямі, нахвальваючы смакавыя якасці нацыянальных беларускіх страў, невядомых ім раней; курсанты, якія паснедалі бутэрбродамі з гарбатай, глыталі слінкі.

Экспертную навуку ў нашай групе спасцігаў трыццацігадовый мужчына, які незадоўга да курсаў удасканалення быў прызначаны старшынёй медычна-працоўнай экспертнай камісіі аднаго з раёнаў Беларусі. У Арэста, так звалі галоўнага начальніка па пытаннях прызнання грамадзян інвалідамі, павышэнне на пасадзе, што называецца, “знесла дах”. Перапоўнены ўласнай значнасці, ён лічыў магчымым увязвацца ў чужую размову, перабіваць калег на паўслове, дэманструючы свае “шырокія і разнабаковыя веды”.

Трэба аддаць належнае інтуіцыі Арэста: паслухаўшы ўступленне апавядальніка, ён вымаўляў адну-дзве фразы па тэме, не трапляючы пры гэтым у няёмкае становішча:

– А, Нацыянальны мастацкі музей! У ім захоўваюцца экспанаты нацыянальнага і замежнага мастацтва…

– А, ты быў у філармоніі, слухаў фугі Баха? Так-так, ведаю-ведаю…

– Шырокія вуліцы горада і дамы-палацы? Так, Мінск – вельмі прыгожы горад, сталінская архітэктура…

Верагодна, мужчынам хутка надакучыў такі “дасвечаны” суразмоўца; яны ненадакучліва выцеснілі Арэста са сваёй кампаніі.

Пару дзён выгнаннік блукаў безгаспадарным; потым далучыўся да жаночага калектыва.

Славянскія жанчыны, а іх у групе была большасць, адрозніваюцца зайздросным цярпеннем: мы паблажліва слухалі “бясцэнныя” падказкі Арэста, як трэба саліць агуркі, варыць украінскі боршч, марынаваць грыбы, пячы бліны і г.д.

Неяк Ядвіга, загадчык тэрапеўтычнага аддзялення паліклінікі горада Вільнюса, па просьбе курсантак расказвала рэцэпт прыгатавання цэпелінаў – стравы літоўскай кухні на аснове сырой цёртай бульбы з начыннем з мяснога фаршу. Тут жа з’явіўся Арэст і, як звычайна, спыніўшы Ядзю на паўслове, паспрабаваў працягнуць расказ.

Апавядальніца збянтэжылася: яна гаварыла павольна, з паўзамі, характэрнымі для людзей, якія думаюць на іншай мове. У сілу сваёй далікатнасці Ядзя не магла паставіць выскачку на месца; прыйшлося ўмяшацца мне:

– А давай так, Арэст: ты згатуй сёння цэпеліны, рэцэпт якіх ты добра ведаеш, а мы з Ядвігай увечары зойдем на дэгустацыю! І смятану з сабой прынясем, яна ж неабходна для гэтага блюда! Ты ж на чацвёртым паверсе жывеш?

– Так, на чацвёртым! – разгубілася “скарбніца ведаў”.

– Вось і слаўненька! А мы з Ядзей – на другім паверсе, так што ўвечары чакай нас у госці! – наўмысна бадзёра апавясціла я ўсёзнайку.

– Не, сёння не атрымаецца, я ў госці да цёткі іду! – кулінар-тэарэтык сутаргава ўхапіўся за выратавальную саломку – цётку.
 
– Ну, добра, мы ў іншы раз прыйдзем, рыхтуй інгрэдыенты для дырыжабляў (цэпеліны – ням.), – літасціва дазволіла я.

Па дарозе ў інтэрнат Ядвіга падзякавала мне за ўмяшанне ў размову:

– Я разгубілася і не змагла нічога сказаць: ты ж ведаеш, мне цяжка падбіраць рускія словы.

– Калі б ты выдатна размаўляла на рускай мове, то я і не ўвязвалася б у гутарку са сваімі недарэчнымі прапановамі. А так я была проста павінна ўмяшацца! Да таго ж ты цудоўна ведаеш, што людзі, падобныя Арэсту, толькі на словах майстры на ўсе рукі! Вось ён і спалохаўся, на хаду прыдумаўшы “ўважлівую” прычыну. Спрачаемся на шакаладку, што Арэст больш не будзе вучыць нас гатаванню і ўсякім жаночым прамудрасцям? – прачнулася ўва мне авантурыстка.

– Паглядзім-паглядзім. У любым выпадку шакаладка – за мной, хоць ты і не любіш салодкае. А можа, у выхадныя зрабіць цэпеліны? – уголас нетаропка разважала Ядзя; я няпэўна паціснула плячыма.

Увесь наступны дзень Арэст рабіў выгляд, што заняты паўтарэннем пройдзенага матэрыялу, ігнаруючы ў перапынках мужчынскія, жаночыя і змешаныя кампаніі.

Нядзельным вечарам Ядвіга прывезла з Вільнюса прыгатаваныя ёю цэпеліны, якіе імгненна ўплялі жылічкі нашага інтэрнатскага прыстанка.

У панядзелак, у перапынку паміж лекцыяй і практычнымі заняткамі, у час агульнага чаявання, малдаванка Аўрыка, удзельніца ўчорашнега вячэрняга балявання, падзялілася з курсантамі сваімі ўражаннямі аб пачастунку Ядзі – цэпелінах:

– Я ніколі не спрабавала такой смакаты! У нас у Малдавіі аддаюць перавагу вострым стравам, што не заўсёды карысна для здароўя. А літоўскія цэпеліны такія далікатныя і сытныя, асабліва з Ядзінай падліўкай: смажанае сала з цыбуляй і смятанай. Не дзіўна, што мы імгненна іх размялі! – справядліва нахвальвала Аўрыка таварку.
 
Арэст, пазбаўлены слухачоў з-за майго дзёрзкага ўмяшання ў яго прамову чатыры дні таму, вырашыў ублытацца ў размову і звесці рахункі са мной, якая не дала яму магчымасці паразмаўляць пра асаблівасці літоўскай нацыянальнай кухні; злучным звяном у сваіх “каварных планах” ён “прызначыў” гераіню аповеду Аўрыкі – “кухарку” Ядвігу.

Калега-гаварун не адрозніваўся высокім ростам і палічыў магчымым “ўкалоць” Ядзю і мяне “дэфектам” знешнасці, з пункту гледжання Арэста, непрымальным для слабога пола (мы з прыяцелькай былі самымі рослымі жанчынамі ў групе):

– Як сказаў адзін пісьменнік, маленькія жанчыны створаны для кахання, а вялікія жанчыны – для працы! – гучна і напышліва вымавіў Арэст, маючы на ўвазе шматэтапныя кулінарныя клопаты Ядвігі пры вырабе цэпелінаў.

Размовы ў аўдыторыі змоўклі: у медыкаў не прынята абмяркоўваць асаблівасці знешнасці чалавека.

Бесцырымонныя паводзіны знаўцы выслоўяў не пакінулі мне выбару:

– Гэты “адзін пісьменнік”, выпадкова – не ты? А вось старажытны мудрэц казаў, што маленькія жанчыны створаны для кахання, а вялікія жанчыны – для вялікага кахання! Відаць, Арэст, у цябе ніколі не было вялікай жанчыны! – вымавіла я з ноткамі паказнога шкадавання.

Вастрыня моманту была знятая; курсанты грымнулі нястрымным смехам.

Багатая, усё ж, творчая фантазія ў медыкаў! Смею выказаць здагадку, што калегі ўявілі сабе вялікага знаўцу жаночай пачуццёвасці, кволага Арэста, які патанае ў грудзях кустодзіеўскай прыгажуні.