Дарган мезла кьадри

Миллат калахънилизиб, илала хасдеш даимбарнилизиб тяп неш-лагъуна кьадри лебси саби мезла, вег1-вег1ла лугъатла.
Ил мезли саби нуша, дарганти, ца кьамла наслу диъни кабилзахъуси. (Х1язлис ах1ен Дагъиста дурав х1ерируси дарган адамлис дарган мезличил гъайик1уси тянишли ах1енси адамра даргала узиван илзуси). Х1ебиалли мезла г1ях1дешли нуша тяп ца тухум-агьлуван цадиэс дирулра, дагьрилизир нушала кьамличи хасти адабла къилликъуни дургулра, илди мез миц1ирли лерниличи харидирулра.
"Мез – гьанна миц1ирли агарти, х1ербирули лебти, г1ур алк1ути наслуби–ургабси бег1лара миц1ирси ва зумаси бархбас саби", – вик1усири урусла машгьурси педагог К. Ушинский. Х1ебиали мезла кумекличибли нушани нушала хала бег1тала жявх1елила г1ямруличила, бусаг1ят лебси х1якьикьатличила, даргантала челябкьлаличила дурусли багьес дирулра.
Сен гьат1и нуша, даргантани, нушала мезличила, лугъатуначила, нуша – дег1си жинсличила, кьамличила хъумуртусирара? Сен дарган мез дяркъх1едяркъурли, урус мезличицун хъарахъили х1еркадирутирара? Ну–рег1си дила урк1ик1ун нешлизи сирх1ян лугъатличил гъайру-хъунх1еливан рях1ятх1ебирар. Чинар–дигара риас, нешла мез аргъибх1ели, чарх батбулхъан, рух1лизи ванадеш абиц1ур. Дарган далай ар-гъибх1ели, гьав г1ях1булхъан.
Нешла мез дигахъуси цалра адамли урус мезла яра дурала улкнала мезанала кьадри уббирхъули ах1ен. Урус мез г1ях1ил дални – ил халаси игъбарлизи халбирули саби. Илди мезла г1ях1дешли нуша, дарганти лебил дунъяла литератураличил, культураличил, халкьанала историяличил тянишдиэс дирулра, г1илмула мурхьдеш умц1улра, дунъяла къакъличиб гьарил бетарусиличила балулра. Биаллира нешла мезличил адаблати къилликъуначила, мурталра дарганти-ургар черях1дирути ях1-ламусличила, инсантачи, миц1ирагличи дак1удирути урк1ец1и-рях1-муличила, саби агрилизиб биалра, дарганта дак1удирути сахаватдешличила, вег1 ак1убти-мусаличи, ват1айчи диги-карц1иличила, узидеш-мардешличила хабурти иргъути дила пикрили, рух1лашал давлачебли бирар. Хала бег1тала мез х1едалути наб х1ячмазибад бердибтачи мешубилзан.
"Мез далуси мурдали, х1едалуси хьурали" иру халкьли. Сегъунти мез дагьаллира, илди чисалра, се заманалра диргаладухъунти ах1ен. Диргалах1едулхъан даргала литературный мезра.