Спецыяльна для мужчын!

Спецыяльна для мужчын!

У беларускага горада Баранавічы з насельніцтвам каля ста васьмідзесяці тысяч чалавек – больш за дваццаць гарадоў-пабрацімаў. Больш за ўсё – у Расіі: Васілевостраўскі раён Санкт-Пецярбурга, Мыцішчы Маскоўскай вобласці, Кінешма Іванаўскай вобласці, Маскоўскі раён Сонцава, Калінінград.
 
У Польшчы – Бяла-Падляска і Суленцін Любускага ваяводства.

Ва Ўкраіне – Новавалынск Валынскай вобласці і  Палтава.
 
У Прыбалтыцы – Шаўляй, горад на поўначы Літвы, і Елгава, горад у Латвіі.
 
У Еўропе – італьянскі горад Ферара і балгарскі Карлава, сербскі Чачак, шведскія Накка і Турэсё.

У Турцыі – Каньяалты, раён ў правінцыі Анталія.

Парадніўся горад  Баранавічы з правінцыяй Тхыатхьен-Хью ў цэнтральнай частцы В’етнама і кітайскім горадам Чыбі з насельніцтвам каля паўмільёна чалавек.

Рух пародненых гарадоў пачаўся ў Баранавічах у 1978 годзе, калі быў заключаны бестэрміновы дагавор аб сяброўстве і супрацоўніцтве з адміністрацыяй горада з дваццацітысячным насельніцтвам – Хейнала, размешчанага у Паўднёвай Фінляндыі.
Я ў гэты час яшчэ вучылася ў медыцынскім інстытуце і не ведала, як складаліся пачатковыя этапы ўзаемаадносін жыхароў двух гарадоў.

Праз адзінаццаць год, у 1989 годзе, кіраўніцтва горада Баранавічы ажыццявіла наступны крок у развіцці міжнародных адносін: былі наладжаны партнёрскія адносіны з горадам з пятнаццацітысячным насельніцтвам федэральнай зямлі Ніжняя Аўстрыя, Штокерау.

Дэлегацыю горада Штокерау мы прымалі летам 1990 года – гэта быў візіт у адказ на паездку дэпутацыі Баранавічаў у аўстрыйскі гарадок.

Пасля афіцыйнага прыёму ў гарадскім выканаўчым камітэце гасцям былі паказаны найбуйнейшыя прамысловыя прадпрыемствы горада. Ашаламілі аўстрыйцаў маштабы горадаўтваральнага вытворчага баваўнянага аб’яднання з колькасцю працуючых больш за сем тысяч чалавек:

– Гэта ж амаль палова насельніцтва нашага горада! – здзіўляліся дэлегаты.
Уразілі гасцей нядаўна адкрыты станкабудаўнічы завод, заводы станкапрылад і аўтаматычных ліній, абсталяваныя механізмамі з лічбавым праграмным кіраваннем (у тыя часы не многія беларускія прадпрыемствы маглі пахваліцца станкамі з ЛПК!).
 
 Наступны дзень гасцямі займаліся ўстановы сацыяльнай сферы. Аўстрыйцы паглядзелі гімназію, узорны дзіцячы сад, спартовую школу; у другой палове дня з’явіліся ў медыкаў, у адзінай у горадзе шматпрофільнай паліклініцы для дарослых.

Бегла агледзеўшы сяміпавярховую паліклініку, здадзеную ў эксплуатацыю шэсць гадоў таму, госці зацікавіліся аддзяленнем медыцынскай рэабілітацыі. Сучасныя апараты для фізіятэрапеўтычнага лячэння, інгаляторый, кабінет фітатэрапіі, утульны дзённы стацыянар з маладымі і добразычлівымі супрацоўнікамі.

Аўстрыйцы былі здзіўлены наяўнасцю ў паліклініцы кабінета акупунктуры (іголкарэфлексатэрапія – форма альтэрнатыўнай медыцыны і ключавы кампанент традыцыйнага кітайскага лячэння, у якім тонкія іголкі ўводзяцца пад скуру). Не меншае захапленне гасцей выклікаў кабінет спелеатэрапіі.

Спелеатэрапія – немедыкаментозны спосаб лячэння, разнавіднасць кліматалячэння. Сутнасць яе – у працяглым знаходжанні ва ўмовах своеасаблівага мікраклімату пячор, гротаў, саляных капальняў, шахт. Аснова спелеалячэння – гаючыя прыродныя ўласцівасці карставых пячор і саляных шахт.

Лічыцца, што дадзены метад тэрапіі выкарыстоўваўся яшчэ дзве с паловай тысячы гадоў таму. Гісторыя сучаснай спелеатэрапіі бярэ пачатак у пяцідзесятых гадах дваццатага стагоддзя.

У час Другой сусветнай вайны жыхары нямецкага горада Эннепеталь (зямля Паўночная Рэйн-Вестфалія) хаваліся ад бамбардзіровак у пячоры Клютэрхёле. Доктар Карл Герман Шпаннагель (Спаннагель) звярнуў увагу на тое, што ў людзей, якія пакутуюць ад бранхіяльнай астмы, знаходжанне ў пячоры значна паляпшала самаадчуванне. Яны лягчэй дыхалі, а прыступы кашлю і ўдушша адступалі.
 
Гэтае назіранне паклала аснову сучаснай спелеатэрапіі. Доктар Шпаннагель выклаў свае здагадкі ў даследаванні, якое было апублікавана ў 1949 годзе; неўзабаве спелеатэрапія атрымала распаўсюджванне ў многіх еўрапейскіх краінах, у прыватнасці, у Польшчы, Аўстрыі, Балгарыі і Венгрыі.

На тэрыторыі Савецкага Саюза дадзеная методыка лячэння пачала развівацца ў  шасцідзесятых-сямідзесятых гадах дваццатага стагоддзя. Піянерам была Украіна – у 1968 годзе пачаў працаваць падземны стацыянар у Салотвіна (пасёлак ў Закарпацкай вобласці); у 1977 годзе была адкрыта спелеалячэбніца ў расійскім горадзе Бярознікі Пермскага краю.

У пачатку сямідзесятых гадоў мінулага стагоддзя, па ініцыятыве міністра аховы здароўя Беларускай ССР Саўчанкі Мікалая Яўсеевіча, было вырашана развіваць спелеатэрапію на базе саляных пячор у Салігорску. Пасля дэталёвага вывучэння ўплыву падземнага асяроддзя на чалавечы арганізм, на базе першага калійнага рудніка вытворчага аб’яднання “Беларуськалій”, былі пабудаваны падземны спелеакомплекс і спелеалячэбніца на сто дваццаць коек.

Ва ўмовах гарадской паліклінікі Баранавічаў, у ізаляваным памяшканні, з дапамогай іянізатара, які расшчапляе малекулы солі на свабодныя іёны натрыю і хлору, а таксама ёду, ствараўся аналаг унікальных прыродных уласцівасцей натуральных пячор і гротаў. Такое паветра абеззаражвае, лечыць захворванні дыхальных шляхоў і выклікае агульную рэлаксацыю пацыента.

Кабінет спелеатэрапіі, структурны элемент аддзялення медыцынскай рэабілітацыі, знаходзіўся ў падпарадкаванні намесніка галоўнага лекара па экспертызе і рэабілітацыі, гэта значыць, мяне.

Прадстаўніка аўстрыйскага бізнесу Карла зацікавіла тэма спелеатэрапіі. Магчыма, ён адчуваў гонар, што заснавальнікам незвычайнай методыкі лячэння з’яўляўся яго зямляк і цёзка; у якасці “ахвяры-экскурсавода” аўстрыец абраў мяне.

Для пачатку ён удакладніў, ці размаўляю я на нямецкай, ангельскай або французскай мове? Атрымаўшы адмоўны адказ, Карл задаў некалькі даволі простых пытанняў на ангельскай мове, на якія я машынальна адказала.

Гэта была мая галоўная памылка: у той дзень аўстрыец увесь час знаходзіўся побач са мною. Афіцыйны перакладчык працаваў на ўсю дэлегацыю; я – толькі на Карла.

Пасля азнаямлення з работай паліклінікі было запланавана наведванне ўнікальнага возера Свіцязь, жамчужыны Беларусі.

Карл дапамог мне падняцца ў аўтобус і сеў побач. Усю дарогу іншаземны госць, які страціў цікавасць да медыцынскай тэматыкі, “дапытваў” мяне.

Я паспрабавала ўхіліцца ад гутаркі – не атрымалася. Карл расказаў мне пра замак  Кройцэнштайн, які размешчаны ў дзесяці кіламетрах на ўсход ад Штокерау і ў семнаццаці кіламетрах ад Вены.

Замак быў пабудаваны ў трынаццатым стагоддзі на развалінах старажытнарымскага паселішча і належаў кіруючай дынастыі Габсбургаў. У семнаццатым стагоддзі шведскае войска падчас Трынаццацігадовай вайны захапіла замак; пры адступленні ён быў падарваны.

Маштабны замкавы комплекс быў адноўлены з руін у дзевятнаццатым стагоддзі энтузіястам і мецэнатам, графам Іяганам Вільчэкам. Трыццаць тры гады аднаўлялі замак з руін; у ім была размешчана багатая калекцыя прадметаў побыту, рыцарскіх даспехаў і зброі, а таксама бібліятэка графа, якую ён збіраў на працягу ўсяго жыцця. У капліцы размешчаны фамільны склеп сям’і Вільчэк.

Бачачы маю “ветлівую цікавасць” да яго апавядання, Карл перайшоў на бытавыя размовы. Коратка расказаўшы пра сябе, пераключыўся на мяне.

За сорак кіламетраў шляху я агучыла суразмоўцу ўсю інфармацыю аб сабе (нажаль, не наканавана мне стаць разведчыцай!): паходжанне, склад сям’і, імёны сыноў, мае захапленні і, нават страшна сказаць, асноўныя прынцыпы арганізацыі медыцынскай дапамогі насельніцтву Савецкага Саюза!

Больш за пятнаццаць гадоў, з моманту здачы ў інстытуце іспыту па замежных мовах, ангельскі існаваў для мяне ў паралельным свеце. Не дзіўна, што гутарка з іншаземцам на адной з міжнародных моў выклікала ў мяне вегетатыўную дысфункцыю: павышэнне частаты і сілы скарачэнняў сэрца, пачырваненне скурных пакроваў, павышэнне потавыдзялення далоняў; да моманту заканчэння паездкі мяне можна было прыняць за аматарку рускай лазні, якая толькі што пакінула апарню.
 
Лёс пашкадаваў мяне: каля возера нас сустрэў вопытны экскурсавод, які “прыняў агонь на сябе”; Карл пераключыўся на яго.

Даведнік распавёў замежнікам аб возеры Свіцязь,  максімальная глыбіня якога пятнаццаць метраў, даўжыня і шырыня – больш за паўтара кіламетра.
Возера  карставага паходжання ўтварылася ў выніку правалу ў падземныя пустоты чацвярцічных адкладаў; падобную легенду аб паходжанні ўнікальнага вадаёма агучвае і Адам Міцкевіч у баладзе “Свіцязь”.

Легенда абвяшчае, што ў трынаццатым стагоддзі, у часы праўлення першага вялікага князя літоўскага Міндоўга, на месцы возера стаяў горад Свіцязь, якім кіраваў князь Туран. Падчас вайны Міндоўг выклікаў свіцяжскую дружыну на дапамогу ў абароне Навагрудка. Туран, падпарадкоўваючыся загаду, пакінуў горад на жанчын, старых і дзяцей.

Калі да Свіцязі падышла варожая раць, жыхары вырашылі аказаць супраціўленне, але, не маючы магчымасці ўтрымаць горад, сталі падпальваць свае дамы. У гэты момант горад праваліўся пад зямлю; на яго месцы ўтварылася возера. Усе жыхары ператварыліся ў кветкі, а ворагі, якія да іх дакраналіся, паміралі; такім чынам гараджане пазбеглі ганьбы няволі.
 
Адам Бернард Міцкевіч, польскі паэт беларускага паходжання, нарадзіўся ў фальварку Завоссе (назва памешчыцкай гаспадаркі ў Рэчы Паспалітай) паблізу Баранавічаў Брэсцкай вобласці. Ён часта бываў у родных краях; вынікам гэтых наведванняў з’явіліся тры яго знакамітыя балады: “Свіцязь” (1820-1821 гг.),  “Свіцязянка” (1821 г.) і прыкладна ў гэтыя ж гады – “Рыбка”. Сюжэты балад – беларускія народныя паданні і песні, з якімі паэт пазнаёміўся ў дзяцінстве.
Свіцязь не папаўняюць воды якіх-небудзь павярхоўных пратокаў, рэк і ручаёў; з возера выцякае толькі адна невялікая рэчка Сваротва. Тым не менш, вадаём валодае ўнікальнай здольнасцю да самаачышчэння: незалежна ад колькасці адпачывальнікаў, вада ў возеры заўсёды празрыстая і крышталёва чыстая.

Аўстрыйцы, слухаючы экскурсавода, любаваліся вадаёмам непаўторнай прыгажосці. Лясное возера апраўлена масіўнымі смарагдавымі каралямі – шчыльным кольцам лесу кіламетровай шырыні. Векавыя хвоі і елкі суседнічаюць з дубамі, якія памятаюць юнага Адама Міцкевіча.

Насаджэнні з дуба, елкі, граба, ясеня, клёну, асіны на невялікіх пляцоўках чаргуюцца з чыстымі хвойнікамі, бярэзнікамі і алешнікамі, утвараючы больш за дваццаць пяць розных тыпаў лесу.

У возеры расце мноства рэліктавых раслін: лабелія Дортмана, наяда гнуткая, палушнік азёрны і рэдкі прыбярэжнік аднакветкавы – Litorella uniflora, характэрны ў Беларусі толькі для Свіцязі.

Самай загадкавай з’явай вадаёма ўяўляецца наяўнасць у возеры вельмі рэдкай расліннай формы – тэтрадыніум яванікум (Tetradinium javanicum), якую можна ўбачыць толькі на востраве Ява. Свіцязь насяляе малюск – планорбіс стэльмахтыкус, распаўсюджаны толькі ў азёрах Францыі, Бельгіі і Германіі.

У працэсе апавядання экскурсавода аб флоры вадаёма і пералічэння на лацінскай мове назваў рэдкіх форм раслін і малюска, цікавасць вандроўцаў да ўнікальнага возера некалькі паменшылася; пачаліся лакальныя размовы. Гэтай акалічнасцю і скарыстаўся старшыня гарадскога выканаўчага камітэту Лабко Мікалай Мікалаевіч, запрасіўшы аўстрыйцаў на вячэру.

Сіл перакладчыка, “стомленага” беларускай гасціннасцю, хапіла толькі на выступленне мэра і яшчэ дзвюх службовых асоб. Спаслаўшыся на нядужанне, талмач выдаліўся ў пакоі, размешчаныя побач з трапезнай.

Карл успомніў, што мы з ім ўсю дарогу “гутарылі” на ангельскай мове, і “прызначыў” перакладчыкам мяне. Як на злосць, ніхто з прысутных калег не ведаў міжнароднай мовы; мне даводзілася, па меры з’яўлення на стале новых страў, коратка характарызаваць іх. Карл, у сваю чаргу, перакладаў мой “бездакорны” ангельскі на нямецкую мову.

Мне прыйшлося ўспомніць замежныя назвы нават тых страў, якіх я ніколі і не ведала: дранікі – аладкі з цёртай бульбы; верашчака – мясная падліўка, аснова якой – хлебны квас і хатняя каўбаса; наліснікі – тонкія бліны з тварожным начыненнем; кулага – дэсерт у выглядзе кісяля са свежых ягад: чарніцы, суніцы, брусніцы, каліны ці рабіны.

Падалі чарговую страву, упрыгожаную  пятрушкай. Скарыстаўшыся невялікім перапынкам, з бачным задавальненнем, я пажавала галінку зеляніны.

–  What is it, Nelly?* – пацікавіўся Карл, гледзячы на мяне.

–  Especially for men!** – адказала я, не ведаючы перакладу на ангельскую мову слова “пятрушка”.

Верагодна, у маім тлумачэнні прагучалі інтанацыі, якія паказвалі на асноўную кропку прыкладання ў мужчынскім арганізме гаючых уласцівасцей пятрушкі.
 
Усе засмяяліся, абудзіўшы перакладчыка, якому я растлумачыла, што двугадовая расліна сямейства парасонавых умацоўвае імунітэт, тоіць у сабе вялікі антыаксідантны патэнцыял, прымяняецца ў лячэнні сардэчна-сасудзістых захворванняў і бранхіяльнай астмы. Пятрушка карысная ўсім, аднак асаблівую карысць яна прыносіць мужчынам.

 Пераклад назвы прадукта і падрабязнае тлумачэнне лячэбных уласцівасцяў пятрушкі не спатрэбіліся: госці з задавальненнем паўтаралі маю фразу, імгненна змёўшы са стала апетытную і карысную зеляніну.
 
*Што гэта такое, Нэлі?

**Спецыяльна для мужчын!