Бородин Леонид Год чуда и печали перевод на таджик

Леонид Иванович Бородин (1938-2011) – носир, публитсист, арбоби ;амъият;. Барандаи ;оизаи Ясная Поляна (2007), ;оизаи Александр Солженитсин (2002) ва як ;атор ;оиза;ои Русия ва Аврупо.
Вай дар соњили кўли Байкал, дар оилаи муаллимон ба воя расидааст. Айёми љавонй дар сохтмонњои Роњи оњани гирдогирди Байкал, неругоњи барќи обии Братск, кони Норилск кор мекард. Донишкадаи омўзгории Улан-Удэро хатм карда, директори мактаби дења шудааст.
Барои ширкат дар ма;фили дигарандешон ;ро ба муддати шаш сол аз озодї мањрум  карданд. Дар мањбас Бородин ба навиштани назму наср шуруъ кард. Асарњои худнашри ў - «Соли муъчиза ва андўњ», «Њаќиќати сеюм» ва ѓайра дар хорича маъруф гардиданд. Пас аз бозсозии нимаи дуюми солњои 80-ум ; ба р;зноманигор; маш;ул шуда, ба ;айси сардабири ма;аллаи ”Москва” кор кард. Дар Донишкадаи адабии Горький дарс медод, узви Палатаи ;амъиятии Федератсияи Русия буд.
Бородин давомдињандаи љараёни маънавию ахлокии адабиёти классикии рус мебошад. ;аёти во;е; дар насри ; бо сужапардозии тунд, тахайюли бадеї ва далелњои таърихї пайваста аст. Дар осори Бородин зодгоњаш Сибир маќоми махсус дорад.


СОЛИ ТАА;;УБ ВА АНД;;
(порча аз ќисса)

Ба назар чунин менамуд, ки ман навакак хоб рафтаам, вале модарам аллакай китфамро ме;унбонаду тўфони воќеањоро дар сарам чарх мезанонад.
- Бархез! Ба назди ту омаданд! Ба мо;игир; меравед!
Ман боре дар умрам ин ;адар барва;т аз хоб бедор намешудам, аммо њоло дуруст бедор нашуда, аз ;оям ;астаму шитобон шимамро пўшидан гирифтам.
Ин пагоњї Байкал тамоман дигар буд ва бовар кардан њам намешавад, ки дируз аз соњил то канори беинтињо пањнои дурахшони бе ягон доѓе меистод ва оё ин имконпазир аст, ваќте ин бањр аст ва шамоли хурдтарин мављњои обро ба вуљуд меорад ва њангоми ба охир расидани насим мављи дароз дар самти худ бо тири кабудфоми тира идома меёбад. Имр;з ана њамин хел њолат буд. Тамоми Байкал кап-кабуд, вале мав;;ои аз ин ;ам кабудтар дар чинњои кабуди кабуд аз ;ануб ба шимол њаракат мекарданд. Чунин буд дар ибтидо, ва;те мо ба со;ил баромадем.
— Ќултук мешавад! Хуб аст! — гуфт Юрка ва бародараш — киномеханик бо ризоият cap љунбонд.
Мо дар канори роњи оњан кадам мезадем ва њангоми сайру гашт Юрка ба ман дар бораи Байкал бисёр чизњои аљибро њикоят мекарду мегуфт, ки онро њар кас бояд донад, њатто агар дар Москва зиндагї кунад њам, чунки ягон муъљиза монанди Байкал дар њељ куљо нест ва нахоњад шуд. .
— Ќултук мешавад! — такрор кард Юрка. Ва ман аллакай медонистам, ки ин барои мо;идор; хуб аст, яъне мав;;о аз ;ануб ба зуд; меоянд ва аз зер мо;иро ба со;ил мебароранд, ба назди мо озодамоњиро меоранд, моњии хеле калон, ки дар каъри бањр зиндагй мекунад, чунки мављи калон ба соњил бархўрда, тухми моњичањоро аз зери сангхо зада мебарорад, њамон моњичањое, ки  дируз Света бо дастонаш дошта буд. Моњича-модар ба зери санги назди соњил даромада, дар ;аъри он озода хобида, шиками худро боло мекунад ва дар болои санг тухм мегузорад то ки дигар мо;иёни калон ба наздикии со;ил баромада натавониста, онро нах;ранд. Мо;идорон ин тухмањои моњї - икраро ;амъовар; намуда, намак зада, пахш карда ба њам мечаспонанд ва барои сайди озодамоњї чун дом истифода мебаранд. Вай барои хўрдан мувофиќ нест, бемазаву талх аст.
Мо ;ама ро; мерафтему ро; мерафтем ва ман фа;мида наметавонистам, ки чаро ин ќадар дур меравем, дар ;оле ки ;ама гирду атроф об асту њама со;ил яксон санглох.
Соњили дигар дида намешуд, танњо абр, аниќтараш тўдаи абрњои ѓафс кариб дар болои об мехобиданд, ё ба назар чунин менамуд. Ва дар наздикии соњили мо чизе шалаппос зада љило медод, тамоман равшан набуд, ки чист, мављи калон набуд, танхо як мављи хурди кабуди тира ба пешу пас метохт: ё ќад-ќади соњил, баъд аз соњил дур; баъзан ;ама гирду атрофро мав;;ои тира фаро мегирифт ва баъд он дигар кабуд набуд, балки хокистарии тира, ;ариб сиё; буд, аммо баробари ќатъи шамол об дубора кабуд мегашт ва ман ранги дигарро намехостам. Чунки осмон њам кабуд аст мисли об, вай њам ин суб; барои худ ранги доим; интихоб карда наметавонист, гоњо кабуд мегашт, гоњо онро тўдаи абрњои пармонанд фаро гирифта, дар уфу; пароканда мегашт.
Ќаторае аз мо пеш гузашт ва мо мо дар худи канори ќошаки рох истода, метавонистем бо даст вагонњои равонро ламс кунем.
Роњи оњан аз шафати роњи санглохи танг ќад-ќади соњил мегузашт, ки болои он шахњои рости баланди ќариб то ба осмон расида овезон буданд. Ваќте ;атора моро дар канори об ниго; медошт, ман сарамро боло карда, баландии шах;оро андоза кардан хостам ва ба назарам чунин намуд, ки баландии он;о чандин километр аст, зеро нўги ;улла;о намоён набуданд: он;оро ёнањои баланди болои мо овезон пўшонда аз назарњо пинњон кардаанд.
Баъди ин мо зиёд роњ нарафтем, дере нагузашта мо бо як сойи санглох аз роњ ба соњил фуромадем, ки њама љо пур аз сангњои азим буд. Дар ду љо дар рўи об шпалаи як нўгаш бо сангњои калони соњил пахшкардаро дидам. Ин ;оро лава - љараёни сел меномиданд. Вай чоњи жарфе буд, яъне соњил аз санги охирин људо мегашту, якбора бе нишебу фароз чуќурии њашт-дањ метра оѓоз мегашт. Дар чунин чоњњои ба со;ил наздик дар ва;ти мав;занї озодамоњї  наздик мешавад. Ин мавзеъ бе;тарин ;ой барои сайди моњии калон аст.
Ва;те ки мо ба об фуромадем, љараёни селмонанди бањр аллакай о;оз шуда буд. Ростї, мављњо баланд набуданд, оромона ва оњиста-оњиста аз паси њамдигар мерафтанд, рост ба сохил намерафтанд, балки гуё моил ба он мешуданд, аввали мављ танњо бо як канори худ ба соњил расида гуё худро ба он мечаспонд ва ;ангоме ки нуги дигари намоёнаш низ ба со;ил мерасид, дар ин ;о, дар назди пои мо, аллакай мав;и дигар рўи санг;о меафтод ва чакрањои дурахшонро байни санг;о мепартофт.
Юрка ва бародараш аз зери санг;о шастњои азими мо;идориро берун кашиданд, ки ;ангоми сафари охиринашон пин;он намуда буданд. Шасти Витя-амак њафт метр, аз Юрка панљуним метр дарозї дошт. Шастњо аз якчанд ч;б;о иборат буданд, ки бо ;убур;ои о;ан; ба њам пайвастаанд. ;арду халтачаи дом – тухми моњиро ба китф гирифта, чўбњоро ба осмон боло карда, болои шпалањои тангу тар баромаданд, ки дар болои он;о ;атто бе ин бори вазнин њам истодан душвор аст, ба чангак;о тухми моњї гузошта, ришта;ои шасти мо;игирро то ;адри имкон дур партофтанд. Нуги чўбро ба таги худ гузошта, дар ин њол шах шуда, ба ќалмоќњои шаст, ки пари дароз доштанд, бодиќќат нигаристанд. Ќаровулакњо болои мав;;о ме;унбиданд, ба пасу пеш њаракат мекарданд ва ман борњо як ќад парида, дод задам - ба назарам чунин менамуд, ки моњї ба шаст дармондааст, аммо мо;игирон мисли му;ассама;ои сангин, заррае ;аракат намекарданд ва кас гумон мекард, ки онњо сабаби дар ин ;о истоданашонро фаром;ш кардаанд.
Озодамоњї як махлуќи доно аст, на мисли аломоњї ё заѓорамоњї, ки чун абла;он кирм;оро дар;ол то шикам фур; мебаранд ва ќаровулаки шастро кашола карда, г;ё ба мо;игир хабар меди;ад, «ана бин, кор ан;ом ёфт, сайдатро кашола гир»! Не, Озодамоњї аввал мек;шад ки дом - тухмкро бо думаш аз ;алмо; афтонад ва тан;о баъд, агар хеле гурусна бошад, бо лабонаш онро боди;;ат месан;ад. Дар ин њол, каровулак тан;о каме меларзад ва сайёд бояд сариваќт онро кашад. Ва бояд бик;шад, ки онро њамвор бардорад, то лаб канда нашавад, моњї фурсат наёбад, ки домро аз да;он ра;о кунад, махсусан дар њоле ки дар даст ч;би ;афтметра дошта бошеду риштаи мо;игир; дар об шаш метр чу;ур фурў рафтааст!
Аљиб аст худи њолате, ки мо;игир шах шуда назорат мекунад!
Нўги ѓафси чўби шаст гуё ба ронаш часпидааст, нўги борики он як метр болотар аз ќаровулак овезон, дасти чап дар рони чап, бадан каме ба акиб моил ва ба истиснои омодагї ба кашидани шаст, як навъ сабукй ва оромй, њатто бепарвой ва бетарафии куллй дар чехрааш дида мешавад. Ва дар айни замон, шпала, њарчанд онро бо сангњо сахт бастаанд, дар зери пой;о хаму рост мешаванд, мав;;о ба пой;о мезананд ва агар моњї ба шаст афтад, бояд онро берун кашад, озодамоњиро бо дасти чапи худ дошта, шастро ба тани худ пахш карда, мо;иро аз чангак ;удо карда, ба халта ё ба со;ил мепартояд, домро дар чангак гузошта дубора ба об фурў мегузорад, ваќте моњї ч;би дарозро ;унбонд, бояд мувозинатро аз даст надињад, пои худро аз лаѓжиш нигоњ дорад, ч;бро ба об назанад. Озодамоњї эњтиёткор аст, икра дар ;алмо; сахт намечаспад ва дар сурати шастро сахту нобарор кашидан, аз чангак људо мешавад. Ва боз њама корро аз нав шуруъ кардан лозим мегардад.
Такрибан дањ дакика кори моњигиронро тамошо карда, ба онњо эњтиромам бештар гашт.  Ва пас аз чанд дакика ба санг такья кардаму хобам бурд ва хоб дидам, ки як мохии азим сарашро аз оби байни сангхо берун бароварда, дахонашро кушода бо овози баланд гуфт: «Хобат бурд, мохигир!» ва хандид.
Њамин асно чизе болои шикамам афтид, аз љой љаста хестам ва дар пеши поям моњиро дидам. Юрка ва амаки Витя хандиданд.
- Хоб кардааст! — дод зад Юрка.
- Њезум љамъ бикун, оташ афрўз! Моњиро бирён мекунем!
Ва амаки Витя ба ман нишон дод, ки аз ку;о шохчањои хушкро љамъ кунам.
То вакте ки ман оташ афрўхтам, як-як хашт мохї ба сохил парвоз карда омаданд — озодамоњии калон, чунон ки Витя-амак гуфт, њар кадомаш ду кило, кам не.
Баъд нўлзании моњї ;атъ шуд. Моњидорон ба сохил баромада, чўбњои худро ба руи харсангхо гузошта, бо усули бемислу монанд ба таббохї шуруъ карданд. Моњиро ба газета печонда, ба гулхан, болои лахча гузоштанд ва њангоми баровардани он, газета фаќат каме зард шуда, дар баъзе чойхо њатто њарфњо хоно боќї монд. Мо;; комилан пухта, ба он намак задан кофї буд.
Хангоме ки мохй мепухт, ваќте мо онро мехурдем, ва муддате, ки мавчи боди муосидро интизор будем, Витя-амак ба ман дар бораи Байкал накл кард. Дар бораи чоњи Ќултук  ва чоњи Баргузин, дар бораи шамоли Сармо, ки дарахтонро аз бари шаххо канда ба об мепартояд, дар бораи чазираи Олхон, ки дар шимол воќеъ аст, дар бораи он ки Байкал як духтари зебо дошт – Ангара ва чи тавр  ба назди дўстдоштааш Енисей фирор мекунад ва Байкал аз ќањру ѓазаб кўњи сангинеро аз паси духтараш партофт ва он њоло њам дар мавзеи оѓози дарёи Ангара аз зери об сар боло мекунад.
Шунидаму намедонам ба чї ваљње дилам ба изтироб афтод. Ба назарам чунин менамуд, ки чизи дар бораашон њикоят кардаи ўро ман аллакай медонистам, ё як маротиба шунидааму холо фаром;ш кардаам, аммо ;ама чиз тамоман дигар хел аст, ;атто ном;о ва мавзеъњо тан;о ба ;ам монанд садо меди;анд, аммо на он таврест, ки ман пештар шунида будам. Ман ;е; чизро ба ёд оварда натавонистам, вале ;амеша њисси эътироз пайдо мегашт...
Баъд Витя-амак суруде хонд:
 
Дар айёми ќадим, хеле пеш аз ин,
Солњову асрњо гузаштанд,
Баъди он ки Байкал тела дода дур бурд
Кўхи баланди кабудро.

Аз кўњ монд порањо
Дар дохили об њоло.
Ва садд;ои бузурге
Дар љараёни об њар љое.

;ама чизњои дигар рафтанд
Чун оби дарё;ои зудљараён,
Лек ривоятро дар ёд доранд
Чун муќаддасот моњидорон.

Наберагон мегўянд бар шумо
Вай зинда дар байни онњост.
Фа;ат номашон номаълум
Он кї њикоят мекунад ба шумо...

В старину, давно то было,
Пронеслись веков года,
Когда сдвинута Байкалом
Была синяя гора.

От нее лежат осколки
И теперь еще в воде
Да огромные пороги
По теченью кое-где.

Остальное все умчали
Воды быстрые реки,
Но хранят легенду свято
Старожилы-рыбаки.

Вам расскажут их внучата,
Среди них она живет.
Неизвестно только имя,
От кого она идет…

В старину, давно то было,
Пронеслись веков года,
Когда сдвинута Байкалом
Была синяя гора.

От нее лежат осколки
И теперь еще в воде
Да огромные пороги
По теченью кое-где.

Остальное все умчали
Воды быстрые реки,
Но хранят легенду свято
Старожилы-рыбаки.

Вам расскажут их внучата,
Среди них она живет.
Неизвестно только имя,
От кого она идет…

Он ваќт мављњо аллакай сангњоеро, ки мо дар паси онхо нишаста будем, пахш карда буданд ва садои баланди љараён моро водор мекард, ки боз њам баландтар гап занем. Соњили дигар, баръакс, аз абр тоза шуд ва ман бори аввал кўњњоеро дидам, ки аз шахњои  мо баландтаранд ва чунон ки Витя-амак гуфт, ќуллахои барфпўш доранд. То он соњил чил километр масофа буд, ё шояд аз ин хам зиёдтар. Чор тараф равшан гашт, ба чапу рост. Дар ду тараф об то фалак мерасид, ё осмон ба об ;ар; мегашт ва уфу; чун як хатти сусти баз;р дидашаванда ба назар мерасид.
Мављњо акнун на фаќат печутоб мезаданд, балки гуё касе онхоро тела медод, ки ба асабашон мерасид ба хашм меовард ва хангоми ба сангпорањои соњил бархўрдан, хашму ѓазаби худро ба болои сангњо ва ба сари њамдигар мепошид. Сипас оби он ;;шида кафк кард ва дар чархи гирдоб;о тоб хўрд. Дар сохил ќариб шамол набуд. Насим дар куљое, дар мобайн вазида, обро ба мављ табдил дод ва аз он љо онњоро ба соњил бурд.
Моњидорон боз дар болои шпалњо љойњои худро гирифтанд. Мав;;о ба шпалањо зарба мезаданд, ба ќисми аз зону боло панља мекашиданд ва дигар м;за аз таршавї на;от дода наметавонист. Бар хилофи интизорй ва боварии Витя-амак моњи дигар нўл назад ва баъди ним соат сайёдони аз шасташон гашта бо дили нохоњам ба сохил баромада, оби ботинкањояшонро афшонда, оби пойи  шимашонро фишурда, шастњои моњигирашонро пинњон карданд.
Бо;имонда;ои оташро ба об партофта, ба со;ил баромадем ва ба хона рафтем.
- Мо дар бораи мо;; ч; медонем, - гуфт Витя-амак, - вай чї бояд х;рад?" Ва боз ч; кору нигарони;о дорад, мо намедонем! Тиб;и ;ама ;оида;ои табиат, озодамоњї бояд чо;и моро ;;ста меомад, аммо наомад! Пас, боз сабаб;ои дигар ;астанд, ки мо намедонем. Ё шояд боз каме интизор мешудем… Вале ба мо кофист он чи дорем!
Ва халтаи пур аз мо;иро боло партофт ва он бо вазни гарон ба дастонаш  афтод.
 
<...>

Дар ин миён ваќти чормаѓзчинї њам фаро расид ва бачањо яке паси дигар чанд рўз аз соњили Байкал ѓайб задан гирифтанд. Онњо бо дастони аз ќатрон сиёњгашта бармегаштанд, дар рухсора, пешона ва гардан доѓњои ќатрон доштанд ва агарчи вай бо карасин ё бензин ба осонї шуста мешуд, бачањо саросема набуданд, ки осори љалѓўзаро тоза кунанд. ;ама кисаи бача;о акнун пур аз ма;з буд ва с;;бати атрофи гулхан дар со;ил бештар дар бораи чорма;зчинї буд. Яке фахр мекард, ки чун ба тани дарахт зад, бо як зарба дусад љалѓўза афтид ва да;тои он рост ба сараш зад. О;иста-о;иста дар њикояти бачахо шумораи љалѓўзањо аз як зарба то ба пан;сад адад расид, писарон бо ;асад пушти сари ;амдигарро аз назар мегузаронданд, ки аз осори зарба;ои муста;им доѓ бардошта буданд.
Ва љузъиёти воњимаангез зиёд гашт: чўбдастаи нафаре худ аз зарба шикастааст, чайлаи касе шабона оташ гирифтааст, љонваре шабона тамоми ;изоро кашола карда бурдааст, касе дар назди каппааш сањарї изи нави пойи хирсро дидааст!
Ва танњо ман дар мавќеи шунаванда ва зиёфатхўр будам. ;ама бо чорма;з муроот мекарданд ва талаб мекарданд гўям, ки аз онњо кадомаш дар оташ бењтар бирён шудааст. Вале ман ;атто намедонистам ч; тавр донакњои љалѓўзаро бо дастонам шиканам. То дањ донаашро шикастани ман, дигарон як хавучашро бо дандон газида пўчоќашро људо карда мехўрданд.
Ва нињоят, рўзе фаро расид, ки як субњи мусаффо бо пайрањаи танги љангалзор, дар пуштам бордон, ба  љойњое равон шудем, ки љангали анбўњи дарахтони љалѓўза воќеъ буд. Пеш аз ман падари Светка - амаки Серёжа, Юрка ва бародараш Витя-амак мерафтанд ва Светка аз паси ман.
Пайрања печутоб мехўрд, гоњо боло мебаромад, баъд ба поён мехамид, баъд дар гардишњо нопадид мешуд. Мо соати дуюм њам ро; рафтем, вале хастагиро эњсос намекардам, тан;о шод; мекардам. Чунки гирифтани рухсати модарам барои ин сафар осон набуд ва агар Серёжа-амак пуштигирї намекард, ў маро рафтан намемонд. Модарам дар њаќќи ман ч; суханњои ношоистае гуфт, ки пеши ин корро гирад: ман заиф будаам, ба роњгардии т;лон; дар кўњистон ман тоб оварда наметавонистаам, шабона аз сардї хунук мехўрдаам, зеро ки сафари мо як шабонар;з тўл мекашид ва  ман њанўз аз беморй шифо наёфтаам ва бисьёр дигар суханони нодаркору беадолатона. Аммо, ;арчї њам бошад, ;оло дар ро;ам ва аллакай он ;адар дур рафтаем, ки дигар маро њељ кас баргардонида наметавонист!
Мо ханўз дар торикии субњб аз дења баромадем, аввал њатто роњро дидан душвор буд, шамолаки сарди сањари Байкал моро ба пеш тела медод. Баъд суб; дамид, дар пушти сарам офтоб дурахшид ва хониши хеле баланди паррандагон, ки чунинашро нашунида будам, гўшамро кар намуд. Аммо њар ќадар дуртар мерафтем, атроф хамон кадар сокиттар мегашт, љангал њамон кадар тиратар мешуд. Аллакай дар гирду атроф тан;о дарахтони љалѓўза монду дар шоху болои он;о мева;о овезон, вале ман намефа;мидам, ки чаро мо аз он ;о њам мегузарему чаро ба љойи дур меравем. Намешавад, ки дар ин ;о чормаѓз ;амъ кунем? Ман аз Света пурсидам, вай хандид:
- Њамин њам љалѓўза шуд! Дар як дарахт да; дона! Як ;афта љон кандан лозим мешавад!
Дар роњ ба бисьёр чизњои шавќовари ношиносу нофањмо дучор шудем, вале мо барои иљрои «кори муњим» мерафтему ваќти истода нигоњ кардан надоштем. Махсусан мўрчањои калон ва арчањои азими афтода бо решањои каљи рў ба осмон љолиби диќќат буданд.
Борњо пайроњаи мо ба ду шоха људо мегашт, дар як дуроњаи навбатї амаки Серёжа наистода ба ман фарьёд зад:
- Мебинї!
Ва ; ба ро;е ишора кард, ки аз тарафи чапи мо људо мегашт. Мо ба назди як чайлаи калони аз шохаю чўбњо омадагашта расидем. Зуд чой нўшидему корро cap кардем. Мо ба ду гурўњ ;удо шудем.
Юрка ва бародараш ба як тараф, ману Света бо падараш ба тарафи дигар рафтем. Серёжа-амак бо табар як дарахти калони санавбарро бурида, бо арраи хурд як кундачаи якметриро бљудо карда, дар миёнааш чу;урчае кофт ва нўги чўби санавбарро ба он андохт. Як калтаки аљиб, мисли гурзи гароне шуд. Вай чунон вазнин буд, ки ман ;атто бардошта натавонистам.
Ману Света даст халта гирифтем. Серёжа-амак калтакро бо назди дарахти якум бурд, гирди худ чарх занонда  ба танаи кедр зад. Ва љалѓўзањо аз он афтоданд! Бо ;уштак парвоз карданд, баъзеяшон гирди тана рехтанд, ё ба самт;ои гуногун париданд.
- ;амъ кардан гир! — дод зад Света.
Ман ба назди дарахт шитофтам, ба гирду атроф нигариста, ба замин сар хам кардам, базўр пан; љалѓўза ёфтам. Серёжа-амак боз ба танаи дарахт зарба зад ва ба тахтапуштам он кадар љалѓўза афтод, ки фарьёд зада, болои ушнањо афтодам. Света аз ханда ба замин ѓелид! Ваќте ба ; наздик шудам, вай аллакай дар халтааш та;рибан пан;о;то љалѓўза љамъ карда буд.
Воњ, ин чй кори душвор будааст! Серёжа-амак мезаду мезад ва ман ба зери дарахтон мешитофтам ва ба љойи љамъ овардан, бештар онњоро поймол мекардам. Света, вай аз њељ чиз наметарсид, ба чамъоварии љалѓўзањое мешитофт, ки онњо навакак аз дарахт парвоз мекарданд, ба сару китфаш мезаданд, ў дод мезад, вижжос мекард, вале механдид ва ман намефањмидам, ки чй тавр танаш дард намекунад. Пас аз се зарбаи љалѓўза сарам ;ув-;ув мекард, дастам чунон ба дард даромад, ки ба он ангушт расонда наметавонистам, сутунм;;раам гўё шикаст...
Аз хамшавии доимй тамоми устухонњоям карахт шуда, нола мекард, пойхоям низ ба чуќурчањои бо алаф пўшида фурў рафта меафтодам, баъзе чуќурчањо санг доштанд, пойњоям ба санг зада тоб мехўрданд, ба њам мепечиданд, мелаѓжиданд.
Мо мева;оро дар як љо т;да мекардем, аммо як майдонро паси дигар гузошта, ;ама ва;т ба ягон тараф ;аракат мекардем ва ман намефа;мидам, ки ч; тавр мо он т;да;оро пайдо мекунем.
Ва;те ки аллакай ба назар чунин менамуд, ки ман як ;адами дигар гузошта наметавонам, Серёжа-амак ба ману Света гуфт, ки ба каппа рафта, х;рок пазем. Ваќте Света «биё, равем» гуфт, ман чашмонамро пушидам, њатто тасаввур карда наметавонистам, ки ба кадом роњ равам. Света оромона, гўё аз байни гузарњои дења мерафта бошад, маро ба бошишгоњи байни љангал бурд. Ва маълум гашт, ки он ќадар дур нарафтаем: мо дар атрофи каппа давр мезадаем. То пухтани хўрок акаи Серёжа ва Витя-амак мевањоро ба чайла кашола карда овардан гирифтанд. ;ар кадом бо халта оварда мерехтанд ва боз мерафтанд.
Ман ш;рбои Светаро чунон бо иштињо х;рдам, ки ;е; го; оши хонаамонро чунон бо шавќ нах;рда будам ва ;ељ бовар намекардам, ки сер мешавам. Баъд ба пушт хобидаму якбора хобам бурд. Маро бедор карданд ва мо фавран ба кор шуруъ кардем.  А;иб, ки пас аз таъом кор осонтар шуд ва ман аллакай каме одат кардам, фа;мидам, ки љалѓўза;о ба ку;о меафтанд, зуд ёфтан, аз зарбаи онњо канорагир; карданро ёд гирифтам, гарчанде ки ;атто Светаи таљрибадор њам аз он;о гурехта наметавонист.
Пеш аз шом моро боз ба пухтупаз фиристоданд ва ин боз барои ман хеле боб буд, ман ;айричашмдошт хеле хаста шудам!
Мардон љалѓўзањоро љамъ карданд, ки мисли к;; баланд шуданд. Баъд дарахтони хушкро бурида, назди чайла бурданд. Ба мо тамоми шаб оташ лозим буд, зеро љалѓўза;оро бояд то сањар коркард менамудем. Аз чайла брезенти калон бароварда, ба замин густурданд. Аз он љо боз тобаи оњании с;рохи;ои андозаашон гуногун доштаро гирифтанд – вай ѓалбер буд. Оташ афр;хтанд.
Каме пештар ди;;ати маро як ѓўлачўби дандонадор љалб карда буд. Ба ин дандонањо љалѓўзањоро гузошта, онро бо кўбаки хурд зада, бо як њаракат онро кафонда майда мекарданд. Бо њамин тартиб тамоми к;;и љалѓўзаро коркард намудан лозим буд. Сипас чорма;з;оро се маротиба аз элак гузаронда, донакњоро људо намуда, дар оташ дар тобаи бе с;рох бирён мекарданд. Мардњо ва Юрка љалѓўза;оро майда мекарданд, ману Света онњоро аз ;албер мегузарондем. Кор чунон ба шавќ давом кард, ки ман ;атто ч; гуна фаромадани торик; ва расидани шабро пай набурдам. Ба назар чунин мерасид, ки он куњи мева тамоман кам нашудааст! Аммо ва;те он кўњ ба ;ар ;ол хурд шуд, Юрка ба мо ;амро; шуд ва ман андак нафаси озод кашидам. Аввалин вара;аи чорма;з;ои тоза аллакай дар тобаи рўи оташ буданд, ба ман дастур доданд, ки онњоро бо кафгир омехта кардан гирам, то чорма;з;о насўзанд, аммо он;о мес;хтанд, садои баланд мебароварданд, мисли гулўлањои сурх рост ба р;ям мепариданд.
- Акнун фахмидї, ки чорма;з ч; гуна ба даст меояд! — гуфт амаки Серёжа. – Минбаъд омадан њам намехо;ї!"
- Мехо;ам! – посух додам ман, аммо на он ќадар самимона.
;ама чиз ба охир мерасад. Кори мо ба охир расид. Чорма;з;ои тозакардаву пухтаамонро бо дегча (котелок) ба борхалта;о андохтем. Ба халтаи ман чор дегча маѓз рехтанд, гуфтанд, ки аз ин зиёдашро бардошта наметавонам. Ба Света низ чорта. Ба Юрка шашто. Ин шармовар буд. Ман охир, аз Юрка заифтар набудам. Маро бо Света баробар карданд! Аммо љойи ба;с набуд.
Ана, борхалтањои Сережа-амак ва бародари Юрка ба таври дахшатнок калон буданд, ман њатто бовар намекардам, ки касе онњоро аз замин бардошта метавонад!
- Акнун то варам карданата хоб кун! - эълон кард Серёжа-амак.
Дар чайла к;рпа;о, гарчанде к;;на, вале бутун, куртка;ои ѓафс ва ;атто куло;;о буданд. Шабњо дар љангалистони Байкал хунук аст, ман инро аллакай медонистам.
Калонњо дар канори оташ нишастанд ва љойи мо, се наврасро ба чайла таъин карданд. Юрка дарњол ба он љо рафт, ману Света хохиш кардем, ки каме дар назди оташ нишинем.
Шаб торик буд. Ва тан;о ;оло, ба атроф нигариста, ман дарк намудам, ки атроф ч; ;адар воњиманок аст! Оташ фаќат майдончаи назди гулханро мунаввар мекард ва ду ќадам дуртар торик буд, баъд њама гирду атрофро сояњои мудњиш, шиќир-шиќир, садоњои нофањмо ва ташвишовар фаро мегирифт. Дар манзари осмон нўги дарахтони кедра ба назар мерасид чунин менамуд, ки онњо дар болои сари мо овезонанд ва дар њар лањза тайёранд чун девњои зиндаи шаб ба сари онхо афтанд. Дар торик; њаракатњо ба назар мерасид, гўё касе пин;он; наздик мешуд, ё дар атрофи мо гирд мегардад. Ва чи ќадар мехоњї ки ба оташ наздик шиниву дар он пин;он шавї.
- Дањшатнок аст? — пичиррос зада пурсид Света. Ман г;ё парвое надоштам, писханд задам.
— Шабњо ман њамеша метарсам! — и;рор шуд Света ва баъд ман ;ам роз; шудам, ки ин садоњои номафњум ягон хубї надоранд.
;ама аллакай хоб буданд, вале мо то дер нишаста, садо;ои шабро г;ш мекардем ва ба оташ менигаристем ва ман љуръат надоштам, ки ба чайлаи торик дароям. Он љо барои ман тамоман да;шатнок буд ва гуфтам, ки дар ин ;о мемонам. Либоси ѓафсро ба болоям кашида, ба тобаи дандонадор такья кардам ва дере нагузашта хоб рафтам.

<...>

Тирамо;и Байкал ва;т надошт, ки бо ;ама ранг;о љило дињад, чунки сармо њама ранг;оро зад ва барф борид. Барф, албатта, об шуд, вале њама рангхоро кушту онњо дар давоми ду рўз пажмурда шуданд.
Дар саросари дара шамоли сард пасу пеш медавидва боронњои сарду намї меовард. Байкал бошад, беист тўфон мекард. Акнун вай њатто дар рўзњои бе абр њам кабуд набуд, акнун аксаран ранги хокистариву ќўрѓошимї дошт буд ва танњо ваќте ки мављи ќултук бо пуштањои кафкдораш мерасид, андаке кабуд, вале сияњфом мегашт.
Нимаи дуюми тирамо;и Байкал ;амангезтарин давраи сол аст. Бањри бадќањри ѓазабнок боронњои сард, шамоли хунук дорад.
Барф дуюм дигар об нашуд, зимистон расид. Як рўди хурдакак аз дара мегузашт, соњил;ояшро ях п;шид, аммо нерўи сармо њоло чандон ќавї набуд: охир, об боло-болои санг;о ме;а;ид. Аммо як шаб вай париду парид ва суб; мисли яхи дурахшони љањанда шах гашт. Ин як м;ъ;иза буд - тасаввур карда метавонед, ки сармо обро дар ;аракат боздошта, ях кунондааст! Љараёни об дар љањидан, њатто лањзаи болои сангњо афтидан, мисли марворидњои калон ях шуда, сангхоро бо дурдонањои тобнок пўшонд. Аммо азбаски дарьё аз обњои зеризаминї бахра мегирад, дере нагузашта ях дар бисьёр љойњо аввал варам кард ва баъд об чун вулќон яхро пора карда, аз байни он баромада љорї шуд. аммо он об њам болои ях шуша мебаст ва баъзе бачањои њолдон мегуфтанд, ки то бањор дар баъзе љойњо ѓафсии он то якуним метр баланд мешавад. Чї гуна ба ин бовар кардан мумкин, дар њоле ки оби дарё дар ягон љояш аз зону болотар нест…
Дар гирду атроф аллакай зимистон њукмфармо буд, ранги сафед ;ама чизро дар худ ;ар; кард, ба ;уз сабза;ои арчаву кедр;ои нишеби;о, аммо вай њам тира гашта, умуман сабз набуд, балки тан;о мисли доѓњои сиёњ дар сафедї менамуд.
Ва тан;о Байкал баракси ороишоти сафеди со;ил, ;адди а;;ал дар р;з;ои офтоб; ранги кабуди сияњфоми худро ниго; медошт. Тўфонњо аз як соњил ба соњили дигар мегузаштанд ва дар ќад-ќади соњил ба назар чунин менамуд, ки Байкал хунук хўрдаасту барои гарм шудан машќи бадан мекунад. Дар ќад-ќади пастхамињо сохилњои яхї бо чаманњои сафед аз соњил хазида ба об мерафтанд, аммо бањр њанўз нерўи му;овимат ба сарморо дошт ва сармо ;ан;з ;увваи тобеъ кардани ба;рро надошт.
Барои писарон шодии нав фаро расид: конкитозиро сар карданд. Аспак;ои яхмолакпариро бо ресмон;о дар м;за;ои намад; баста буданд, аммо он;о, масалан, р;зи якшанбе, аз субњ то шом бо конки метохтанд, ч; гуна ресмон тоб оварда метавонанд! Ва бо ин сабаб м;за;ои конькидорро каме дар об тар карда, муддате зери барф ниго; медоштанд ва конки;о ба м;за мечаспиданд. Ин њолат барои пой;о чандон гуворо набуд, вале ба он боэътимод зиёдтар мегашт!
Кариб аз худи Харсанги Мурда то соњили Байкал тамоми ќисмати аз хонањо холии дара ях баста буд. Мо љониби пастхамї рафта, беист ба поён медавидем, гоњо ба тарќише бармехўрда, бо њам омехта, ѓарам мешудем ва њамроњ бо тўда чарх зада – чарх зада, поин мела;жидем ва савори конкињо то яхи оби сохилњои Байкал парвоз мекардем.
Бачањо инчунин се тахтаро бо ;ам пайваста, болои конки;о мегузоштанд, ду кас дар ќафо, як кас дар пеш чун идоракунандаи он менишаст. Якчанд кас якбора болои он хобида, ќад-ќади дара ба суи Байкал парвоз мекарданд.
Шомгоњон ва рўзњои якшанбе дар тамоми дара ѓавѓои бачањо њукмрон мегашт ва ин давраи аз њама пургавѓо ва шавќовартарини њаёти дења буд.