Кубачибад Кьара-Кьурейшлизи арх1я 2 бут1а

ХIеркI ахъили гIергъи, нуша аркьуси гьуни берхIиличи хIербикIуси, дебали катругси бяхIла цугдайлабад даимбиублири. Дахъал мераначир адамтала някъбани, дисли кьисдарибтиван, шурми кадердили гьуни бетаахъурлири. Гьунила удибси ва чедибси бяхI берхIили бигублири, илар шуркьла кьадубицун сарри дерхъили дакIибти. Ишабра, гьуни къаркъала гIенбани буцилри, гIяхIти инженертани пикрибарили барибсиван диркьси, вашес гьамадсири.


Кьара-Кьурейшлизи детаибхIели, ахъли дакIибти дерхъибти низбани кIапIдарибти, шила гъятIбиълуми нушаб гьунидаиб. Барх лебти уршби гьалабра ила бакIилри, шила хьарличир ца рухъна хIеррирули лерал или бурулри илдани. Илала юрт лебси мерличи убяхIяхъибти дурхIни, - рухъна агара, унзаличир мегь сари, - бикIули чарбиуб.
Ши белшунси мер жагаси диркьаличиб сабри, алавчарли, хIябалра шайчирад, удидяхI суркадухъунти шурми сарри, хIер гIебхIебиути, мурхьти къадурбазир тамандирути. Нушани шила дайлабси майдан, гъятIбиэс хIядурси мижит, сунела бухIнаб зурба галга бакIибси, хайдакьла уцмийти хIярибихьибси хъали, къалабахIедикIули чедидяхъира. Даира Мажалисла къадала хIербикIуси бехIличира. Хапли диркьси мер аберхурли, кьяшмала гьалаб шурла бехI, удиб мурхьси къада дакIудиуб. Къадалабси хIеркIла итил шайчиб, гIебшнили азир рангбарибси, вацIали кабуцибси бяхI сабри. ГIяхIливан някъ зузбаралли, вацIала галгубала кьяли буцес вирар или гьанбикеслири. Кинолизирти суратуниван гьансарули, хъумхIертурли гьаннара уркIилизир лерал тIабигIятла жагати суратуни.


Кубачила школала бучIантас, гьайгьайрагу тамашадилзулри, дахъ жагали къаркъализир алъунти, хIябрала цIелдубачирти гьаларла дусмала някьиш. Уршбани дарх касили альбомтира кьалумтира лерри. Чус гIяхIдизурти чердикIили, бахъалгъунтани, альбомла кIапIрази някьиш черкадяхъиб (альбомла кIапIи някьишла чеди кабихьили, кьалам ита иша бихалли кагъарлизир някьиш детарар).


ИтхIели ну шайтIунтачи, малаикуначи, бусурман диннизир дурули лерти, амма гIилмули кадизахъес ва аргъахъес хIебирути караматуначи рирхуси ахIенри. Биалра, гьаннара лебал, лерил дила рухI ясирдуцибси, гIянцIси бацIдешла гъяж, итхIели Кьара-Кьурейшла хIябразиб, нуни селра хIергъули риасра, гIячихъси якьиндешван чархлизиб багьарбухъунси. Юх, ну уруххIериубра, уруххIебиуб набчил барх лебти дурхIнира, амма лебтанилра  ахъти тIама-гьамара дукелцIира тIашаиб.


ХIябри датурли, «ГIяпрахъула» шайчибад Кьара-Кьурейшлизи лябкьуси дякьличи ардякьунра. Ил ца гьуни, ца дякь саби Кьара-Кьурешлизи адам вашули  вакIес вируси. ГIур алавчарли шурмира, мурхьти къадурбира сари. Иларти, халати къаркъала бутIназирад дарибти, саркофагуни гьаннара хIулбала гьалар лерал. Илди чум леррил гьанна гьанбиркули ахIен, вецIалрил, яра гIуррара имцIалирил. Илди лерилра, умхси мер уди барили кадихьилри. Дахъалгъунти някьишли делкIири. Адамтала някъбани халаси къиян кабихьилри, илди хIядурдарес багьандан.


КIел метрличибра имцIали бухъянси, метр байхъала бягIуси, декIси къаркъа чинаб баргибара дубурлантани, секьяйда ва чинарад кадухибара майдайчи, чила някъбани барибара илцадра халаси хIянчи? Илцадра халати устадеш секьяйда касибара шила адамтани, чис хIядурдарибти вара илди саркофагуни? Илди суалти алкIули сари дила, бусягIятла заманара.


Кьара-Кьурейшлизи ну кIина-хIяйна гIуррара рякьунра, ГIяпрахъула шайчибад, урехиласи биалра, сагабарибси гьунчирад, машиналичир. Кубачи аркьуси сагали барибси гьунила шайчирад, тIабигIятла къаркъала ганзухъуначирад, вацIала дайларад, Кьара-Кьурейшлизи черяхIяхъира.


Ил гьунчибад кабацIахъили, чула хъулразибад арбукибтири, шила халкь 1944 ибил дусла февраль базлизиб. ЧеряхIихъухIели дила някъби азадлири, бара дехIдирхьути дуцIрумла жагаси бархIи сабри, илхIелира гьуни дебали урехиласири, ца кьяш балкIли кацIаллири, мурхьси къадализи увяхIикес асубири. Някъбани галгуби дурцули, кьяшми умутчерли къаркъубачи кайцIули, чеди арацIибсири. Илабад убяхIхIебикили, биштIатира сабира, секьяйда шила адамти кабацIибал хI****ас февраль базлизиб миъдяргIибти шурмачибад.


Кьара-Кьурейшла агьлула къала, гьаннара чилилра буцес хIейэсли дебасили кавлули саби. Ил сегъунтилра мезличил бурес хIейэсли тамашала, жагаси тIабигIятла ва умуси гьавала мер саби.


ИтхIели илар лерти саркофагуни, сарира Дербентла авцIали нартла хIябразиртачи мешути, гьанна илар лералал балули ахIенра. Ну ила бегIла гIергъи рякьунхIейчирад вецIал дусра имцIара дикили сари.


ИтхIели, дурхIнира нура, Кьара-Кьурейшла минала гIинизла шинни някъбира дирцили, майдайчи кадиили, хъулирад хибти кьацI-нусира дерки, бархIи ихъухIели хъули чардиубра. ГIинцби-хъярбала вацIализирад ахIи, Уркарахъибад Кубачи аркьуси машинабала гьунчирад дикили. БархIи ихъухIели, хIябцси, зумаси вацIализи духIнадухъес хьулхIедухъунра. БархIехълизир илар, галгубала удир, хурегладирули синкби къаршидикесра асубири.
 

Кьара-Кьурейш Дагъистанна ва даргантала гIямрула тарихла халаси бутIа саби. Хайдакьла Уцмийтала мавзолейла бухIнабад бакIибси галгалаван мурхьти гIенбани буцибси гьуниван, дебати хIячми лер нушала тарихла. Илди дагьес, ахIерадарес, чеалкIутас гIелар калахъес, гьанна хIербирули лебтачи хъарси саби. 


Рецензии